Klas 4/5/6

Oorlogen, bewegingen en opstanden. Belangrijke gebeurtenissen uit de hedendaagse geschiedenis bewerkt uit Andere Tijden (NTR), speciaal voor gebruik in de klas.

Programmaheaders

Televisie en computer

Andere Tijden in de klas

Programmalogo's

Andere Tijden

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Klas 1/2/3

Nazi vlag

Hoe ga je van dictatuur naar democratie? Dat was de opdracht van Duitsland na de Tweede Wereldoorlog. Een hele generatie was opgegroeid zonder vrije pers en vrijheid van meningsuiting. Propaganda eruit, heropvoeding erin, op naar de vrije verkiezingen, de Wahl voor de Bundestag. Hoe hebben ze dat gedaan?

Hoe ging Duitsland van een dictatuur naar een democratie?

Het strengste asielbeleid ooit. Het aantal moet naar beneden. Die grote aantallen. En daarom gaan de universiteiten proberen de instroom te beperken. We hebben hier arbeidsmigratie waar niks aan gedaan is. Als je dat niet wilt aanpakken, dan heb je hier een giga woningprobleem. Het moet zo fors mogelijk omlaag. Arbeidsmigranten, buitenlandse studenten, vluchtelingen "Grenzen dicht" en "instroom beperken!" Dat is wat er wordt gezegd. En we kunnen wel doen alsof Nederland vroeger altijd iedereen met open armen ontving, maar ook begin vorige eeuw traden we al op tegen vreemdelingen. Vroeg in de 20e eeuw was Nederland een nog vrijwel helemaal wit land. Dat veranderde vlak voor de eerste wereldoorlog, toen er gestaakt werd in de havens en Chinese arbeiders de lege plaatsen wel wilden innemen. Dit is het begin geweest zeg maar van van Katendrecht als Chinatown. Daar was eigenlijk niets. Dus het was heel erg afgelegen en heel erg geïsoleerd. Ja, een plek voor die Chinezen. Ze konden ze hier kwijt. Het werd op een gegeven moment een klein Chinees dorp. Al die winkelpandjes die je hier ziet, die waren bijna grotendeels bezet door Chinezen. Dus er zaten 'boarding houses', er was bedrijvigheid, restaurantjes, een Chinese apotheek. Mijn grootvader is hier op Katendrecht aangekomen en meteen gaan werken. Hij heeft voor een vrouw gewerkt, Marie Scheurwater. Die had een zeemanshotel en daar is hij in de keuken gaan werken. Ja, uiteindelijk heeft hij mijn grootmoeder ontmoet. Communiceren was niet zo heel makkelijk. En ik vroeg ook wel eens van: 'Oma, joh hadden jullie nou nooit ruzie?' Zei ze: 'We konden elkaar niet eens verstaan, dus ruzie maken konden we nooit'. Ik heb nog aan Nederlandse vrouwen kunnen vragen waarom zij voor een Chinese man hebben gekozen. En ze zeiden allemaal: 'Ze waren zo netjes, ze waren zo beleefd, zo beschaafd'. En ze wasten zich. Da was al belangrijk. Ze kleedden zich heel goed. En die meisjes die kwamen vaak van wat lagere milieus. Dus die hadden dan, als ze geen Chinees kozen, hadden ze de keus uit ruw zeemansvolk Nederlands zeemansvolk. Ja, en die hadden lang niet al die fijne eigenschappen die die Chinezen wel bezaten. Vanaf de jaren '30 komt er nog een opvallende groep naar Nederland: Surinaamse Jazz muzikanten. Thorbeckeplein 16 en 18. Het oude zogenaamde 'Negro Palace' waar veel van die Jazzmuzikanten optraden. En waar een soort sfeer werd gecreëerd alsof je eventjes in Harlem bent of in één van de zwarte wijken van Noord-Amerika. Daar was die Jazz-scene heel erg in trek. En dat wilden we hier kopiëren, in Amsterdam en in Rotterdam in de grote steden. Er leefde een soort exotisch spannend idee over die mensen en die cultuur en dus worden er Surinaamse migranten ingezet in zulke plekken om die rollen te vervullen. Wat toen heel erg populair was, er gingen echt heel veel mensen op af. De donkere mens als exotische bezienswaardigheid. Niet alleen in de muziek, maar ook in de reclame, de handel en zelfs in kinderboeken. Felix de Rooy verzamelt al meer dan 30 jaar lang objecten, waarop zwarte mensen centraal staan. Nou, dit is een onderdeel van de collectie 'negrophilia', de liefde voor zwarte mensen. Een beetje cynisch omdat het ook heel veel te maken heeft met de negrophobia, de angst voor zwarte mensen. Om te laten zien hoe divers dat is: dit komt dan uit Japan zeep 'Need, need, need.' Dus kan je ‘het negertje’ ook weer wit wassen, want ‘het negertje’ heeft de zeep nodig natuurlijk.  Hier hebben we de afdeling kinderboeken en dat is heel interessant, want een kindergeest is snel vergiftigd. Het zwarte kind werd gezien als niet geciviliseerd. Redelijk dom, heel soms slim maar eigenlijk op één niveau met de dieren. Die komen met de aapjes en met de girafjes en alles. Daarmee hadden ze toch een soort natuurlijk 'quote-unquote' contact. Nou, ik weet nog in Purmerend. Er waren twee zwarte jongens. Toen kwam ik een buurvrouw tegen. Helemaal in paniek. Ik zei: Wat is er aan de hand?' 'Ja, je kent hier aanstonds niet meer leven! Vol met negers!' Ik zeg: 'Mens, die komen gewoon uit onze kolonie uit West-Indië. Had je nog nooit een neger gezien?’ Er werd heel veel gescholden natuurlijk en: 'Ga naar je eigen land!' Steeds meer blijkt dat de verschijning van de Surinamers in ons land twee kanten heeft. Ze zijn exotisch, maar dus ook vreemd wat moet dat hier? De Amsterdamse hoofdcommissaris van politie Versteeg zint het allmaal maar niks. Hij gaat in 1936 persoonlijk op onderzoek uit in de 'Negercabarets' en brengt een rapport uit. 'Alleen de muziek al. Het optreden verplaatst de bezoeker in Artis. In dat dierenparadijs kan men de fratsen van de apen nog waarderen, in de ‘Negro KitKat Club’ echter is het optreden dezer mensapen  walgelijk om aan te zien'. Voor de hoofdcommissaris was volkomen duidelijk: hier moet worden opgetreden! In maart 1938 vindt in Oostenrijk de 'Anschluss' plaats. De annexatie van Oostenrijk door Nazi-Duitsland. Als gevolg slaan veel Joodse inwoners op de vlucht naar Nederland. Mijn vader was als getuige van de de intreden van Hitler op de heldenplaats in Wenen na de Anschluss, een paar dagen eerder. Vanaf dat moment werd alles veel grimmiger en voelde hij de angst en zag hij ook wel dat het verkeerd ging. Die vader heet Dan Kampelmacher. Een jonge Joodse gymnasiast uit Wenen. Hij ziet de leefomstandigheden van Joden in zijn land verslechteren en neemt een hard besluit. 1 december 1938: van de ene seconde op de andere staat mijn besluit vast. Niet wachten! Ik bel mijn vriend Fredel op om te vragen of hij meegaat. Hij aarzelt geen seconde. Ik vertrek vandaag nog. Dan in '38 krijg je de 'Kristallnacht',een uitbraak van woest antisemitisme in Duitsland gesanctioneerd door de Duitse overheid. Ja, en dan krijg je een nieuwe vluchtelingenmigratie naar Nederland. Van Joden die proberen om uit Duitsland weg te komen. En wat doet de Nederlandse overheid dan? Ze zijn bang dat meeste mensen ten laste van de staatskas zullen komen dus dat het de armoede zal versterken. Nederland is herstellend van de economische crisis. Er zijn nog steeds vreselijk veel werkelozen. Er komen meer restricties op migratie van Joodse vluchtelingen uit Duitsland. De grens gaat eigenlijk dicht voor Joden. De grens gaat dicht voor Joden, heel specifiek voor Joden. Nederland kijkt naar paspoorten in de trein, waar dus een 'J' in gestempeld is. Wie is er hier Joods? En halen die bij Zevenaar uit de trein. De grens overgaan kon in '38 niet meer legaal. Dat moest illegaal gebeuren. 2 december 1938: 'Hijgend gaan wij door struikgewas, modderpoelen en over greppels. Na een dik uur staan wij voor een heel dicht dennenbos. Met handen en voeten vechten wij ons  erdoorheen als door een menigte vijanden. Eindelijk wordt de bebossing iets dunner en ongeveer 20 meter verder staat een onverlicht huis. Dit moet de grens zijn, fluister ik Fredel in het oor. Toen was er even blijdschap totdat hij in de in de armen liep van twee veldwachters die hem en zijn vriend meenamen naar het politiebureau en hem insloten en niet vertelden wat er ging gebeuren. Maar hij kwam van een koude kermis thuis. Hij voelde zich een gevangene en hij voelde zich ook totaal niet welkom, in tegendeel!

Hoe gingen we vroeger om met vreemdelingen?

Vanaf de jaren 20 en 30 maakt Nederland kennis met arbeidsmigranten en vluchtelingen. De eerste vreemdelingen zijn even wennen voor veel Nederlanders. Hoe ging Nederland met ze om?

Israël en Hezbollah. Al maanden gaan er raketten over en weer in het grensgebied. Op de door Israël bezette Golanhoogte zijn minstens 11 mensen omgekomen door een raketaanval. Het Israëlische leger zegt dat de Hezbollah beweging in Libanon de raket heeft afgevuurd. Israël heeft voor de tweede keer vandaag Hezbollah-doelen aangevallen in het zuiden van Libanon. Het grensgebied tussen Libanon en Israël is nog altijd onrustig. Al sinds de jaren 70 probeert de VN vredesmacht UNIFIL de partijen uit elkaar te houden. Ook Nederland heeft daaraan bijgedragen. Hoe verging het de soldaten van Dutchbatt op hun vredesmissie in het Midden-Oosten? We varen uit naar Libanon, als vredesmacht, wie had dat nou gedacht met zonneolie en kanon gaan wij naar Libanon. Nederland wou graag meedoen aan vredesoperaties, dat vonden wij beter dan kernwapens. En het Midden-Oosten had natuurlijk altijd grote Nederlandse belangstelling gehad. Het was in de jaren na de olieboycot dus dat was een omslag. Defensie vond het een mooie operatie het was natuurlijk een heel heel iets nieuws gewoon spannend om schip charteren de voertuigen bij elkaar te brengen, dat alles logistiek alles in orde te brengen. Nou, dit is het bovenstuk van een YP 408, een tankwielvoertuig dat we daar gebruikten. Die dingen zagen er niet uit. Niet alleen qua uiterlijk maar ook technisch was er van alles mee aan de hand. Het stond meer stil eigenlijk dan dat het reed. Dit behoort dus wit te zijn nou witte verf hadden we niet. We kregen elke maand braaf groene verf aangeleverd door defensie. Ja, dat was heel mooi spul voor op de schietbaan. 7-7 hier is Juliet 3-9 Bravo. Denken over een uur -plus minus- uw locatie ten naderen, over. We hadden verschillende soorten patrouilles. Eigenlijk de sociale patrouilles, die liep je overdag. Dus de mensen, locals visueel je aanwezigheid laten zien. We bemanden roadblocks, hè dus ook visuele aanwezigheid. Controle voertuigen, wapens noem maar op. En we hadden nachtelijke patrouilles en ja, die waren natuurlijk meer opgericht op om infiltraties van diverse partijen tegen te gaan. En je moet rekenen je zit daar in de bergen 's nachts geen verlichting er was daar niks. Dus ook geen licht dus je had maanlicht en met een lampje rondlopen deed je ook niet. -Was het gevaarlijk die patrouilles? Voor je gevoel wel, natuurlijk. Zeker 's nachts, want ja, je je loopt ergens en achter ieder rotsblok, achter ieder struikje kan wat gebeuren natuurlijk. Over de spanning en het gevaar wordt in de voorlichtingsfilm van defensie weinig verteld. Ook de politieke spanningen in Zuid-Libanon worden niet genoemd. In het Oostelijk bekken van de Middellandse Zee ligt de kleine staat Libanon. Een land met een veel bewogen geschiedenis. Na een aanslag op een bus slaat Israël in 1978 fel terug door met een legermacht van 20.000 man Zuid-Libanon binnen te trekken. Als echter de veiligheidsraad besluit tot instelling van een vredesmacht, trekt Israël zich weer terug. Maar het laat een bufferzone aan haar noordgrens over aan de christelijke militie van major Haddad. De vredesmacht krijgt onder meer tot taak vrede en veiligheid te herstellen en het Libanese gezag over het gebied te bevestigen. Het is natuurlijk heel raar dat als je daar met een een peleton staat of een heleboel mensen tot de tanden toe bewapend zijn en er niks mee mogen doen. En het erge is dat de andere partijen dat ook weten. Die weten dat we niks mogen doen dus die die lachen je gewoon midden in je smoel uit! En eigenlijk word je dan als militair zijnde vreselijk vernederd. We hebben ook wel eens gehad, dat we te horen kregen dat we dus überhaupt niet eens meer mochten schieten laat staan verdedigen. Toen zijn we eigenlijk als een soort demonstratie zijn we met rode rozen in onze lopen gaan lopen. Als we hem dan toch niet mogen gebruiken dan gebruiken we hem wel als bloemenvaas. Nou, daar is de pleuris over uitgebroken. En dat we mensen tegen moesten houden en dan ja, stonden we uren uren tegenover elkaar met geweren, hè? In paraatheid. En de kapiteins onderhandelen en dan hadden ze ze eindelijk tegengehouden en dan mochten ze alsnog doorlopen. Dat was allemaal wel leuk. Je loopt natuurlijk een risico. Ik geloof niet dat het een groot risico is op het ogenblik. In het begin was het veel erger maar nu is dat risico minder. Maar je hebt geen troepenmacht daar nodig om de orde te handhaven als er niet een zeker gevaar is, natuurlijk. Op een gegeven moment merkte je ook, na een maand of twee drie al dat de tolerantie van ons tegenover de anderen, ja steeds minder werd, hè? Dus er werd minder gepikt. In het begin eh stonden mensen nog dood vrolijk af en toe met met rieken of met stenen te gooien op roadblocks naar je. In het begin liet je dat toe. Nou, op een gegeven moment gebeurt het gewoon dat een maat een uzi spant en gewoon dat zie je wel eens in cowboyfilmsdat ze ze laten dansen. En dat soort dingen gingen er dus, hoe treurig het ook klinkt gingen er dus op een gegeven moment eh gewoon gebeuren Dat heeft de legerleiding absoluut gezien. Ze hebben het gewoon laten gebeuren. Ik heb dan een keertje zitten praten met van Mierlo, die was bij ons op bezoek. En ik zeg: 'Ja, nou daar komen de kogels wel eens vandaan. En daar komen de kogels'. 'Wordt er geschoten dan?!' Ja, en met scherp he? Het waren dan misschien wel oefeningen en niet allemaal gericht, maar ik denk dat de defensie het af en toe zelf niet wist. Dat hij het ook zag als een uitje. -Werd er in de loop van die periode ook geëvalueerd tussen Defensie naar aanleiding van ervaringen ter plekke en Buitenlandse Zaken? Nou, nee niet dat.. in ieder geval niet op mijn niveau. Ik kan me voorstellen dat de ambtenaren natuurlijk regelmatig contact hadden over de dagelijkse gang van zaken. Dus evaluatie, ja dat deed je als je een keer zoals ik of als minister van defensie op bezoek ging en dan vertelde je wel over je ervaringen. De Nederlanders blijven tot 1985 in Libanon. Sindsdien worden Nederlandse militairen regelmatig op vredesmissies gestuurd. Maar dan ga je tv zitten kijken en dan zie je gewoon dat de jongens die dus uitgezonden worden met de blauwe baretten op, met hetzelfde mandaat. Nou, ik heb zitten gillen voor die tv, jongen Doe het niet! Het gaat weer gebeuren. Je ziet de geschiedenis zich weer herhalen.

Nederlandse militairen in Libanon

In 1979 worden Nederlandse troepen naar Zuid-Libanon gestuurd om de vrede te handhaven. Met materieel dat te wensen overlaat en de opdracht om niet te schieten. Machteloosheid, frustratie en een hoog percentage van Post Traumatische Stress is het gevolg.

D-day was een dinsdag met de landing hier op de stranden van Normandië. Vanochtend vroeg kwamen er een paar schepen en vliegtuigen aan voor de herdenking. Maar in 1944 landde hier in één dag meer dan 150.000 militairen Amerikanen Britten en Canadezen. Ze landen in Normandië en binnen een paar maanden stonden ze in Nederland Bij Overloon in Brabant, stuiten ze op hevige weerstand. Er vielen 3100 doden en niemand die het nog weet de vergeten Slag bij Overloon. Wat gebeurde daar? De gevechten in Overloon begonnen eigenlijk eind september eerste instantie met de Amerikanen. Die Amerikanen die begonnen aan te vallen maar hadden de hevige tegenstand van de Duitsers niet verwacht. Ze hebben ongeveer een paar dagen aangevallen. Zware verliezen geleden en werden toen teruggetrokken uit de strijd. En de Amerikanen gingen weg en die positie werd overgenomen door de 11e Britse Pantserdivisie. Deze houwisser, daar stonden er 200 naast elkaar. Wanneer er 200 van deze kanonnen afgeschoten worden naast mekaar Wat dat betekent je wordt een stapelgek van. En de Duitsers werden er ook stapelgek van. Helemaal in mekaar geschoten. Ja en dat wordt dan veroverd en dat is een grote puinhoop. Maar dat leger dat staat dan niet stil dat moet onmiddellijk door naar Venray. En dan krijg je de grote problemen met die Beek die Beek die daar loopt die De Duitsers hadden aan de andere kant van de beek alles belegd met mijnen. Van die kant kwamen de Engelsen die kant daar zaten de Duitsers daar hebben we de Beek. De weilanden hier rondom die waren wild vermijnd. De brug die daar ligt werd opgeblazen door de Duitsers. Dus er was geen overgang over de beek. De Engelsen konden niet over de beek heen komen. Speciale tanks banen een weg voor de infanterie. Door vijandelijke mijenvelden. Het zijn prachtige dingen maar die konden niet manouvreren want die kwamen niet meer vooruit het was allemaal te drassig. Te nat was het die hebben eigenlijk weinig kunnen functioneren. Vandaar dat er zoveel slachtoffers zijn gevallen. Je moet je voorstellen in oktober 44 was het ook zo weer als nu en de tanks die kwamen hier door die weilanden op. En die liepen honderden meters voor de beek, liepen zij zich al vast. En de uitkijkpost in de kerktoren die zag dat, dat die tanks vastliepen schakelde de artillerie in en De voortduring dag en nacht lawaai. Van explosies links en rechts om je heen. Waarbij je je altijd afvraagt natuurlijk waar valt ie? Want dan wist je ongeveer waar de volgende zou komen. Dat ging dag en nacht ging dat door. Die takkenbossen, daar reden ze mee naar de Beek toe en dan kwam die tank hier bij die Beek aan en dan gooiden ze die takkenbossen erin totdat ze een soort noodbrug hadden. En dan kon de infanterie over die takken heen. Duizend zwaargewonden afgevoerd 1000 met zonder armen zonder ogen zonder benen. Duizend na die slag. Eigenlijk is het niet te beschrijven wat hier op dit stukje grond is gebeurd. Ja en ze hebben hier twee dagen over gedaan om over de beek heen te komen om richting Venray te gaan. Ze zagen in principe Venray liggen. En toch heeft het nog twee dagen geduurd.

Slag bij Overloon

De Slag om Arnhem, september 1944, is één van de bekendste veldslagen uit de Tweede Wereldoorlog die zich op Nederlandse bodem hebben afgespeeld. Maar wat gebeurde er eigenlijk na deze mislukte operatie? Bij het Brabantse Overloon proberen de Amerikanen en Britten de Duitse linies te doorbreken. Er volgt een bloedige uitputtingsslag.

De vergeten slag bij Overloon

Vliegtuigen boren zich doelbewust in torens van het World Trade Center. Beide gebouwen na zware explosies ingestort. Een golf van vernietiging met mogelijk duizenden doden of misschien nog meer. Zwaarbewapende militairen en tanks vanmorgen op straat bij de Botlektunnel in Rotterdam. Beelden die de meeste Nederlanders nog nooit op straat hebben gezien. 11 september 2001.De aanslagen op het World Trade Center in New York zijn alweer meer dan 20 jaar geleden. Amerika in brand, de wereld in shock. Ook hier was er een concrete dreiging. Tunnels gingen op slot en militairen liepen op straat. Hoe kwam het zover? Ik zette gewoontegetrouw de televisie even aan om te kijken of er wat op teletext was en ik viel min of meer in de eerste aanslag. Ik kom binnen en mijn onvolprezen secretaresse op Buitenlandse Zaken zei: 'Moet je nu eens kijken'. En zo heb ik de tweede inslag, de inslag in de tweede toren gezien. Ik was bij de huisarts. Ik was gewoon om elk jaar een keer een  check te doen en dat was die middag.  Ik werd gebeld door de dienst die gezien hadden dat het eerste vliegtuig eh die grote toren doorboord had en ze belden mij  en gaven me haast een live-verslag toen het tweede vliegtuig de tweede toren ramde. Het was natuurlijk een vreselijk, vreselijk gezicht die twee torens die zag die inslag en vervolgens krijg je dan het neerzeigen van die twee torens. Dat was ijzingwekkend. Ik bleef in het Torentje. Ik heb ook vrij snel daarna met de koningin contact gehad. Ook niet onmiddellijk, maar je moet toch even iets natuurlijk van meer duidelijkheid hebben  over wat er gebeurd was. Nou, we weten allemaal dat in de loop van die middag de gebeurtenissen snel op elkaar volgden. Toen Pittsburgh gehad en Pentagon dus je valt als het ware van de ene graad van ontzetting in de andere. En de allesoverheersende vraag die zich in je hoofd van je meester maakt is: Wat volgt hier nog meer? Wat is hier in hemelsnaam aan de hand? Mijn eerste zorg op die dag en prioriteit was ook: hoe zit het met de Nederlanders in New York  en meer in het bijzonder Nederlanders in die torens. Uiteraard zijn wij op Buitenlandse Zaken ook bezig om er achter te komen hoe de toestand is van de Nederlanders. Er bevindt zich in ieder geval één Nederlands bedrijf in dat World Trade Center. Maar er zijn ook andere Nederlanders in New York en daar zijn wij op dit moment ook druk mee bezig. Minister van Aarsen rijdt aan het begin van de avond naar de extra ministerraad die minister-president Kok heeft ingelast. We hebben heel geordend, onder leiding van de minister-president, een aantal onderwerpen aan de orde gehad. De veiligheid in het land en vandaar dat er ook al vrij snel natuurlijk wordt nagedacht en niet alleen nagedacht maar ook daden worden gesteld op het punt van het verscherpen van de Binnenlandse veiligheidsmaatregel op Amerikaanse projecten. Met name militaire complexen, NAVO-hoofdkwartier in Zuid-Limburg. Ik weet nog dat de burgemeester van Den Haag had besloten om het luchtruim boven Den Haag te sluiten. En de minister van verkeer was er zeer  verontwaardigd over, want zij ging over het luchtruim. Goed, oké. Zo was er iedereen was bezig om te kijken van wat moeten we doen om te zorgen dat zo'n eventualiteit die in New York en Washington heeft plaatsgevonden niet in Nederland ook toeslaat. Er zijn wel draaiboeken voor dit soort situaties maar ik geloof niet dat iemand een draaiboek uit de kast heeft gehaald. Dat zijn meestal zulke documenten en voordat je bij pagina 10 bent, ben je een half uur verder bij wijze van spreken. Dat kan dus niet. Een draaiboek is ook niet meer dan een stapel papier. En die draaiboeken van een Koude Oorlog of van een watersnoodramp of van welke ramp dan ook die liggen op een kast te vergelen als er een lange tijd niet daadwerkelijk operationeel iets mee gedaan moet worden. Ik herinner me de discussie over hoeveel sproeivliegtuigen we in Nederland zouden hebben en of sproeivliegtuigen niet een belangrijke risicofactor zouden zijn. Of sproeivliegtuigen niet aan de ketting zouden moeten worden gelegd. dan kun je achteraf een beetje om glimlachen. Maar toen waren ze reëel. Klaar voor een aanslag ben je nooit, want die komt natuurlijk altijd onverwacht. Maar ik weet wel dat we toen een incident hebben gehad met een bedreiging tegen tunnels. En die dreiging die kwam  binnen bij het ANP geloof ik en is toen meteen aan de politie en de veiligheidsdiensten gegeven. Geachte mensen. Graag wil ik u waarschuwen dat aankomende donderdagochtend in Nederland een aantal aanslagen zullen plaatsvinden. Aankomende donderdag zullen in Nederland op drie plaatsen  auto's met bommen erin tot ontploffing worden gebracht en wel in drie tunnels. Om 8uur zal er een witte Volkswagen Polo ontploffen in de westbuis van de Coentunnel bij Amsterdam. Deze auto is begin september gestolen in het westelijk havengebied te Amsterdam. Ook om 8 uur zal een  rode Opel Kadett type E ontploffen in de oostbuis van de Beneluxtunnel in Rotterdam. Deze auto is eind augustus gestolen in Antwerpen, maar heeft nu een Nederlands kenteken. En om 8:15 zal een zwarte Volkswagen Golf ontploffen in de westbuis van de Zeeburgertunnel te Amsterdam. Die brief heb ik 27 keer gelezen en toen heb ik Benk Korthals aan de telefoon gehad. Ik zeg: 'Benk, we gooien die tunnels dicht!' Zwaar bewapende militairen en tanks vanmorgen op straat bij de Botlektunnel in Rotterdam. Beelden die de meeste Nederlanders nog nooit op straat hebben gezien. Alle auto's zullen geladen zijn met een grote tank, waarin een mengsel zit van zwavel nitraat en olie. Het is de bedoeling om zoveel mogelijk slachtoffers te maken, omdat gehoopt wordt dat de  tunnels in zullen storten. Hetzelfde beeld rondom Amsterdam. Ook hier worden wegen geblokkeerd. Alles uit grote angst voor terroristische aanslagen in verkeerstunnels. Dit is het hoogste geweldsniveau geweest, de hoogste vuurkracht, zeg maar die in het binnenland op Nederlands grondgebied ooit is ingezet. -Het was wel loos alarm. Dat is de vraag, dat weet je eigenlijk niet. Dat weet je eigenlijk niet. Want als we dit niet hadden gedaan, was er misschien wel wat gebeurd. Je weet het niet. -Er is uiteindelijk niks gebeurd. Gelukkig niet. -Loos alarm. Weet ik niet. En tot op de dag van vandaag, geloof ik, is men er niet achter gekomen waar die dreiging vandaan kwam. Het zag er buitengewoon professioneel en doordacht en en doelgericht uit. En er was geen mogelijkheid, geloof ik, voor een zinnigdenkende minister om te zeggen: 'Sorry, daar doen we niks aan'. -Geen spijt van? Nee, nee nooit van z'n leven. Het was heel ingrijpend. Maar ja, als je dat niet durft te doen dan, ja, ik zou haast willen zeggen: dan deug je niet voor dat vak!

De aanslagen van 11 september in Amerika veroorzaakten in 2001 een wereldwijde schok. In Den Haag kwam 's avonds het kabinet in spoedzitting bijeen. Er volgden weken van crisisberaad, verscherpte bewaking, arrestaties; Nederland in de ban van het terrorisme.

De gevolgen van 9/11 in Nederland

De NAVO bestaat deze week exact 75 jaar en misschien is dit wel het spannendste moment uit haar bestaan. Vanwege het 75 jarige bestaan van de NAVO zijn de 32 buitenlandministers in Brussel. Ik denk dat je kunt terugkijken op 75 jaar waarin de NAVO heeft bijgedragen aan vrede en veiligheid in Europa. 75 NAVO. 75 jaar gezamenlijke verdediging. Daar is het bondgenootschap voor opgericht. In die verdediging speelt Nederland een belangrijke rol. In Washington is de definitieve tekst van het Atlantische Pact vastgesteld. De deelnemende landen verplichten tegen elkaar te helpen indien hunner wordt aangevallen. Een militair samenwerkingsverband, opgericht in 1949 ter verdediging tegen het Rode Gevaar En helemaal Nederlands die verdediging met water. We laten land onderlopen en schuilen erachter. Het doel van het aanleggen van de IJssellinie was om de Russen tegen te houden. Maar beter kan je zeggen afremmen, vertragen, zodat in het westen er nog maatregelen genomen konden worden. Dat betekent aanvoeren van troepen of evacueren van de hotspots. De oorsprong van de IJssellinie het maken van een waterlinie, is door de NAVO bedacht. Die vonden dat we langs de natuurlijke grens die barrière zouden moeten bouwen. In de IJssel werd nog een stuwdam gezet waarmee dus het water de uiterwaarden zou vullen en dan eenmaal de gevulde uiterwaarden zouden via inlaat werken het water inlaten in inundatiegebieden. Dat bij elkaar moest dan 5 tot 10 kilometer breed zijn en moest binnen 5 tot 10 dagen actief zijn. Volledig uitgevoerd omdat dat de vermoedelijke aanlooptijd was van de Russen, vooral vanuit het IJzeren Gordijn hier aan de IJssel te komen. Hier op deze kaart zie je dus wat allemaal onder water zou staan. Maar je ziet inderdaad dat hier alle delen Zutphen zou hele stukken blank worden en hier zie je bovenin dat zijn de Kampen en Zwolle. Zwolle zou overigens totaal verdwijnen. Twee meter dertig. Het is tot aan de dakgoot zo en zo moet je dat beredeneren. Tot zover zal het water kunnen komen staan. In die brede strook waar we nu over praten wonen dus zo'n 200.000 mensen en 80.000 stuks vee. Die zouden geëvacueerd moeten worden. Alles was behoorlijk gedetailleerd voorbereid voor die evacuatie. De IJssellinie is zo geheim dat alleen de burgermeesters op de hoogte zijn. In 1961 schokken de Sovjets de wereld met Tsar Bomba. Een waterstofbom. Als reactie hierop besluit de NAVO dat de verdediging moet worden opgeschoven naar Duitsland. En ook wij krijgen een stukje van die gezamenlijke oostgrens te verdedigen. Hier hebben we dus de grens met Oost-Duitsland. En dat is de zogenaamde Salzwedel Bogen. U ziet hier die je punt, die dus uitkomt in Oost-Duitsland hè. Dus die Oost-Duitsers, die konden van drie kanten konden ze ons benaderen. Het gebied wordt globaal begrensd door in het noorden de autobaan Hamburg Bremen in het westen rivier de Weser, in het zuiden de autobaan Hannover Braunschweig en in het oosten de Oost-Duitse grens. Het beslaat een oppervlakte van ongeveer honderd bij honderd kilometer. Onder ons zaten de Duitsers en de Fransen en de Engelsen en de Amerikanen. En de Amerikanen de zaten op de grote naderingswegen van oost naar west. Ik had iets te lang gedaan over een middelbare school en in die tijd was de dienstplicht zo dat je kon √©√©n keer blijven zitten maar twee keer was fataal en dan werd je opgeroepen. Ik kon vrijwel direct van de ene Daf in de andere stappen om af te rijden naar Duitsland. Ik herinner me dat nog heel goed de tanks in in ons geval stonden op een schietbaan zeg maar een groot betonnen platform. Met dekzeilen eroverheen en daar stond een grote tent bij met onderdelen en dat was het dan. Het was in weer en wind onderhoud plegen. Het was niet buitengewoon aangenaam, we sliepen gewoon in legeringsgebouwen. Iedereen. In kamp Hohne, wat dus gebouwd is voor de SS. Het is een gigantisch kamp. Hohne ligt een kilometer of vijftig van het ijzeren gordijn af. Dus je zit dichtbij de vijand. Je had daar dus echt speciale diensten omdat je moest op betrekkelijk korte tijd gereed zijn om om in actie te komen. Dat was dus een spannende tijd en we hebben dus die die Oost-Duitsers hebben we ook vaak naar ons zien kijken uit hun wachttorens. En wij moesten als wij dus bij de grens kwamen, altijd in burger lopen. Maar ze wisten natuurlijk dat wij militairen waren maar ze konden in ieder geval de rangen niet onderscheiden. En dat konden wij dus wel. En daar konden onze scherpschutters natuurlijk rekening mee houden. De commandanten die moest je als eerste eruit schieten natuurlijk. De crisis om Cuba begon nadat verkenningsvliegtuigen van de Amerikaanse luchtmacht op verschillende plaatsen boven het eiland luchtfoto's als deze hadden gemaakt waaruit bleek dat hier op nauwelijks 150 kilometer van de kust der Verenigde Staten in snel tempo raketbasis werden gebouwd die Amerika als een directe bedreiging beschouwden. Toen het dus uit de hand begon te lopen en de Amerikanen, de schepen van de Russen die naar Cuba onderweg waren met atoomwapens de weg zouden gaan blokkeren. Toen werd het dus echt ja, linke soep. Wij zijn toen ook naar onze gevechtsposities gegaan met volledig afgetankte tanks. Dus vol met benzine en vol met munitie. We sliepen en aten op de tanks En wachtten tot er tot er wat ging gebeuren. Als daar een vijand aankwam dan was het een kwestie om ja voor proberen, tegen houden en dan terugtrekken en weer opnieuw. Dat is het vertragend gevecht. Maar ja, wat er natuurlijk gebeurde, want atoomwapens waren er volop voorhanden en daar was ook sprake van dat die dus gebruikt zouden worden op het slagveld zelf. Dus ja, hoe lang onze levensduur geweest zou zijn onder dergelijke omstandigheden is moeilijk te zeggen. De hele stemming was tamelijk fatalistisch. In de zin van nou eens kijken wat er gebeurt. Tijdens de Cubacrisis in 1962 heeft hier een commandant met zijn staf heeft hier gelopen en toen zijn eigenlijk de eerste stappen genomen. Het IJsselmeer wordt eigenlijk afgesloten dat het water begint te stuwen. Men praten over ondergelopen polders. We praten over volgelopen riolen. De oorlog had kunnen uitbarsten. Als Chroetsjov niet teruggegaan zou zijn Dan hadden we oorlog gehad.

In 2024 bestaat de NAVO 75 jaar. Dit bondgenootschap is ooit opgericht als gezamenlijke verdediging van de buitengrens. Voornamelijk tegen Rusland. En ook Nederland doet mee aan deze verdediging. Zo wordt de IJssellinie aangelegd als geheim wapen. De linie zou een groot stuk land onder water kunnen zetten om het Rode leger tegen te houden. En ook worden er soldaten gestationeerd in Duitsland.

Wat is de band tussen Nederland en de NAVO?

De Space Race: Wie schiet de eerste astronaut omhoog? Wie loopt het eerst op de maan? Landen als de Verenigde Staten en Rusland zijn al tijden met elkaar in strijd hierover. Maar ook landen als China en India willen naar de maan. Waarom eigenlijk?

Waarom willen we eigenlijk naar de maan?

Een uitbraak van mazelen. Veertien ongevaccineerde kinderen zijn daar ziek geworden. Steeds minder ouders die laten hun kinderen vaccineren tegen ziekten als mazelen, bof, kinkhoest of polio. GGD's in het hele land krijgen meer vragen over de BMR vaccinatie. Na een uitbraak van mazelen en vier baby's die dit jaar al zijn overleden aan kinkhoest, groeien de zorgen erover. Toenemende vaccinatietwijfel en daardoor een afnemende vaccinatiegraad. De weerstand tegen inentingen was nooit eerder zo groot. Hoe werden de vaccins geïntroduceerd en hoe keek men er toen tegenaan? Met dit vliegtuig arriveerde op Schiphol nu eens niet de een of andere beroemde persoon. Maar een met spanning tegemoet geziende belangrijke lading vrachtgoed, namelijk de eerste grote zending SOC vaccin voor de bestrijding van kinderverlamming. Wanneer ook de bestelde tweede zending uit Amerika is aangekomen zal er een voldoende hoeveelheid zijn voor de uitvoering van het polio vaccinatie programma van de regering. Dat beoogt alle in 1955 in ons land geboren kinderen tegen kinderverlamming in te enten. Bof, mazelen en rodehond, het zijn allemaal kinderziektes en dat klinkt zo onschuldig, maar ze kunnen grote gevolgen hebben. De mazelen braken uit in 1934. De dokters, die waren niet zo happig om te komen en vijf stierven er. Maar mijn moeder zei altijd ze hadden alle zeven weg kunnen zijn als het doorgezet had. En hoe kon het dat de mazelen zo ernstig werd bij hen? Nou, de armoe en de slechte longen. En er was geen penicilline, dat is in 1938 pas uitgevonden, dus ze kregen er allemaal longontsteking bij en dat is hun funest geworden. Want en het ging zo vlug, want mijn moeder werd honderd keren verteld. Eentje brachten ze ’s morgens naar het ziekenhuis en die at nog een reep chocola op en toen zei die dokter: en vanavond is ie dood. En dat was hij ook. De scholen gingen dicht. Er kwam een verpleegkundige die werd aangesteld, dus dat was voor die tijd ook al heel wat in de crisistijd. Ja, de scholen gingen dicht, ook van een naburig dorp, van het Wild. Dat ligt hier een eindje verderop. Ook die kinderen mochten hier niet naar school komen omdat ze bang waren voor besmetting. Dit is het virus. Een klein organisme, niet groter dan een miljoen inch in diameters. Zo ziet de ziekte die veroorzaakt wordt door het virus eruit die de mens kwelt sinds de mens het zich kan herinneren. Dit is de wetenschapper, dokter John Anders van Harvard wie een vaccin heeft gemaakt om deze ziekte tegen te gaan. En dit is het vaccin. Het eindproduct van een lange strijd met mazelen. Weet je, in die tijd waren we natuurlijk volop bezig met die drie vaccins Koopmans Rodehond. En toen hebben we geprobeerd een soort ja vooruitblik te maken in de zin van zou het überhaupt mogelijk zijn om deze ziekte uit te roeien? Dat was natuurlijk En waarom waren wij enthousiast? De pokken, dat was natuurlijk net achter de rug, zeg maar. Dat was uitgeroeid? - Het was uitgeroeid. Dus in theorie zou je kunnen zeggen het zou in principe mogelijk moeten zijn wanneer je maar voldoende hoge vaccinatie dekkingsgraad hebt om dat uit te roeien. Maar goed, het is duidelijk dat was te enthousiast. Ja. Baby's in Nederland krijgen een inentingsboekje waarin al hun vaccinaties geregistreerd worden. Hiermee wordt onnoemelijk veel bereikt voor de volksgezondheid en met name kinderverlamming. Tetanus, kinkhoest en difterie zijn zeer ver teruggedrongen dankzij een programma van vaccineren dat ongeveer 90% van de bevolking bereikt. De betrokken vaccins worden vervaardigd in het Rijksinstituut voor de Volksgezondheid in Bilthoven. Hier worden ook de combinatie vaccins gemaakt een opeenvolging van diverse componenten die tegelijkertijd worden toegediend. En die verpakt worden in flesjes waarin ze volkomen steriel worden ingebracht. Het prikje van de dokter ondergaat het ene kind makkelijker dan het andere maar als het stempel in het boekje staat, is een stuk veiligheid bezegeld. Voor alle infectieziekten is die ja, die vaccinatie is toch wel een geweldige uitdaging geweest zeg maar. En dat kon eigenlijk alleen maar omdat je op een gegeven moment snapte hoe dat met afweer zat h√®, dat ook als je zelf geïnfecteerd bent bij bijvoorbeeld de mazelen of wat dan ook en dat je eigen lichaam dan in opstand komt. Zeg maar om dat virus onder controle te krijgen en dat systeem dat die gedachtegang en die wil je dan op een kunstmatige manier toepassen. En dat is eigenlijk de basis van die hele vaccin. Deze bizar uitgedoste biochemicus mag er misschien in zijn steriele en beschermende kleding nogal angstaanjagend uitzien, toch dient hij de mensheid. Samen met collega artsen houdt hij zich bezig met de eindproductie van een vaccin tegen rodehond. Wij waren erg blij dat we toen in 87 die combinatie van bof mazelen en rodehond konden introduceren zodat je voor die drie vaccins maar √©√©n prik nodig had. Het was zo dat in die fase gewoon mensen blij waren van.. jee dat is prima, een vaccin voor drie ziektes. U had ook niet veel moeite om hem aan de man te brengen? Nee, helemaal niet. Nee. Mijn gevoel was kinderen op zulke jonge leeftijd een vaccin en dan viermaal waarin zoveel verschillende antigenen stoffen die reacties moeten geven en allerlei hulpstoffen zitten. Ik dacht dat kan voor zo'n jong ontwikkelend wezen niet alleen maar goed zijn. Ik was heel blij met een boek uit Amerika, ‚a shot in the dark. En dat boek, daar heb ik een uittreksel van gemaakt omdat er toch wel een behoefte was aan dat soort kritische informatie. Toen heb ik het initiatief genomen met een aantal andere mensen samen om een vereniging op te richten. Nederlandse Vereniging Kritisch Prikken Als vereniging Kritisch Prikken willen we eigenlijk graag dat er eindelijk eens echte aandacht komt voor de problemen die ook n.a.v kinderen vaccinaties met name kunnen optreden. Ik zou niet willen mensen verbieden om te vaccineren. Ik wil gewoon pleiten voor een fundamenteel mensenrecht. Dat is de integriteit van je lichaam dat je daar zelf over kunt beslissen. Voordat wij een advies gaven bij de Gezondheidsraad over dit vaccin ja of nee, nodigden we de mensen van Kritisch Prikken uit. Dus die konden dan hun verhaal kwijt. En ja, je probeert daar een weerwoord voor te geven aan te geven. Dus op basis van ja wat wat de kennis is van de immunologie zeg maar. Zijn die gesprekken makkelijk? Prettig? Nee dat is helemaal niet makkelijk. Maar dat geeft niet. Want er is geen echte openheid om, om het zeker in het huidige klimaat al helemaal niet om serieus te kijken naar de kritische kant. Als er een kritische beweging op gang komt dan is de eerste reactie nou, dat is maar een klein groepje. Dat kunnen we negeren is altijd het eerste. En als het dan toch serieus blijkt te worden dan gaat men het bestrijden. Wat je eerst door de infectie zelf en bescherming hebt in de bevolking bijvoorbeeld met die rodehond, verdwijnt dat als je ineens gaat vaccineren. Dus dan is het ongelooflijk belangrijk dat je die vaccinatiegraad zo hoog mogelijk maakt. Want dan is iedereen beschermd ook die niet zelf gevaccineerd is. Dan krijg je dus een soort kudde immuniteit, noemen we dat. De eerste vraag is natuurlijk of er wel een massale uitbraak van de mazelen optreedt als je minder vaccineert. En de vraag is natuurlijk of dat erg is of dat het erger is of minder erg als de bijwerkingen. Dat zijn allemaal vragen die ik moet stellen. We hebben thuis zoveel meegemaakt en zoveel ellende gezien. En dat is zo heftig kan toeslaan. Ze onderschatten het ook omdat het is niet één kind dikwijls die er dan gaat. Ja, het kan gebeuren. Zo is het.

Inenten is tegenwoordig heel normaal, maar lange tijd bestonden er helemaal geen vaccins. De BMR-vaccinatie tegen de bof, mazelen en kinkhoest brengt daar verandering in. Sinds de jaren 70 hebben ouders de mogelijkheid om kinderen hiertegen te vaccineren. Toch is er ook altijd discussie geweest over het wel of niet vaccineren van kinderen.

Waarom zijn we gaan vaccineren?

Kijkt u naar het lot van president Nixon, vroege jaren zeventig, die doorkrijgt dat zijn eigen inlichtingendiensten vervelende informatie over hem lekken. Sterker nog: zijn positie stap voor stap verzwakken. Laten we eens kijken hoe het gaat dat lekken, wie het doet waarom en wat een president dan doet op zoek naar een doofpot. John Dean woont in Los Angeles en is 78 jaar. Tijdens het Watergate schandaal is hij juridisch adviseur van president Nixon die werkt net twee jaar in het Witte Huis als er een paar kilometer verderop vijf mannen worden gearresteerd. Inbrekers. Ze worden betrapt in het hoofdkantoor van de Democratische Partij in het Watergate complex. Ze zijn druk bezig met het plaatsen van afluisterapparatuur op een pikant moment. Het is verkiezingstijd. Terwijl de FBI verder speurt, wordt John Dean op het Witte Huis benaderd door de vijf Watergate inbrekers. Ze willen geld, veel geld. Anders zullen ze straks in de rechtszaal wel eens vertellen wie de opdracht gaf tot het plaatsen van de afluisterapparatuur. Dean stapt gelijk naar zijn hoogste baas president Richard Nixon. In opdracht van Nixon betaalt Dean de inbrekers en stopt de zaak zo diep mogelijk in de doofpot. Intussen ruikt The Washington Post bloedt en zet twee verslaggevers op de zaak. Bob Woodward en Carl Bernstein. Vrijwel dagelijks komen ze met een primeur en ze vermoeden steeds meer dat de entourage van Nixon bij de inbraak betrokken is. De twee journalisten van de Washington Post spitten verder. Ze beschikken inmiddels over een geheime bron met wie ze geregeld afspreken in een donkere parkeergarage. En dat is niet zomaar iemand. Hij komt uit de hoogste kringen van de FBI. Hij krijgt de bijnaam Deep Throat. Behalve de journalisten en hun hoofdredacteur weet niemand wie hij is. De verdenking dat de inbraak in het democratisch hoofdkwartier gepleegd is in opdracht van het Verkiezingscomité van Nixon wordt steeds sterker. De Amerikaanse Senaat stelt een speciale onderzoekscommissie in. Ook de FBI zit niet stil. FBI-agent Minderman, wordt met een paar collega's bij zijn directe baas geroepen. Die zit net druk te bellen met de bewaking van het Witte Huis. Dean neemt een drastisch besluit. Na maandenlang de zaak in de doofpot te hebben gestopt, wordt hij nu klokkenluider van de Watergate affaire en verklaart onder ede wie er allemaal bij betrokken zijn. Hij levert ook de hoogste dader uit. Nixon zelf. Omstreeks dezelfde tijd werd John Dean, juridisch adviseur, ontslagen. Hij had Nixon ervan beschuldigd wel op de hoogte te zijn geweest van pogingen om het schandaal in de doofpot te stoppen. John Dean vertelt justitie alles wat hij weet over Watergate. Om een afzettingsprocedure te vermijden, stapt Nixon vrijwillig op. John Dean wordt veroordeeld, maar hoeft niet naar de gevangenis. Hij zit in een getuigenbeschermingsprogramma. En dan is er nog het geheimzinnige lek binnen de FBI. Deep Throat. Hij heet Mark Felt en was maar liefst de tweede ma

In augustus 1974 treedt de Amerikaanse president Nixon af vanwege betrokkenheid bij het Watergateschandaal. