Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Mens en lichaam

Televisie en computer

Clipphanger 

Michiel Eijsbouts

Clipphanger op Youtube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Dat we überhaupt iets kunnen zien op aarde hebben we, zoals zo veel, te danken aan de zon. De zon brengt ons leven, en licht zodat we dat leven ook kunnen zien.
Even de ruimte in. Een astronaute die vanuit een ruimtestation naar de zon kijkt ziet een extreem heldere ster, met daaromheen de inktzwarte ruimte met misschien nog wat kleinere sterretjes. Als wij op aarde naar de zon kijken dan zien we de zon met daaromheen de blauwe hemel. Dat komt door de dampkring. Als het zonlicht onze dampkring bereikt dan wordt het verstrooid, door het stof en de waterdeeltjes in de lucht. Het felle licht van de zon is wit, en dat betekent dat het alle kleuren van de regenboog naar de aarde stuurt. Maar al die kleuren worden niet in gelijke mate verstrooid in de dampkring: de intensiteit van die verstrooiing is omgekeerd evenredig met de vierde macht van de golflengte van het licht. Ja, ja. Blauw licht wordt dus 16 keer zoveel verstrooid als rood. Blauw licht is dus de professor onder de lichtsoorten, in elk geval qua verstrooidheid.
Zo zien wij de hemel dus als blauw, en kregen we vanzelf de term hemelsblauw. Zoals we ook grasgroen kennen vanwege het groene gras, bloedrood vanwege je rode bloed, en pikzwart... als het nacht is.

Clipphanger

Clipphanger logo

Vanaf de aarde gezien is de lucht blauw. Of zwart als het nacht is. Vanuit de ruimte gezien is de lucht altijd zwart. Dat we hem op aarde als blauw zien, komt door de dampkring.

Waarom is de lucht blauw?

Naarmate je ouder wordt, droogt je lichaam uit. Niet schrikken! Je krijgt rimpels, en ook je kraakbeen droogt uit. Kraakbeen zit op verschillende plekken in je lichaam, onder andere in je wervelkolom, in de schijven tussen je wervels, de tussenwervelschijven. Die tussenwervelschijven worden dunner, en de wervels komen dichter op elkaar te zitten. Het grote krimpen is begonnen!
De wervels zelf zijn van bot. Bij het ouder worden verliezen die wervels massa en structuur, ze worden broos en ze kunnen ‘instorten’. En zo kun je op latere leeftijd makkelijk 8 centimeter kleiner worden, of meer dan 20 centimeter als je in ernstige mate last krijgt van osteoporotische wervelfracturen. Een lange aandoening voor zo’n klein mensje.
Maar niet alleen oudere mensen krimpen, het overkomt ook de jeugd van tegenwoordig. Een willekeurige jongere krimpt gedurende de dag zo’n 2 centimeter. Deze tijdelijke krimp ontstaat omdat er vocht uit je tussenwervelschijven wordt geperst tijdens het zitten, staan of tapdansen. Maar als je slaapt worden die schijven vanzelf weer gevuld, en win je weer 2 centimeter. Lang leve je lichaam!

Het komt niet doordat ze te heet gedoucht hebben of doordat ze krom lopen: oude mensen (maar ook jongeren) krimpen door en heel andere oorzaak.

Waarom krimp je als je ouder wordt?

Als je aan een Nederlander vraagt wat zijn hond blaft, zegt-ie: ‘waf waf’. Maar een Engelsman hoort: ‘bow wow wow’, en een Turks baasje hoort ‘hev hev’. Vreemd, want hun honden klinken natuurlijk allemaal hetzelfde. (geblaf) Je zou dus denken dat een Duitse herder net zo makkelijk kan praten met een Mexicaanse chihuahua, als een Mexicaanse herder met een Duitse chihuahua. Ze spreken immers allemaal hondentaal, maar is dat ook zo? 
Bij taal denken wij vooral aan woorden met een duidelijke betekenis, zoals ‘aport’, ‘lig!’ of ‘hondenpoep-opruimzakje'. Maar bij dieren is dat anders. Daar zijn niet alleen de ‘woorden’ belangrijk, maar ook de klank van die woorden, eventuele voortgebrachte geurtjes, hun lichaamshouding en gelaatsuitdrukking, en nog wat ander gedrag dat in de aard van het beessie zit. Dus als een hond wil zeggen: ‘dit is mijn territorium’, dan hoeft-ie alleen maar even ergens tegenaan te plassen. En dat is ook nog ‘s een stuk makkelijker dan het woord ‘territorium’ blaffen.
Door de subtiele combinatie van geluiden en gedrag is er niet echt sprake van dierentaal, maar van dierencommunicatie. Honden begrijpen elkaar beter naarmate zij elkaar ‘persoonlijk’ kennen. Ze herkennen het geblaf van de buurteef, het kwispelen van haar staartje, en de stand van haar schattige oortjes. En daarom bellen honden elkaar ook zo weinig, want dan missen ze die signalen.

Voor ons mensen klinkt het geblaf van alle honden hetzelfde, uit welk land ze ook komen. Maar kunnen honden elkaar ook echt verstaan?

Is hondentaal universeel?

Klas 4/5/6

Mannen hebben borsten. De een wat meer dan de ander, zoals je kunt zien op het strand, of in de sauna, of in het zwembad, of bij je thuis... Maar ze halen het natuurlijk niet bij de moeder aller borsten: de vrouwenborst.
Tot aan de puberteit zijn de borsten van meisjes en jongens hetzelfde: klein. Die majestueuze vrouwenborsten worden gevormd tijdens de puberteit, want dan komen natuurlijk de hormonen in actie. Bij een meisje zorgen de oestrogenen voor de ontwikkeling van de melkgangen, melkklieren, vetweefsel en bindweefsel: et voilá, twee borsten, klaar voor gebruik.
Een puberjongen staat tijdens de puberteit - soms letterlijk - bol van de mannelijke hormonen, zoals testosteron. Dat zorgt ervoor dat zijn borsten zich juist niet gaan ontwikkelen. Tenzij die hormoonhuishouding uit balans is, en dan kan een jongen tijdelijk ook borsten krijgen. Nou ja, dan weet-ie ook ‘s hoe dat voelt, en het gaat dus vanzelf weer over.
Maar elke volwassen man heeft dus nog een beetje borstweefsel. En waar weefsel is, daar kan kanker komen. In Nederland krijgen ongeveer 100 mannen per jaar borstkanker, voornamelijk in de categorie 60+. De risicofactoren zijn hetzelfde als bij vrouwen: erfelijkheid, ernstig overgewicht, alcoholgebruik en gebrek aan beweging.
Wie het risico op het krijgen van borstkanker laag wil houden, kan dus maar beter veel bewegen, weinig drinken, niet te dik worden, onder de 60 blijven, en andere ouders kiezen.
Maar ja, mannen kunnen dus borstkanker krijgen.

Borstkanker is een ziekte die voornamelijk vrouwen treft. Maar ook mannen kunnen het krijgen. Want waar weefsel is, kan kanker voorkomen.

Kunnen mannen borstkanker krijgen?

Een Britse man genaamd William Willett, die kwam al in 1907 met het idee voor de zomertijd. In zijn plan zou op 4 zondagen in april de klok steeds 20 minuten vooruit gezet worden. Dit zou per jaar voor iedereen 210 uur extra zonlicht opleveren, een enorme besparing aan energiekosten én eeuwige roem voor William Willet. Hij wou het.
Maar de zomertijd werd pas jaren later een feit, toen de Duitsers zuinig aan moesten doen vanwege de Eerste Wereldoorlog. Dat ging toen wel op z’n Duits, hup in 1 keer de klok een uur vooruit op 30 april 1916. Nederland deed ook mee, en een paar weken later was ook Groot-Brittannië aan de beurt. Applaus voor William Willet! Die helaas net een jaar eerder zelf het tijdige met het eeuwige had verwisseld.
In Nederland werd de zomertijd na de Tweede Wereldoorlog weer afgeschaft, maar sinds de oliecrisis van de jaren ‘70 zetten we elk VOORjaar de klok weer een uur VOORuit. En hij gaat ook weer een uur achteruit, in het achterjaar. En om deze tijdloze kwestie ook op te lossen: de ‘echte’ tijd, dat is dus de wintertijd. Behalve in de zomer, dan hebben we de zomertijd.

Als de herfst invalt, raakt Nederland massaal in de war: moest de klok nu een uur vooruit of een uur achteruit? Als zomertijd en wintertijd zo lastig is, waarom bestaat het dan?

Waarom is er zomertijd en wintertijd?

Alfred Nobel was een Zweedse scheikundige, die steenrijk is geworden door zijn belangrijkste uitvinding: het dynamiet. Maar als je veel met dynamiet bezig bent kunt je maar beter ook een goed testament hebben, en dat had hij: Alfred Nobel wilde dat er elk jaar een aantal prijzen werden uitgereikt, als beloning voor ‘hen die in het afgelopen jaar het grootschte nut hebben verschaft aan de menschheid’. De echte Toppers dus in de Natuurkunde, Scheikunde, Geneeskunde en de Economie. En dan hebben we nog de Nobelprijsbuitenbeentjes: die voor de Literatuur, en de Nobelprijs voor de Vrede.
De Nobelprijs voor de Vrede wordt toegekend aan personen of organisaties die zich ingezet hebben voor de Vrede in de breedste zin des woords. Denk aan Nelson Mandela, Artsen Zonder Grenzen, en natuurlijk Tobias Asser, de enige Nederlander die ooit de Nobelprijs voor de Vrede heeft gewonnen, precies een eeuw geleden, in 1911, vanwege zijn grote verdiensten voor het Internationaal Recht en zijn mooie snor. Alle andere Nobelprijzen zijn meermaals door Nederlanders in de wacht gesleept, behalve die voor de literatuur. Doorschrijven, Kluun.

Nobel hoor, die Nobelprijzen. Elk jaar worden de ze uitgereikt aan mensen die veel hebben betekend voor de natuurkunde, scheikunde, geneeskunde, economie, literatuur of vrede. Maar waar komt de Nobelprijs eigenlijk vandaan?

Wat is de Nobelprijs?

Bliksem is een spectaculair natuurverschijnsel, waar je vooral van een afstandje prima van kan genieten. Kom je te dicht bij de bliksem, dan kan de bliksem ook bij jou inslaan en krijg je tot wel 100 miljoen volt door je donder. En dat is jammer, want daar had je ook zo’n 400.000 televisies op kunnen laten draaien.
Die dekselse bliksem ontstaat door het spanningsverschil tussen een zware onweerswolk en het aardoppervlak. De onderkant van de wolk heeft door allerlei processen een negatieve lading gekregen, terwijl de aarde onder de wolk juist positief geladen is, en dat verschil moeten worden opgeheven.
Eerst komt er een voorontlading. Die kunnen wij niet zien, maar hij loopt van de wolk naar de aarde. Vanaf de aarde ontstaat een vangontlading, richting de wolk. Zo gauw die twee elkaar raken is er als het ware een kanaal gecreëerd, en kan de hoofdlading overspringen. Bliksems! En donders, want als je de bliksem nog niet gezien had, dan hoor je de donder wel.
Voor iedere 3 seconden dat de donder later komt dan de bliksem, is het gevaar een kilometer verder weg. Als het minder dan 10 seconden duurt is de bliksem dus dichter dan 3 kilometer bij je vandaan, en wordt het echt tijd om dekking te zoeken. Of om snel even 400.000 televisies te regelen.

De felle bliksemschichten die je in de lucht ziet als het stormt vormen niet alleen mooi schouwspel, maar zijn ook een sterk staaltje natuurkunde. Dat begint bij een negatief geleden wolk en een positief geladen aarde.

Hoe ontstaat bliksem?

Al sinds jaar en dag wordt er op aarde gevochten. En dan niet alleen om de laatste appel op de fruitschaal, maar ook op grote schaal: OORLOG.
Toen de Eerste Wereldoorlog eenmaal voorbij was werd de Volkenbond opgericht. Dat eeeeh, ging toch niet helemaal goed, de Volkenbond viel uit elkaar en we kregen de Tweede Wereldoorlog te verduren. En toen die ellende eenmaal achter de rug was werden de Verenigde Naties opgericht, om als beschaafde en intelligente landen onder elkaar conflicten op te lossen door te praten. Diplomatie! Geen kogels, maar babbels.
Inmiddels zijn 193 landen lid van de Verenigde Naties, en dat zijn eigenlijk alle landen ter wereld behalve Luilekkerland en kookeiland. Wanneer er toch ergens oorlog dreigt te komen, dan is dat een zaak voor de VN-Veiligheidsraad. De Veiligheidsraad kan sancties instellen tegen landen, en zelfs militair ingrijpen. En dan komen de blauwhelmen in actie.
Ondanks de Verenigde Naties zijn er sinds 1945 toch nog talloze grote en kleine conflicten geweest in de wereld. Maar daarom is het maar goed dat we de VN hebben. Want hoe harder honden blaffen, hoe minder ze bijten. 

Als er ergens op de wereld oorlog dreigt, grijpt de VN in. Niet met wapens, maar met diplomatie.

Waarom is de VN opgericht?

Om te weten welk getal ook alweer het ongeluksgetal is, hoef je alleen maar het aantal letters te tellen. dertien is al sinds tijden het ongeluksgetal, en vrijdag de 13e de ‘enormepechdag’! Ook dertien letters... 
Volgens sommigen gaat dat bijgeloof terug naar het Laatste Avondmaal; daar zaten ze met dertien man aan de dis. En het liep ongelukkig af: De main man, Jezus werd verraden, en gekruisigd op Goede vrijdag. dertien, vrijdag, zwarte kat in ’t bakkie.
Maar het bijgeloof in vrijdag de 13e kwam pas in zwang aan het eind van de 19e eeuw. En echt populair werd het door de horrorfilms van de 20ste eeuw: Friday the 13th. Daardoor is de angst alleen maar toegenomen. Er is nu zelfs een officiële naam voor de ziekelijke angst voor vrijdag de 13de: paraskevidekatriafobie.
Door al die bangmakerij wordt er bijvoorbeeld een stuk minder getrouwd op vrijdag de dertiende. Paren die het wel aandurven kunnen in plaats van een witte duif maar beter een zwarte kat uitnodigen, want ongeluk plus ongeluk is geluk, dat is een wiskundig feit...

In vliegtuigen kun je lang zoeken naar rij dertien. En ambtenaren van de burgerlijke stand kunnen op vrijdag de dertiende rustig een snipperdag nemen: niemand die dan wil trouwen. Waar komt die angst voor vrijdag de dertiende vandaan?

Waarom is vrijdag de dertiende een ongeluksdag?

Nou en of! Vingerafdrukken zijn hartstikke uniek. Zelfs identieke tweelingen hebben precies hetzelfde DNA... Maar toch verschillende vingerafdrukken. Dat betekent dat er dus in totaal zo’n 70 miljard verschillende vingers te vinden op onze aarde. Een knap staaltje ambachtelijk handwerk van Moeder Natuur!
Die ultrakleine huidstreepjes op de toppen van je vingers noemen we papillairlijnen. Die lijnen beginnen ergens, en ze splitsen zich, en dan lopen ze in allerlei verschillende kringetjes, bogen en lussen, en al die factoren maken je vingertop uniek. Helemaal top, vingertop.
Die papillairlijnen groeien vanuit de huidlaag die onder de opperhuid ligt, de genererende laag, en die zorgt er dus voor dat de huid zich steeds vernieuwt, en dat het lijnenpatroon identiek blijft. Dus ook als je op de vlucht moet voor de politie en slim denkt te zijn door al je vingertoppen af te schaven, dan komt na een tijdje in het huis van bewaring gewoon je oude vertrouwde vingerafdruk weer terug. En je was trouwens toch al een heel klein beetje verdacht omdat je met 10 afgeschaafde vingertoppen rondliep.
Je vingerafdrukken zijn dus uniek en helemaal aan jouw persoontje gebonden. En dat geldt trouwens ook voor een afdruk van je handpalm, van je voetzolen, en zelfs van je tenen. Dus als je denkt dat je wel ongestraft iets kunt jatten met je tenen: zeg dan toch maar ‘dag’ met je handje.

Criminelen kunnen worden getraceerd door middel van hun vingerafdruk. Maar is het patroontje op je vingers dan helemaal uniek? Ook als je de helft van een identieke tweeling bent?

Zijn vingerafdrukken uniek?

Geluid is eigenlijk een golf, maar dan in de lucht. Die golf komt via de oorschelp en de gehoorgang terecht op het trommelvlies, dat dan gaat trillen. De bekende gehoorbeentjes (hamer, aambeeld en stijgbeugel), die versterken die trillingen en geven ze door aan het slakkenhuis, waar tienduizenden piepkleine haarcellen in beweging komen. Zo worden de trillingen zenuwimpulsen, die rechtstreeks naar de hersenen gaan. En dit gebeurt allemaal in een fractie van de tijd, die ik nodig heb om deze zin uit te spreken.
Over spreken gesproken: als je zelf spreekt, dan breng je dus ook geluidsgolven voort. Die golven vang je weer op met je oorschelpen, zoals we net hebben gezien en gehoord. Maar je hoort je eigen spraak ook ‘inwendig’: de trillingen van je stemholte worden via je schedel direct aan het slakkenhuis doorgegeven. Dat heet ‘botgeleiding’.
In het slakkenhuis worden dus het uitwendige en het inwendige geluid gecombineerd, tot die prachtige volle stem die je van jezelf zo goed kent: ‘Hé schatje, zal ik je rug eens eventjes lekker insmeren?’ Pas als je, eenmaal thuis, de vakantievideo terugkijkt, dan hoor je hoe andere mensen jou horen: (hoog stemmetje) ‘Hé schatje, zal ik je rug eens eventjes lekker insmeren?’. En ja, dat is nou eigenlijk je echte stem.

Schrik jij ook altijd als je eigen stem terughoort? In het echt klinkt je stem heel anders dan in je hoofd. Dat komt door de combinatie van inwendig en uitwendig geluid.

Hoe hoor je je eigen stem?

Sint-Nicolaas werd rond het jaar 300 geboren in de Turkse havenplaats Myra, destijds de Griekse havenplaats Myra, en Sint-Nicolaas was nog geen Sint, maar gewoon Nicolaas. ‘t was wel een speciaal geval, want als baby ging hij rechtop in zijn badje staan om God voor zijn geboorte te bedanken. Toch sympathiekolaas.
Als priester verrichtte Nico nogal uitzonderlijke goede daden. Zo heeft hij een keer drie jongens gered, die door een herbergier aan stukken waren gesneden en in een ton gestopt. Onze Nico kwam daar langs, deed even een gebedje en de jongens stapten vrolijk zwaaiend hun tonnetje weer uit. Dank u Sinterklaasje.
En ook 3 arme meisjes werden door de paardrijdende priester geholpen. In het holst van de nacht gooide hij buidels met geld bij hen naar binnen. 1 van die zakkies met cash kwam pardoes in een pump van 1 van de chicks terecht. Vandaar dat wij nu nog altijd onze schoen zetten in de hoop op wat doekoe, desnoods van chocola.
Nicolaas werd nog bevorderd tot bisschop van Myra, maar hij ging al snel de pijp uit op 6 december 342. Hierna werd hij nog even goed heilig verklaard, en sindsdien woont-ie in Spanje, en overwintert-ie in Nederland. Van Myra naar Almere, het kan snel gaan met een kindervriend. Nou ja, in 1700 jaar dus.

We kennen Sint Nicolaas als vrijgevige goedheiligman. Maar voordat hij met cadeautjes en pepernoten strooide, hielp hij kinderen in nood. Hij werd gepromoveerd tot bisschop en nationale volksheld in Nederland en België.

Wie was Sint Nicolaas?

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Clipphanger

Type videos