Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Video's die een vraag opwerpen of op een andere manier tot nadenken stemmen.

Wisebits header

Natuurkunde

Wisebits

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Uit een stopcontact komt stroom en we vinden het heel normaal dat stroom altijd beschikbaar is. Maar als je weet hoe het werkt is het eigenlijk heel bijzonder. Namelijk het moment dat je stroom opwekt moet je het meteen gebruiken. Je kunt het niet opslaan wat met water en gas wel kan. Overdag gebruiken we veel meer elektriciteit dan 's nachts. Gedurende de dag zijn er drukke en minder drukke momenten. Daardoor ontstaan piek- en daluren. Tijdens de piekuren moet je veel stroom opwekken. Extra energiecentrales draaien op volle toeren. Ook is er stroom uit het buitenland nodig. Dat is niet goed voor het milieu omdat er onderweg energie verloren gaat. Zonde. En tijdens de daluren kunnen de extra centrales uit, maar ook dat aan- en uitzetten kost veel energie. Ook zonde. Het zou dus beter zijn als we minder pieken en dalen hebben en meer gebruik zouden maken van groene energie zoals wind- en zonne-energie. Om dat voor elkaar te krijgen wordt het SMART-GRID ontwikkeld. Grid is het Engelse woord voor netwerk. En het is smart omdat het zoveel mogelijk energie uit lokale bronnen haalt. Alle apparaten zoals de koelkast en de wasmachine zijn aangesloten op een systeem. Dit systeem beslist welke vorm van energie op welk moment gebruikt. Als de zon schijnt gebruik je zonne-energie en als het waait windenergie. En ligt alles op zijn gat? Dan gebruik je de electriciteit van de centrales. Zo zorgt het SMART GRID er in de toekomst voor dat we gelijkmatiger en op een milieuvriendelijke manier weer elektriciteit gaan gebruiken. En zal het systeem regelen dat we in daluren de koelkast wat harder gaat koelen, je elektrische auto wordt opgeladen en de wasmachine gaat draaien. Het is dan wel handig dat je je vuile was erin hebt zitten.

Het slimme grid

We gebruiken met z'n allen een heleboel energie. Dat gaat in pieken en dalen. Het zou efficiënter en milieuvriendelijker zijn om energie te gebruiken volgens een smartgrid: zonne-energie als de zon schijnt, windenergie als de wind waait. 

Wisebit van Maartje Vergeer en Hanneke van der Linden

Ons lichaam bestaat uit cellen en in elk van die cellen zitten 46 chromosomen. Aan de uiteinden van de chromosoom zitten zogenoemde telomeren. Deze telomeren beschermen het chromosoom tegen beschadigen zoals het plasticje aan het uiteinde van je veters dat doet. Ze zorgen ervoor dat het chromosoom niet kapot gaat. Nu is het zo dat bij elke celdeling het telomeer een stukje korter wordt. En als het telomeer op is, beschadigd het chromosoom en zal de cel doodgaan. De lengte van de telomeer is dus een maat voor de leeftijd van een cel. Om een cel, dus jou ook, een langer leven te geven zou je ervoor moeten zorgen dat de telomeren niet slijten. Nu is er een stofje telomerase, die dit in je lichaam al doet. De telomerase zorgt ervoor dat de telomeren weer langer worden. Telomerase komt alleen voor in stam- en kiemcellen zoals sperma en eicellen.

Hoe lang zijn jouw telomeren?

Ons lichaam bestaat uit cellen en in elk van die cellen zitten 46 chromosomen. De uiteinden van zo'n chromosoom worden beschermd door telomeren. Hierdoor gaat het chromosoom niet kapot. Wat zorgt ervoor dat je telomeren niet slijten?

Wisebit van cKoe 

De verrekijker, of te wel de telescoop, werd in 1608 ontwikkeld in Zeeland. De Middelburgse lenzenslijper Hans Lippershey plaatste 2 geslepen lenzen in een koperen buis, die ervoor zorgen dat alles wat je door die koperen buis bekijkt dichterbij lijkt. Al snel neemt de Italiaan Galileo Galileo het stokje van hem over. Het lijkt hem aanvankelijk vooral handig bij het oorlogvoeren, maar als hij in 1609 de kijker verbetert, gaat hij er de sterrenhemel mee onderzoeken. Die blijkt heel anders te zijn dan het blote oog doet vermoeden. De maan was geen gladde bal maar blijkt vol met kraters te zitten. De Melkweg bleek geen witte band aan de hemel, maar een verzameling losse sterren. En het middelpunt van ons zonnestelsel bleek niet de aarde, maar de zon. De Nederlandse geleerde Christiaan Huygens neemt het stokje weer van Galileo over en ontwikkelt de telescoop nog verder. Hij ontdekt dat de planeet Saturnus ringen en een maan heeft. Hoewel hij waarschijnlijk nooit een Alien in zijn lens heeft gehad, geloofde Huygens in buitenaards leven. Hij wordt daarom gezien als 1 van de eerste Science-fiction auteurs. Sindsdien zijn telescopen steeds krachtiger geworden en worden er steeds nieuwe hemellichamen ontdekt.

Hoe Nederlands is de telescoop?

De verrekijker, ook wel de telescoop, werd in 1608 uitgevonden in Zeeland door de Middelburgse lenzenslijper Hans Lippershey. De Italiaan Galileo Galilei verbeterde in 1609 de telescoop. Hoe Nederlands is de telescoop eigenlijk?

Wisebit van Johan Klungel 

Toen in 1967 de laatste dijken van de Flevopolder werden gedicht was dit het einde van het hoofdstuk van onze eeuwige strijd met het water. De expeditie die als eerste voet zette op de drooggelegde zeebodem stuitte op de oeroude stroken van een bos dat duizenden jaren verzonken had gelegen in de groeve van de Zuiderzee. Maar dit was niet het enige geheim wat de nieuwe polder prijsgaf. Onder meters dikke zeeklei werden opzienbarende sporen ontdekt. Sporen van mensen die hier hadden geleefd en rondgezworven. Dit volk bouwden haar hutten op de rivierduin. Visten op steur en snoek en maakten jacht op oerossen en edelherten. Wat er van deze mensen geworden is blijft een mysterie. De enige getuige die ons nog rest is niet in staat te spreken.

Het geheim dat de nieuwe polder prijsgaf

Honderden jaren geleden lag er op de plek waar nu Flevoland ligt, de woeste Zuiderzee. Maar die zee is er niet altijd geweest. Voor die tijd was er ook land waarop mensen leefden, 6000 jaar geleden. De restanten van die leefcultuur – de Swifterbantcultuur - zijn letterlijk boven water gekomen, doordat Flevoland werd drooggelegd.

Wisebit van Dario van Vree

De levensloop van Charles T. Stork. Lang geleden werd in Oldenzaal Charles T. Stork geboren. Stork begon in 1836 een kleine katoen weverij. Hij was toen pas 14 jaar. In 1854 had hij genoeg verdiend om een bontweverij te openen. Hij trok Europa in. Met nieuwe technieken en betere machines, transport en logistiek kwam hij terug. Stork zorgde ervoor dat er goede treinverbindingen in Twente kwamen. En bouwde in 1868 een machinefabriek aan het spoor in Hengelo. Zijn vermoeden dat de industrie zou groeien zorgde ervoor dat de gebroeders Stork en co. uitgroeide tot een bloeiende onderneming. Op latere leeftijd werd hij ook nog koninklijk onderscheiden voor de politieke activiteiten die hij naast zijn werk had. Maar het meest zat Charles T. Stork, de smid van het Twentse textiel ijzeren Stork herinnerd worden als vooruitstrevend en sociaal, betrokken ondernemer.

De ijzeren Stork

Charles T. Stork verwierf in zijn leven vele bijnamen, als 'Grootvader', 'IJzeren Stork', 'De Smid van de Twentse textiel', en 'Grootvorst van Hengelo's industriëlen'. Waar had hij al deze eervolle vermeldingen aan te danken?

Wisebit van Tom Schrooten

Kun je alles in het museum tentoonstellen?

De smartphone is een gevolg van alle eerdere communicatiemiddelen die zijn uitgevonden: van de mobiele telefoon tot rotstekeningen. Welk verhaal vertelt een smartphone?

Wisebit van Ype Driessen en Juul Spee

Flevoland, scheepswrakkenland?

De Zuiderzee is eeuwenlang een zeer belangrijke en druk bevaren route geweest. In de bodem van Flevoland, de vroegere Zuiderzee, liggen bijna meer dan 450 scheepswrakken. Dat komt doordat deze schepen vroeger op de Zuiderzee voeren en daar wel eens konden vergaan door zware storm of omdat ze vastliepen. Is Flevoland een scheepswrakkenland?

Wisebit van Edward Cook 

Je bent een zombie. Je slaapt te weinig. Vroeger was dat niet zo. Vroeger sliep je heel veel. Net als alle andere kinderen. Er vinden allerlei veranderingen in je lichaam plaats. Nu ben je puber geworden. Ook je biologische klok die bepaalt wanneer je moe bent verandert. Je lichaam wil al net als een volwassene later gaan slapen. En door al dat felle licht blijf je 's avonds nog langer wakker. Maar dat wil nog niet zeggen dat je minder slaap nodig hebt. Je moet wel vroeg op, iedere dag. Elke nacht krijg je te weinig slaap en schuift je klok steeds verder op. Tot je niet meer kunt. Maar school wacht niet. Opstaan jij! Kunnen we het je eigenlijk wel kwalijk nemen? Dat je niet presteert? 

Zijn pubers van nature lui?

Onze biologische klok regelt processen in ons lichaam, zoals onze bloeddruk, spijsvertering en de werking van de nieren en van medicijnen. In de puberleeftijd verandert er veel met betrekking tot slaap. Gemiddeld gaan pubers later slapen en slapen ze in het weekend langer uit. Ook stappen ze op schooldagen moeilijk uit bed. Zijn pubers van nature lui?

Wisebit van Mathijs Stegink en Michael Veerman

Tegenwoordig kunnen we ons identificeren door een pasje langs een poortje te halen. Dat noemen we Radio Frequentie Identificatie, RFID. Het werd al gebruikt in de tweede wereldoorlog om te kijken of de vliegtuigen boven Engeland vriend of vijand waren. Hoe werkt het: Je hebt een chip zo groot als een rijstkorrel met een antenne daar aan vast. In de chip kan je informatie opslaan. Deze informatie kan je van een afstand uitlezen. Een RFID-lezer stuurt een radiosignaal uit, activeert de chip die zijn informatie weer terugstuurt. De informatie wordt direct verwerkt in een database. Op deze manier wordt informatie in de digitale wereld verbonden met dingen in de echte wereld en kunnen systemen geautomatiseerd handelen. Ook unieke persoonlijke informatie kan daarin worden meegenomen. Zo kan een supermarkt jou herkennen en een persoonlijke korting aanbieden. Maar RFID scanners kunnen overal staan. En van sommige dingen wil je misschien niet dat iedereen mee kan kijken.

Wat is RFID?

We kunnen ons tegenwoordig identificeren door een pasje langs een poortje te halen. Dit kan door middel van Radio Frequency Identification (RFID). RFID kan voor zowel commerciële als niet-commerciële doeleinden gebruikt worden. Hoeveel weet een RFID?

Hoe is tijd ontstaan?

De vroegste tijdmeters hadden behalve een praktische ook altijd een symbolische betekenis. Ze werden opgevat als verbeeldingen van de levenstaak van de mens. Tijdmeters brachten de samenleving in het gareel en spoorden mensen aan tot het stipt nakomen van afspraken.

Wisebit van Olivier Boeke

Kun je mensen beter maken met scheikunde?

Bij chemotherapie vallen de medicijnen niet alleen de kankercellen aan, maar ook de gezonde cellen. Door middel van scheikunde kun je de medicijnen precies laten doen wat jij wilt: alleen de zieke cellen aanvallen bijvoorbeeld.

Tijdens het wokken komen de grote stukken bovenaan te liggen. Dit heet segregatie. Kleine deeltjes kunnen makkelijk tussen grote deeltjes dan andersom. Dus de kleine deeltjes gaan onder de grote zitten en duwen daarmee de grote deeltjes omhoog. Bij wokken is dat geen ramp en bij medicijnen kan dat voor problemen zorgen. Medicijnen bestaan slechts voor 1% uit werkzame stof. De rest is vulmiddel. Als je dit in verkeerde verhoudingen mengt dan heb je een groot probleem. Transporteurs zorgen er daarom voor dat medicijnen op hun eindbestemming gemixt worden. Toch blijft het ingewikkeld. Probeer het maar eens met peper en zout. Het blijft segregeren. Gelukkig kan segregatie ook de oplossing zijn. Zoals bij de lawine-airbag. Bij deze segregatie kom je vanzelf boven rollen.

Hoe werkt segregatie?

Als je tijdens het wokken de stukken kip in de pan schudt komen de grote stukken bovenaan te liggen. Hetzelfde gebeurt als je een pak muesli schudt. Maar hoe komt dit? Wat zijn de natuurwetten hierachter?

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.