Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Alfred Nobel was een Zweedse scheikundige, die steenrijk is geworden door zijn belangrijkste uitvinding: het dynamiet. Maar als je veel met dynamiet bezig bent kunt je maar beter ook een goed testament hebben, en dat had hij: Alfred Nobel wilde dat er elk jaar een aantal prijzen werden uitgereikt, als beloning voor ‘hen die in het afgelopen jaar het grootschte nut hebben verschaft aan de menschheid’. De echte Toppers dus in de Natuurkunde, Scheikunde, Geneeskunde en de Economie. En dan hebben we nog de Nobelprijsbuitenbeentjes: die voor de Literatuur, en de Nobelprijs voor de Vrede.
De Nobelprijs voor de Vrede wordt toegekend aan personen of organisaties die zich ingezet hebben voor de Vrede in de breedste zin des woords. Denk aan Nelson Mandela, Artsen Zonder Grenzen, en natuurlijk Tobias Asser, de enige Nederlander die ooit de Nobelprijs voor de Vrede heeft gewonnen, precies een eeuw geleden, in 1911, vanwege zijn grote verdiensten voor het Internationaal Recht en zijn mooie snor. Alle andere Nobelprijzen zijn meermaals door Nederlanders in de wacht gesleept, behalve die voor de literatuur. Doorschrijven, Kluun.

Clipphanger

Clipphanger logo

Nobel hoor, die Nobelprijzen. Elk jaar worden de ze uitgereikt aan mensen die veel hebben betekend voor de natuurkunde, scheikunde, geneeskunde, economie, literatuur of vrede. Maar waar komt de Nobelprijs eigenlijk vandaan?

Wat is de Nobelprijs?

Bliksem is een spectaculair natuurverschijnsel, waar je vooral van een afstandje prima van kan genieten. Kom je te dicht bij de bliksem, dan kan de bliksem ook bij jou inslaan en krijg je tot wel 100 miljoen volt door je donder. En dat is jammer, want daar had je ook zo’n 400.000 televisies op kunnen laten draaien.
Die dekselse bliksem ontstaat door het spanningsverschil tussen een zware onweerswolk en het aardoppervlak. De onderkant van de wolk heeft door allerlei processen een negatieve lading gekregen, terwijl de aarde onder de wolk juist positief geladen is, en dat verschil moeten worden opgeheven.
Eerst komt er een voorontlading. Die kunnen wij niet zien, maar hij loopt van de wolk naar de aarde. Vanaf de aarde ontstaat een vangontlading, richting de wolk. Zo gauw die twee elkaar raken is er als het ware een kanaal gecreëerd, en kan de hoofdlading overspringen. Bliksems! En donders, want als je de bliksem nog niet gezien had, dan hoor je de donder wel.
Voor iedere 3 seconden dat de donder later komt dan de bliksem, is het gevaar een kilometer verder weg. Als het minder dan 10 seconden duurt is de bliksem dus dichter dan 3 kilometer bij je vandaan, en wordt het echt tijd om dekking te zoeken. Of om snel even 400.000 televisies te regelen.

De felle bliksemschichten die je in de lucht ziet als het stormt vormen niet alleen mooi schouwspel, maar zijn ook een sterk staaltje natuurkunde. Dat begint bij een negatief geleden wolk en een positief geladen aarde.

Hoe ontstaat bliksem?

Klas 4/5/6

Al sinds jaar en dag wordt er op aarde gevochten. En dan niet alleen om de laatste appel op de fruitschaal, maar ook op grote schaal: OORLOG.
Toen de Eerste Wereldoorlog eenmaal voorbij was werd de Volkenbond opgericht. Dat eeeeh, ging toch niet helemaal goed, de Volkenbond viel uit elkaar en we kregen de Tweede Wereldoorlog te verduren. En toen die ellende eenmaal achter de rug was werden de Verenigde Naties opgericht, om als beschaafde en intelligente landen onder elkaar conflicten op te lossen door te praten. Diplomatie! Geen kogels, maar babbels.
Inmiddels zijn 193 landen lid van de Verenigde Naties, en dat zijn eigenlijk alle landen ter wereld behalve Luilekkerland en kookeiland. Wanneer er toch ergens oorlog dreigt te komen, dan is dat een zaak voor de VN-Veiligheidsraad. De Veiligheidsraad kan sancties instellen tegen landen, en zelfs militair ingrijpen. En dan komen de blauwhelmen in actie.
Ondanks de Verenigde Naties zijn er sinds 1945 toch nog talloze grote en kleine conflicten geweest in de wereld. Maar daarom is het maar goed dat we de VN hebben. Want hoe harder honden blaffen, hoe minder ze bijten. 

Als er ergens op de wereld oorlog dreigt, grijpt de VN in. Niet met wapens, maar met diplomatie.

Waarom is de VN opgericht?

Om te weten welk getal ook alweer het ongeluksgetal is, hoef je alleen maar het aantal letters te tellen. dertien is al sinds tijden het ongeluksgetal, en vrijdag de 13e de ‘enormepechdag’! Ook dertien letters... 
Volgens sommigen gaat dat bijgeloof terug naar het Laatste Avondmaal; daar zaten ze met dertien man aan de dis. En het liep ongelukkig af: De main man, Jezus werd verraden, en gekruisigd op Goede vrijdag. dertien, vrijdag, zwarte kat in ’t bakkie.
Maar het bijgeloof in vrijdag de 13e kwam pas in zwang aan het eind van de 19e eeuw. En echt populair werd het door de horrorfilms van de 20ste eeuw: Friday the 13th. Daardoor is de angst alleen maar toegenomen. Er is nu zelfs een officiële naam voor de ziekelijke angst voor vrijdag de 13de: paraskevidekatriafobie.
Door al die bangmakerij wordt er bijvoorbeeld een stuk minder getrouwd op vrijdag de dertiende. Paren die het wel aandurven kunnen in plaats van een witte duif maar beter een zwarte kat uitnodigen, want ongeluk plus ongeluk is geluk, dat is een wiskundig feit...

In vliegtuigen kun je lang zoeken naar rij dertien. En ambtenaren van de burgerlijke stand kunnen op vrijdag de dertiende rustig een snipperdag nemen: niemand die dan wil trouwen. Waar komt die angst voor vrijdag de dertiende vandaan?

Waarom is vrijdag de dertiende een ongeluksdag?

Nou en of! Vingerafdrukken zijn hartstikke uniek. Zelfs identieke tweelingen hebben precies hetzelfde DNA... Maar toch verschillende vingerafdrukken. Dat betekent dat er dus in totaal zo’n 70 miljard verschillende vingers te vinden op onze aarde. Een knap staaltje ambachtelijk handwerk van Moeder Natuur!
Die ultrakleine huidstreepjes op de toppen van je vingers noemen we papillairlijnen. Die lijnen beginnen ergens, en ze splitsen zich, en dan lopen ze in allerlei verschillende kringetjes, bogen en lussen, en al die factoren maken je vingertop uniek. Helemaal top, vingertop.
Die papillairlijnen groeien vanuit de huidlaag die onder de opperhuid ligt, de genererende laag, en die zorgt er dus voor dat de huid zich steeds vernieuwt, en dat het lijnenpatroon identiek blijft. Dus ook als je op de vlucht moet voor de politie en slim denkt te zijn door al je vingertoppen af te schaven, dan komt na een tijdje in het huis van bewaring gewoon je oude vertrouwde vingerafdruk weer terug. En je was trouwens toch al een heel klein beetje verdacht omdat je met 10 afgeschaafde vingertoppen rondliep.
Je vingerafdrukken zijn dus uniek en helemaal aan jouw persoontje gebonden. En dat geldt trouwens ook voor een afdruk van je handpalm, van je voetzolen, en zelfs van je tenen. Dus als je denkt dat je wel ongestraft iets kunt jatten met je tenen: zeg dan toch maar ‘dag’ met je handje.

Criminelen kunnen worden getraceerd door middel van hun vingerafdruk. Maar is het patroontje op je vingers dan helemaal uniek? Ook als je de helft van een identieke tweeling bent?

Zijn vingerafdrukken uniek?

Geluid is eigenlijk een golf, maar dan in de lucht. Die golf komt via de oorschelp en de gehoorgang terecht op het trommelvlies, dat dan gaat trillen. De bekende gehoorbeentjes (hamer, aambeeld en stijgbeugel), die versterken die trillingen en geven ze door aan het slakkenhuis, waar tienduizenden piepkleine haarcellen in beweging komen. Zo worden de trillingen zenuwimpulsen, die rechtstreeks naar de hersenen gaan. En dit gebeurt allemaal in een fractie van de tijd, die ik nodig heb om deze zin uit te spreken.
Over spreken gesproken: als je zelf spreekt, dan breng je dus ook geluidsgolven voort. Die golven vang je weer op met je oorschelpen, zoals we net hebben gezien en gehoord. Maar je hoort je eigen spraak ook ‘inwendig’: de trillingen van je stemholte worden via je schedel direct aan het slakkenhuis doorgegeven. Dat heet ‘botgeleiding’.
In het slakkenhuis worden dus het uitwendige en het inwendige geluid gecombineerd, tot die prachtige volle stem die je van jezelf zo goed kent: ‘Hé schatje, zal ik je rug eens eventjes lekker insmeren?’ Pas als je, eenmaal thuis, de vakantievideo terugkijkt, dan hoor je hoe andere mensen jou horen: (hoog stemmetje) ‘Hé schatje, zal ik je rug eens eventjes lekker insmeren?’. En ja, dat is nou eigenlijk je echte stem.

Schrik jij ook altijd als je eigen stem terughoort? In het echt klinkt je stem heel anders dan in je hoofd. Dat komt door de combinatie van inwendig en uitwendig geluid.

Hoe hoor je je eigen stem?

Sint-Nicolaas werd rond het jaar 300 geboren in de Turkse havenplaats Myra, destijds de Griekse havenplaats Myra, en Sint-Nicolaas was nog geen Sint, maar gewoon Nicolaas. ‘t was wel een speciaal geval, want als baby ging hij rechtop in zijn badje staan om God voor zijn geboorte te bedanken. Toch sympathiekolaas.
Als priester verrichtte Nico nogal uitzonderlijke goede daden. Zo heeft hij een keer drie jongens gered, die door een herbergier aan stukken waren gesneden en in een ton gestopt. Onze Nico kwam daar langs, deed even een gebedje en de jongens stapten vrolijk zwaaiend hun tonnetje weer uit. Dank u Sinterklaasje.
En ook 3 arme meisjes werden door de paardrijdende priester geholpen. In het holst van de nacht gooide hij buidels met geld bij hen naar binnen. 1 van die zakkies met cash kwam pardoes in een pump van 1 van de chicks terecht. Vandaar dat wij nu nog altijd onze schoen zetten in de hoop op wat doekoe, desnoods van chocola.
Nicolaas werd nog bevorderd tot bisschop van Myra, maar hij ging al snel de pijp uit op 6 december 342. Hierna werd hij nog even goed heilig verklaard, en sindsdien woont-ie in Spanje, en overwintert-ie in Nederland. Van Myra naar Almere, het kan snel gaan met een kindervriend. Nou ja, in 1700 jaar dus.

We kennen Sint Nicolaas als vrijgevige goedheiligman. Maar voordat hij met cadeautjes en pepernoten strooide, hielp Sinterklaas kinderen in nood. Hij werd gepromoveerd tot bisschop en nationale volksheld in Nederland en België.

Wie was Sint Nicolaas?

De jaren ‘60 zijn niet alleen de tijd van ‘flower power’ en ‘peace man’, maar ook van de Koude Oorlog tussen Amerika en de Sovjetunie. De Amerikanen zijn bang dat die oorlog toch warm wordt, en dat de Russen dan met 1 welgemikte atoombom de grootste Amerikaanse supercomputer kunnen uitschakelen. Het Pentagon besluit daarop om een netwerk van computers aan te leggen die samen functioneren als één, en dat blijven doen, ook als bepaalde delen platliggen door bombardementen of doordat de schoonmaker eventjes de stekker eruit heeft gehaald om z’n stofzuiger in te pluggen.
In 1969 gaat het Defense Advanced Research Projects Agency Network online, bestaande uit 4 computers. Precies genoeg om te kunnen klaverjassen! En ook als er 2 van de 4 uitvallen, dan kunnen de 2 overgebleven stations gewoon doornetwerken. Maar dan geen klaverjassen natuurlijk, maar pesten of zo.
Vanaf de jaren ’80 mogen ook universiteiten en bibliotheken het DARPAnet op. Dat gaat dan nog allemaal heel ingewikkeld, met moeilijke codes en protocollen, totdat begin jaren ’90 het World Wide Web wordt bedacht door Tim Berners-Lee. Ja, en als het zo makkelijk is, dan willen we allemaal ‘dat internet wel op’.
Via internet kunnen we communiceren, ons laten informeren, en: 24 uur per dag virtueel pokeren, op 3 schermen tegelijk, tegen spelers uit alle 6 de werelddelen! Woohoo!

Internet is tegenwoordig net zo vanzelfsprekend als water uit de kraan. Maar ooit werd het netwerk bedacht ter bescherming van Amerika in de Koude Oorlog. En het was ook nog eens superingewikkeld. Letterlijk 'rocket science' dus. 

Hoe is het internet ontstaan?

‘Déjà vu’ betekent letterlijk ‘al gezien’. Het is een merkwaardig psychologisch verschijnsel, waarbij je het gevoel krijgt dat je een bepaalde situatie al eens eerder hebt meegemaakt.
Ondanks eeuwenlang nadenken zijn wetenschappers er nog niet over uit hoe een déjà-vu ontstaat. De Franse psychiater Pierre Janet dacht dat bij een déjà vu het beeld dat we zien zich splitst en via twee verschillende prikkels aan de hersenen wordt doorgegeven. De ene prikkel komt later binnen dan de andere, waardoor de eerdere prikkel als herinnering wordt ‘herkend’. Een déjà-vu!
Andere wetenschappers verklaren déjà-vu's aan de hand van de hippocampus. De hippocampus is geen universiteitsterrein voor nijlpaarden, maar een deel van je hersenen dat herinneringen aanmaakt. Een ander deel van de hersenen, de gyrus dentatus zorgt ervoor dat de verschillen tussen die herinneringen duidelijk worden. Maar, als dat niet goed werkt, kun je de verschillen niet goed uit elkaar houden, en krijg je het gevoel dat je al eens eerder ergens bent geweest. Een déjà-vu!
Nog een theorie is dat er bij een déjà vu een soort kortsluiting ontstaat in de hersenpan. Normaal zie je iets en wordt het daarna pas opgeslagen in het geheugen. Als er sprake is van kortsluiting wordt het beeld eerst opgeslagen, en zie je pas later "het licht". Daardoor lijkt het beeld een herinnering. Een déjà-vu!
Of had ik dat al een keer gezegd?

Ken je dat gevoel dat je ergens al eerder bent geweest of iets eerder hebt gezien? Daar is wel een naam voor - déjà-vu - maar nog geen eenduidige verklaring. 

Wat is een déjà-vu?

We zien ze niet, maar ze zijn overal om ons heen, ze zitten zelfs in ons, en ze kunnen ons goed ziek maken: bacteriën en virussen. Maar een bacterie is niet hetzelfde als een virus.
Bacteriën zijn piepkleine organismen: ze bestaan uit 1 cel. Maar die cel kan zichzelf wel delen. Die cellen delen zich ook weer, dat gaat een tijdje zo door, en in een mum van tijdjes heb je een heel cellencomplex.
Sommige bacteriën hebben ons lichaam nodig om te leven, maar zijn niet schadelijk. Maar er zijn ook slechteriken, die bacteriën dringen naar binnen om ons een vervelende ziekte te bezorgen. Denk aan legionella, cholera, pest, tyfus en salmonellavergiftiging. Als je zo’n kwaal hebt opgelopen dan komen je witte bloedcellen in actie om die indringers weer te verdrijven. En jij kunt ze een handje helpen door antibiotica te slikken.
Een virus is geen organisme. Een virus is niet meer dan wat genetisch materiaal met daaromheen een eiwitmantel. Een virus is een soort piraat: het kaapt een cel in je lichaam. Het neemt de controle over die cel over, en geeft opdracht om weer nieuwe virussen aan te maken. Bekende virusziektes zijn hiv, koortslip, waterpokken en verkoudheid. Verkoudheid komt dus niet door de kou, maar door een virus, en zou eigenlijk vervirusdheid moeten heten. (hatsjie) Beterschap!

Van kou word je niet verkouden. Het zijn virussen en bacteriën die je ziek kunnen maken. Allebei vervelend, maar wat is eigenlijk het verschil tussen die twee?

Wat is het verschil tussen een bacterie en een virus?

Op dit moment ervaren wij problemen met de site, waaronder de zoekfunctie. Er wordt aan gewerkt, hopelijk snel opgelost. red. Schooltv.nl

Narcis in de knop

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos