Groep 6/7/8

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Nizar Klokhuis

Cultuur en geloof

Het Klokhuis

Website Klokhuis

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Welkom in de wereld van superzoom. Want wie zoomt ziet meer. Hey! Kijk jij eens even de andere kant op. Mijn salaris is weer binnen. Geld. We geven het makkelijk en graag uit. Dank je wel, alsjeblieft. Ja, en hoewel veel betalingen nu digitaal gaan spelen bankbiljetten nog steeds een belangrijke rol. Je denkt misschien: geinig rood papiertje, zo'n tientje. Simpel bedrukt velletje komt zo uit de printer gerold. Maar dan heb je het echt mis. Want als je inzoomt, dan zie je hoe vernuftig dit tientje eigenlijk in elkaar zit. Tijd voor de superzoom. Dat het om een 10 eurobiljet gaat, kun je niet missen. Dat staat er heel groot op. Maar wist je dat het ook in microtekst op het biljet staat? Hier in dit sterretje zie je de euroletters ieniemienie staan. De letters zijn microscopisch klein en met het blote oog niet te zien. Nou, dat kan ik zo echt niet lezen. Zo'n biljet is niet alleen maar om naar te kijken, maar ook om te voelen. Hier aan de zijkant zie je ribbeltjes, die zijn voor blinden en slechtzienden. Daardoor weten ze wat voor biljet het is en het is ook een echtheidskenmerk. Dus zitten er geen ribbels, dan is ie nep. Als je inzoomt zie je hoe dik die ribbels wel niet zijn. Het biljet is dus eigenlijk 3D: in de lengte en in de breedte en in de hoogte. Zo'n tientje is gemaakt van papier, toch? Nou, ik stond hier dus heel erg van te kijken, want briefgeld is dus helemaal niet gemaakt van papier, maar van karton. Ja, waar ook je kleding van wordt gemaakt bijvoorbeeld. En dat kun je dus heel goed zien als ik er een scheurtje in maak. Zo. En we gaan zoomen. Kijk eens hoe vet dat eruitziet. Je ziet de katoenvezels supergoed zitten. De vezels van de katoenplant zijn veel langer dan die van gewoon papier. Lange katoenvezels maken het biljet veel sterker en flexibeler. En er is nog veel meer interessants te zien op een biljet. Maar als ik hem zo tegen het licht hou, dan zie je het watermerk van een Griekse godin en weet je hoe ze heet? Europa. Maar Europa staat ook nog aan de andere kant van het biljet. Kijk hier op de zilveren strip aan de zijkant. Geld maakt niet gelukkig, maar gelukkig is er wel geld. Maar helaas groeit het niet op mijn rug.

Wat staat er op een briefje van 10 euro?

Programmalogo's

Een bankbiljet is niet zomaar een stukje papier met een leuk kleurtje. Als je inzoomt, kun je pas echt goed zien wat er allemaal verborgen zit in ons briefgeld. Wist je bijvoorbeeld dat er microscopisch kleine letters op gedrukt staan?

Een bankbiljet van dichtbij

Ja, dit is toch heerlijk? Zwemmen in een bad van sokken. En daar hebben ze er hier ontzettend veel van. Welkom in de sokkenfabriek. Want ja, sokken maken. Hoe doen ze dat eigenlijk? In deze sokkenfabriek in Den Haag staan veertien machines dag en nacht te snorren om sokken te maken. Hockeysokken, werksokken, compressiesokken voor het hardlopen, museumsokken en sokken voor de leuk. Allemaal komen ze uit dezelfde machine. Een sok bestaat natuurlijk uit draad en dat komt hier in de fabriek binnen op dit soort spoelen in alle kleuren van de regenboog. Het meest wordt katoen en polyamide gebruikt. Polyamide is een kunststof die goed kan worden gerecycled. Polyamide kan gemaakt worden van allerlei soorten kunststof: oude flessen, kapotte emmers, autobumpers en dat wordt dan versmolten totdat je dit soort draad krijgt.  Maar je kan ook sokken maken van oude sokken en dan worden die uit elkaar getrokken tot je dit soort vezels hebt. En van die vezels wordt dan lont gemaakt. Zo noem je dat. En in de spinnerij wordt dat dan weer gesponnen tot je een nieuwe draad hebt. En dat kan in alle kleuren van de regenboog geverfd worden. Een sok begint met een ontwerp en dat doen we hier op de computer. Moet je even voorstellen, een sok bestaat gewoon uit één lange buis met een begin en een eind. En een sokmachine maakt dan tijdens het naaien een knik zodat je de hiel krijgt. En hier op de computer zie je dan die lange buis en als je goed kijkt zie je dat het ontwerp bestaat uit allerlei kleine vakjes pixels en elke pixel op de computer staat gelijk aan één steek op de sokkenmachine. En zo kan je dus precies beslissen welke kleur elke steek krijgt. En dan krijg je uiteindelijk een ontwerp dat precies zo naar de sokkenmachine wordt gestuurd. This is where the magic happens. De sokkenmachine hier boven en daarachter zitten spoelen met de draad en hier in het hart van de machine. Hier zit een ingewikkelde kop met 132 naalden die in razend tempo de sok in elkaar naaien. En dat allemaal aangestuurd door die computertekening. Vanaf die kop ontstaat als het ware de buis waar de sok uit bestaat en de kop kan hem op een speciale manier kantelen waardoor die de hiel kan maken en hier aan de zijkant wordt de sok dan aan het teeneind dichtgestikt. Alle sokken worden voordat ze worden ingepakt gecontroleerd. Dat gebeurt met deze kunstvoeten. Het zijn een soort strijkijzers, want het kan natuurlijk zijn dat een van die 132 naalden beschadigd is en dan krijg je zo'n ladder in je sok en dat wil je natuurlijk niet. Maar deze zien er goed uit. Zo doen ze dat dus. Sokken maken.

Hoe worden sokken gemaakt?

Sokken worden gemaakt van garen. De meeste sokken zijn van katoen, maar er zijn ook sokken van bamboe en gerecycled plastic. De sok wordt ontworpen op de computer en daarna in elkaar gezet door supersnelle naaimachines.

Van draad tot sok

Die ziet er gevaarlijk uit! Hij weet vast niet hoe dat ding werkt. Zo! Zij is knap! Ze heeft vast veel vrienden. Tongejonge, die toeristen ook altijd. Hokjesdenken. We doen het allemaal. Je kijkt naar iemand en hebt meteen bepaalde gedachtes. Die is slim, die is niet zo slim. Die is gevaarlijk, die is lief. Dat is voor jongens, dat is voor meisjes. Zonder dat je het doorhebt, deel je mensen in in groepen waar je allerlei ideeën over hebt. Waarom doen we dat eigenlijk? En is dat wel zo handig? Dat ga ik vandaag uitzoeken. Hee Gijs waarom stoppen we mensen in hokjes? Je kunt ons brein zien als een soort voorspellingsmachine. Alles wat we zien, delen we in in categorieën, in hokjes. Dat doen we om de wereld overzichtelijk te maken. Te versimpelen. Hoe bedoel je precies? Stel je voor dat je ergens voor het eerst bent en je ziet een stoel die je nog niet eerder hebt gezien. Je brein vertelt jou direct wat je ermee kunt. Je kunt er namelijk op zitten zonder ervan af te vallen. Zo heb ik er nog nooit over nagedacht. Hetzelfde geldt voor een pen. Als je die ziet, weet je: Ik kan ermee schrijven en niet opeten bijvoorbeeld. Je hersenen maken direct deze koppeling. Dat gaat gewoon automatisch. Precies. Stel je voor dat je bij alles wat je tegenkomt opnieuw moet nadenken wat je ermee kunt doen. Oef dan kom je de dag niet door! Precies. Eigenlijk deel je alles in wat ongeveer dezelfde eigenschappen heeft. Dat doe je ook bij dieren. Stel dat je een klein, lief konijntje ziet. Dan weet je dat je dat kunt aaien. Een heel ander verhaal is het wanneer dat een leeuw is. Je brein maakt ontzettend snel een inschatting of iets gevaarlijk is of niet. We maken dus telkens een voorspelling, bij alles. Bij dieren, bij spullen, maar dus ook bij mensen. Dat doen we ook bij mensen. Vaak automatisch. Zonder dat we het doorhebben. Op basis van hoe iemand eruit ziet, wat voor kleding iemand aan heeft of hoe iemand zich gedraagt. Zo kun je de gedachte hebben dat iemand gevaarlijk is. Of rijk en slim. Of juist minder slim. Of niet alles meer kan. Je hebt meteen een gedachte over hoe iemand is zonder dat je weet of het klopt of dat je het ermee eens bent. Dat noemen we een vooroordeel. Je baseert het idee dat je hebt over iemand op allerlei dingen die je eerder hebt gezien. Bijvoorbeeld van mensen die op deze persoon lijken. Of wat je hebt geleerd op school, van je ouders of televisie.

Waarom delen we mensen in hokjes in?

Zonder dat je het doorhebt, deel je mensen in in groepen waar je allerlei ideeën over hebt. Alles wat we zien, delen we op in categorieën, hokjesdenken dus. Je hersenen proberen op die manier snel te bepalen wat je kunt verwachten. Je kan zo bijvoorbeeld snel inschatten of een situatie gevaarlijk is of niet. Ook over mensen proberen onze hersenen snel een voorspelling te doen op basis van dingen die je eerder hebt gezien.

Hokjesdenken om de wereld overzichtelijk te maken en te versimpelen

Gijs, hoe is dat als je mensen in een hokje indeelt? Dat kan soms heel handig zijn. Als je in de supermarkt staat en je bent op zoek naar chocoladepasta dan kun je op basis van bedrijfskleding zien wie je wel en niet aan moet spreken. Als er brand is, kun je maar beter die mensen met die zware, rode slang en die helm op hun hoofd vlug voorbij laten gaan. Ons brein maakt direct deze koppeling. Maar soms is het helemaal niet handig. Want bij mensen heb je het veel vaker mis. Hoe komt dat? Mensen verschillen vaak veel meer van elkaar dan bijvoorbeeld voorwerpen. Als je de informatie die je hebt over een bepaalde groep plakt op één persoon, is dat vaak niet zo precies. Wanneer gaat het bijvoorbeeld mis? Stel je voor dat je een groep jongens ziet die een bushokje vernielen. Ze hebben een hoodie aan. De volgende keer dat je iemand ziet met zo'n hoodie kan je brein denken: Deze persoon is agressief of crimineel. Terwijl dat helemaal niet hoeft te zijn. Dus in dat geval is het niet fijn om in hokje geplaatst te worden. Dat denk ik ook niet.

Wat zijn de voordelen en nadelen van hokjesdenken?

Mensen in hokjes indelen kan soms handig zijn om snel beslissingen te kunnen nemen. In de supermarkt zie je bijvoorbeeld aan de kleding wie er in de winkel werkt en wie je iets kan vragen. Maar soms gaat dit mis. Als je bijvoorbeeld iemand met een hoodie een bushokje ziet slopen, wil dat nog niet zeggen dat alle mensen met een hoodie crimineel zijn. Als je informatie over één persoon op een hele groep plakt, klopt dit niet altijd.

Snel beslist, maar gaat ook wel eens mis

Gijs, wat kunnen we eraan doen? Kunnen we hokjesdenken stoppen? Dat is best lastig. We kunnen het hokjesdenken in het brein niet uitzetten. Het gaat immers automatisch. Wat wel helpt, is dat je je bewust bent van de hokjes die je hebt. En de vooroordelen die je hebt. Soms moet je iets meer tijd nemen om een mening te vormen over een ander. Wat ook kan helpen, is dat je je voorstelt hoe het is om in de schoenen van iemand anders te staan. Hoe doe je dat? Beeld je in hoe het zou zijn als jij de andere persoon bent. Wat zou jij ervan denken als iemand over jou denkt dat je niet zo slim bent of agressief bent? Dat lijkt me niet fijn als iemand zo over je denkt. Precies. Een laatste vraag: Wie houdt er van dansen? Als laatste denk ik dat het belangrijk is om contact te maken. Dat je meer over elkaar komt te weten. En een beter beeld van elkaar hebt zodat je ook kunt zien wat de overeenkomsten zijn. Zoals ze vandaag met zijn allen hebben gedaan.

Hoe kan je hokjesdenken stoppen?

Hokjesdenken gaat automatisch. Je hebt bijvoorbeeld een idee over iemand op basis van hoe diegene eruit ziet. Wat helpt is om je ervan bewust te zijn dat je dit doet en dat je hierdoor vooroordelen kunt hebben. Ook helpt het om je te verplaatsen in iemand anders: zou jij het fijn vinden als iemand denkt dat je niet zo slim of agressief bent, zonder je te kennen?

Wees je bewust van je vooroordelen

Klas 1/2/3

Je kunt AI bijna alles vragen, en meestal krijg je ook meteen een antwoord. Maar lang niet alle antwoorden kloppen.

Kun je AI antwoorden vertrouwen? | Het Klokhuis over AI #5

Het Klokhuis over AI #5

Kun je AI antwoorden vertrouwen?  

Carnaval is een van de belangrijkste feesten van ons land. Tegen het einde van de winter is alles hier drie dagen lang dicht. Scholen, winkels, noem maar op. Want ja, er moet feest gevierd worden. Maar waarom vieren we dat eigenlijk? Dat er aan het einde van de winter feest gevierd wordt is niet nieuw. Ook in de middeleeuwen was het afscheid van de winter reden tot een feestje. De winter was de moeilijkste tijd van het jaar. Er groeide niets meer en er was dus bijna niets te eten. De mensen waren ieder voorjaar blij dat de zon langer ging schijnen en dat het warmer werd. Ze bedankten daarvoor de goden. En de boze geesten die voor de kou hadden gezorgd, werden weggejaagd met heel veel herrie en enge maskers. Maskers of geschminkte gezichten en veel geluid kennen we nu nog steeds, maar dan niet om boze geesten weg te jagen. Want volgens de kerk, bestonden er geen boze geesten die voor het weer zorgden, maar alleen God. Dus de Rooms-Katholieke Kerk was niet heel blij met een feest voor geesten en goden. Maar het was wel heel populair en daarom maakten ze er in de middeleeuwen een ander feest van. Een katholiek feest wat niet meer het einde van de winter viert, maar het begin van het vasten. En zo ontstond carnaval zoals we dat nu kennen. De veertig dagen voor Pasen is voor katholieken traditioneel de vastentijd, Dat wil zeggen minder eten, snoepen en drinken. Carnaval wordt dus gevierd aan de vooravond van die vastendagen. En daarom wordt carnaval in Limburg ook wel vastelaovend genoemd. Het woord carnaval zou wel eens afgeleid kunnen zijn van het Latijnse carne vale, dat vaarwel vlees betekent. Want tijdens het carnaval kan er voordat het vasten begint nog een keer uitbundig gegeten en gedronken worden. Carnaval is ook een omkeringsritueel. De rollen worden omgedraaid en gek doen is even het nieuwe normaal. Op dinsdag is om middernacht het feest weer voorbij.

Janouk op de Prinswagen

Ooit had de traditie van maskers en veel geluid te maken met het einde van de koude en moeilijke winterperiode, maar sinds de middeleeuwen is hier verandering in gekomen. Tegenwoordig wordt met het feest het begin van de rooms-katholieke vastenperiode gevierd.

Het hoogtepunt van carnaval

Wat is de carnavalsoptocht?

Janouk in de kerk

Gek doen is het nieuwe normaal doen

Waarom vieren we carnaval?

Waarom vasten moslims nou precies tijdens de ramadan? Anne Dijk? Bent onder andere religiewetenschapper en islamoloog. Dus jij weet veel over de islam? Waarom vasten moslims nou precies? Om meer Godsbewustzijn te ontwikkelen? En dat betekent dat moslims dan proberen om zo veel mogelijk aan Allah te denken. En dat betekent dus ook veel meer dan alleen maar niet eten en niet drinken. Het betekent ook niet vloeken, niet liegen, niet schelden en niet roddelen. Dat moet je eigenlijk ook in het dagelijks leven niet doen. Dat klopt. Eigenlijk geldt het natuurlijk altijd. Maar mensen over het algemeen zijn geneigd om dingen te vergeten. En daarom is er een verplichte maand ingesteld voor moslims om eigenlijk hieraan herinnerd te worden. En het elk jaar weer opnieuw te oefenen. Maar wat nou als je ziek bent en je kan niet vasten of je hebt een hele zware baan? Ik kan ook een andere manier van vasten uitkiezen als je dat niet kan doen. Vasten betekent eigenlijk iets laten; iets niet doen. Je kan bijvoorbeeld ook proberen niet te praten voor een paar uur. Probeer het maar eens. Of bijvoorbeeld helemaal geen tv te kijken of niet te gamen. Dus als je niet kunt vasten van het eten en drinken, dan heb je dus allerlei andere manieren om toch jezelf uit te dagen, en jezelf te trainen om een beter mens te worden. Kijk, dus eigenlijk kan iedereen zo op zijn eigen manier aan de ramadan meedoen. Dat klopt.

Waarom vasten moslims?

Vasten houdt niet alleen in dat je niet eet tijdens de zonuren, het betekent ook dat je niet scheldt, roddelt, vloekt of liegt… En nog veel meer!

Tijdens de ramadan trainen moslims zichzelf om een beter mens te worden

De ramadan begint elk jaar op een andere dag. Hoe kan dat? Standaard gebruiken we over heel de wereld dezelfde jaartelling en kalender. Wel zo handig. Maar daarnaast hebben sommige landen ook nog hun eigen kalender en jaartelling. In bijvoorbeeld Cambodja en Thailand in Zuidoost-Azië gebruiken ze de boeddhistische jaartelling. Zij tellen vanaf het jaar dat Boeddha, de stichter van het boeddhisme zou zijn overleden. Zij lopen wel 300 jaar voor op ons. En daar is het nu het jaar 2566. En zo heb je ook de islamitische kalender. En volgens die jaartelling is het nu het jaar 1444. Deze kalender volgt de stand van de maan. Een maanmaand duurt net iets korter dan onze maanden, zo'n 29,5 dag. Een maanjaar duurt dus elf dagen korter dan ons jaar. En daarom valt de ramadan elk jaar elf dagen vroeger. en start telkens op een nieuwe datum. En start telkens op een nieuwe datum.

Wanneer is de ramadan?

Omdat de islam een andere jaartelling kent, heeft ieder jaar elf dagen minder. Deze kalender is gebaseerd op de maan en daardoor valt de ramadan elk jaar elf dagen vroeger.

Elk jaar op een ander moment

Goedemorgen iedereen! Het is echt super vroeg. De zon is nog niet op en dat is belangrijk, want het is ramadan, de vastenmaand. Dat betekent dat moslims over de hele wereld een maand lang niks eten en drinken tussen zonsopgang en zonsondergang. Zizou! Het is tijd om wakker te worden. Het is vijf uur in de ochtend. Heel vroeg. Ik bedoel: het is natuurlijk voor zonsopgang dat we ontbijten. Mijn moeder heeft me net wakkergemaakt. Nu ga ik lekker eten. En dit is mijn familie. Ik heb er heel veel zin in. En dit gaan we eten. Ik neem nog een slokje water. En ik eet wat. En dan ga ik daarna weer slapen. Doei. Wat is ramadan? Ramadan is de meest heilige maand voor moslims. Moslims zijn gelovigen; volgelingen van de islam. Moslims geloven in Allah. Allah is het Arabische woord voor God, met Mohammed als zijn laatste profeet. Een profeet is iemand waarvan gelovigen denken dat die een speciaal lijntje heeft met God. En die boodschappen ontvangt en die dan weer kan doorgeven aan andere mensen. Met ongeveer 1,9 miljard gelovigen is de islam de op een na grootste wereldreligie. In Nederland wonen ongeveer 900.000 moslims. Ramadan is de maand waarin Mohammed heel lang geleden in het jaar 610, zijn allereerste boodschap van Allah zou hebben gekregen. Na het ontvangen van deze boodschap besloot Mohammed als een soort van dank, onder andere, een maand lang niet te eten en te drinken. Het vasten dus.

Ramadan?

In deze heilige maand vasten moslims als (onder meer) dank voor de boodschap die Mohammed van Allah kreeg in het jaar 610.

De heilige maand voor moslims

Wat is de ramadan?

Maar hoe kunnen al die vissen en andere zeedieren leven in dat koude zeewater? Dat heeft te maken met warm- en koudbloedigheid. Mensen en ook zeehonden en bruinvissen zijn warmbloedig. Ons lichaam kan zelf de warmte regelen en onze lichaamstemperatuur is zo'n 37 graden celsius. Oh, dat is wel lekker! Dat is net als een warme douche ofzo. Maar als het water nou kouder is, zo’n negen graden net zoals de Noordzee koelen onze lichamen niet super snel af? Ja, daar kunnen wij niet tegen opstoken en als we onder de 35 graden worden dan raken we onderkoeld. Nou, deze zeehonden hebben dat opgelost. Doordat zij een hele dikke speklaag hebben. Blijven ze lekker warm. De vissen en andere zeedieren zijn koudbloedig. Dat betekent dat hun lichaam ze niet zelf warm stookt en zij zijn dus gewoon de temperatuur van het water waar ze in zwemmen. Maar worden ze daar dan niet heel traag en sloom van als het water een beetje koud is? Zeker met koud water zijn ze sloom, met warm water worden ze sneller. Bij ons in het aquarium is het water nu zo'n dertien graden. O ja, ze zijn best vlug! De dieren in de Noordzee hebben zich aangepast aan het koude water. Maar hoe zit het met het zoute water? Zeezoogdieren zoals zeehonden, bruinvissen en ook deze ringelrob, die drinken geen zeewater maar die halen al het vocht wat ze nodig hebben uit de vis die ze eten. Maar vis is toch ook zout? Ja, maar minder zout dan het zeewater en de nieren van zeezoogdieren die kunnen dat zout verwerken. Dus ze plassen het gewoon weer uit. Nou, dat is wel goed geregeld. Maar hoe die vissen dat dan? Vissen hebben een andere manier om dat zout te verwerken. Ik zal het je laten zien. In Noordzee water zit ongeveer 35 gram zout per liter. Dus dit is een liter. En daar gaan we het zout bijdoen. Dat is best zout. Ja. En nu hebben vissen minder zout in hun lichaam dan er in het zeewater zit. Oké, dus vissen zijn minder zout dan het zeewater om hen heen. Ja, en stel dit is een vis en die vullen wij met het minder zoute water. En dan doen we er wat rode inkt bij. Kijk maar wat er gebeurt. Oh ja, je ziet dat dat rode water in de vis, door de huid het zeewater instroomt. Ja, en dat komt omdat vissen een half doorlaatbare huid hebben. Er zitten piepkleine gaatjes in die huid. En door die gaatjes kan het water dus van de vis de zee in. Ja, want minder zout water gaat altijd naar zouter water. En op die manier kan de vis dan het zout afvoeren, de zee in. Ja, en de nieren van de vis kunnen het zout ook verwerken. Nou echt knap hoe die dieren zijn aangepast aan het leven in de Noordzee. Ik voel me hier ook echt als een vis in het water. Even kijken of ik nog wat mooie visjes kan spotten. Ja daar een grote Noordzeekreeft!

Hoe kunnen dieren leven in koud en zout water?

Er leven veel verschillende diersoorten in de Noordzee. Tirsa leert op Texel hoe de verschillende diersoorten omgaan met het koude water en met het zout in de Noordzee.

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het Klokhuis

Type videos