Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Over de oorsprong van de chocoladeletter,
Is onder historici veel geknetter.
Komt dit gebruik van de Germaanse god Wodan?
Die de runen uitvond, én bijkluste als kerstman.
Wodan werd later door de Sint vervangen.
Maar kindertjes bleven wel letters verlangen.
Op school leerden zij daarna lettertjes lezen.
En werden, als dat lukte, door de leraar geprezen.
Als beloning kregen zij dan een letter van brooddeeg.
Die het kind met wat moeite door zijn slokdarmpje weg kreeg.
En ook Sinterklaas gaf vaak letters van brood weg.
Tot deze vondst in de chocolade high-tech:
Een telg van Van Houten vond een nieuw procedé uit.
Waarmee men opeens van alles kreeg uit de cacaospuit.
Vanaf eind 19de eeuw waren deze letters je-van-het.
Zoals we lezen in Sint Nikolaasavond, het gedicht van De Génestet.
Het zielverkwikkend ijs, de schuim der limonade!
’k Zie, liever dan in druk, mijn naam in chocolade!
En zo is het ook maar net.
Dus nu gauw je schoen gezet.

Clipphanger

Clipphanger logo

Sinterklaas en chocoladeletters zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hoe is dat zo gekomen? Een clip over de oorsprong van de chocoladeletter in dichtvorm!

Waarom horen chocoladeletters bij Sinterklaas?

Bloed is rood vanwege de miljarden rode bloedcellen. Aan de buitenkant van elke rode bloedcel zitten eiwitten. Aan de hand van die eiwitten kun je het bloed indelen in de bloedgroepen. De belangrijkste zijn A, B, AB en 0.
Wanneer je een cocktail maakt van de verschillende bloedgroepen kan het goed misgaan. Zo hebben mensen met bloedgroep A bepaalde antistoffen, gericht tegen bloedgroep B. Als je A en B met elkaar mengt dan gaat de boel klonteren, je aders slibben dicht, bloed kan niet meer doorstromen en je legt je laatste loodje. Bloedlink dus.
Maar bloedgroep AB bijvoorbeeld, is een soort vampier, die vindt al het andere bloed lekker. En bloedgroep 0 die wil wet geen enkele bloedgroep wat te maken hebben. Dat kun je onthouden met het ezelsbruggetje ‘bloedgroep 0 is de [piep]’.
En dan hebben we ook nog de rhesusfactor! Rhesuspositief bloed wordt afgestoten door rhesusnegatief bloed, maar andersom gaat het ‘natuurlijk’ weer prima. Kortom, het is heel moeilijk allemaal, en daarom wordt voor de handigheid meestal alleen bloed gedoneerd tussen mensen met dezelfde bloedgroep en dezelfde rhesusfactor.
Dat wordt geregeld door de bloedbank, die altijd een prima partijtje bloed paraat heeft in alle soorten, maten en kleuren. Nou ja, alleen rood dus.

Een bloedgroep is meer dan alleen een etiket. Want als je bloed van verschillende bloedgroepen mixt, kan er een dodelijke cocktail ontstaan.

Kan ik van iedereen bloed ontvangen?

De Grebbeberg, de Sint-Pietersberg en de Vaalserberg... zijn allemaal geen bergen. Want in de aardrijkskunde is een bult pas een berg als die bult minimaal 500 meter hoog is. En zelfs onze 322 meter hoge Vaalserberg, is dus eigenlijk maar een Vaalserheuvel.
Om de schuldige van ons berggebrek te vinden hoef je alleen maar onder je voeten te kijken: de aardkorst. Die lijkt misschien roerloos, maar is eigenlijk voortdurend in beweging, kijk maar naar alle aardbevingen en vulkaanuitbarstingen. Door al dat bewegen is de aardkorst in stukken gescheurd: de aardplaten. Op plekken waar die aardplaten op elkaar botsen ontstaat een plooi: een gebergte. Daar gaan trouwens wel miljoenen jaren overheen, en dat is de reden waarom we hun verjaardag niet vieren: dat kost gewoon te veel kaarsjes.
Al dit geplooi van de aardkorst heeft ons onder andere de mooie Alpen opgeleverd, maar die zijn er wel de schuld van dat wij zo laag liggen. Want waar plooien zijn, zijn ook dalen. Ons lage landje lag vroeger zelfs onder water, en alleen omdat de zee zo aardig was om hier wat zand en klei achter te laten en wij daar dijkjes omheen hebben gelegd, hebben wij nu droge voetjes.
Geen bergen dus... nou nee, Extra, extra, read all about it! Sinds 2010 is het Caribische eiland Saba een ‘bijzondere gemeente van Nederland’. En nu hebben ‘we’ dus eindelijk ook een berg: Mount Scenery, een slapende vulkaan van wel 877 meter hoog. Hiep hiep, Saba!

Nederland is een saai land voor bergbeklimmers, want bergen hebben we hier niet. Zelfs de Vaalserberg is eigenlijk geen berg. Dat komt door het plooien van de aardkorst. 

Waarom hebben we geen bergen in Nederland?

Klas 4/5/6

Na de zondvloed moesten de nakomelingen van Noach een woonplaats hebben en dus stichtten ze een nieuwe stad. Dat was al tegen de wens van God, want hij had Noach opgedragen om ‘de aarde te vervullen’ en dat is dus niet allemaal samenklitten op 1 plekkie, jongens.
Maar in die stad gaan ze ook nog ‘s een toren bouwen, die tot in de hemel moet reiken. De hoofdbewoner van de hemel, God, is daar al helemaal niet van gediend. Hij heeft toch ook recht op privacy als hij buiten werktijd gewoon lekker met zijn hobby’s bezig is.
Daarom zaait God een spraakverwarring onder de torenbouwers. Opeens spreken ze allemaal een andere language, de bouw van de toren loopt in das Hundert, en de volkeren verspreiden zich dan maar over el mundo. De stad heet voortaan Babel en dat betekent ‘verwarring’.
Tegenwoordig komen we de Babylonische spraakverwarring in figuurlijke zin tegen in vergaderingen, en vooral relaties. ‘Luister je wel naar me?’ ‘Jij moet niet zo zeuren altijd.’ ‘Je luistert niet naar me!’ ‘Ach mens, ga toch koken.’
Bij dit soort spraakverwarringen is elk woordenboek zinloos, en helpt alleen wat liefde. Want die taal spreken we allemaal.

Over de hele wereld worden in totaal duizenden talen gesproken. Als mensen elkaar niet begrijpen, noem je dat een gevalletje van Babylonische spraakverwarring. Die uitdrukking is van bijbelse oorsprong. 

Wat is de Babylonische spraakverwarring?

In de soep, in de saus, bij vlees en bij vis: de ui is het meest veelzijdige stukje groente, ui! Maar iedereen weet: van uien, krijg je huilbuien.
Als je je mes in een ui zet, maak je z’n cellen kapot. Hierbij komt een gas vrij genaamd synpropaanthial-S-oxide. Als dit gas in aanraking komt met het vocht in je ogen ontstaat er een zwavelzuurverbinding en gaan je ogen tranen. Maar die vrijkomende tranen zijn natuurlijk ook weer vocht, er ontstaat steeds meer zwavelzuur en voor je het weet heb je de hele gootsteen volgesnotterd.
Dan krijg je de neiging om met je handen te gaan wrijven, maar in dit geval helpt wrijven echt niet. Je moet zorgen dat er zo min mogelijk gas bij je ogen kan komen, en dat kan door de ui te snijden onder een lopende kraan (niet echt milieuvriendelijk) of door ‛m eerst even in de koelkast of diepvries te leggen. Dan gaat de reactie langzamer en komt er minder gas vrij. Maar je kunt het gas ook prima tegenhouden met een oude boterham tussen je tanden, of met een astronautenpak aan. Vandaar dat onze geliefde ui ook in de ruimte nog altijd uitzonderlijk populair is.

Barst jij ook altijd spontaan in tranen uit bij de aanblik van een vers gesneden ui? Goed nieuws: het ligt niet aan je emotionele toestand, maar aan het vermaledijde gas synpropaanthial-S-oxide.

Waarom moet je huilen van uien?

Het zuiden van Afrika kreeg voor het eerst echt met Nederland te maken in de persoon van Jan van Riebeeck. Die kwam daar in 1652 aan op z’n Dromedaris - want zo heette z’n boot - om bij Kaap de Goede Hoop een handelspost te stichten: de Kaapkolonie. Die Kaapkolonie groeide snel door de toevloed van Vlamingen, Duitsers en Fransen. En die leerden al snel dat ze maar beter Nederlands konden spreken, want denk maar niet dat die Nederlanders een andere taal gingen leren.
Nou ja, ‘Nederlands’: vanaf ongeveer 1740 begint de taal van de Kaapkolonisten een eigen leventje te leiden. Dat komt door de contacten met de plaatselijke bevolking, die Khoisan of Bantoe spraken, door de invloed van het Engels en het Maleisisch van de Aziatische slaven. En daarom spreken de Zuid-Afrikanen van ‘baie pisangs’ als ze gewoon ‘veel bananen’ bedoelen.
Toen de Boeren hun Kaap kwijtraakten aan de Britten trokken ze het binnenland in. Daar stichtten ze een aantal vrijstaten, waar ze zich uit konden leven in hun eigen tradities en taal: het Nederlands, dat nog wel zo genoemd werd, maar inmiddels dus eigenlijk een nieuwe taal was geworden: het Afrikaans.
En zo zijn er aan het andere eind van de wereld miljoenen mensen met wie wij een redelijk normaal gesprek kunnen voeren. Tenzij ze ‘kniediepvoordag’ al onder de ‘dwelmmiddels’ zitten, want dan wordt het een ‘deurmekaarspul’. Ah, ‘moenie worrie nie’.

Reis 10.000 kilometer naar het zuiden en je hoort de mensen een soort Nederlands spreken: Afrikaans. Hoe zijn woorden als kniediepvoordag en deurmekaarspul daar terecht gekomen?

Waarom spreken ze in Zuid-Afrika een soort Nederlands?

In elke liter zeewater zit ongeveer 35 gram zout, dat is vergelijkbaar met 3 afgestreken eetlepels keukenzout. En de zee smaakt ook zout, zoals iedereen weet die wel eens een flinke slok heeft binnengekregen.
Dat zout in het zeewater komt van rivieren die in de zee uitmonden. Voordat ze dat doen stromen ze eerst door allerlei gebergten en landschappen. Daarbij voeren ze kleine stukjes gesteente mee. Die steendeeltjes kunnen chemische verbindingen met elkaar aangaan waardoor er zout wordt gevormd. Via allerlei beekjes en zijriviertjes wordt dit naar de rivier gevoerd en zo komt dat zout uiteindelijk in zee terecht.
Het zoute zeewater stroomt vervolgens de hele aarde rond, ook door warme gebieden waar veel water verdampt, maar het zout verdampt niet, en blijft lekker relaxed in de zee achter. Ontspan! Zo blijft het zeewater goed zout. Er verdwijnt wel eens wat zout in de zeebodem, en hier en daar ontstaat wel eens een zoutpannetje als er een zeetje opdroogt. Maar dat is alleen maar handig als jij daar bent en toevallig wat zout nodig hebt voor op je eitje, of je bevroren oprit.
Zeewater is dus zout, maar rivierwater niet zoet. Toch noemen we dat vaak zo, maar eigenlijk klopt het niet. Zoet water bevat alleen veel minder zout dan zeewater, en het zou dus eigenlijk minder-zout-water moeten heten. Of ‘flauwwater’. Maar dat is een kwestie van smaak.

Je zou het niet zeggen, maar dat de zee zout is, hebben we te danken aan het water uit rivieren. Dat rivierwater mag je dan ook eigenlijk niet zoet noemen.

Waarom is zeewater zout?

Vogels vliegen vaak in een V-vorm. Dat doen ze niet alleen omdat het zo leuk allitereert, maar om energie te sparen. Bij een vliegende vogel is de druk onder de vleugel hoger dan de druk erboven. Die lucht wil dus opstijgen en die stuwt de vogel omhoog. Hij of zij vliegt. De lucht ontsnapt uiteindelijk bij het uiteinde van de puntige vleugel. Daar ontstaat turbulentie, die zorgt voor een zuigende stroom, direct achter de vleugel. Door zich op die plek te positioneren, kan de volgende vogel van die zuiging gebruik maken en net even iets comfortabeler vliegen. Daar komt dan weer een vogeltje schuin achteraan, en zo verschijnt vanzelf die fameuze V-vorm.
Zoals altijd leert ook hier de mens van de natuur: een peloton wielrenners beweegt zich voort in een waaier. Alleen de eerste in de rij profiteert niet van de turbulentie, en daarom is het bij wielrenners een erezaak dat ieder op zijn beurt een tijdje kopwerk doet. Bij de vogels gaat dat ook zo. Het is elk jaar weer een flink eind vliegen naar het warme zuiden, en hoe efficiënter ze dat doen, hoe eerder ze op het strand zijn en aan de piña colada kunnen.

In de herfst vliegen trekvogels naar het zuiden. Dat doen ze niet in een rijtje, of gezellig naast elkaar, maar in V-vorm. Waarom eigenlijk?

Waarom vliegen trekvogels in V-vorm?

In de negentiende eeuw werd de typemachine uitgevonden door een zekere Christopher Sholes. De typemachine was een groot, toen al draadloos, apparaat, waarmee je letters direct op papier kon drukken. Netjes op een rijtje, een stuk beter dan het uitvindershandschrift van meneer Sholes.
De eerste typemachine had nog een toetsenbord met een alfabetische indeling, maar als Christopher z’n eigen voornaam iets te snel intikte, dan botsten de tangetjes van de ‘s’ en de ‘t’ tegen elkaar, en kwamen ze klem te zitten. Ja, zo kreeg-ie die statusupdate natuurlijk nooit op papier!
Om toch snel te kunnen tikken moesten de toetsen dus door elkaar gehusseld worden, en wel op zo’n manier dat de meest gebruikte lettercombinaties uit elkaar kwamen te liggen. Een heel gepuzzel, maar dan heb je ook wat. Vanaf 1873 kwam die qwerty-typemachine in zwang, en vandaag zitten we nog steeds opgescheept met die indeling op ons toetsenbord. Niet helemaal logisch of bijzonder handig bij het tikken, maar gewoon omdat het ooit zo bedacht is, net als het alfabet, maar dan in een andere volgorde.
Dikke kans dus, dat ook over 1000 jaar - als we nog typen - we nog steeds typen op een QWERTY-toetsenbord. Behalve de Belgen want die hebben AZERTY en de Fransen ook maar dan met het apenstaartje niet onder de 2 maar onder de 0. Rare jongens, die Fransen!

Tussen de ganzenveer en de computer zit de typemachine. De eerste exemplaren hadden wel degelijk een alfabetische letterindeling. Maar dat duurde niet lang.

Waarom begint het toetsenbord met qwerty?

Dat we überhaupt iets kunnen zien op aarde hebben we, zoals zo veel, te danken aan de zon. De zon brengt ons leven, en licht zodat we dat leven ook kunnen zien.
Even de ruimte in. Een astronaute die vanuit een ruimtestation naar de zon kijkt ziet een extreem heldere ster, met daaromheen de inktzwarte ruimte met misschien nog wat kleinere sterretjes. Als wij op aarde naar de zon kijken dan zien we de zon met daaromheen de blauwe hemel. Dat komt door de dampkring. Als het zonlicht onze dampkring bereikt dan wordt het verstrooid, door het stof en de waterdeeltjes in de lucht. Het felle licht van de zon is wit, en dat betekent dat het alle kleuren van de regenboog naar de aarde stuurt. Maar al die kleuren worden niet in gelijke mate verstrooid in de dampkring: de intensiteit van die verstrooiing is omgekeerd evenredig met de vierde macht van de golflengte van het licht. Ja, ja. Blauw licht wordt dus 16 keer zoveel verstrooid als rood. Blauw licht is dus de professor onder de lichtsoorten, in elk geval qua verstrooidheid.
Zo zien wij de hemel dus als blauw, en kregen we vanzelf de term hemelsblauw. Zoals we ook grasgroen kennen vanwege het groene gras, bloedrood vanwege je rode bloed, en pikzwart... als het nacht is.

Vanaf de aarde gezien is de lucht blauw. Of zwart als het nacht is. Vanuit de ruimte gezien is de lucht altijd zwart. Dat we hem op aarde als blauw zien, komt door de dampkring.

Waarom is de lucht blauw?

Naarmate je ouder wordt, droogt je lichaam uit. Niet schrikken! Je krijgt rimpels, en ook je kraakbeen droogt uit. Kraakbeen zit op verschillende plekken in je lichaam, onder andere in je wervelkolom, in de schijven tussen je wervels, de tussenwervelschijven. Die tussenwervelschijven worden dunner, en de wervels komen dichter op elkaar te zitten. Het grote krimpen is begonnen!
De wervels zelf zijn van bot. Bij het ouder worden verliezen die wervels massa en structuur, ze worden broos en ze kunnen ‘instorten’. En zo kun je op latere leeftijd makkelijk 8 centimeter kleiner worden, of meer dan 20 centimeter als je in ernstige mate last krijgt van osteoporotische wervelfracturen. Een lange aandoening voor zo’n klein mensje.
Maar niet alleen oudere mensen krimpen, het overkomt ook de jeugd van tegenwoordig. Een willekeurige jongere krimpt gedurende de dag zo’n 2 centimeter. Deze tijdelijke krimp ontstaat omdat er vocht uit je tussenwervelschijven wordt geperst tijdens het zitten, staan of tapdansen. Maar als je slaapt worden die schijven vanzelf weer gevuld, en win je weer 2 centimeter. Lang leve je lichaam!

Het komt niet doordat ze te heet gedoucht hebben of doordat ze krom lopen: oude mensen (maar ook jongeren) krimpen door en heel andere oorzaak.

Waarom krimp je als je ouder wordt?

Als je aan een Nederlander vraagt wat zijn hond blaft, zegt-ie: ‘waf waf’. Maar een Engelsman hoort: ‘bow wow wow’, en een Turks baasje hoort ‘hev hev’. Vreemd, want hun honden klinken natuurlijk allemaal hetzelfde. (geblaf) Je zou dus denken dat een Duitse herder net zo makkelijk kan praten met een Mexicaanse chihuahua, als een Mexicaanse herder met een Duitse chihuahua. Ze spreken immers allemaal hondentaal, maar is dat ook zo? 
Bij taal denken wij vooral aan woorden met een duidelijke betekenis, zoals ‘aport’, ‘lig!’ of ‘hondenpoep-opruimzakje'. Maar bij dieren is dat anders. Daar zijn niet alleen de ‘woorden’ belangrijk, maar ook de klank van die woorden, eventuele voortgebrachte geurtjes, hun lichaamshouding en gelaatsuitdrukking, en nog wat ander gedrag dat in de aard van het beessie zit. Dus als een hond wil zeggen: ‘dit is mijn territorium’, dan hoeft-ie alleen maar even ergens tegenaan te plassen. En dat is ook nog ‘s een stuk makkelijker dan het woord ‘territorium’ blaffen.
Door de subtiele combinatie van geluiden en gedrag is er niet echt sprake van dierentaal, maar van dierencommunicatie. Honden begrijpen elkaar beter naarmate zij elkaar ‘persoonlijk’ kennen. Ze herkennen het geblaf van de buurteef, het kwispelen van haar staartje, en de stand van haar schattige oortjes. En daarom bellen honden elkaar ook zo weinig, want dan missen ze die signalen.

Voor ons mensen klinkt het geblaf van alle honden hetzelfde, uit welk land ze ook komen. Maar kunnen honden elkaar ook echt verstaan?

Is hondentaal universeel?

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos