Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Deze plantjes, die staan hier al zo'n twaalf weken, dus tijd om te oogsten. Dat zijn ze daar ook al aan het doen. Maar Maarten, dat oogsten, dat gebeurt nog steeds met de hand. Ja klopt, alles wordt nog met de hand geoogst, want we hebben geen machines die het goed doen. Dus we gaan dan naar de planten en dan zien we een goede. Dan leggen we één hand erop. Snijden we hem bij de stronk af. Zo. Dan pakken we de bladeren en gaan
we weer door naar de volgende. Maar je snijdt hem echt in één beweging, zo in één keer in één beweging, want dan krijg je het meest gladde resultaat. Oké, mag ik dat eens proberen? Ja. Oké, daar gaan we. Zal ik deze doen? Ja, doe die maar. Even deze eraf. Maar die bladeren, die gooi je gewoon op de grond. Ja klopt, dat is voeding voor de bodem. Denk je dat ik het nu een beetje onder de knie heb? Ik denk het wel. Anders gaan we alvast naar de trekker toe. Oké, goed. Oh, wat gaat het snel. Ja, ik doe zo lang over die takken eraf halen. Ik zie al die mannen die zo tak, tak en erop, tak tak en erop. Ik begin echt wel iets handiger
in te worden hoor, vind ik zelf.

Hoe wordt broccoli geoogst?

Programmalogo's

Na twaalf weken groeien is het tijd om de broccoliplantjes te oogsten. Met één vloeiende beweging worden ze met de hand bij de stronk gesneden. De bladeren gaan eraf en overblijft de broccoli die wij eten.

Met de hand en in één beweging

Altijd lekker. Een bord broccoli gekookt of als rauwkost. Broccoli komt uit de familie Brassica, een plantengeslacht uit de kool en mosterd familie. En bloemkool is dan met een beetje fantasie het bleke neefje en Romanesco, oftewel de groene torentjesbloemkool, is dan het knappe
Italiaanse nichtje en dit is een soort baby Broccoli, broccolini. Een mini broccoli met een lange steel. Maar wie had dat gedacht? Dat de bloemkool, de boerenkool, de paksoi, de rode kool, spruitjes en de broccoli allemaal familie van elkaar zijn? Maar voordat de broccoli op je
bord ligt, moet er nog heel wat gebeuren. We gaan het land op. We zijn hier in de kop van Noord-Holland, In Wervershoof om precies te zijn bij één van de grootste broccoli telers van ons land. Er worden hier per jaar wel acht miljoen broccoli geoogst. En niet alleen hier, maar ook op
de velden hier in de buurt. Dit is natuurlijk al een hele plant, maar het begint allemaal met een klein zaadje. Maar dat zaaien, dat doen ze niet hier. Dat doen ze bij een bedrijf verderop. Bakken met zaadjes in de aarde gaan daar de donkere kiemkamer in. Na drie dagen zijn de zaadjes ontkiemd en komen er hele kleine groene plantjes uit. Die kleine plantjes gaan de kas in en als de plantjes vijf weken oud zijn, zijn ze sterk genoeg om naar buiten te kunnen. Vanuit de kas gaan er nog kleine plantjes naar de teler en die zet ze dan in de grond en hier wordt het een grote plant. Een broccoli zoals wij die kennen en eten. Dus één plantje is één broccoli. Soms zie je op een veld deze enorme doeken en die zijn er om de dieren uit de buurt te houden. Want wij zijn niet de enige die gek zijn op broccoli. Ook wilde dieren uit de omgeving, die duiken erop. Dus herten, ganzen, eenden, konijnen, hazen, je kunt het zo gek niet bedenken. Allemaal gek op broccoli. Broccoli telers willen het liefste dieren op de meest diervriendelijke manier buiten de deur houden.
Alleen het lastige is dat elk dier heeft weer een andere manier van verjagen nodig. Dus met alleen deze ouderwetse vogelverschrikker kom
je er ook niet meer tegenwoordig. Je bent gewoon niet eng genoeg. Van
alles trekken de broccoli telers uit de kast om hun groene goedje te beschermen. Dus doeken, lasers, schrikdraad en deze vlieger. En wat dacht je van deze, deze is helemaal leuk, deze opblaaspop. Alles om de dieren zo diervriendelijk mogelijk uit de buurt te houden. Nou, succes! Hier hebben ze de dieren goed uit de buurt gehouden. Deze broccoli ziet er top uit. Klaar om geoogst te worden?

Hoe wordt broccoli verbouwd? Still

Broccoli is familie van bloemkool, spruitjes en boerenkool. Van klein zaadje tot grote groene kop op het veld in Noord-Holland: zo groeit broccoli voordat het op je bord ligt.

Van kiemkamer tot het veld

Hoe wordt broccoli verbouwd?

Oh, oppassen! Er zit een gat in de grond. Hier nog eentje. Oh en hier een hele grote. Het kan zijn dat je ook weleens zo'n plek hebt gezien met
allemaal gaten in de grond, maar zou wel bijzonder zijn, want er niet heel veel plekken in Nederland waar dit aan de hand is nou iets heeft hier lopen graven. En niet zo'n beetje ook. Maar, wat? Mag ik je voorstellen aan een van de grootste landroofdieren die in Nederland rondloopt de das. Kijk, een spitse snuit van die hele herkenbare zwarte strepen op zijn hoofd. Een harige staart en hele sterke voorpootjes met lange nagels. Ideaal om te graven. Kijk, dit hier is een dassenburcht. Die gaten die je ziet, die zijn ondergronds met elkaar verbonden via een heel gangenstelsel met kamers. En die gangen? Die kunnen wel drie
tot vier meter onder de grond zitten en de hele gangenstelsels kunnen
tientallen meters groot zijn. Een dassenburcht is een ondergronds bouwwerk. Het huis van een das, familie. Dassen zijn nachtdieren. Ze zijn super schuw, kunnen niet zo goed zien, maar wel heel goed ruiken. Alleen ‘s nachts trekken ze er op uit om eten te zoeken. Fruit, larven, wormen, eikeltjes daar zijn ze echt dol op en ze kunnen in de nacht
wel een paar honderd van opeten. Ton is dassenkenner. Hij weet alles van
dassen en kent dit gebied en alle dassenburchten die hier in de buurt op zijn duimpje. Ton, er is echt geen das te bekennen. Hoe weet je nou zeker dat ze hier echt wel zitten? Nou, we gaan sporen aantreffen waaruit blijkt dat ze hier wonen. Sterker nog, dat ze op dit moment hier onder de grond zitten. Kijk, hier zie je. Hier zie je heel mooi hoe een das met zand eruit gekomen is en het hiernaartoe gesleept heeft en die heeft het zand daar naartoe gegooid. Dit is ook heel typisch voor een das. Zo'n zo'n slurf van zand. Er zijn nog meer dingen te ontdekken. Oké, laten we die kant op lopen. Dit is. Dit is heel typisch. Een speelboom,- een speelboomen? Een speelboom. Jonge dassen, die vinden het ontzettend
leuk om achter elkaar aan te rennen en die klimmen overal op. En dan moet je maar eens zien, want hier is het mos helemaal weg. Oh ja, en je ziet ook her en der zie je krassen. Dus die jonge das die gaan hier overheen. Hierzo klimmen dan hierin, vallen eraf, rennen eromheen. Je ziet ook dat de de basis van zo’n boom dat alle blad weg is. Ja. Ook dit is weer een typisch dassenspoor. Onder die bast. Daar zitten kevertjes, daar zitten larven en daar is een das verzot op. Maar ik kan er niet zo snel bij komen. Dus wat doet een das met zijn grote sterke nagels van zijn voorpoot? Trekt ie gewoon die bast eraf. Kijk, zie je. En hier vindt ie dan die kevers en die larven. Je ziet ze hier al gaan en daar ook. Nou Tom, ik denk dat we wel genoeg bewijs hebben dat ze hier echt rondscharrelen. Dat dacht ik ook. Laten we maar gauw naar het pad gaan. Laten we het beestje met rust laten, Dat is het allerbeste.

De das in Nederland

Op sommige plekken in Nederland lijkt de grond een gatenkaas. Dat is het werk van de das; één van de grootste landroofdieren van Nederland. Onder de openingen ligt een gangenstelsel waar dit dier met zijn familie leeft.

Één van de grootste landroofdieren in Nederland

Even voor de duidelijkheid. Dit zijn dus allemaal zeefdrukken. Ja klopt, dat is een techniekwaar ik echt heel veel meewerk. Zeefdrukken is een manier om afdrukken te maken en dat doe je met sjablonen op zeven. Dit is zo'n zeef en hier zitten dus allemaal hele kleine gaatjes. Minuscuul en daar komt dan inkt doorheen. En vaak heb je dan meerdere zeven voormeerdere lagen die je drukt op papier. En elke laag heeft vaak zijn eigen kleuren zo bouw je dat kunstwerk als het ware op. En dat maakt het dus ook mogelijk om meerdere exemplaren te maken van hetzelfde kunstwerk. Ja, je kan zeefdrukken op papier, maar ook op stof en dan kan je er bijvoorbeeld mooie shirts van maken. Maar hoe krijg je nou dit ontwerp in de computer op dit zeefraam? Dat gaat niet zomaar, maar eerst print ik de drie kleur lagen op een doorzichtig vel en dit zijn de geprinte sjablonen. Dit is de eerste laag. Ja, Dan hebben we hier de tweede laag. en de derde laag. Dan heb je laag drie. Ja, nou, dan heb ik hier dus deze zeef en dan ga ik nu het mengsel opsmeren dat er ligt, reageert. Het licht is aan en waar het licht kan komen wordt het hard. Waar het licht niet kan komen blijft het zacht en zo krijg je dan de vorm in de zeef. En dan gaan we nu het zachte gedeelte uitspoelen. Ik volg jou volgens mij. Wauw! Hier heb ik de zeefdruk inkt. Het frame zit erin, de verf is gemengd en het papier ligt klaar. Dus het zeefdrukken kan beginnen. Even kijken. Wow! Nice! Tijd voor de tweede laag. Oh wow, Kijk, nu zie je echt hoe die nieuwe kleuren ontstaan zijn. We hadden dus geel en daarna roze en nu hebben we ook rood. Nou, we zijn goed op weg. De zeefdruk is klaar en hier komt ie. Kijk, dit is hem geworden. De kleuren, die spatten ervan af. Alle elementen komen terug. Is toch veel mooier dan een printje? Zeker weten, Ik vind hem fantastisch! Dank je wel!

Hoe werkt zeefdrukken?

Zeefdruk is een speciale techniek om iets af te drukken op bijvoorbeeld een shirt of een poster. Dat gebeurt met een sjabloon op een zeef. Zo’n zeef heeft kleine gaatjes waar de inkt doorheen gaat. Zo komt de afbeelding op het materiaal terecht.

Afdrukken met inkt en een sjabloon

Armoede. Wat is dat? Stel, je bent jarig. Maar er is geen taart. En ook geen cadeautje, want jullie leven in armoede. Als je leeft in armoede, dan heb je te weinig geld. Ook voor dingen waar je echt niet zonder kan. In Nederland leeft één van de negen kinderen in armoede. Dat zijn er drie per klas. En het kan ook jou gebeuren. Met het geld dat jouw ouders verdienen betalen ze elke maand voor het huis of voor de verwarming. De elektriciteit. En het eten. Dan blijft er nog wat over voor kleren en voor leuke dingen zoals sport of wifi. Maar als één van je ouders zijn baan kwijtraakt, is er minder geld. Dus als je de dingen die je echt nodig hebt hebt betaald dan is het geld op. Oh. En voetbal? En nieuwe schoenen? Vergeet het maar. En als er dan iets kapot gaat of er komt een extra rekening binnen. Oh nee! Wat dan? Koud!  Donker! Honger! Armoede kan veel stress geven. Ik schaam me. Maar je kan er toch niks aan doen? Dat is waar. Armoede is dus een groot probleem. Intussen heb jij nog steeds geen cadeau. Sorry! Ik snap het.  Want zo'n groot probleem is helaas niet zomaar opgelost. Oh jammer!

Wat is armoede?

In Nederland leeft één op de negen kinderen in armoede. Je ouders hebben dan weinig geld om alles van te kunnen betalen. Er is dan niet altijd geld voor sport of nieuwe kleren.

Te weinig geld hebben om van te leven

Als het weer zo extreem is dat het gevaarlijk kan zijn hebben we in Nederland een waarschuwingssysteem, bijvoorbeeld bij zware regen, dichte mist of storm. Maar wat betekent dat precies? Wie bepaalt die kleur? En wat moet je dan doen? We mogen vandaag gluren achter de   schermen bij het Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut. Als we zien dat er extreem weer aankomt, dan moeten we natuurlijk waarschuwen zodat mensen zich nog kunnen voorbereiden op het weer wat er komt. We hebben dus vier verschillende kleurcodes: groen, geel, oranje en rood. Afhankelijk van hoe gevaarlijk of extreem het weer is dat we verwachten. Wow! Hier kunnen we laten zien welk weertype hoort bij welke weercode. Ik heb hier een windmeter voor jou, dan kun je het ook zelf meten.  Nou, laten we even kijken dan. Ja, gebeurt niet veel hè? Het is nu rustig weer, er is weinig aan de hand en dat betekent code groen. En dan ben ik wel heel benieuwd naar code geel, Jorik. Ja, zet hem maar aan. Ja, dat is nog best rustig. Het gaat vooral om de windvlagen en hiervoor zouden we code geel uitgeven. Dat betekent pas goed op, er kan gevaarlijk weer komen, voor dichte mist en veel regen, hoge temperaturen en ook voor zware windstoten van meer dan 75 kilometer per uur. Want dat kan dus ook gebeuren, die code geel? Dat kan gebeuren, zeker. En ja, het is wel goed om dan op te letten. Zeker als je naar buiten gaat met de fiets of met de auto. Op naar de volgende code. Code oranje graag. Wow! Hij gaat wel harder hoor. Er is een grote kans dat er gevaarlijk weer komt en deze geven we bijvoorbeeld uit voor windstoten van meer dan honderd kilometer per uur voor flinke sneeuwval of voor buien met heel veel onweer. Ja, en er kan dan schade ontstaan, er kunnen bomen omwaaien. Dus code oranje betekent wel echt van pas goed op want nou is het menens. Ja. Op naar de laatste code! En dat is code rood. Oh code rood. Nou wordt het spannend. Moet je kijken hoe hard ie gaat! Dit is code rood en code rood…Dat is ons weeralarm. Dat is echt veel wind. Als je buiten bent dan moet je je goed vasthouden en kan er veel schade ontstaan overlast en in het ergste geval kunnen mensen zelfs gewond raken. Stel je nou toch voor dat je dan een parapluutje hebt. Kijk dan, dit is echt gewoon…Dit is gevaarlijk! Ik wil heel graag terug naar code groen. Ja, hij mag weer naar code groen! Zo dat is wel echt heftig hoor, die code rood. Ja, de belangrijkste boodschap bij code rood is: ga niet naar buiten en zorg dat je je op een veilige plek bevindt.  Ik zou zeggen doe maar het liefst zoveel mogelijk code groen. Dat hebben wij ook het liefst. Ja, dat snap ik.

Wat betekenen weercodes?

In Nederland waarschuwt het KNMI mensen voor gevaarlijk weer, zoals stormen en windvlagen. Er zijn vier kleurcodes die horen bij verschillende soorten weer. Bij code groen is er niks aan de hand, maar bij code rood kun je beter binnen blijven!

Code, groen, geel, oranje en rood

Jij tilt me op. Zet me weer neer. Laat mijn wereld draaien en nog zoveel meer. Wij gaan samen tot de hemel en terug. Met jou ga ik zo hoo-oo-oo-oog. Hoog in de lucht!
Yeah-yeah-yeah. Ho-ho-ho. Ik had een superzwaar leven. Zo lang deed ik alles alleen. Alles alleen. Ik had de hoop opgegeven. Maar toen was jij er ineens. Ik zag je staan en het was raak. Het was raak. Met gemak sloeg jij me aan de haak. Jij tilt me op. Zet me weer neer. Laat mijn wereld draaien en nog zoveel meer. Wij gaan samen tot de hemel en terug. Met jou ga ik zo hoo-oo-oo-oog. Hoog in de lucht! Zo hoog in de lucht. Ik had een muur om mijn hart gebouwd. Maar jij breekt overal dwars doorheen. En er is zoveel waar ik van hou. Maar jij staat boven alles en iedereen. En ik weet niet meer wat ik zonder jou zou moeten doen. Op niemand anders kan ik altijd weer vertrouwen. Dus laten wij de toekomst verder samen bouwen! Want jij tilt me op. Zet me weer neer. Laat mijn wereld draaien en nog zoveel meer. Wij gaan samen tot de hemel en terug. Met jou ga ik zo hoo-oo-oo-oog. Hoog in de lucht! Hoog in de lucht, hoog in de lucht, hoog in de lucht. Jij en ik Hoog in de lucht. Yea-ea-ea-ea-eah! Hoog in de lucht! Met jou ga ik hoog ik de lucht.

Hoog in de lucht

Waar zouden we zijn zonder hijskranen? De Klokboys zingen een ode aan de hijskraan, de held van de bouwplaats.

Liedje over werken op een hijskraan

Oh! Dat ga ik wel voelen, hoor. Dat wordt spierpijn morgen! Maar hoe komt het eigenlijk dat je spierpijn krijgt? Spierpijn krijg je doordat je tijdens de inspanning druk op je spieren uitoefent. Daardoor ontstaan er piepkleine scheurtjes in je spieren. Scheurtjes? Dat lijkt me niet goed! Dat valt wel mee, dat is niet erg. Je spiervezels bestaan uit eiwitten. En door die microscheurtjes in je spieren ga je sneller eiwitten aanmaken waardoor je spieren sterker en groter worden. Dus eigenlijk moet je gewoon zorgen dat je spierpijn krijgt? Nee hoor, spierpijn is niet nodig om je spieren te laten groeien. Bij een goede hoeveelheid krachttraining geef je je spieren al de signalen om die eiwitten aan te maken. En daar worden ze al groter en sterker van. Daar zijn die microscheurtjes niet voor nodig. En dat spieren eiwitten nodig hebben is dat waarom krachttrainers vaak van die eiwitshakes drinken? Het klopt dat eiwitten de bouwstenen zijn van je spieren. Maar als je goed en gevarieerd eet heb je die shakes niet nodig. Kijk. O, kijk eens even. Dit zijn producten waar veel eiwitten in zitten. Melkproducten, bonen, eieren. Maar ook bijvoorbeeld vlees en vleesvervangers. En noten. Als je zorgt dat je hier voldoende van binnenkrijgt dan heb je die eiwitshakes niet nodig. Goeie!

Waardoor krijg je spierpijn?

Als je sport, oefen je druk uit op je spieren. Daardoor ontstaan er scheurtjes. Door die microscheurtjes ga je sneller eiwitten aanmaken waardoor je spieren sterker en groter worden. Spierpijn is niet nodig om je spieren te laten groeien. Bij een goede hoeveelheid krachttraining gebeurt dit al. De eiwitten hiervoor krijg je binnen als je goed en gevarieerd eet.

Kleine scheurtjes in de spieren

Kom op. Dat is 'm, heel netjes. Is het nou zo dat je voor de ene sport andere spieren moet trainen dan voor de andere sport? Ik bedoel, moet een marathonloper dezelfde spieren trainen als een sprinter, die beenspieren? Nou, voor duursporters zoals een marathon lopen of 10 kilometer schaatsen heb je wel andere training nodig dan explosieve sporten zoals sprinten of kogelstoten. Daar heb je andere soorten spieren voor nodig. Andere soorten spieren? Charlotte gaf aan dat je voor duursporten andere spieren nodig hebt dan voor explosieve sporten zoals kogelstoten of sprint. Maar spier is toch spier? Ik denk dat Charlotte wel gelijk heeft. Hier hebben we twee spieren. Dit is een stuk van een kip en dit is een stuk van een koe. Deze witte spier heeft vooral snelle spiervezels. Die kan wel snel bewegen, even explosief maar hij kan dat niet lang volhouden. En deze rode heeft spiervezels die langzamer zijn. Omdat deze spiervezels zuurstof kunnen opnemen. En dat zuurstof is handig, want daarmee kan je het lang volhouden. Dit is de marathonloper en dit is de sprinter. Dus als er 'n roofdier voorbijkomt, kan de kip er als een speer vandoor? Maar dan moet hij wel hopen dat er een schuilplaats in de buurt is. Want hij is wel snel vermoeid.

Gebruik je verschillende spieren voor verschillende sporten?

Voor een sprint train je anders dan voor een marathon. Je hebt ook andere spieren nodig voor duursporten dan voor explosieve sporten. Voor een sprint zijn snelle spiervezels handig. Die kan snel en explosief bewegen, maar niet lang. Langzamere spiervezels die zuurstof kunnen opnemen zijn handig voor duursporten.

Andere training voor een marathon dan voor een sprint

We duiken weer in de wereld van AI: Artificiële Intelligentie. Een waanzinnige technologie waarmee je enorm veel kan. Computers kunnen zelf plaatjes maken een werkstuk voor je schrijven, je een andere taal laten praten Bonjour. Quel matinée magnifique. …voetballen, een auto zelf laten rijden en ga zo maar door. De mogelijkheden zijn eindeloos. Deze week meer over wat jij doet met je telefoon of computer en wat dat doet met jou! Ook daar komt AI bij kijken. O, wat een goeie. Ik kan er zo van genieten. Lekker scrollen door mijn tijdlijn. En het blijft leuk! En dat komt door AI. Doordat een AI-computerprogramma mij bestudeert kan het mij oneindig veel video's geven die ik leuk vind. Maar hoe werkt dat? Alles wat je doet op je laptop, telefoon, tablet of welk apparaat dan ook, wordt bijgehouden. Wat je kijkt, hoelang je ernaar kijkt, waar je op klikt: alles wordt bijgehouden en opgeslagen. En daar worden woorden van gemaakt. Slijmvideo. Een like. Een lekker recept. Delen! O, mijn zus. Paarse tas? Een like. Nog een slijmfilmpje. Een like voor 'n slijmfilmpje. Leuke outfit. Paarse tas. Aangeklikt. En zo besta ik voor een computer uit dit soort woorden, data. En met die data kan een computer voorspellen wat we waarschijnlijk willen zien. Hoe die dat doet, ik ga het je uitleggen. Omdat het lastig is te zien wat er in computers gebeurt, spelen we dat hier na. Stel je voor, dit is de hoofdcomputer met het AI-programma. Om te voorspellen wat ik wil zien, kijkt het programma niet alleen maar naar mijn gedrag maar naar het gedrag van iedereen die het internet gebruikt. Dit is even iedereen. Al deze mensen zijn lekker aan het computeren en alles wat ze doen wordt bijgehouden. Goh, dat gaat over trampolinespringen. Een filmpje over knutselen. Een like. Een share. Een klik op een reclame. Ja. Lekker recept. Al die informatie van iedereen gaat de computer in. En die AI-programma's maken groepjes of hokjes van woorden die bij elkaar passen. Dus je kan bijvoorbeeld een knutselhokje hebben met woorden die passen bij mensen die van knutselen houden. Bijvoorbeeld DIY tutorials, filmpjes met uitleg. Gekleurd papier, scharen, plakband en pleisters. Deze mensen dragen vaak ook tweedehands kleren. Of ze breien het zelf. Zo ontstaan er hokjes met woorden die bij elkaar passen. En als jij een app gebruikt met AI, zoals TikTok, Spotify, Google of YouTube dan stopt het programma jou in zulke hokjes en krijg je aanbevelingen die daarbij passen. Dus heeft iemand uit jouw hokje net een paarse tas gekocht dan wil jij die misschien ook wel en krijg je de advertentie te zien. Of je ziet het filmpje wat veel mensen uit jouw hokje leuk vonden. Of die foto of dat nieuwsbericht. En alles wat jij doet, of je nu iets liket, iets deelt, iets koopt dat gaat allemaal ook weer de computer in en helpt het steeds beter voorspellen wat jij en alle andere mensen in jouw hokjes graag willen zien. Hoe die grote bedrijven dit precies doen, weten we niet. Dat is geheim. Wat we wel weten is dat het bedoeld is om jou te laten zien wat je leuk vindt. Maar waarom eigenlijk? Zo. Nou, kijk nou. Dit werk van kunstenaar Julia Janssen laat de data zien die er van haar verzameld is in een dag of zo. Echt bi-zar hoeveel data. Even kijken wat er allemaal inzit. O, hier zie ik allemaal muziekartiesten. Stropdassen. Hee, Marjolein, hai. Jij weet veel over 't verzamelen van data voor AI. Is het nou erg of handig dat die computerprogramma's dit van ons verzamelen? Nou, het is ook superfijn natuurlijk. Het is fijn dat het een beetje voor jou gesorteerd wordt wat je te zien krijgt. Stel je het tegenovergestelde maar eens voor. Bijvoorbeeld een kledingwinkel waar de kleding door elkaar zou hangen. Nee, dat is echt chaos, om dan iets leuks te vinden. Ja, precies. Dus ergens is het wel fijn dat het voor je gedaan wordt. Maar als we een kledingwinkel binnenlopen dan is dat een vrij bewuste keuze, voor een bepaalde kledingwinkel. Maar als we kijken naar de tijdlijn in 'n app, dan ziet dat er heel anders uit. Dan kies je niet zelf voor wat je te zien krijgt maar daar besluit AI wat jij precies te zien krijgt. Dat zijn dingen die gebaseerd zijn op de dingen die jij leuk vindt. Ik kan ze nu gaan kijken. Kan ik effe? Nee. Dat is precies de bedoeling natuurlijk. Maar wat hebben apps als Facebook, Instagram, TikTok eraan dat ik zo lang filmpjes zit te kijken? Hoe langer je op zo'n website of app zit, hoe meer reclames je ziet. O, dus die reclames, daar doen ze het voor. Precies. Want daar verdienen zij hun geld mee? Ja. Er zit een gevaar aan. Op het moment dat die AI jouw data gebruikt om jou nieuwe advertenties te sturen dan wordt dat een vrij smal aanbod. Iemand maakt jouw wereld kleiner. M-hm. Maar wie is niemand dan? Dat zijn de mensen van de grote platforms, zoals Google of Meta die AI-technologieën bouwen, de computerprogramma's bouwen. Dat zijn de mensen die bepalen hoe AI eruit komt te zien. Maar dus ook wat jij uiteindelijk kiest. En dat is ook van invloed op je gedrag. Stel je nou voor dat je op zoek gaat naar een paar schoenen online. Je surft een beetje, je klikt op een advertentie en vervolgens achtervolgen die sneakers jou over het hele internet. Ja, dat had ik toen ik een tas aan het zoeken was. Ik zag hem een keer, hij leek mij wel leuk, een keer op de website gekeken en 't bleef me achtervolgen. Ja, en heb je die tas gekocht toevallig? Ja. Ja! Maar hij was zo leuk! En dat is precies de bedoeling. Het speelt helemaal in op hoe ons menselijk brein werkt. Uiteindelijk wordt die advertentie zo vaak aan jou getoond dat je denkt: Ik wil die tas. En dan ga je op een gegeven moment kiezen voor die tas. Dus het beïnvloedt je gedrag. O ja, want nu je het zegt, ik had het niet echt bewust door of zo. Nee. Onze hersenen steken nu eenmaal zo in elkaar. We zijn makkelijk beïnvloedbaar, zowel in goede zin, maar ook in kwade zin. En dan heb ik het niet alleen over jouw tas, maar ook berichten op jouw tijdlijn die onwaar zijn. Fake news? Nepnieuws? Ja. En het maakt de makers van AI helemaal niet uit of iets wel of niet waar is. Dus alleen maar zodat jij maar zo lang mogelijk op zo'n platform blijft. Precies. En als je dan zo'n nepbericht liket of iemand in jouw hokje liket zo'n bericht, dan laten ze steeds meer van dat soort berichten zien. En langzamerhand, bericht na bericht na bericht wordt er een wereld om jou heen gebouwd waar je helemaal in wordt gezogen. Vervolgens zie je geen andere berichten meer op je tijdlijn. Die kom jij dus niet meer tegen? Nee, jij niet. Best zorgwekkend dat de AI je gedrag verzamelt en het vervolgens ook beïnvloedt. Maar zo'n programma dat je gedrag bestudeert, kan je ook voor andere dingen gebruiken, zoals in de klas. Er is dus flink veel geld te verdienen aan het bestuderen van je scroll- en surfgedrag. Dezelfde programma's kunnen je ook helpen op school. Hier, op basisschool De Regenboog in Zoetermeer doen ze mee aan een proef van TNO met robotmaatjes. Hallo, kinderen van De Regenboog. Hai! Hai. O, hai, Tirsa, leuk dat je er ook bent. Dank je wel. Ga snel zitten, we gaan beginnen. Om jullie goed te leren kennen doe ik de oefeningen steeds met een van jullie. Voor de volgende oefening neem ik graag Coby even mee. De rest van de klas zie ik een andere keer weer. Doei! Doei! Hee Coby, mag ik met jou meekijken? Ja hoor. Hoi Coby, wat leuk dat je er weer bent. Hier kijkt de robot wat een kind nodig heeft en dan doen ze samen een les. Omdat het nog een proef is, zit Maxime erbij. Zij let erop of alles goed gaat en vult zo nodig aan. Op den duur moet de robot zelf kunnen zien welke oefeningen een leerling verder kunnen helpen en geeft dan een aanbeveling aan de juf of meester. Dus net als bij TikTok je gedrag bepaalt welke video je krijgt bepaalt hier je gedrag welke oefeningen je krijgt van het AI-programma. De leraar kijkt nog wel even of-ie dat ook een goed idee vindt. Wat vond je van de gedachte van Ali de leeuw? Was dat 'n fijne gedachte? Nee. Klopt, Ali had geen fijne gedachte. Oké, dan kun je nu de opdracht maken op het werkblad. De robot kan ook zien of je wel een beetje oplet. Coby, dat betekent ook dat je niet zomaar in slaap kan vallen. Nee. Klaar. Fijn dat het is gelukt om het werkblad in te vullen. Nu weten jij en ik nog beter waar je goed in bent. Coby, hoe vind je het nou om met een robot te werken? Leuk, want het is weer anders dan met een meester te werken. Maar met een robot is iets leuker. Dat ik makkelijker dingen tegen de robots zeg dan tegen de meester. Zou je het een andere klas aanraden? Ja. Het is best wel handig, omdat de meester nu les geeft in de klas en ik ben nu eigenlijk hier. O ja, superhandig. Heeft de meester tijd om les te geven. Ja. Nou, echt bijzonder om te zien. Zo kan AI ons ook echt helpen. Artificiële Intelligentie is een immense uitvinding die ons superveel kan brengen. Maar we moeten vooral niet vergeten onze eigen intelligentie te gebruiken. Aan ons om te bepalen hoe we AI nu en in de toekomst willen gebruiken.

Hoe kan het dat je op social media vooral dingen ziet die jij leuk vindt?

Als je door je tijdlijn scrollt, houdt een AI-computerprogramma precies bij welke video’s je leuk vindt. Op basis van jouw gedrag laat hij je nog meer video’s zien die je leuk vindt, zodat je lang door blijft scrollen. Je krijgt ook advertenties te zien die je leuk vindt, of soms zelfs nepnieuws. Dit persoonlijke kan ook op een leerzame manier ingezet worden. Tirsa gaat langs bij een school waar leerlingen oefeningen doen met een robot.

AI-programma’s leren over jou

Oh dokter, dokter help. Ik weet niet hoe het komt maar in mijn hoofd gaat het vanzelf. En het is echt superstom. Maar ik hoef maar naar je te kijken, naar je bril of de kleur van je haar, naar de tattoo op je arm of de ring in je neus. En meteen heb ik mijn mening klaar. Ik stop je in een hokje. Ik plak meteen een label op je. In een jeans of een rokje. Ik vink gelijk een hokje aan. Oh ik zie je. Ik maak meteen categorieën. Misschien is het een ziekte. Dokter help me, help me. Want ik stop alles in een hokje. Ik stop alles in een hokje. Die is slim, en die is dom. Die is gevaarlijk, dus ik loop een blokje om. Ben je een kakker, ordi, alto of student? Dan weet ik al precies hoe je bent. He, nou doe ik het weer. Wanneer is dit begonnen? Vroeger was ik nog een oordeelloze jongen. Het wordt alleen maar ongezonder. Oh, ik kan er niks aan doen, maar ik stop je in een hokje. Ik plak meteen een label op je. Draag je nou een blouse of een topje? Ik vink gelijk een hokje aan. Is er misschien een medicijn om hokjesvrij te kunnen zijn en jou te zien zoals je bent, zonder mijn vooroordelen. Dokter, help me alsjeblieft. Ik stop je in een hokje. Ik plak meteen een label op je. Ik zou wel willen, maar het gaat niet uit mijn kopje. Ik vink gelijk een hokje aan.  Oh, ik zie je, ik zie je. Ik maak meteen categorieën. Dokter help me, want ik stop alles in een hokje.

Hokje

Hokjesdenken gaat meestal vanzelf. Zonder dat je het doorhebt, stop je mensen in een hokje op basis van hun uiterlijk, zoals een bril of een tattoo. De Klokboys willen niets liever dan stoppen met hokjesdenken.

Liedje over hokjesdenken

Welkom in de wereld van superzoom. Want wie zoomt ziet meer. Hey! Kijk jij eens even de andere kant op. Mijn salaris is weer binnen. Geld. We geven het makkelijk en graag uit. Dank je wel, alsjeblieft. Ja, en hoewel veel betalingen nu digitaal gaan spelen bankbiljetten nog steeds een belangrijke rol. Je denkt misschien: geinig rood papiertje, zo'n tientje. Simpel bedrukt velletje komt zo uit de printer gerold. Maar dan heb je het echt mis. Want als je inzoomt, dan zie je hoe vernuftig dit tientje eigenlijk in elkaar zit. Tijd voor de superzoom. Dat het om een 10 eurobiljet gaat, kun je niet missen. Dat staat er heel groot op. Maar wist je dat het ook in microtekst op het biljet staat? Hier in dit sterretje zie je de euroletters ieniemienie staan. De letters zijn microscopisch klein en met het blote oog niet te zien. Nou, dat kan ik zo echt niet lezen. Zo'n biljet is niet alleen maar om naar te kijken, maar ook om te voelen. Hier aan de zijkant zie je ribbeltjes, die zijn voor blinden en slechtzienden. Daardoor weten ze wat voor biljet het is en het is ook een echtheidskenmerk. Dus zitten er geen ribbels, dan is ie nep. Als je inzoomt zie je hoe dik die ribbels wel niet zijn. Het biljet is dus eigenlijk 3D: in de lengte en in de breedte en in de hoogte. Zo'n tientje is gemaakt van papier, toch? Nou, ik stond hier dus heel erg van te kijken, want briefgeld is dus helemaal niet gemaakt van papier, maar van karton. Ja, waar ook je kleding van wordt gemaakt bijvoorbeeld. En dat kun je dus heel goed zien als ik er een scheurtje in maak. Zo. En we gaan zoomen. Kijk eens hoe vet dat eruitziet. Je ziet de katoenvezels supergoed zitten. De vezels van de katoenplant zijn veel langer dan die van gewoon papier. Lange katoenvezels maken het biljet veel sterker en flexibeler. En er is nog veel meer interessants te zien op een biljet. Maar als ik hem zo tegen het licht hou, dan zie je het watermerk van een Griekse godin en weet je hoe ze heet? Europa. Maar Europa staat ook nog aan de andere kant van het biljet. Kijk hier op de zilveren strip aan de zijkant. Geld maakt niet gelukkig, maar gelukkig is er wel geld. Maar helaas groeit het niet op mijn rug.

Wat staat er op een briefje van 10 euro?

Een bankbiljet is niet zomaar een stukje papier met een leuk kleurtje. Als je inzoomt, kun je pas echt goed zien wat er allemaal verborgen zit in ons briefgeld. Wist je bijvoorbeeld dat er microscopisch kleine letters op gedrukt staan?

Een bankbiljet van dichtbij

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos