Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Het Rijksmuseum Junior Fellowship is dé profielwerkstukprijs van het Rijksmuseum. De finalisten hebben samen met NTR en Schooltv explainervideo's gemaakt over het onderwerp van hun eigen werkstuk. 

junior fellowship 2024

Overige kunstvormen

Beeldend en bouwkunst

Junior Fellowship

Rijksmuseum Junior Fellowship

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Het Rijksmusem gaat beginnen aan de allergrootste restauratie ooit, aan de Nachtwacht van Rembrandt van Rijn. Dat gaan we doen met de aller-, allernieuwste technieken en daar komt ontzettend veel bij kijken. Een schilderij van Rembrandt is opgebouwd uit verschillende lagen. Het is geschilderd met olieverf op doek. Net als de Nachtwacht, die is ook op doek geschilderd. Dan volgen er dit geval twee lagen met een olieverfgrondering. De eerste is met een roodbruine aardetint. Over die roodbruine aardetint is er een loodwitte laag aangebracht. En door dat loodwit is houtskool gemengd zodat dat wit een beetje grijzig wordt. Dan bracht ie met een penseel heel losjes de tekening aan, de compositie bepalend en hoe ongeveer het schilderij eruit moest zien. En dan begon ie met donker en wit alle lichtpartijen, het licht en het donker in het schilderij aan te brengen. Daardoor kreeg zo’n portret een hele doodse uitstraling en noemde hij dat ook doodverven. Pas daarna begon ie de kleur aan op het schilderij en begon ie steeds pasteuzer te schilderen. En dat is wel bijzonder want Rembrandt werkt veel met donker en licht maar ook steeds meer, maar gaandeweg hij ouder wordt met dikkere lagen verf en dat is altijd wel wonderbaarlijk om te zien hoe bij Rembrandt verf verandert in huid in vlees, in bloed. Dode materie, verf, wordt levende materie. Hij was een beetje zuinig met zijn materialen. En er was in de late Middeleeuwen, in de Middeleeuwen werd gebruik gemaakt van de kleur blauw, die heet lapis lazuli, die was ongelooflijk kostbaar. Die werd gemaakt van een blauwe steen die je kunt vinden in Afghanistan onder andere. Daar maak je een kleur van die heet ultramarijn, over zee. Ultramarijn was als pigment nog duurder dan goud. En Rembrandt vond dat te kostbaar en die ging voor een andere kleur blauw die net zo mooi is, die heet smalt, dat is een verbinding tussen glas en kolbalt, prachtig blauw. Maar het heeft de eigenschap dat het verkleurt en daardoor is er nog amper blauw zichtbaar in de schilderijen van Rembrandt. Je moet er eigenlijk gelijk bij opmerken dat Rembrandt leerlingen had, die moesten hem betalen om bij hem in de leer te mogen gaan. En die leerlingen die begonnen dus met het maken van verf voor de grote meester. De tube was nog niet uitgevonden dus verf was beperkt houdbaar. En de magie van de Nachtwacht schuilt hem denk ik in het feit dat wanneer je naar het schilderij kijkt je het beeld wordt ingetrokken. Je vergeet dat het een schutterij is uit de 17e eeuw. Je wordt onderdeel van het werk en 1op1 met die mannen voel je eigenlijk, het zijn de burgers van de republiek. Het zijn geen koningen, het zijn geen keizers. Wij zijn het waar we naar kijken. Dat is de magie van de Nachtwacht en dat is ook waarom het zo belangrijk is dat dit enorme meesterwerk wordt gerestaureerd.

De restauratie van de Nachtwacht

De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn is één van de beroemdste schilderijen ter wereld. Het schilderij is al meer dan 350 jaar oud. Het is dus de hoogste tijd voor een restauratie. In de zomer van 2019 beginnen de restaurators aan hun werk. Rembrandt deskundige Toon Berghahn beschrijft welke technieken Rembrandt heeft gebruikt voor het maken van zijn unieke schilderijen. Deze video is gemaakt in het kader van Junior Fellowship 2019.

Welke technieken en kleuren vind je terug in het schilderij van Rembrandt?

Het Rijksmuseum is gestart met de grootste restauratie ooit: de restauratie van de Nachtwacht van Rembrandt. De nieuwste technologie wordt hierbij gebruikt. Maar waar moet je eigenlijk naar kijken als je met zo’n restauratie begint? Voor mij is restauratie het mooiste vak wat er bestaat. Je komt heel dicht bij een kunstwerk. Je ziet veel meer dan wat een gewone bezoeker ziet. En zeker als je aan een 17e-eeuws schilderij van Rembrandt werkt is het bijna  alsof je heel dicht in de buurt van Rembrandt komt en daarnaast is het heel belangrijk dat je goed nadenkt  over elke stap die je gaat zetten. Dus je moet heel erg met je hoofd werken maar tegelijkertijd mag je dat ook met je handen uitvoeren. Dus dat maakt voor mij restauratie een heel mooi vak. Als restaurator kijk je heel anders naar een schilderij voordat je gaat restaureren. Je let heel erg op de conditie van het schilderij. Want zo’n schilderij is vier eeuwen oud en het ziet er niet meer precies zo uit als toen het het atlier van Rembrandt verliet. Dus ik let er heel erg op: wat is er eigenlijk aan de hand met het schilderij? Je ziet bijvoorbeeld boven het hondje een beetje wittige waas en ook het hondje zelf kan je niet heel duidelijk zijn. Dus straks tijdens het onderzoek willen we goed begrijpen wat die witte waas is. Tijdens het onderzoek bekijken we ook de restauraties die voor ons zijn uitgevoerd. In de jaren 70 is het schilderij aangevallen met een mes. En toen hebben ze die messteken aan elkaar geplakt en gerestaureerd. En als je vandaag de dag heel goed kijkt, bijvoorbeeld in de broek van Banning-Cock zie je net boven zijn kruis een horizontale streep, dan zijn die snedes weer beter zichtbaar geworden. En wij willen graag dat ze onzichtbaar zijn en niet zichtbaar zijn voor het publiek. De restauratie van de Nachtwacht is anders omdat we het voor het publiek gaan doen. Normaal doen we het in het atelier waar geen bezoekers mogen komen. Maar nu gaan we hier in de Nachtwachtzaal restaureren. Er wordt een glazenhuis om de Nachtwacht geplaatst en daarin gaan wij werken en dan kan het publiek meekijken met wat we gaan doen. Wat ook nog een verschil is, is dat we rekening moeten houden met het publiek. Als ik hier in het atelier werk heb ik en afzuiging die ervoor zorgt dat ik geen last krijg van de oplosmiddelen. En misschien kunnen we bepaalde oplosmiddelen wel niet gebruiken omdat ze gevaarlijk zijn voor het publiek. Verder zijn er bepaalde onderzoektechnieken waarvoor het helemaal donker moet zijn in de ruimte, zodat we die goed kunnen uitvoeren en daar kan natuurlijk ook geen publiek bij zijn. Het is ontzettend bijzonder om straks aan de Nachtwacht te gaan werken en het is een grote eer dat ik dat mag doen samen met een team van restauratoren, onderzoekers en conservatoren. En tegelijkertijd is het heel spannend m aan zo’n wereldberoemd kunstwerk te gaan werken. En ik heb er ontzettend veel zin om straks zo dicht bij het kunstwerk te gaan komen en veel meer te gaan zien dan wat je vanaf hier kan zien. Dus ik kan niet wachten om straks te gaan beginnen met de restauratie.

De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn is één van de beroemdste schilderijen ter wereld. Het schilderij is al meer dan 350 jaar oud. Het is dus de hoogste tijd voor een restauratie. In de zomer van 2019 beginnen de restaurators aan hun werk. Restaurator Susan Smelt vertelt wat daar allemaal bij komt kijken. Deze video is gemaakt in het kader van Junior Fellowship 2019.

Wat is er aan de hand met het schilderij van Rembrandt?

Het Rijksmuseum is gestart met de grootste restauratie ooit: de restauratie van de Nachtwacht van Rembrandt. De nieuwste technologieën worden hierbij gebruikt. Maar wat moet je eigenlijk w eten voordat je aan zo’n restauratie begint? Dit is zoals iedereen de Nachtwacht kent. Maar in dit schilderij ligt nog zoveel meer verborgen wat we niet met het blote oog kunnen zien. Om een kijkje achter de schermen te nemen moeten we naar het restauratieatelier. Leuk dat jullie er zijn. We zijn hier in het ateliergebouw van het museum, in het schilderijenrestauratieatelier. WE zijn hier in de onderzoeksruimte, waar de macroröntgenfluorrescentiescanner staat. We gebruiken dit apparaat om het schilderij millimeter voor millimeter te scannen, op te nemen. En dat geeft ons informatie over welke materialen er in de verf zitten, niet alleen op het oppervlak maar ook onderliggende verflagen kunnen we op deze manier zichtbaar maken. Straks gaat ie, als ie begint met scannen, zul je zien dat dit beeld langzaam wordt opgebouwd. Met een röntgenfoto, dan zie je alleen contrast tussen beelden, zware en lichte elementen. En hier zie je precies welke chemische elementen er zitten. En er is bijvoorbeeld vermiljoen, een roodpigment gebruikt in de roodtinten en dat kan je zien. Dit is een test voor de Nachtwacht. We kunnen die beelden vervolgens zien op de computer. Dit is hje map voor je ijzer, de rodeaardepigment dat als grondering is gebruikt in het schilderij. Dit is ook superleuk, je calcium van je witte krijt. Hier zie je dat er met wit krijt een ondertekening onder zit. Komende tijd zal ik bezig zijn met de Nachtwacht. Dus deze scanner gaan we voor de Nachtwacht plaatsen. We hebben al eerder schilderijen op zaal gescand maar nooit zo’n groot schilderij als de Nachtwacht en ook nog nooit met zoveel ogen op ons gericht terwijl we daarmee bezig zijn. We zijn echt 56 dagen bezig, er wordt een speciale stellage gemaakt voor het schilderij zodat we het precies van plekje naar plekje kunnen verschuiven. Wat ik het allerspannendste zou vinden, maar die kans is klein, is dat we een nieuw pigment zouden tegenkomen, waarvan we niet wisten dat Rembrandt het gebruikte.

De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn is één van de beroemdste schilderijen ter wereld. Het schilderij is al meer dan 350 jaar oud. Het is dus de hoogste tijd voor een restauratie. In de zomer van 2019 beginnen de restauratoren aan hun werk. Om goed voorbereid te zijn gebruikt onderzoeker Annelies van Loon een röntgenfluorrescentiescanner die de onzichtbare lagen zichtbaar maakt. Deze video is gemaakt in het kader van Junior Fellowship 2019.

Verborgen kleuren en lagen in het schilderij van Rembrandt

Het Rijksmuseum is gestart met de grootste restauratie ooit. De restauratie van de Nachtwacht van Rembrandt. De nieuwste technologie wordt hierbij gebruikt. Maar wat moet je nou eigenlijk weten voordat je aan zo’n restauratie begint? De Nachtwacht heeft al heel veel meegemaakt. De veroudering van de Nachtwacht is bijvoorbeeld heel goed te zien bij het witte hondje. Als we goed kijken zien we dat bepaalde partijen opvallen, of niet in balans zijn. Neem bijvoorbeeld het hondje in het hoekje. Er zit een wittige waas over, over het hondje maar ook daaromheen. Dat kopt niet helemaal. Heeft Rembrandt dat zo bedoeld of is dat in de loop van de tijd gekomen? De eerste stap die we doen is een heel klein verfmonster nemen uit het schilderij. We kijken heel voorzichtig waar dat mogelijk is, dat kan echt niet overal. WE proberen het natuurlijk niet kwijt te raken dus we proberen het op te vangen tussen twee glasplaatjes. Dan lopen we daarmee naar het laboratorium en dan gaan we inbedden. Dat bedden we in in een plastic blokje. En dan polijsten we zo dat we heel mooi de opbouw van de verf bij het hondje zien en ook kunnen zien: wat is er nou veranderd aan die verf Wat zit er in die verf? Met dit blokje gaan we het hars wegpolijsten. De verf zit midden in het blokje en we polijsten de hars wat erboven zit weg, waarbij we heel mooi tot het verfmonster komen en heel mooi de opbouw van het verfmonster kunnen zien. Er ligt hier een klein verfmonstertje van het hondje van de Nachtwacht onder de microscoop. Die hebben we net gepolijst. En nu ga ik kijken onder de vergroting: waar hebben we mee te maken? Hoeveel lagen zijn er? Wat voor lagen zijn er? Wat voor pigmenten zijn er gebruikt. En ik kijk onder gewoon licht maar ook onder ultraviolet licht. Wat we zien is allereerst een aantal verflagen. Hier een laag, hier een laag en hier gebeurt wat anders. Dit is eigenlijk de grondering, de eerste laag die Rembrandt op het doek legt. Ik zie een heel dun laagje hier wat waarschijnlijk de ondertekening is geweest. Dan komt er een witte laag en dan zien we een wat dikkere roodbruinige laag wat waarschijnlijk de kleur van het hondje zelf is. WE zien als we kijken naar het verfmonster uit het hondje om te snappen waar die waas door komt, wat we zien is dat die verflagen heel goed zijn, alleen de bovenste laag, dat lijkt een beetje iets veranderd, wat we niet helemaal begrijpen. Daar is meer onderzoek voor nodig om te begrijpen wat er met die waas aan de hand is.

De Nachtwacht van Rembrandt van Rijn is één van de beroemdste schilderijen ter wereld. Het schilderij is al meer dan 350 jaar oud. Het is dus de hoogste tijd voor een restauratie. In de zomer van 2019 beginnen de restaurators aan hun werk. Restaurator Katrien Keune analyseert de scheikundige samenstelling van het schilderij, zodat het restauratieteam precies weet hoe ze moeten gaan werken. Deze video is gemaakt in het kader van Fellowship 2019.

De Nachtwacht onder de microscoop

Emailleren van sieraden

In de Gouden Eeuw worden juwelen en sieraden mooier gemaakt door middel van het aanbrengen van een kleurrijke email.
In het Rijksmuseum zijn nog veel oude sieraden te vinden die zijn geëmailleerd, maar ook nu nog worden veel sieraden en andere objecten behandeld om ze mooier en kleurrijker te maken. Dit is de winnende video van de Junior Fellowship 2018.

Een techniek om juwelen mooier te maken

De  tweede Nederlands-Engelse zeeslag. De grootste vloten ter wereld staan recht tegenover elkaar. Het gaat   er ruig aan toe. Nederland heeft  zich na het einde van de tachtigjarige oorlog opgewerkt tot een ware zeemacht. Maar ook Engeland heeft een enorme vloot. Dat wordt armpje drukken. Wie is nu eigenlijk de baas?  

De belangrijkste Nederlandse legeraanvoerder bij deze zeeslag is Michiel de Ruyter. Michiel begint als een gewone matroos, maar werkt zich snel op tot de machtigste bevelhebber in de marine van de Republiek.

Met meer dan zestig van dit soort schepen, bemand met meer dan 1500 zeelieden, vaart Michiel tijdens de tweede zeeoorlog over de rivier de Theems naar de Engelse marinebasis Chatham. 

De Engelsen zijn verrast. In hele korte tijd vernietigt de Nederlandse vloot een groot deel van de Engelse vloot. Als buit kapen ze de twee belangrijkste schepen en sleepten ze mee naar huis. Een daarvan was de Royal Charles.
Dit is de oorlogsbuit waar de Nederlanders zo trots op zijn. De grootste zeemacht is verslagen. Deze spiegelversiering sierde de achtersteven van fr Royal Charles. Het is het enige wat ervan is overgebleven, want eenmaal thuis aangekomen, laten de Nederlanders niets heel van de gekaapte schepen. 

Deze zeeslag is door de Republiek gewonnen. Maar er waren in totaal vier zee-oorlogen. En wie was nou eigenlijk de winnaar? Na jaren van rivaliteit, eigenlijk geen van beide.

De Nederlandse zeemacht in de Gouden Eeuw

In de Gouden Eeuw had Nederland een indrukwekkende vloot. Onder leiding van Michiel de Ruyter trekt de Nederlandse zeemacht ten strijde tegen Engeland. Maar er volgen meer zeeslagen. Is de Nederlandse zeemacht sterk genoeg? Gemaakt door: Sanne Steen, Jorick Buurstra en Vera Michilsen.

Onder leiding van Michiel de Ruyter

De Nederlandse zeemacht in de 17e eeuw

Dit schilderij is een typisch schilderij uit de Gouden Eeuw. 
Vol activiteiten, ineen klimaat van vrijheid, tolerantie en openheid. In zo’n sfeer kunnen nieuwe ideeën worden ontwikkeld en ontdekkingen worden gedaan. De wetenschap ontwikkelt zich in de Gouden eeuw in razend tempo. Ook dankzij de handel.

Deze voorwerpen zijn door Hollandse handelaren vanuit de hele wereld meegenomen. Nog bijna niemand heeft zoiets gezien. Dieren, vruchten, planten en andere rariteiten. worden naar Amsterdam gebracht en verzameld door wetenschappers om ze te onderzoeken. Of ze worden gekocht door rijke, nieuwsgierige Amsterdammers die ze in huis zetten. 

Ook de kunst profiteert van de handelsdrift. Veel  Kunstenaars zijn geïnteresseerd in de exotische objecten.
Neem dit stilleven van Adriaan van Utrecht. Met  afbeeldingen van apen en papegaaien. In die tijd echte bijzonderheden. De kunstenaar laat zich door de dieren inspireren en plaatst ze in weelderige stillevens zoals dit. 

In dit schilderij van Melchior staan voor die tijd bijzondere vogels zoals pelikanen en flamingo’s. En door deze beelden komt er ook een enorme interesse in de natuur. 
De wetenschappers willen weten: hoe zien deze vreemde dieren er bijvoorbeeld vanbinnen uit? De wetenschappelijke bloei zorgde voor nauwkeuriger onderzoek, waardoor exotische objecten gedetailleerder op kunstwerken konden worden weergegeven.

Deze prent  van Wenceslaus Hollar uit 1651 gaat over de anatomie van de mens.  Een studie over hoofd en schouders. Wetenschappers willen heel precies weten hoe de mens er vanbinnen uitziet. Ze maken grote stappen.
Op alle gebieden van de wetenschap worden grote ontdekkingen gedaan.

Hier op dit stukje aarde wordt De Republiek der Nederlanden het centrum  van de wereld op wetenschappelijk gebied. Dit allemaal dankzij het open klimaat van de Republiek der 7 verenigde Nederlanden.

Wetenschap in de Gouden Eeuw

De Gouden Eeuw was een periode van vrijheid en openheid: perfecte omstandigheden om nieuwe ontdekkingen te doen. Vandaar dat de wetenschap in deze eeuw hoogtij viert, mede dankzij de handel van de VOC. Gemaakt door: Dasja Zonneveldt, Nienke de Jong, Friso Timmenga en Roosmarijn van den Berg.

Onderzoek en ontdekkingen

Wetenschap in de 17e eeuw

Felle heldere kleuren, superrealistisch. Een bos bloemen in volle bloei. Dat is de Gouden Eeuw. En waarom kun je zo’n bos bloemen zien als een symbool voor de Gouden eeuw? Om dat te kunnen begrijpen nemen je eerst mee naar een schilderij van voor de Gouden eeuw. De Gouden Eeuw is namelijk de eeuw van verandering in de kunst. Tot voor werden alleen dit soort schilderijen gemaakt. Een schoolvoorbeeld. Een schilderij over het verhaal van Adam en Eva, een bijbels verhaal. Gemaakt in opdracht van de kerk. Die was de grootste opdrachtgever van kunst. 
Maar dat ging veranderen. 

Heren in peperdure kleren. Gemaakt in opdracht van rijke burgers, dat was niet eerder gedaan. Een heel nieuwe ontwikkeling. Maar wat was de oorzaak deze ommekeer? 
Die ommekeer kwam op gang door de nieuwe rijkdom. Op gang gebracht door ons Hollands talent voor de handel, waarbij een belangrijke speler de handelscompagnie de VOC was. De nieuwe welvaart veroorzaakte een opkomst van de rijke burgerij: de nieuwe en zelfbewuste, opdrachtgevers voor schilderijen. Kunst werd vanaf nu ook voor de sier gemaakt, én om te pronken met je rijkdom.
  
De Nachtwacht, het beroemdste Nederlandse 
schilderij uit deze periode. Rembrandt schilderde het in 1642 voor burgers, namelijk een schuttersvereniging. 
Het schilderij is erg vernieuwend. Niet alleen het gebruik van licht en donker maar ook de compositie was ongekend. Het lijkt alsof ieder personage zomaar ergens is gaan staan en iedereen is voor zichzelf bezig met schutteren of het gereed maken van zijn geweer. 

De Nachtwacht hangt in het Rijksmuseum. Een museum dat maar een klein deel bezit van de 4 miljoen schilderijen uit deze tijd van de republiek. Een enorme opbrengst van deze eeuw met wereldberoemde schilderijen als resultaat van de welvaart van deze eeuw: stillevens, portretten, schilderijen naar het leven.

Kortom, dit schilderij laat niet alleen bloemen zien kunt er ook naar kijken als een symbool van de bloei van de schilderkunst in de Gouden Eeuw.

Schilderkunst in de Gouden Eeuw

Voor het begin van de Gouden Eeuw was de kerk de grootste opdrachtgever voor de kunst. Maar daar komt verandering in als de welvaart toeneemt. Kunst wordt steeds meer gemaakt in opdracht van rijke burgers. De vruchtbare handel van de VOC zorgt voor een rijke burgerij, die geld genoeg heeft voor kunst. Kunst is nu ook voor de sier, en je mag ermee pronken. Gemaakt door: Simone Smolders, Zoë Mesman, Daan Ferwerda en Suzanne Smits.

Wat was er zo vernieuwend aan?

Schilderkunst in de 17e eeuw

Wil je ook een stukje chocola? Nee, ik wil niet dik worden.  Jammer genoeg leef ik niet in de Gouden eeuw.
Je gelooft het misschien niet, maar dit hier is in de Gouden Eeuw een teken van welvaart. Een portret van Gerard Bicker. Zijn familie is stinkend rijk, zoals meer koopman- en regentenfamilies in die tijd. En waar komt die rijkdom vandaan?

Dit hier is vader Bicker. Hij is bewindhebber van de VOC. De VOC drijft handel met Oost-Azië. Voor de Republiek is die handel enorm belangrijk. 

De koopmannen handelen vooral in specerijen als nootmuskaat, kruidnagel en kaneel. De VOC heeft een monopolie op de handel met Azië: geen enkele andere organisatie mag daar handel drijven. 

Nog zo’n rijke koopman. Dit is het huwelijksportret van Isaac Massa en je ziet meteen dat hij rijk is. Geschilderd door niemand minder dan Frans Hals. Massa handelt in graan en dat haalt hij uit Rusland. Deze handel met het Oostzeegebied noemen we de moedernegotie. De moeder van alle rijkdom. Deze graanhandel zorgt voor het brood om alle monden te voeden. De belangrijkste taak van elke moeder. 
 
Dit is de Gouden bocht in Amsterdam. Het resultaat van de economische bloei van de Republiek. Veel handelaren die hier wonen zijn niet alleen kooplui, maar ze hebben ook veel bestuurlijke macht. En dan bemoeien ze zich met alles. En ze gebruiken deze macht om gunstige omstandigheden te scheppen voor de handel. Kooplui krijgen alle vrijheid.

Andries Bicker, het voorbeeld van deze verwevenheid. Hij is niet alleen koopman en bewindhebber van de VOC. Hij is ook 10 keer benoemd tot burgemeester van de belangrijkste handelsstad van Holland. Amsterdam.

En hij heeft geld genoeg om zijn kinderen er goed van te laten eten. Heb jij die chocola nog?

Rijkdom in de Gouden Eeuw

In de Gouden Eeuw stijgt de welvaart in Nederland tot ongekende hoogtes. Dat hebben we voor een groot deel te danken aan de handel van de VOC. Amsterdam ontpopt zich als belangrijkste handelsstad. Die rijkdom en welvaart zie je terug op schilderijen uit die tijd. Gemaakt door: Frederique Beersen, Anne Giesen, Anouk van Amsterdam en Jonas van Kappel.

Dankzij de bloeiende handel van de VOC

Rijkdom in de 17e eeuw

Amsterdam, een prachtige stad die elk jaar vele toeristen trekt vanuit de hele wereld. Ze bezoeken hier de grachtengordel. Een van de belangrijkste toeristische attracties. De bouw van deze unieke grachten begon al in de 16e eeuw. Bij de opkomst van de stedelijke nijverheid en de handel in een tijd dat steeds meer Nederlanders veel geld beginnen te verdienen. Dit zijn hele vroege portretten van 2 normale, Hollandse burgers. De man is waarschijnlijk een koopman. Je ziet in het schilderij dat hij zijn verdiende geld aan het tellen is. Deze vrouw zit vlijtig aan het spinnewiel. Het is waarschijnlijk een echtpaar, geschilderd door Maarten van Heemskerk in 1529. Het is heel bijzonder dat hij gewone burgers schildert. Het toont de verandering in de Nederlandse samenleving in een tijd dat de burger zelfbewuster en rijk wordt. Dit komt door de overzeese handel. Ontdekkingsreizigers uit Europa varen naar onbekende landen en daar vinden ze producten die we hier niet kennen: koffie, thee, nootmuskaat en peper bijvoorbeeld. Producten waarmee de handelaren in ons land veel geld kunnen verdienen. Daarvoor moeten ze wel op zoek naar goede en snelle vaarroutes. Maar deze zeereizen zijn gevaarlijk. Dit is stuurman en kaartenmaker Willem Barentsz. Hij probeert in 1576 met een schip vol Nederlandse handelswaren via het noorden van Europa naar het verre oosten te komen. Maar zijn schip loopt vast op het dikke poolijs. Willem en zijn bemanningsleden stranden op Nova Zembla. Ze bouwen een huis op het eiland en proberen zo de winter te overleven. Het wordt een verschrikkelijke tijd. De meeste bemanningsleden vinden de dood. Ook Willem Barentsz overleeft de expeditie niet. Maar in de loop van de tijd groeien de successen. Aan het einde van de 16e eeuw lukt het de Nederlandse zeevaarders rond Afrika te varen. Dit schilderij gaat over de groei van de overzeese handel. Het toont de 2e expeditie naar Oost-Indie onder leiding van Jacobus van Neck. Deze zogenaamde 2e schipvaart werd een enorm succes. De schepen, volgeladen met kostbare specerijen, worden met gejuich begroet. De handelaren weten, als ze dit slim aanpakken, kunnen ze heel veel geld verdienen. In 1602 wordt daarom de VOC opgericht: De Verenigde Oost-Indische Compagnie. Aan deze compagnie hebben we de grachtengordel te danken. De Amsterdamse handelaren en aandeelhouders van de VOC verdienen zo veel geld dat ze deze prachtige huizen kunnen bouwen.

Welvaart en handel in de Gouden Eeuw

Amsterdam staat bekend om zijn mooie grachtenpanden. Dat hebben we te danken aan de tijd van de VOC. In de zestiende en zeventiende eeuw reizen Nederlandse handelaren de hele wereld rond, op zoek naar bijzondere producten. En dat gaat niet altijd goed: het schip van Willem Barentz loopt in 1576 vast op Nova Zembla. Gemaakt door: Lara Roeven, Thomas van Huissteden en Daphne Korsman in het kader van Junior Fellowship 2015. 

Wat heeft de VOC met de Amsterdamse grachtengordel te maken?

Welvaart en handel in de 17e eeuw

Iedereen kent de Hollandse lekkernij hutspot, maar hoe Hollands is dit eigenlijk? Om daar achter te komen gaan we terug naar de opstand in de Nederlanden. De tijd van de Spaanse katholieke koning Filips II. Filips regeert vanaf 1555 over de Nederlanden. Hij streeft naar de absolute macht en een katholiek land. Dat is tegen de zin van de edelen in ons land. Zij moeten mach inleveren en dat willen ze niet. Dat Filips mensen vervolgt die niet katholiek zijn, gaat hen veel te ver. Als de Spanjaarden dan ook nog extra belasting gaan heffen, komen ze in opstand. Deze opstand wordt geleid door Willem van Oranje. Behalve de edelen doen ook mensen uit het gewone volk mee. Dit is nou de dappere Kenau Hasselaer uit Haarlem. Zij gooit met 300 andere vrouwen brandend stro, brandend water en teer op de Spaanse soldaten die in 1573 de stad belegeren. Tenminste, dat vertelt de legende. Dit is de onverschrokken Magdalena Moons uit Leiden. Zij vecht ook tegen de Spaanse bezetting van haar stad. Net als veel andere stadsgenoten. Leiden wordt in 1573 hermetisch afgesloten door de Spanjaarden. Niemand kan er in of uit. Er kan geen voedsel meer naar binnen. De bevolking leidt zo erg onder de honger dat de burgemeester zelfs zijn eigen arm aanbiedt om op te eten. De belegering duurt een jaar, dan worden de Spanjaarden eindelijk verslagen. Ze hebben zo veel haast om de stad te verlaten dat ze hun eten laten staan. In 1 van de potten wordt een stoofpotje van uien, aardappelen, pastinaak en wortel gevonden. Elk nadeel heeft zijn voordeel. De Spanjaarden hebben tijdens de opstand voor veel ellende gezorgd, maar ze hebben ons wel dit heerlijke recept bezorgd. Nog steeds genieten wij hier van. Hollandse hutspot zoals wij het noemen.

De opstand tegen de Spanjaarden 

Koning Filips II wil in de zestiende eeuw dat de Nederlanden een katholiek land is. Voor ander geloof is geen ruimte. Veel mensen komen daartegen in opstand. Willem van Oranje leidt de opstand. Als de opstandelingen in Leiden in 1574 door de Spanjaarden worden ingesloten vinden ze een kookpot met aardappels, ui, pastinaak en wortel. Het is het enige dat ze kunnen eten en dat doen ze ieder jaar op 3 oktober nog. Gemaakt door: Mettina Bleker, Phaedra Haringsma en Chatainya Cruden in het kader van Junior Fellowship 2015.

Wat heeft hutspot met Willem van Oranje te maken?

Hier de 7 werken van barmhartigheid. Gemaakt in 1504. Vanaf een afstand ziet het er misschien mooi uit, maar als je dichtbij komt, zie je dat het beschadigd is. Hoe is dat gekomen? Hiervoor moeten we terug naar het jaar 1500. In die tijd is vrijwel iedereen in Europa katholiek. Volgens de katholieke kerk komen alle gelovigen in de hemel als ze gedragen naar de regels van de kerk. Je moest je barmhartig tonen, goed gedragen en voor anderen zorgen zoals op dit schilderij te zien is. Bijvoorbeeld door reizigers onderdak te bieden. Maar er is hoop voor iedereen die zich niet gedraagt. Als je maar geld hebt. Dan koop je zogenaamde aflaten. Daarmee koop je je zonden af. Zo koop je een aflaat voor het vermoorden van een broer of vader. Kost omgerekend zo'n 6800 euro. Het vermoorden van een vreemdeling is een stuk goedkoper. De handel in de aflaat neemt steeds verder toe. Daar komt verzet tegen. De bekendste leider van dit verzet is Maarten Luther. Hij verafschuwd de praktijken van de kerk en hij krijgt steeds meer aanhang. Maar Luther maakt zich druk om veel meer zaken die volgens hem niet goed zijn. Dit beeld zou Luther afkeuren. Een beeld van de heilige sint Frederik. Mensen komen alleen door het geloof tot god en niet via het vereren van heiligen. Door kritiek van Luther en andere kerkhervormers splitst de kerk uiteindelijk in 2 groepen: katholieken en protestanten. De aanhangers van Luther zijn protestant. De reformatie is een feit. Ook in de Nederlanden is onrust want de katholieke heer Filips II vervolgt de protestanten hardhandig. Zelfs de katholieke adel is het niet eens met die wrede vervolging. Een van deze edellieden is Willem van Oranje. Hij zal later leider worden van de opstand tegen de Spanjaarden. Zo is ook dit schilderij beschadigd tijdens de beeldenstorm. Restauratoren hebben er expres voor gekozen om het schilderij niet helemaal te herstellen. Zo kunnen we nog steeds de gevolgen van de beeldenstorm zien.

De beeldenstorm van 1566

Vijfhonderd jaar geleden wordt er in de Nederlanden maar één geloof toegestaan: het katholieke geloof. Maarten Luther en zijn geloofsgenoten protesteren daartegen. Het wordt een geloofsstrijd. In de Nederlanden komt de strijd tussen katholieken en protestanten tot een climax tijdens de Beeldenstorm in augustus 1566. De gevolgen daarvan zijn nog steeds te zien op schilderijen in het Rijksmuseum. Gemaakt door: Désirée Kroep, Molly Witman en Loulou Oudshoorn in het kader van Junior Fellowship 2015. 

De protestanten tegen de katholieken 

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Junior Fellowship

Type videos