Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Video's die een vraag opwerpen of op een andere manier tot nadenken stemmen.

Wisebits header

Natuurkunde

Wisebits

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Waarom draait de maan rond de aarde?

De aarde trekt aan alles: dat heet zwaartekracht. Maar hoe komt het dat de maan dan niet op de aarde valt?

Wisebit van Frank Schaafsma

Lang geleden rond het jaar 2012 testen we onze medicijnen nog op dieren. Idioot, want dieren reageren heel anders op medicijnen dan wij. Onderzoekers uit verschillende disciplines zoals de biochemie en de farmacie bedachten hier een oplossing voor en maakte een einde aan dit onmenselijke gedrag tegenover dieren. Orgaan op een chip. We gebruiken restweefsel van een bepaald orgaan dat is uitgenomen bij operaties wat niet nodig is voor pathologisch onderzoek. Hiervan wordt een dun laagje in de chip gedaan en voorzien van kunstbloed met daarin het te testen medicijn. Zo kunnen we veilig testen of en hoe iets werkt. En of het te testen medicijn gevaarlijk of schadelijk is. Rond 2012 kwam de doorbraak met darm- en leverweefsel. In de jaren die volgenden werd het principe verder uitgewerkt. Dat zorgt ervoor dat we geen konijntjes meer nodig hebben, behalve om te knuffelen.

Hoe kun je medicijnen testen?

Voordat medicijnen veilig door mensen kunnen worden gebruikt, testen onderzoekers ze eerst op dieren. Hoe zouden we daar in de toekomst op terugkijken, en hebben we dan een alternatief voor dierproeven met medicijnen?

Wisebit van Olivier Boeke

Minder eten leidt tot een langer leven. Dit is bewezen in diersoorten als ratten en muizen. Weegt een beetje honger hebben op tegen gezond oud worden? Minder eten heeft ook andere voordelen. Zoals een verlaagd risico op hart-en vaatziektes. Goed zo, eet maar lekker door! Trek je niks aan van al die wetenschappers. Wees nou verstandig. Als je nu minder eet, kan je veel langer leven. Wetenschappers zijn op zoek naar de biologische gevolgen van matiger eten. Ze willen de stofjes vinden die het leven langer zouden kunnen maken. In Okinawa, Japan wonen de mensen die het oudst worden op aarde. Zij laten altijd 30% van het eten op hun bord staan... Misschien is dat de oplossing?

Kun je ouder worden door minder te eten?

Iedereen heeft eten nodig. Maar te veel eten kan leiden tot gezondheidsproblemen. Minder eten dus, als je langer wil leven. 

Wisebit van Edward Cook

De mus. Je weet wel, dat kleine, saaie vogeltje dat je eigenlijk overal ziet. Wat is daar nou over te vertellen? Een heleboel! Zo kan een mus onder water zwemmen en is het in Japan een symbool voor loyaliteit. Zo is de populatie sinds 1980 gehalveerd sinds men het tafelkleed niet meer uitklopt en zijn er meer dan 5000 artikelen over dit vogeltje gepubliceerd. Nog interessanter. De mus maakt deel uit van de convergente evolutie. Dit is een term die aangeeft dat eenzelfde eigenschap voorkomt bij soorten die niks met elkaar te maken hebben. Zo zijn de vleugels van de mus mechanisch precies hetzelfde als de vleermuis. Maar de vleermuis is een zoogdier terwijl de mus eieren legt. Toch bewegen ze zich na duizenden jaren evolutie voort op dezelfde manier, net als de vliegende vis. De mus is eigenlijk toch wel bijzonder. 

De saaie mus?

De mus is misschien wel het gewoonste vogeltje van Nederland. Toch valt er een heleboel over te vertellen. Wist je bijvoorbeeld dat zijn vleugels hetzelfde zijn als die van de vleermuis?

Wisebit van Aaron Rookus

“God schiep de wereld, maar de Nederlanders maakten Nederland” luidt het gezegde.
Dat klinkt heel zelfverzekerd, maar met het inpolderen van de Zuiderzee en het maken van Flevoland, werd wel het grootste inpolderingproject ter wereld gerealiseerd. Knap van ons, maar hoe webben we dat eigenlijk gedaan? Er zijn meerdere methodes voor inpolderen. Je kunt zand gaan opspuiten, een meer leegpompen of een dijk aanleggen in open water. De laatste methode hebben we gebruikt om Flevoland in te polderen. Om te beginnen maak je een werkeiland, vervolgens maak je twee dammen waartussen je het zand kan storten. Deze verstevig je met steen, puin en zandblokken. Als die dijk stevig genoeg is bouw je er een groot gemaal op. Naar het gemaal toe worden afgezette kanalen gegraven, zodat je het land kunt gaan leegpompen. Na het leegpompen hou je een drassige grond over. Om dit laatste water sneller weg te krijgen wordt er riet gezaaid, en daarna koolzaadvelden om het onkruid tegen te gaan, en ziedaar, je hebt grond die klaar is voor de landbouw. Flevoland bestaat natuurlijk niet alleen maar uit landbouwgrond. Het heeft alles wat een normale provincie ook heeft. Er zijn steden gebouwd; Almere, Lelystad en Dronten. Natuurgebieden aangelegd, zoals de Oostvaardersplas en het Kuinderbos. Om er te komen is de A6 dwars door Flevoland geplaatst en de spoorlijn tot aan Lelystad. Sinds 2012 kun je van Lelystad ook met de nieuwe spoorlijn, de Hanzelijn richting Zwolle. Gestaag is Flevoland sinds 1 januari 1986 aan het groeien, en er zijn steeds meer bedrijven en windmolens bijgekomen. Flevoland klinkt als voltooid en toch blijft de vraag; Hoe behoud je dit nieuwe land? Want de strijd tegen het water blijft. Het water wordt weggehouden door de gemalen, maar torenen soms wel vijf meter boven de voormalige zeebodem uit.   


Hoe maak je nieuw land?

Nederland is de ware polderkampioen. Flevoland hebben we gemaakt door dijken aan te leggen en het water weg te pompen. Zie daar, nieuw land! 

Wisebit van Jeroen ter Heijden

Je kent het wel. Je kruipt lekker in bed. Je valt bijna in slaap en dan een mug. Muggen zijn waarschijnlijk de meest gehate beesten op aarde samen met de wesp. Tenminste dat vinden wij mensen. Maar misschien zijn deze beesten wel nuttig voor een ander. Ergens anders. Wespen zijn carnivoren en eten insecten zodat er niet teveel van zijn. Ze eten kleine, dode dieren op en ruimen zo afval op. Naast het opruimen zijn ze bestuivers en zorgen ervoor dat bloemen en planten blijven bestaan. De mug is nog bijzonderder. Hij is stapelvoedsel. De vrouwtjesmug legt eitjes op het water, wel 300 per keer. Als de eitjes zijn uitgekomen leven de muggenlarven in het water. In het water zijn ze een makkelijke prooi en voedsel voor vissen, roofinsecten en amfibieën. De volwassen muggen die dat overleven, en dat zijn er nog steeds heel veel, worden voedsel voor spinnen, vleermuizen en vogels. Maar voordat de muggenlarf een volwassen mug wordt, eet hij de bacteriën in het water en houdt zo het water schoon. En alsof dat nog niet genoeg is heeft de mug nog meer nut. Speciaal voor de mens. Als de mug je steekt, injecteert hij een stofje waar je jeuk van krijgt. Dit stofje is een anti-stollingsmiddel. Wetenschappers gebruiken de kennis van dit stofje om medicijnen te ontwikkelen die bloedstolsels voorkomen wat gebruikt wordt bij na hartinfarct, beroerte of trombose. Kennis die we zonder die gehate mug niet hadden gehad. Eigenlijk hele nuttige beestjes zo.

Is een mug nuttig?

Muggen zijn irritante beestjes, met hun gezoem zodra je je bedlampje uitdoet. Maar muggen vormen een belangrijke bron van voedsel voor heel veel dieren. En wij mensen zelf hebben er ook iets aan. 

Wisebit van Janneke Meekes

Groep 6/7/8

Welkom, welkom bij de Oud- en Nieuwjaars Surinamequiz
We gaan vandaag deze pagara verloten. Hoeveel rotjes zitten erin? U mag dit mee naar huis nemen als u precies weet hoeveel bombels, losse bombels erin zitten. 
Ik zou het niet weten hoor. Het is veel om te onthouden. 
Ehm, tweehonderd zoveel? Duizend? Drieduizend? 859? Ik dacht tachtig. 2 miljoen. Het is een beetje te veel. En u? 8 duizend? Ook verkeerd, helaas dames. Maar het is al groen he. Tweeduizend? 725? 100.000? 1250? 2500? 100? 15000? Ja, je ziet het, ze weten het geen van allen? Hoeveel losse bombels zitten erin? Wie kan mij vertellen hoeveel losse bombels in deze pagara zitten? Als je me dat kan vertellen.. Kun jij me vertellen hoeveel bombels erin zitten? Er zitten 3512 bombels in. Je hebt het goed? Hoe weet je het zo? Als mensen moeten schatten kun je het best het gemiddelde berekenen.

De kennis van de menigte

Een hoeveelheid schatten is best lastig. Hoe doe je dit het best?

Samen weet je meer

Goeienavond, wacht u nog op iemand? Nee, ik ben alleen. Oké. Gek he, dat het gênant voelt om in je eentje uit eten te gaan. Alsof er iets mis is met mij. Er zijn meer van die dingen. Alleen naar de bioscoop gaan bijvoorbeeld. Of naar de kroeg gaan of naar de discotheek. Van mensen die alleen zijn op een sociale plek wordt verwacht dat ze nog op iemand zitten te wachten. Want zo’n plek hoort gezellig te zijn. En alleen is niet gezellig. Het gaat zelfs zo ver dat je je ook ongemakkelijk voelt als je uitgaanspartner even naar de wc is. Alsof er een grote pijl op je wijst die zegt ‘die daar, die is in zijn eentje’. Alleen zijn op een gezellige plek is taboe, het hoort niet. En als je het wel bent is er zeker iets mis met je. Maar vinden mensen in je omgeving dat ook echt. Of leg je jezelf deze beperking op? En wat is er dan precies gênant aan alleen zijn? Het kan ook heel prettig zijn. Rot op!

Een beetje gênant...

Alleen naar de bioscoop gaan kan soms onprettig voelen. Maar waarom eigenlijk?

Waarom zijn sommige dingen een beetje gênant?

Is dit mijn eigen lichaam? Mijn lichaam bestaat uit armen, benen, een romp en hoofd met daarin ook nog van alles. Maar mijn lichaam bestaat niet uit een gebakje. Zoiets heb ik niet. Ja, tot ik een gebakje opeet. Dan wordt een deel van het gebakje langzaam door mijn lichaam opgenomen en wordt het mijn lichaam. Een paar gram lichaam per gebakje. Wat hoort nog meer bij mijn lichaam? Een beugel een bril een nieuwe hartklep een kunstbeen donorbloed een ongeboren baby - in de veronderstelling dat ik zwanger ben dan. En wanneer hoort iets er niet meer bij? Hoort een geamputeerd been nog bij het lichaam of niet meer? Het verhaal gaat dat de Griekse held Theseus gedurende een lange reis zijn hele schip plank voor plank op zee repareerde. Het schip waarmee Theseus de haven van Athene binnenvoer bestond uit totaal andere onderdelen dan het schip waarmee was vertrokken. Was het dan toch nog hetzelfde schip of niet? In onze huidige tijd van geavanceerde transplantatie en prothesetechnieken gaat ons lichaam steeds meer lijken op het schip van Theseus. Blijf ik hetzelfde met het hart van een ander, met de neus van iemand anders, met een varkenshart? Wat moet er ongewijzigd blijven aan mijn lichaam wil ik dezelfde blijven? Elke zeven jaar zijn sowieso alle cellen in je hele lichaam weer vervangen door andere, betekent dit dat je op je 21e een ander mens bent dan op je 28e?

Is dit mijn eigen lichaam?

Wat hoort nog bij mijn lichaam? In de huidige tijd met transplantatie en prothesetechnieken is dit steeds lastiger te zeggen.

Het schip van Theseus

Groep 3/4/5

Meisjes zijn stom he?
Ja, en ze stinken. 
En ze hebben beestjes!
Meisjes zijn stom!
Meisjes zijn stom!
Ik zie eigenlijk geen beestjes…
Meisjes zijn nog steeds stom!
Ze ruikt ook best wel lekker…
Zijn meisjes misschien toch niet stom?

Je eigen mening

Meisjes zijn stom! Of misschien toch niet?

Wanneer vorm jij een eigen mening?

Waarom beginnen toetsenborden met qwerty en niet met abcde? Daar typ je vast sneller mee en maak je minder fouten? Toch? Nee. Op ouderwetse typmachines zaten hamertjes met daarop de letters. Maar bij snel typen raakten de hamertjes in de knoop. De qwertytoetsenbord-indeling loste dit op door vaak na elkaar gebruikte toetsen uit elkaar te plaatsen. Dit ontwerp is bij volgende generaties producten hetzelfde gebleven, terwijl de functionaliteit er niet om vraagt. Wat ooit handig was, kan nu zelfs onhandig blijken. Zitten we nu voor altijd aan qwerty vast?

Qwerty is heel logisch toch?

Vroeger was de qwerty-toetsenbordindeling erg handig, maar nu niet echt meer.

Voor typmachines wel

Zijn onze hersenen een taalmachine? Een (on)feilbaar apparaat? Dat bepaalt of iets met een d of t is? En wanneer woorden meervoud zijn? Waarom maak je dan fouten? Is ons hoofd dan misschien een kaartenbak? Met talloze voorbeelden van vergelijkbare, overeenkomstige, gelijksoortige woorden en kiezen we soms het onjuiste, verkeerde woord? En als wij geen kaartenbak zijn, kunnen taalmachines dan wel fouten maken?

Hoe ontstaat spelling in je hoofd?

De werking van hersenen met betrekking tot taal.

De hersenen en taal

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.