Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Groep 3/4/5

Dit is boer Theo en Theo heeft 70 melkkoeien. Al die melkkoeien moeten 2 tot 3 keer per dag gemolken worden. Heel zwaar werk en daarom dat boer Theo een hele dikke laag eelt op zijn handen heeft. Maar niet heus. Steeds meer boeren hebben tegenwoordig een melkrobot. Of niet boer Theo?
Jazeker.
Melken doe je zo. Je knijpt met je duim en wijsvinger de bovenkant van de speen dicht en dan knijp je van boven naar beneden je hand dicht. Tegenwoordig gebeurt dat allang niet meer met de hand. Dat gebeurt met melkmachines met een vacuümpomp. De melkbeker wordt om de speen geplaatst en dan wordt er met behulp van vacuüm de handbeweging nagedaan. Dat is al een stuk makkelijker. Het kan nog gekker want boer Theo heeft niet alleen een melkmachine maar hij heeft ook een melkrobot. Als al zijn koeien gemolken worden, leest boer Theo de krant. Normaal gesproken worden koeien 2 keer per dag gemolken maar deze dames mogen dat helemaal zelf weten. Zij voelen natuurlijk zelf het best wanneer hun uier vol zit. Als dat het geval is dan lopen ze op hun gemakje naar de melkmachine en dan worden ze gemolken. Soms 2 keer per dag, soms 3 keer per dag. De dames staan allemaal geduldig in de rij te wachten tot ze aan de beurt zijn. Als ze dan aan de beurt is loopt ze naar binnen. Aan haar rechter voorpoot heeft ze een zendertje. Daardoor weet de computer precies welke koe het is en weet ze ook welke hoeveelheid krachtvoer ze moet hebben. Het krachtvoer wordt daar in het hok gegooid en terwijl mevrouw heerlijk op haar gemakje staat te eten, wordt ze gemolken door een ingenieuze machine die erachter staat. Het gaat allemaal automatisch. Boer Theo heeft het er maar druk mee. Dit is hem dan: de melkrobot. Door het zendertje aan de poot weet de computer precies welke koe hier staat. Bij elke koe heeft hij een soort uier foto in zijn geheugen. Zo weet hij ook precies waar de spenen zitten. Die laserkop daar zoekt de speen op en dan worden de melkbekers van de melkrobot 1 voor 1 aangesloten op de spenen. En dan wordt de koe gemolken. De machine telt elke druppel die van de koe komt en aan het einde van de dag hoeft de boer alleen maar op de knop te drukken en dan kan hij precies zien welke koe welke hoeveelheid melk heeft gegeven. Theo, even zonder gekheid. Is het nou echt zo makkelijk geworden?
Het kan een stuk makkelijker hoor. Sociaal vind ik het veel beter. Je kunt eens een keer weg, je kunt op andere tijden melken. Het bevalt me wel.
Zitten er ook nadelen aan of is het alleen maar mooi?
Als hij kapot is hé. Vooral 's nachts.

Hoe werkt een melkrobot?

Programmalogo's

Met een melkrobot kunnen de koeien niet slechts twee keer op een dag, maar de hele dag door gemolken worden. De koeien lopen namelijk zelf naar de machine toe als hun uier vol is. Maar hoe werkt dat precies?

Een automatische melkmachine

Hallo ik ben Erva, ben 9 jaar en ik ga het hebben over olijven. Heel veel kinderen eten 's ochtends op hun brood jam, hagelslag of pindakaas. Dat vind ik niet zo lekker. Ik eet liever 's morgens op mijn brood olijven. Ik vind groene olijven lekkerder dan zwarte. Ik maak eerst mijn brood open, leg er heel veel olijven in en dan klap ik hem dicht en...
Niks zo lekker dan een olijfje alleen die pit is kei- en keihard. Je hoeft niet te proberen om hem in de grond te stoppen om een olijfboom te krijgen. Dat doet helemaal niks. Een olijfboom moet je stekken. Je knipt een stukje van de boom af, stopt hem in de grond en dan maar hopen dat hij het doet. Ze kunnen heel erg oud worden. De oudste boom is zelfs 1500 jaar oud. De geschiedenis van de olijf gaat echt duizenden jaren terug. Eerst groeide hij hier, een beetje in Israel en Syrie en is steeds meer deze kant opgeschoven. In de mediterrane landen zoals Griekenland en Italië. De Griekse godin van de wijsheid Palas Athene, gaf de stad Athene een olijfboom als teken van overwinning en vrede. Bij de olympische spelen in Griekenland kregen de winnaars een olijfslinger omgehangen en een laurierkrans. De olijfboom en dus de olijfolie spelen sindsdien een belangrijke rol in het geloof en de boom is daarom het symbool geworden van vrede en geluk. Wij eten de olijf vooral. Hoe rijper hij is hoe donkerder en sappiger hij is. Dit is dus eigenlijk een onrijpe en dit een hele rijpe olijf. Daarna kan je zo'n olijf persen en dan krijg je olijfolie. Weet je wat ze zelfs zeggen, dat als je het op je tanden smeert dat ze er dan mooi van gaan glansen. Zie jij het al?

Waar komt de olijf vandaan?

De olijf is al eeuwenoud. In Nederland eten we ook veel olijven, of we gebruiken olijfolie om bijvoorbeeld te bakken. Maar waar komt die olijf eigenlijk vandaan?

Symbool van vrede en geluk

Dit gebouw staat in Utrecht en heet de inktpot. Je ziet nu alleen nog maar de voorkant, maar het is een vierkant gebouw, gebouwd om een binnenplaats heen. Het is het grootste gebouw van baksteen in Nederland en zelfs 1 van de grootste in Europa. Hij is gemaakt van 22 miljoen bakstenen. Dit enorme bouwwerk is bijna 90 jaar gebouwd als kantoor voor de spoorwegen. Meer dan 1000 mensen moesten er werken. Nog steeds heeft het een band met het spoor. Nu wordt het gebruikt door Prorail. Toen het gebouw af was, kreeg het de poëtische naam: derde administratiegebouw. Iedereen vond dat moderne nieuwe kantoor veel meer lijken op een inktpot. Leuker toch? En daarom heet het nu ook zo. Een kantoorgebouw van zo'n groot formaat had je in die tijd nauwelijks. Het was voor de architect ook een hele puzzel om te bedenken hoe het eruit zou moeten zien. Van Heukelom, dat was de architect van dit gebouw, heeft toen goed om zich heen gekeken naar andere gebouwen waar veel mensen samenkomen. Zoals naar kerken of kloosters. Dat kan je als je hier door het gebouw loopt ook goed zien. Het zijn lange gangen met prachtig gewelfde plafonds. Het lijkt wel een beetje op een klooster toch? Na de Eerste Wereldoorlog toen de inktpot gebouwd moest worden, waren er bijna geen bouwmaterialen. De spoorwegen verzonnen daar natuurlijk wel wat op. Ze regelde de bouwmaterialen gewoon zelf. Voor de fundering en de constructie gebruikte ze zo'n 22 km spoorstaaf. Het eikenhout voor de deuren, de balken en de vloeren kwam uit een eigen bos in Zuid-Limburg. Voor alle bakstenen die er nodig waren voor het bouwen, kochten ze 2 steenfabrieken. De inktpot was voor die tijd een heel modern gebouw. Overal was elektrisch licht (helemaal nieuw voor die tijd), centrale verwarming en er zaten zelfs liften in. Maar ook het allernieuwste materiaal werd hier gebruikt: beton. En dat van Heukelom er trots op was is te zien want hij liet de betonnen balken gewoon zitten en plaatste er zelfs siersteentjes op. Nog iets bijzonders: de toren van het gebouw. Mooi om te zien, ook van binnen uit, maar hij is ook nog ergens voor bedoeld. Helemaal bovenin zit een watertoren. Als je 22 miljoen bakstenen moet maken, dan zitten er ook een aantal mislukkingen bij. Van al die misbaksels hebben ze hiervoor een geinig, leuk parkje gemaakt. Maar ja, is het nou een mooi gebouw? Smaken verschillen. Het is in ieder geval een bijzonder gebouw.

Wat is het grootste gebouw van baksteen in Nederland?

In Utrecht staat een enorm bakstenen gebouw, ook wel de inktpot genoemd. Het werd bijna 100 jaar geleden gebouwd als kantoor voor de spoorwegen. Maar hoe ziet het gebouw er precies uit? 

22 miljoen bakstenen

Bart de meter, kunnen we het meten, Bart de meter, nou en of! En daar zijn we weer bij ons altijd mooi vuurtorentje van Stavoren. Volgens de bouwtekening is hij precies, maar dan ook precies 15 meter en 20 cm. Wij gaan hem weer nameten maar dan zonder liniaal. Vandaag doen we dat met een helikopter. Hoe kom je nou zo snel aan een helikopter. Even bellen met de luchtmacht. Goedendag, met Bart de meter. Wij willen graag ons vuurtorentje nameten. Nee niet met een meetlint. Nee precies. Oke, tot zo! Geregeld. Het zal mij benieuwen. Joehoe, hier! 
Hoi! Ze komen eraan.
Van welke kant?
Ik denk ongeveer daar.
Hij komt eraan. Daar is ie! Wow! Dit is de zogenaamde Search and rescue helikopter van de luchtmacht. Bij ongelukken zoals bijvoorbeeld als een F16-piloot zijn schietstoel moet gebruiken en in zee terecht komt, dan rukt deze helikopter uit. Aan deze haak zit de redder vast om de piloot uit het water te vissen. Maar dan is het natuurlijk heel belangrijk dat de helikopter stil boven het water blijft hangen. Carino is de piloot van deze helikopter. Carino, goed dat je er bent. Stil hangen boven het water, hoe doe je dat?
Dat doen we met een radar altimeter, die zit achter in de staart. Hoe werkt dat nou? We hebben een centrale computer, die zendt via deze een signaal uit. Een radiosignaal naar de grond en die weerkaatst en wordt opgevangen met deze. Wat meet die computer nou? Die weet precies wanneer het signaal uitgezonden wordt en wanneer hij weer ontvangen wordt. De tijd tussen die 2 geeft aan de hoogte. Als ik nou laag zit, heeft dat signaal een hele korte tijd om terug te komen. Zit ik nou hoog, dan duurt het veel langer. Die tijd zet de computer om in een hoogte.
Wat handig. Zullen we eens gaan testen of hij werkt?
Dat is goed. Dat staat niet Bart. Die gaat af.
Carino, waar zit de hoogtemeter precies?
De hoogtemeter zit hier beneden.
Hoe hoog vliegen we op dit moment?
We vliegen bijna 300 voet.
Voet?
Voet zijn Engelse maten. Dan komt overeen met 100 meter.
300 voet is 100 meter? 
Ja.
Dan is het nu tijd voor onze finale experiment. We gaan de hoogte van onze vuurtoren meten. Carino, kun je op de hoogte van onze vuurtoren gaan vliegen?
Ja, ik ga nu naar de vuurtoren vliegen en dan gaan we eens kijken hoe hoog hij is.
We proberen nu net zo hoog te vliegen als het topje van de vuurtoren. Nog ietsje omhoog. Carino, hoe hoog vliegen we nu?
We vliegen nu 45 voet.
45 voet, dat kunnen we gebruiken. Volgens de officiële bouwtekeningen is ons vuurtorentje 15 meter en 20 cm lang. Met de meetapparatuur van de helikopter kwamen tot 45 voet, wat neerkomt op 15 meter. Dat is dus maar een verschil van 20 cm. Hartstikke nauwkeurig. Kunnen we dus meten met een helikopter? Nou en of!

