Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Rijksmuseum Junior Fellowship is dé profielwerkstukprijs van het Rijksmuseum. De finalisten hebben samen met NTR en Schooltv explainervideo's gemaakt over het onderwerp van hun eigen werkstuk. 

Header Junior Fellowship 2025

Overige kunstvormen

Beeldend en bouwkunst

Junior Fellowship

junior fellowship 2024

Rijksmuseum Junior Fellowship

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Kijk eens naar dit schilderij van Van Gogh. Mooie kleuren, maar zo zag het er niet uit toen hij het schilderde. Schilderijen veranderen namelijk door de jaren heen van kleur. Hoe kan dat? Dat ga ik je uitleggen. Van Gogh gebruikt in zijn tijd, de negentiende eeuw, een nieuw soort verf. Verf die voor het eerst uit een tube komt. Deze is gevoeliger omdat het net nieuw op de markt is en er nog veel instabiele stoffen in zitten. Het rood, zoals je bijvoorbeeld ziet in veld met irissen bij Arles, is al ontkleurd binnen enkele jaren. Van Gogh leeft dan nog gewoon. Licht heeft veel invloed op zo'n verkleuring. Dit is bijvoorbeeld de oorzaak voor het verdonkeren van een bepaald type geel. Maar ook temperatuur heeft invloed op verf. Wanneer het warmer of kouder wordt, krimpt of zet de verf uit waardoor deze kan barsten. Restauratoren werken keihard om dit te voorkomen. Ze slaan schilderijen op in donkere en koude ruimtes, zodat fel licht en warmte geen invloed kunnen hebben. Daarnaast maken ze schilderijen voorzichtig schoon. Zo verwijderen ze onder andere stof, zodat de kleuren weer goed zichtbaar zijn. En ook brengen ze glas of een extra beschermlaag als vernis aan om de schilderijen extra goed te beschermen tijdens tentoonstellingen. Hierdoor kunnen we in de toekomst blijven genieten van de mooie kleuren van Van Goghs schilderijen zoals in Het Rijksmuseum. En die schilderijen die al vóór onze tijd verkleurd zijn? Ach, we weten toch niet wat we missen.

Waarom veranderen schilderijen van kleur?

Sommige schilderijen van Vincent van Gogh zien er nu heel anders uit dan toen hij ze schilderde. De kleuren zijn niet meer zoals hij ze bedoeld heeft. Wat doen licht en temperatuur met de kleur van verf? En wat kunnen restaurateurs daartegen doen?

Kleuren vergaan door licht en temperatuur

Dit is een marimba. Je kent het instrument misschien niet, maar je hoort het dagelijks in liedjes, reclames, films, games en ringtones. De marimba is een slaginstrument en heeft toetsen, net als een piano. Deze zijn gemaakt van houten blokjes die je met twee drie, vier of zes stokken bespeelt. Je herinnert je vast nog wel de xylofoon van toen je klein was. De marimba is eigenlijk gewoon een grotere versie daarvan. De marimba komt uit het continent Afrika en door de eeuwen heen is het instrument zoveel veranderd dat hij nu die typische, unieke, volle en zangerige klank heeft gekregen die we zo goed kennen. Het geluid van de marimba kan je daarom ook heel goed gebruiken als achtergrondmuziek. Het mooie aan de marimba is dat je jezelf kan begeleiden omdat je met je linker- en je rechterhand verschillende melodieën kan spelen. Er zijn dan ook een heleboel mooie solostukken, dus de volgende keer dat jij een marimba tegenkomt weet je meteen hey, dat is een marimba!

Waarom moeten we meer naar de marimba luisteren?

De marimba is een soort oversized xylofoon, gemaakt van houten blokjes. Als je erop speelt, komt er een heel zangerig en vol geluid uit. Als je erop gaat letten, hoor je de marimba ineens overal!

Een Afrikaans slaginstrument met een warme klank

Kunstenaars doen wel eens wat extreems, zoals Damien Hirst die dode vlinders tentoonstelde en Tinkebell die van haar kat een tas maakte. Het begint natuurlijk bij het doodmaken van je kat, dus ik heb haar nek gebroken. Zo maak je dus een tas van je kat. Ik wens jullie heel veel succes. Ze willen belangrijke kwesties aankaarten. Dat het dier een product wordt, probeer ik in een andere context te plaatsen en de beste manier voor mij was om dat met een dier wat het dichtste bij kon staan te doen. Maar hoe ver mogen ze gaan? De kunstwerken roepen veel discussie op, maar er is geen handboek dat bepaalt waar de grens ligt. Je zou als kunstenaar wel wat ethische vragen kunnen stellen bij het maken van kunst. Richt je kunstwerk schade aan aan mens, dier of plant? Is het bijvoorbeeld pijnlijk voor varkens als ze getatoeëerd worden, zoals kunstenaar Delvoye deed in zijn werk? Kan het onderwerp van mijn kunstwerk toestemming geven? Dieren of planten kunnen bijvoorbeeld niet terugpraten. En zijn de materialen die ik gebruik wel ethisch verantwoord? Zijn ze op een eerlijke wijze geproduceerd of zijn ze schadelijk voor het milieu? En ook is het goed om na te denken over waar je kunst tentoon wordt gesteld en of bijvoorbeeld de werknemers daar goed behandeld worden. Door deze vragen te stellen kan je bewuster en eerlijker kunst creëren en laat je je kat misschien voortaan wel met rust.

Hoe ver mag je gaan als kunstenaar?

Kunstenaars willen vaak belangrijke kwesties aankaarten. Om hier aandacht voor te krijgen, doen ze soms extreme dingen. Maar hoe ethisch is het om je kat dood te maken voor je kunstwerk?

Je kat doden voor je kunstwerk

Waarschijnlijk komen deze beelden je bekend voor. Maar wist je dat graffiti al duizenden jaren bestaat? Graffiti is eigenlijk het verspreiden van een boodschap via wandschilderingen. We beginnen onze reis door de graffitigeschiedenis. Bij de allereerste graffiti-artiesten, de jagers en verzamelaars. In de grotten maakten zij prachtige schilderingen van bijvoorbeeld de jacht om zo hun verhalen te delen. En met handafdrukken op de grot wanden lieten ze hun identiteit achter. De Egyptenaren decoreren hun tempelmuren als uiting van hun religie en de Vikingen die beitelden geheimzinnige runentekens in stenen en hout. En wist je dat graffiti ook wordt ingezet als politiek wapen? Zo krasten de oude Grieken en Romeinen politieke boodschappen op openbare muren om zo hun stem achter te laten. Maar dat was niet het enige dat ze op muren achterlieten. Ook de weg naar bordelen werd op muren gekrast door middel van een voet en een hartje. Tijdens de Tweede Wereldoorlog verspreidden Amerikaanse soldaten het Mr. Chad-poppetje met de tekst Kilroy was here. Eigenlijk niet zo anders dan jagers en verzamelaars met hun handafdruk. Zo zeg je, ik ben hier geweest en dit wordt ook opgepikt in de Amerikaanse straatcultuur. Deze handtekeningen zijn dan ook weer een belangrijk onderdeel van de hiphopcultuur die in New York rond de jaren zeventig ontstaat. En dat legt dan weer de basis voor de hedendaagse streetart. Dus als je de volgende keer graffiti tegenkomt, onthoud dan dat dit ons verbindt met onze creatieve voorouders en dappere rebellen uit de geschiedenis.

Hoe heeft de wandtekening zich ontwikkeld?

Graffiti is helemaal niet zo modern als je misschien denkt. De eerste graffitikunstenaars vinden we bij de jagers en verzamelaars: met hun schilderingen in grotten vertelden ze hun verhaal. Ook de oude Grieken en Egyptenaren konden er wat van. Zo verbindt graffiti ons met onze creatieve voorouders.

Van grottekening tot graffiti

Ze zijn naakt, speels en charmant. En ze heten de Drie Gratiën. Wel eens van gehoord? Grote kans dat je ze wel eens bent tegengekomen. Maar wie zijn ze eigenlijk? De drie Gratiën zijn godinnen uit de Griekse mythologie. Ze staan symbool voor de mooie kanten van het leven. En alle drie hebben ze een bijzonder kenmerk. Aglaia is de godin van de schoonheid en glans en Euphrosyne is de godin van de vreugde en Thalia de godin van geluk. En met hun schoonheid, vreugde, creativiteit en vruchtbaarheid geven ze mensen levensgeluk. Je kunt je misschien wel voorstellen dat kunstenaars door de eeuwen heen geïnspireerd zijn geraakt door hun verschijning. Ze zijn dan ook heel vaak afgebeeld, zoals dit schilderij van Rafaël uit 1505. Ze zijn altijd met z'n drieën en met de armen over elkaar, schouders intiem en liefdevol. Nog een bekend werk van Peter Paul Rubens rond 1620. En zoals je ziet worden ze ook bijna altijd naakt afgebeeld. En ook nu nog raken kunstenaars geïnspireerd door de Drie Gratiën, zoals in dit werk van Sara Drenth. En misschien kom jij ze de volgende keer ook wel tegen als je een museum bezoekt of tijdens het online shoppen. Zo blijven de Drie Gratiën hun geluk verspreiden.

De Drie Gratiën

Kunstenaars krijgen geen genoeg van de schoonheid van drie vrouwen die ook wel de Drie Gratiën worden genoemd. Maar wie zijn deze dames eigenlijk? Het antwoord vinden we in de Griekse mythologie.

Godinnen die geluk brengen

Graphic novels. Waar denk je aan als je dat hoort? Stripboeken voor kinderen, verhalen over superhelden. Verre van waar. Graphic novels zijn voor iedereen, ook voor volwassenen. En ik ga je laten zien wat een graphic novel is. Meer dan alleen een stripverhaal. Het heeft vaak uitgebreide en ingewikkelde verhaallijnen en zit vol complexe personages. Daarnaast kunnen we door de combinatie van teksten en afbeeldingen ons beter inleven in de personages en ons de sfeer beter voorstellen. Neem bijvoorbeeld deze tekening. Kijk eens naar zijn gezichtsuitdrukking. Je voelt meteen met hem mee, toch? En in een wereld die steeds digitaler wordt en is ingericht op beeld, leer je door het lezen van graphic novels beelden beter te interpreteren. Juist door die connectie tussen beeld en tekst. Graphic novels kunnen ook het lezen voor mensen met bijvoorbeeld dyslexie of ADHD makkelijker maken. Doordat er veel beeld is en de teksten meestal lekker kort zijn. Bovendien is een graphic novel gewoon een vorm van kunst. Kijk maar. Het is toch gewoon een kunstwerk op zich. En helemaal mooi: je kunt uit zoveel genres kiezen. Van avonturen, sciencefiction tot geschiedenis en non-fictie. Dus vergeet de vooroordelen en laat je voortaan meeslepen in de magische wereld van de graphic novel.

Zes redenen waarom we meer graphic novels moeten lezen

Graphic novels zijn veel meer dan stripverhalen. Ze zijn er in alle soorten maten. Heb je er nog nooit één gelezen? Wij leggen je uit waarom je dat wel zou moeten doen!

Een verhaal met kunstzinnige strips

Stel, je zoekt een outfit voor je gala, dan bestel je die gewoon online. Maar vroeger kwam je helemaal niet zo makkelijk aan mooie kleding. Toen was het alleen toegankelijk voor een kleine groep: de elite. Dit veranderde ongeveer 150 jaar geleden. Maar hoe kwam dat zo? 
Welkom in het Victoriaanse tijdperk! Tijdens de industriële revolutie is er een enorme toename in de stofproductie, dit komt onder andere door de uitvinding van de stoommachine. Stof wordt veel goedkoper en dat is handig als je mooie jurken wil maken zoals deze.
Ook kunnen steeds meer mensen lezen en hebben daardoor toegang tot literatuur. De hoeveelheid literatuur over mode groeit enorm. Daarnaast zorgt de uitvinding van de naaimachine ervoor dat je makkelijker thuis je eigen jurk in elkaar kan zetten. 
Terug naar nu… Vrouwen in het Victoriaanse tijdperk konden zich dus opeens net als de elite gaan kleden. Gewoon door het zelf te maken. En nu kopen we onze kleding dus online. Niet één galajurk, maar gelijk drie. En die andere twee stuur je dan gewoon weer terug. Daar had je wel twee keer over nagedacht als je die jurk zelf had moeten maken.

Een baljurk in de 19e eeuw

Tegenwoordig bestel je een galajurk gewoon online. Maar in de 19e eeuw is dat heel anders. Baljurken zijn dan heel duur en alleen beschikbaar voor de rijke elite. Tijdens de industriële revolutie worden galajurken toegankelijker voor de middenklasse. Er is er een enorme toename in de stofproductie, dit komt onder andere door de uitvinding van de stoommachine.

Galajurken voor meer mensen dankzij knippatronen en naaimachines in Victoriaans Engeland

Musea doen er van alles aan om jongeren over de streep te trekken. Maar krijgen ze jou al enthousiast?
Misschien lijkt een museum je wel saai: oude spullen, verhalen van vroeger, wat heb jij daar nu aan? Of je voelt je ongemakkelijk, omdat er allerlei regels zijn die je niet kent. Mag je bijvoorbeeld foto’s maken? Of moet je stil zijn in een museum?

Toch proberen musea met gratis toegang of kortingen jouw bezoek aantrekkelijker te maken. En proberen ze je te bereiken met sociale media, zoals Whatsapp, Instagram, Tiktok en Twitter.
Eenmaal binnen, bieden veel musea ook interactieve rondleidingen aan. Dit doen ze door gebruik te maken van QR-codes, apps, of bijvoorbeeld tours met BN’ers als gids, zoals Ronnie Flex. 
Daarnaast worden er ook allerlei evenementen in musea georganiseerd, die jongeren moeten trekken. De grootste daarvan is Museumnacht. In verschillende steden kun je dan in allerlei musea tot laat in de nacht kunst bekijken en je kan er soms zelfs feesten!


Ook jongeren zelf worden ingezet door musea, zij bedenken en organiseren van alles om hun leeftijdsgenoten het museum in te krijgen. Kortom, van korting tot feestjes: ze doen van alles om jou enthousiast te krijgen.

Hoe proberen musea jongeren naar het museum te trekken?

Voor veel jongeren lijkt een museum saai, met oude spullen in strakke vitrines en verhalen van vroeger. Musea proberen dit beeld te veranderen en jongeren weer naar het museum te trekken met socialmedia-acties, evenementen en interactieve rondleidingen.

Interessante plek voor iedereen

Het is misschien wel het beroemdste Nederlandse schilderij: De Nachtwacht. Maar waarom is het eigenlijk zo beroemd? Het schilderij werd bijna 400 jaar geleden gemaakt, in 1642. Toen was het ook al populair, maar hij is door de jaren heen steeds bekender geworden. Daardoor is de waarde flink gestegen. Het wordt geschat op wel 500 miljoen!
 
Dat komt onder andere door de maker van het schilderij en die ken je vast wel: Rembrandt van Rijn. Hij was een meester in levendige schilderijen en sterke contrasten. Dat kun je op De Nachtwacht goed zien. Er gebeurt zo veel. Je kan ernaar blijven kijken.

 
Bovendien kent het schilderij vele geheimen. Zoals de drie kruisjes, het wapen van Amsterdam. Of de klauwen van de kip, een verborgen verwijzing naar de klauweniers. En Rembrandt heeft ook nog zichzelf erop verstopt. Kan jij hem vinden?
 
Bovendien is het schilderij enorm. Wanneer je in het Rijksmuseum bent, kan je het niet missen! Het is het middelpunt van de Eregalerij. Wist je dat het Rijksmuseum zelf speciaal is ingericht op de Nachtwacht? Dat is niet gek, want het staat symbool voor de Gouden Eeuw en de welvaart uit die periode. Allemaal goede redenen waarom het schilderij dus zo beroemd is. En jij? Vind jij het mooi?

De Nachtwacht

Het is misschien wel het beroemdste Nederlandse schilderij: De Nachtwacht. Het is bijna 400 jaar geleden gemaakt. Dan is het ook al populair, maar door de jaren heen is het steeds beroemder geworden. Daardoor is de waarde flink gestegen. Het wordt geschat op wel 500 miljoen!

Waarom is het schilderij zo beroemd?

Delfts blauw? Van oorsprong niet Hollands. Tulpen? Die komen uit Turkije. Als we ergens om bekend staan, is het dat we onze typisch Nederlandse producten ergens anders vandaan halen. Maar gelukkig hebben we onze lekkernijen nog: onze pannenkoeken, appeltaart, oliebollen, gevulde koeken en speculaas. Maar hoe Nederlands zijn die lekkernijen eigenlijk?

Neem nou pannenkoeken, die kennen ze over de hele wereld. Je hebt crêpes in Frankrijk, pancakes in Amerika en palatschinken in Hongarije. Maar platte pannenkoeken met spek en stroop, die verschijnen alleen hier op tafel. 

En hoewel ook appeltaart in veel meer landen op de menukaart staat, hebben we gelukkig ook nog wel een typisch Nederlandse appeltaart: met kaneel, rozijnen, krenten en slagroom. Hartstikke Hollands dus, die lekkernijen. Dat dacht je maar! De ingrediënten die worden gebruikt, komen namelijk van over de hele wereld. 

Zo komt kaneel van oorsprong uit Indonesië en werd meegenomen door de VOC. De krenten en de rozijnen komen uit het Midden-Oosten, net als amandelen die in het amandelspijs van gevulde koeken zitten.

Boter komt wél uit Nederland. Maar is onze boterkoek dan puur Hollands? Waarschijnlijk ook niet. Er wordt namelijk gedacht dat de boterkoek is meegenomen door Joodse immigranten in de 16e eeuw. 

Is er dan nog iets aan onze lekkernijen echt Nederlands? Wel in de manier waarop we het maken en serveren. Maar puur Hollands? Dat zijn onze lekkernijen niet. Helaas pindakaas. Dat is trouwens ook niet Nederlands.

Pannenkoeken, appeltaart en oliebollen

Delfts blauw is van oorsprong niet Nederlands en tulpen komen uit Turkije. Als we ergens om bekend staan, is het dat we onze typisch Nederlandse producten ergens anders vandaan halen. Dat geldt ook voor onze lekkernijen. Hoe Nederlands zijn onze pannenkoeken, appeltaart, oliebollen, gevulde koeken en speculaas eigenlijk?

Hoe Nederlands zijn onze lekkernijen?

Tegenwoordig is het erg makkelijk om op je bestemming te komen. Met één druk op de knop wijst Google Maps je de kortste route. Maar vroeger was navigeren nog niet zo eenvoudig. Zo waren zeevaarders volledig omgeven door water, water en nog eens water. En als je beneden geen herkenningspunten hebt, moet je je enige houvast boven je zoeken en kijken naar de hemel.
Daarom gebruikten ze bij het navigeren hemellichamen, zoals de zon of een ster. Dit heet astronavigatie. Dat gaat ongeveer zo: Er wordt een hoek gemeten tussen het hemellichaam, de waarnemer en de horizon.
En je moet de precieze tijd weten, want de aarde draait! En daardoor verandert de positie van de hemellichamen de hele dag. Om uiteindelijk je plaats te bepalen, gebruik je een tabellenboek, daarin is de locatie van je hemellichaam te vinden. 
Na het toepassen van meerdere correcties, kun je je locatie op een kaart intekenen en je koers bepalen. Volg je het nog? In de loop der eeuwen zijn er voor deze methode steeds betere meetinstrumenten ontwikkeld: Het begint met de kwadrant, dan het astrolabium, de Jacobsstaf, de octant en de sextant. Die sextant blijft tot de jaren 80 van de vorige eeuw het meest gebruikte instrument. En dat voor een apparaatje dat Columbus al gebruikte bij zijn ontdekkingsreizen!
Tegenwoordig vertrouwen veel schippers op GPS. Maar wat als de moderne technologie je in de steek laat? Dan maken veel schepen nog steeds gebruik van astronavigatie. En nou weet jij ook hoe je gebruik kunt maken van deze low-tech methode!

Hoe navigeerde je vroeger op zee?

Tegenwoordig is het erg makkelijk om op je bestemming te komen. Met één druk op de knop wijst een app je de kortste route. Voeger was navigeren nog niet zo eenvoudig. Midden op zee zijn zeevaarders volledig omgeven door water. Zonder herkenningspunten moet je je enige houvast boven je zoeken en kijken naar de zon en de sterren. Bijvoorbeeld met een sextant.

Je weg vinden zonder GPS

Wist je dat het grootste deel van de collectie van het Rijksmuseum daar niet tentoongesteld wordt? Om al die kunst toch te laten zien, gaan musea steeds meer digitaliseren.
In Nederland waren er in 2017 al ongeveer 60 miljoen objecten gedigitaliseerd. Dat is 75% van alle kunst! Zo heeft het Rijksmuseum deze online studio, waar allerlei schilderijen, objecten en prenten te vinden zijn.
Een gedigitaliseerde collectie heeft veel voordelen: Je hebt toegang tot allemaal kunst die niet in het museum te zien is; zelfs mensen aan de andere kant van de wereld kunnen de kunstwerken bekijken; en iedereen kan zelf met de kunst aan de slag. Door ze interactief te maken kan je schilderijen tot leven wekken. Bijvoorbeeld door er geluid onder te zetten of personen op het schilderij te laten bewegen.
Ook in musea zelf maken ze steeds vaker gebruik van digitalisering. Denk bijvoorbeeld aan een audiotour of interactieve schermen. Het sluit beter aan bij jongeren en maakt een bezoek aan het museum leuker.
Gedigitaliseerde kunst biedt ongelofelijk veel mogelijkheden en wie weet wat er in de toekomst allemaal nog meer kan.

Gedigitaliseerde kunst

Een groot deel van de collectie van musea kan niet worden tentoongesteld. Om al die kunst toch te laten zien, gaan musea steeds meer digitaliseren. Een gedigitaliseerde collectie heeft veel voordelen: Je hebt toegang meer kunstwerken, je kunt ze overal bekijken en je kan zelf met de kunst aan de slag.

Kunstcollecties voor iedereen toegankelijk

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Junior Fellowship

Type videos