Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Het Rijksmuseum Junior Fellowship is dé profielwerkstukprijs van het Rijksmuseum. De finalisten hebben samen met NTR en Schooltv explainervideo's gemaakt over het onderwerp van hun eigen werkstuk. 

Header Junior Fellowship 2025

Overige kunstvormen

Beeldend en bouwkunst

Junior Fellowship

junior fellowship 2024

Rijksmuseum Junior Fellowship

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Wil je ook een stukje chocola? Nee, ik wil niet dik worden.  Jammer genoeg leef ik niet in de Gouden eeuw.
Je gelooft het misschien niet, maar dit hier is in de Gouden Eeuw een teken van welvaart. Een portret van Gerard Bicker. Zijn familie is stinkend rijk, zoals meer koopman- en regentenfamilies in die tijd. En waar komt die rijkdom vandaan?

Dit hier is vader Bicker. Hij is bewindhebber van de VOC. De VOC drijft handel met Oost-Azië. Voor de Republiek is die handel enorm belangrijk. 

De koopmannen handelen vooral in specerijen als nootmuskaat, kruidnagel en kaneel. De VOC heeft een monopolie op de handel met Azië: geen enkele andere organisatie mag daar handel drijven. 

Nog zo’n rijke koopman. Dit is het huwelijksportret van Isaac Massa en je ziet meteen dat hij rijk is. Geschilderd door niemand minder dan Frans Hals. Massa handelt in graan en dat haalt hij uit Rusland. Deze handel met het Oostzeegebied noemen we de moedernegotie. De moeder van alle rijkdom. Deze graanhandel zorgt voor het brood om alle monden te voeden. De belangrijkste taak van elke moeder. 
 
Dit is de Gouden bocht in Amsterdam. Het resultaat van de economische bloei van de Republiek. Veel handelaren die hier wonen zijn niet alleen kooplui, maar ze hebben ook veel bestuurlijke macht. En dan bemoeien ze zich met alles. En ze gebruiken deze macht om gunstige omstandigheden te scheppen voor de handel. Kooplui krijgen alle vrijheid.

Andries Bicker, het voorbeeld van deze verwevenheid. Hij is niet alleen koopman en bewindhebber van de VOC. Hij is ook 10 keer benoemd tot burgemeester van de belangrijkste handelsstad van Holland. Amsterdam.

En hij heeft geld genoeg om zijn kinderen er goed van te laten eten. Heb jij die chocola nog?

Rijkdom in de Gouden Eeuw

In de Gouden Eeuw stijgt de welvaart in Nederland tot ongekende hoogtes. Dat hebben we voor een groot deel te danken aan de handel van de VOC. Amsterdam ontpopt zich als belangrijkste handelsstad. Die rijkdom en welvaart zie je terug op schilderijen uit die tijd. Gemaakt door: Frederique Beersen, Anne Giesen, Anouk van Amsterdam en Jonas van Kappel.

Dankzij de bloeiende handel van de VOC

Rijkdom in de 17e eeuw

Amsterdam, een prachtige stad die elk jaar vele toeristen trekt vanuit de hele wereld. Ze bezoeken hier de grachtengordel. Een van de belangrijkste toeristische attracties. De bouw van deze unieke grachten begon al in de 16e eeuw. Bij de opkomst van de stedelijke nijverheid en de handel in een tijd dat steeds meer Nederlanders veel geld beginnen te verdienen. Dit zijn hele vroege portretten van 2 normale, Hollandse burgers. De man is waarschijnlijk een koopman. Je ziet in het schilderij dat hij zijn verdiende geld aan het tellen is. Deze vrouw zit vlijtig aan het spinnewiel. Het is waarschijnlijk een echtpaar, geschilderd door Maarten van Heemskerk in 1529. Het is heel bijzonder dat hij gewone burgers schildert. Het toont de verandering in de Nederlandse samenleving in een tijd dat de burger zelfbewuster en rijk wordt. Dit komt door de overzeese handel. Ontdekkingsreizigers uit Europa varen naar onbekende landen en daar vinden ze producten die we hier niet kennen: koffie, thee, nootmuskaat en peper bijvoorbeeld. Producten waarmee de handelaren in ons land veel geld kunnen verdienen. Daarvoor moeten ze wel op zoek naar goede en snelle vaarroutes. Maar deze zeereizen zijn gevaarlijk. Dit is stuurman en kaartenmaker Willem Barentsz. Hij probeert in 1576 met een schip vol Nederlandse handelswaren via het noorden van Europa naar het verre oosten te komen. Maar zijn schip loopt vast op het dikke poolijs. Willem en zijn bemanningsleden stranden op Nova Zembla. Ze bouwen een huis op het eiland en proberen zo de winter te overleven. Het wordt een verschrikkelijke tijd. De meeste bemanningsleden vinden de dood. Ook Willem Barentsz overleeft de expeditie niet. Maar in de loop van de tijd groeien de successen. Aan het einde van de 16e eeuw lukt het de Nederlandse zeevaarders rond Afrika te varen. Dit schilderij gaat over de groei van de overzeese handel. Het toont de 2e expeditie naar Oost-Indie onder leiding van Jacobus van Neck. Deze zogenaamde 2e schipvaart werd een enorm succes. De schepen, volgeladen met kostbare specerijen, worden met gejuich begroet. De handelaren weten, als ze dit slim aanpakken, kunnen ze heel veel geld verdienen. In 1602 wordt daarom de VOC opgericht: De Verenigde Oost-Indische Compagnie. Aan deze compagnie hebben we de grachtengordel te danken. De Amsterdamse handelaren en aandeelhouders van de VOC verdienen zo veel geld dat ze deze prachtige huizen kunnen bouwen.

Welvaart en handel in de Gouden Eeuw

Amsterdam staat bekend om zijn mooie grachtenpanden. Dat hebben we te danken aan de tijd van de VOC. In de zestiende en zeventiende eeuw reizen Nederlandse handelaren de hele wereld rond, op zoek naar bijzondere producten. En dat gaat niet altijd goed: het schip van Willem Barentz loopt in 1576 vast op Nova Zembla. Gemaakt door: Lara Roeven, Thomas van Huissteden en Daphne Korsman in het kader van Junior Fellowship 2015. 

Wat heeft de VOC met de Amsterdamse grachtengordel te maken?

Welvaart en handel in de 17e eeuw

Iedereen kent de Hollandse lekkernij hutspot, maar hoe Hollands is dit eigenlijk? Om daar achter te komen gaan we terug naar de opstand in de Nederlanden. De tijd van de Spaanse katholieke koning Filips II. Filips regeert vanaf 1555 over de Nederlanden. Hij streeft naar de absolute macht en een katholiek land. Dat is tegen de zin van de edelen in ons land. Zij moeten mach inleveren en dat willen ze niet. Dat Filips mensen vervolgt die niet katholiek zijn, gaat hen veel te ver. Als de Spanjaarden dan ook nog extra belasting gaan heffen, komen ze in opstand. Deze opstand wordt geleid door Willem van Oranje. Behalve de edelen doen ook mensen uit het gewone volk mee. Dit is nou de dappere Kenau Hasselaer uit Haarlem. Zij gooit met 300 andere vrouwen brandend stro, brandend water en teer op de Spaanse soldaten die in 1573 de stad belegeren. Tenminste, dat vertelt de legende. Dit is de onverschrokken Magdalena Moons uit Leiden. Zij vecht ook tegen de Spaanse bezetting van haar stad. Net als veel andere stadsgenoten. Leiden wordt in 1573 hermetisch afgesloten door de Spanjaarden. Niemand kan er in of uit. Er kan geen voedsel meer naar binnen. De bevolking leidt zo erg onder de honger dat de burgemeester zelfs zijn eigen arm aanbiedt om op te eten. De belegering duurt een jaar, dan worden de Spanjaarden eindelijk verslagen. Ze hebben zo veel haast om de stad te verlaten dat ze hun eten laten staan. In 1 van de potten wordt een stoofpotje van uien, aardappelen, pastinaak en wortel gevonden. Elk nadeel heeft zijn voordeel. De Spanjaarden hebben tijdens de opstand voor veel ellende gezorgd, maar ze hebben ons wel dit heerlijke recept bezorgd. Nog steeds genieten wij hier van. Hollandse hutspot zoals wij het noemen.

De opstand tegen de Spanjaarden 

Koning Filips II wil in de zestiende eeuw dat de Nederlanden een katholiek land is. Voor ander geloof is geen ruimte. Veel mensen komen daartegen in opstand. Willem van Oranje leidt de opstand. Als de opstandelingen in Leiden in 1574 door de Spanjaarden worden ingesloten vinden ze een kookpot met aardappels, ui, pastinaak en wortel. Het is het enige dat ze kunnen eten en dat doen ze ieder jaar op 3 oktober nog. Gemaakt door: Mettina Bleker, Phaedra Haringsma en Chatainya Cruden in het kader van Junior Fellowship 2015.

Wat heeft hutspot met Willem van Oranje te maken?

Hier de 7 werken van barmhartigheid. Gemaakt in 1504. Vanaf een afstand ziet het er misschien mooi uit, maar als je dichtbij komt, zie je dat het beschadigd is. Hoe is dat gekomen? Hiervoor moeten we terug naar het jaar 1500. In die tijd is vrijwel iedereen in Europa katholiek. Volgens de katholieke kerk komen alle gelovigen in de hemel als ze gedragen naar de regels van de kerk. Je moest je barmhartig tonen, goed gedragen en voor anderen zorgen zoals op dit schilderij te zien is. Bijvoorbeeld door reizigers onderdak te bieden. Maar er is hoop voor iedereen die zich niet gedraagt. Als je maar geld hebt. Dan koop je zogenaamde aflaten. Daarmee koop je je zonden af. Zo koop je een aflaat voor het vermoorden van een broer of vader. Kost omgerekend zo'n 6800 euro. Het vermoorden van een vreemdeling is een stuk goedkoper. De handel in de aflaat neemt steeds verder toe. Daar komt verzet tegen. De bekendste leider van dit verzet is Maarten Luther. Hij verafschuwd de praktijken van de kerk en hij krijgt steeds meer aanhang. Maar Luther maakt zich druk om veel meer zaken die volgens hem niet goed zijn. Dit beeld zou Luther afkeuren. Een beeld van de heilige sint Frederik. Mensen komen alleen door het geloof tot god en niet via het vereren van heiligen. Door kritiek van Luther en andere kerkhervormers splitst de kerk uiteindelijk in 2 groepen: katholieken en protestanten. De aanhangers van Luther zijn protestant. De reformatie is een feit. Ook in de Nederlanden is onrust want de katholieke heer Filips II vervolgt de protestanten hardhandig. Zelfs de katholieke adel is het niet eens met die wrede vervolging. Een van deze edellieden is Willem van Oranje. Hij zal later leider worden van de opstand tegen de Spanjaarden. Zo is ook dit schilderij beschadigd tijdens de beeldenstorm. Restauratoren hebben er expres voor gekozen om het schilderij niet helemaal te herstellen. Zo kunnen we nog steeds de gevolgen van de beeldenstorm zien.

De beeldenstorm van 1566

Vijfhonderd jaar geleden wordt er in de Nederlanden maar één geloof toegestaan: het katholieke geloof. Maarten Luther en zijn geloofsgenoten protesteren daartegen. Het wordt een geloofsstrijd. In de Nederlanden komt de strijd tussen katholieken en protestanten tot een climax tijdens de Beeldenstorm in augustus 1566. De gevolgen daarvan zijn nog steeds te zien op schilderijen in het Rijksmuseum. Gemaakt door: Désirée Kroep, Molly Witman en Loulou Oudshoorn in het kader van Junior Fellowship 2015. 

De protestanten tegen de katholieken 

Willem van Oranje, vader des vaderlands. Zo wordt hij ook wel genoemd. Waarom kreeg hij deze titel? Was dat omdat hij bij 4 verschillende vrouwen 15 kinderen heeft gekregen? Of was het een andere reden? Daarvoor gaan we terug naar zijn jeugd. Willem wordt door zijn moeder opgevoed. Hij is luthers, het geloof van zijn moeder. Na het onverwachts overlijden van zijn neef erft hij een belangrijke titel: Prins van Oranje. Daarvoor moet hij zich nog wel even bekeren tot het katholieke geloof. Dat moest van keizer Karel V die zwaar katholiek is. Ook moet hij aan het hof van de keizer wonen in Brussel. Gelukkig kunnen Karel V en Willem het met elkaar vinden. In 1559 wordt Willem benoemd tot stadhouder maar dan gaat het mis. Willem komt in conflict met Filips II, zoon van Karel V die hem opvolgde. Ze kregen ruzie over 2 onderwerpen. De centralisatie politiek en de strenge vervolgingen voor protestanten van de koning. De definitieve breuk tussen Willem en Filips II komt na de beeldenstorm in 1566. Willem wordt ontslagen en vlucht naar zijn geboorteland Duitsland. Vanuit daar organiseert hij militaire acties in de Nederlanden en steeds meer mensen steunen hem. Filips II heeft er schoon genoeg van en wil van Willem af. In 1580 wordt Willem van Oranje vogelvrij verklaard. Iedereen mag hem vermoorden. Zijn politieke vrienden in de opstandige gewesten stellen het placaat van verlatingen op. Zij accepteren Filips II niet langer als hun koning. Het heeft Willem niet gered. Hij wordt vermoord door de fanatieke katholiek Balthasar Gerards in het jaar 1584. Willem van Oranje had 4 vrouwen en 15 kinderen en heeft daardoor veel nazaten in ons land. Wordt hij daarom vader des vaderlands genoemd? Nee. Hij wordt zo genoemd omdat hij zo'n belangrijke rol heeft gespeeld in de opstand en die opstand heeft uiteindelijk geleid tot de totstandkoming van ons land. Daarom heet hij vader des vaderlands.

Waarom is Willem van Oranje onze Vader des Vaderlands?

Willem van Oranje staat bekend als onze Vader des Vaderlands. Niet omdat hij maar liefst 15 kinderen kreeg, maar omdat hij in de 16e eeuw zo’n belangrijke rol speelt in de opstand tegen de Spaanse koning Filips II. Mede dankzij hem worden de Spanjaarden uiteindelijk verdreven en worden de Nederlanden verenigd tot één land. Gemaakt door: Ilse Mulder, Demi van Deutekom, Eden Brüninghaus en Elyse de Waard in het kader van Junior Fellowship 2015.

Leider van de opstand tegen de Spanjaarden 

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Junior Fellowship

Type videos