Kun je meten met een helikopter?

In een helikopter zit een hoogtemeter. Daarmee kan de piloot zien op welke hoogte er gevlogen wordt. Maar kun je met de helikopter ook meten wat de hoogte van een toren is?

Meten met een hoogtemeter

De hamster is beroemd om 1 ding: het hamsteren. Wat ze doen is ze proppen zich helemaal vol. Dan is de vraag natuurlijk: waarom doen ze dat? En vervolgens: Waar laten ze dan al dat voedsel? Kom op jongen. Verzamelen. Om iets van dat voedsel verzamelen, het hamsteren, moet je snappen hoe hamsters leven. In de vrije natuur bouwen ze een gangenstelsel onder de grond, een burcht. In die burcht wonen ze alleen. Ze komen elkaar alleen maar tegen om te paren. Die burcht bouwen ze na in hun hok en daar maken ze 3 kamers in. De eerste is het toilet. Hamsters zijn hele schone dieren, ze plassen altijd op dezelfde plek. De tweede is de slaapkamer. De meeste hamsters slapen nogal veel. Vooral overdag, want het zijn nachtdieren. Omdat ze zoveel tijd op die plek doorbrengen, moet het wel een beetje comfortabel zijn. Ze slepen er houtsnippers naartoe als je speciale papiersnippers geeft dan brengen ze die er ook naartoe. De derde kamer is de voorraad kamer. Daar leggen ze al het voedsel neer wat ze gehamsterd hebben. Dat hamsteren, hoe doen ze dat eigenlijk? Dat extra eten komt in de wangzakken. Die zitten aan de zijkant van zijn koppie en kunnen enorm oprekken. Als die vol zitten dan gaat hij naar zijn voorraad kamer en dan drukt hij met zijn pootjes tegen zijn wangen en duwt hij zo het eten eruit en legt hij een voorraadje aan. Hamsters hamsteren omdat er in de winter te weinig eten is. Nou is er bij jou thuis waarschijnlijk genoeg, maar dat weet die hamster niet dus die blijft vrolijk doorgaan met eten verzamelen en voorraadjes aanleggen. Toe maar jongen, ga maar hamsteren. Even kijken. Hier heeft hij een voorraadje aangelegd. Goed gehamsterd man.

Wat is hamsteren?

Hamsters staan bekend om het hamsteren. Ze verzamelen voedsel in hun wangzakken, die enorm kunnen oprekken. Maar hoe doen ze dat en waarom eigenlijk?

Voedsel verzamelen

Ratten zijn groepsdieren. In de natuur leven ze in hele grote groepen. Als je besluit er 1 als huisdier te nemen, neem er dan een paar anders worden ze eenzaam. Bovendien zijn ze super intelligent. Ratten zijn echte evenwichtskunstenaars. Ze kunnen zich letterlijk overal handelende en staande houden. Zo'n touw vinden ze heel leuk om mee te spelen, maar de vraag is natuurlijk: hoe kunnen ze zich zo goed in evenwicht houden? Dat kan omdat ze iets kunnen wat de meeste knaagdieren niet kunnen namelijk diepte zien. Bovendien hebben ze hele handige pootjes met buigbare vingertjes, maar het belangrijkste is hun staart. Als ze met haar lichaampje iets te ver naar rechts hangt, dan gaat het staartje naar links en dat zorgt ervoor dat ze niet zo snel naar beneden valt. Bovendien heeft die staart er allemaal haartje op, voelhaartjes, die werken hetzelfde als snorharen. Daarmee voelt ze bijvoorbeeld hoe groot of breed iets is dus die staart is echt heel belangrijk. Ratten kruipen in de natuur overal op of in. Als je ze in een kooitje wilt zetten dan moet je er iets bijzetten waar ze op of in kunnen klimmen. Nou zijn ratten heel erg intelligent dus als ze uitgekeken zijn op hun omgeving dan gaan ze gewoon ergens anders heen. Dat wordt in een kooi een beetje lastig dus wat je kan doen is alles op een andere plek zetten zodat het weer helemaal nieuw is. Je kan je rat naast de gewone brokjes ook eens iets anders geven, iets spannends, iets waar hij meer moeite voor moet doen. Bijvoorbeeld een kwarteleitje. Die staart helpt hem om op de gekste plekken eten te vinden. Bijvoorbeeld zo'n lekker kwarteleitje. Die is echt lekker hé?

Waardoor heeft een rat zo'n goed evenwichtsgevoel?

Ratten zijn erg intelligent en sociaal. In de natuur leven ze daarom ook in een groep: een roedel. Ook zijn ratten erg goed in het bewaren van hun evenwicht. Maar… hoe komt dat eigenlijk?

Een lange staart

Hallo ik ben Somea en ben 9 jaar en ik ga het hebben over de granaatappel. Ik vind granaatappel zo lekker omdat er veel verschillende pitjes in zitten. Als ik er een flinke hap van neem dan komt er een explosie in mijn mond van sap en daarom is het mijn lievelingsfruit. In Marokko eten ze dit ook maar na het eten als een toetje. Daarom vind ik het zo lekker, je kan het persen, je kan er alles mee doen maar het blijft toch een granaatappel.
Het is wel een heel gedoe, het eten van een granaatappel. Het komt door al die vruchtvlees-celletjes die erin zitten. Ze lijken net op besjes. Ze zijn echt heerlijk maar je krijgt ze er zo moeilijk uit. Ze schieten overal naar toe, je handen zitten onder het plak, het sap spat in je oog op je trui, krijg je er nooit meer uit. Ik pers ze liever. Het sap is echt supergezond. De Egyptenaren dachten dat je hier onsterfelijk van zou worden. In het graf van Toetachamon, de farao, hebben ze ook granaatappels gevonden. Weet je waar het ons aan doet denken? De handgranaat. Die zijn er naar vernoemd. Weet je waarom? Als zo'n rijpe granaatappel uit de boom valt, dan spat hij uiteen. Dan schieten de vruchtjes alle kanten op. Net of er een handgranaat ontploft.

Wat is een granaatappel?

Granaatappels zijn heel gezond en worden al eeuwenlang gegeten. De Egyptenaren dachten zelf dat je er onsterfelijk van kon worden. Maar wat is dat eigenlijk, een granaatappel? 

Een vrucht met pitjes

Dit is echt een typisch Nederlands fenomeen: het frietbakje. Je komt het bijna nergens ter wereld tegen. Trouwens, we doen niet alleen friet in plastic bakjes, maar ook allerlei andere snacks: kroketten, frikadellen, kaassouffles, zigeunersticks met pindasaus, berenhap, pikanto's, mexicanos. We gebruiken met zijn allen per jaar zo'n 350 miljoen van deze plastic bakjes. Dan rest nog 1 vraag: Hoe worden ze eigenlijk gemaakt? Hier in Helmond staat de grootste frietbakjesfabriek van Nederland. Een frietbakje begint als plastic korrel: plasticgranulaat heet dat. De granulaat wordt in deze pijp omgesmolten, enorm verhit tot vloeibaar plastic. Dat vloeibare plastic wordt op deze rol afgezet en gewalst zodat je een hele dunne laag folie overhoudt. Kijk die komt er hier weer uit. Hier is de folie trouwens zwart omdat het gebruikt wordt voor zwarte bakjes. Vervolgens worden de bakjes anti-statisch gemaakt en wordt er anti-plak opgespoten. Zodat ze bij de patatboer niet steeds aan elkaar vast blijven zitten. De folie wordt er afgerold en weer warm gemaakt. De warme folie wordt hier over een mal heengetrokken en vacuüm worden de vormpjes erin getrokken. Daarna wordt het plastic eraf gestuwd. Deze stansmachine snijdt vervolgens de bakjes los. In 1 keer 12 bakjes. Nu is het natuurlijk handig als je niet met je vingers hoeft te eten. Vandaar dat ze hier ook plastic snackvorkjes maken. Hoe doen ze dat? Gloeiend hete plastic wordt een mal ingespoten en meteen daarna afgekoeld zodat het plastic daarna meteen hard wordt. Je krijgt een hele mooie cirkel met plastic vorkjes. Het enige is nog dat ze zitten aan elkaar vast en worden losgemaakt in de draaitrommel. Iedere dag worden er hier zo'n 370.000 wegwerpbakjes gemaakt. Dan is het wel de bedoeling dat je die netjes in de prullenbak weggooit. Ze heten wel plastic wegwerpbakjes, maar het is niet de bedoeling dat je dat al te letterlijk neemt.

Hoe worden frietbakjes gemaakt?

Per jaar gebruiken we in Nederland wel 350 miljoen bakjes voor onder andere friet, kroketten en kaassoufflés. In de fabriek worden plastic korrels omgesmolten tot bakjes en vorkjes. Hoe doen ze dat? 

350 miljoen bakjes per jaar

De rode rattenslang is een hele lieve en zachtaardige slangensoort. Ze zijn niet giftig en ze bijten bijna nooit. Dat is een hele geruststelling maar het is en blijft een slang en daarom houdt Robert Jan hem ook gewoon lekker vast. Omdat ze zo zachtaardig zijn, zijn ze in Nederland best populair alleen doen ze iets heel brutaals en dat doet bijna elke slangensoort: ze steken hun tong uit. Waarom doen ze dat Robert Jan?
Daar vangen ze eigenlijk geurdeeltjes mee op. Dus ze ruiken als het ware de lucht.
En daarmee kunnen ze hun prooi vinden?
Ja.
In de lucht zitten heel veel geurdeeltjes: geurmoleculen. Nou heeft alles, of het nou leeft of niet leeft, een eigen geur. Dus alles heeft zijn eigen unieke geur. Dus ik geef andere geurmoleculen af dan bijvoorbeeld deze muis. Die geurmoleculen vangt de rode rattenslang op met zijn tong. Dan weet hij dus waar iets is maar ook waar hij zelf is. Hij ruikt bijvoorbeeld een boom of water of aarde. Dus met zijn tong kan hij een plaatje maken van zijn omgeving en weet hij ook precies waar zijn prooi zit. Met zijn tong vangt hij dus geurmoleculen op, die tong trekt hij weer in zijn bek. Die tong komt langs het gehemelte en in dat gehemelte zit een orgaan. Het orgaan van Jacobsen. Die geeft de geurmoleculen weer door aan de hersenen en die hersenen maakt daar gegevens van. Wat ruikt hij nou precies? Ruikt hij iets gevaarlijks of ruikt hij juist iets heel lekkers? Waarom is zijn tong gespleten?
De slang ruikt in stereo dus hij kan makkelijk bepalen of de geur van links of rechts komt.
Als hij dan heeft geroken waar zijn prooi zit, dan gaat hij er direct op af. Hoe dichterbij hij komt, hoe sneller die tong naar binnen en buiten gaat. Dat is om precies te bepalen waar zijn prooi zit en ook gewoon omdat hij honger heeft. Volgens mij heeft deze behoorlijke trek.

Waarom steekt een slang zijn tong uit?

De rode rattenslang steekt – net als andere slangen – continu zijn tong uit. Dat doen slangen, omdat ze zo een beeld kunnen vormen van de omgeving om hen heen. Maar hoe werkt dat precies?

Een bijzondere manier van ruiken

Dit eten we in Nederland zo'n 350 miljoen keer per jaar. Het zit namelijk in een kroket. Iedere week worden er bij deze ambachtelijke krokettenmaker in Utrecht 200.000 kroketten en bitterballen gemaakt. Het vakmanschap van het kroketten maken zit hem in het belangrijkste ingrediënt: de bouillon. Je kan nep bouillon maken van bouillonblokjes of poeder, maar hier maken ze echte bouillon van heel mooi mager rundvlees. Het gaat de hele nacht in een enorme pan met water en kruiden. Dat vlees wordt er dan weer uitgehaald en wat je overhoudt is een heerlijke, bruine bouillon. Als de bouillon klaar is, wordt er een roux gemaakt. Dat is heel simpel. Er wordt boter gesmolten, er wordt een uitje in gebakken, dan gaat er een beetje bloem bij en dan krijg je een hele dikke pap: de roux. Je kan dunne bouillon aan de dikke roux toevoegen terwijl hij toch dik blijft. De roux bindt namelijk de vloeistof. Als je nou die roux en bouillon hebt samengevoegd, dan heb je een ragout. Zo komt die rundvlees nou uit de bouillon. Het wordt in draadjes getrokken en in blokjes gesneden en het gaat dan zo terug in de ragout. Dit is ragout voor 6000 kroketten. Hij is nu nog te zacht om kroketten van te maken, daarom moet hij eerst opstijven. Dat gebeurt vanzelf als hij afkoelt. Deze ragout is helemaal stijf, klaar voor de kroketten. Van de ragout worden balletjes gemaakt, die worden gepaneerd en gewalst tot kroketjes. Dan krijgen ze een douche van eiwit, dat is nodig om het tweede laagje paneermeel goed te laten plakken. Daar worden die kroketjes lekker knapperig van. Ze worden even afgeblazen en klaar is de kroket. Nou is het leuke van zo'n kroket dat je eindeloos kan variëren met de inhoud. Je kan het allemaal zelf bedenken. Je kan er bijvoorbeeld garnalenragout in stoppen, groente ragout of wat dacht je van een satékroket? Gewoon lekker frituren. Nou dacht ik zelf aan een tropische kroket met banaan en mango. Is lekker toch?

Hoe worden kroketten gemaakt?

In Nederland eten we wel zo’n 350 miljoen kroketten per jaar. Dat zijn er gemiddeld 21 per persoon per jaar! Maar hoe en waarvan worden kroketten eigenlijk gemaakt?

Het begint bij de bouillon

Bart de meter, kunnen we het meten. Bart de meter, nou en of! Daar zijn we weer. Dit is de vuurtoren van Stavoren. Volgens de bouwtekening is hij precies, maar dan ook precies, 15 meter en 20 cm. Vandaag gaan we hem nameten maar dan zonder liniaal. We doen het met een thermometer. Bart de meter, kunnen we het meten. Bart de meter, nou en of! Een thermometer meet de temperatuur van de lucht om ons heen, maar hoe doet hij dat? In veel thermometers zit een vloeistof. De lucht warmt die vloeistof op. De vloeistof zet uit en kruipt omhoog. Hoe warmer hij wordt, hoe hoger de vloeistof omhoog kruipt. Op dit moment is het hier beneden 14 graden. Je zou denken dat de zon de lucht verwarmt. Maar dat doet hij eigenlijk niet. De zon verwarmt het oppervlak van de aarde en de aarde verwarmt weer de lucht. Je zou de aarde dus kunnen vergelijken met een kachel. Dan weet je ook, hoe verder je van de kachel af bent, hoe kouder het wordt. Voor de aarde geldt grofweg dat iedere 100 meter dat je er vandaan bent, de temperatuur daalt met 1 graden celcius. Als we dus het temperatuurverschil weten tussen de vuurtoren boven en de vuurtoren beneden, dan zouden we de lengte van de vuurtoren kunnen bepalen. Beneden was het 14 graden. Hier boven is het ook precies 14 graden. Dit schiet dus niet op. Volgens mij is deze thermometer niet nauwkeurig genoeg. Deze thermometer hebben we geleend van het Nederlands Meet Instituut. Het is een zeer nauwkeurige thermometer. Zo nauwkeurig dat hij iedere keer iets anders weergeeft: 13,92; 13,87. Zeker als het waait geeft hij iedere keer een andere temperatuur weer dus dat is voor ons niet handig. Met water kan het nauwkeuriger. Ik heb hier 2 flessen: 1 voor boven en 1 voor beneden. Die flessen doe ik in een kartonnen doos zodat het zonlicht er niet direct op kan schijnen. Deze is voor beneden. Deze voor boven. Nu even wachten. Tijd om te meten. Deze handschoenen doe ik aan om met mijn handen de temperatuur van de fles niet te beïnvloeden. Thermometer erin 15, 610. 14,004. Beneden hadden we een temperatuur van 15,610. Dan hebben we een temperatuurverschil van 1 graad en 606 duizendste graad. We wisten van daarnet nog dat de temperatuur per 100 meter met 1 graad afneemt. Dus met die berekening komen we tot een lengte van de vuurtoren van 160 meter en 60 cm. Dat vind ik vrij veel. Volgens de officiele bouwtekening is ons vuurtorentje precies 15 meter en 20 cm. Met onze temperatuurmeting kwamen we tot een lengte van 160 meter en 60 cm. Dat is dus een verschil van meer dan 140 meter. Kunnen we dus meten met temperatuur? Liever niet. Hoi!

Kun je hoogte meten met temperatuur?

Stel je wilt een toren opmeten, zonder een liniaal te gebruiken. Zou je dan kunnen meten met een thermometer? 

Een graad is honderd meter

Dit is een doosschildpad. Even kijken of hij thuis is hoor. Hallo. Oh kijk, daar komt hij. Kunnen schildpadden eigenlijk zonder hun schildje? Het schild van de schildpad zit gewoon vast aan zijn lijfje. Kijk hier begint het schild en hier zit het vast aan zijn pootjes. Eigenlijk zit gewoon zijn hele lijfje erin vast. Dit is een foto van de binnenkant van een schildpadschild. Dit is de onderkant en dit is de bovenkant en dan zie je hier de wervels, die zitten vast aan het schild. Sterker nog, ze groeien erin door. Dit is een leeg schild en er zit een gaatje aan de achterkant. Als je nou goed kijkt, kan je de werveltjes zien zitten. Je kan het schild het best vergelijken met een hele dikke huid. Daar lopen bloedvaten doorheen en zenuwen. Als je hem aait, dan voelt hij dat ook. Dat schild groeit gewoon mee. Hoe groter de schildpad, hoe groter het schild. Wat heel vervelend is, is als zijn schild vergroeit. Dan komt de schildpad als het ware klem te zitten tussen zijn eigen schild. Zo is hij vergroeit en zo hoort hij te zijn. Mooi bol. Je ziet dan ook dat zijn achterpootje meer naar achter steken en niet onder zijn lichaam staan en dat hij over zijn buik schuift. Hoe komt dat nou? Doordat ze niet het goede voer krijgen waar ze alle voedingsstoffen uit kunnen halen om een mooi schild te maken. Schildpadden zijn groenvoer-eters, herbivoren. Ze hebben altijd hooi nodig, maar ze lusten ook allerlei soorten groentes. Het geheim is een afwisselend menu. Dan blijven ze mooi recht op hun pootjes staan en kunnen ze heel oud worden. Deze soort kan 100 tot 200 jaar oud worden. Je komt er nooit meer vanaf. Dat is wel leuk. Je kan hem dan weer aan je kleinkinderen geven. Het gaat van generatie op generatie.

Kan een schildpad zonder schild?

Schildpadden kunnen heel erg oud worden, soms wel 100 tot 200 jaar! Ze hebben allemaal een stevig schild, waar ze zich in kunnen verstoppen. Maar kunnen ze ook leven zonder zo’n schild? 

Een verharde, beschermende huid

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos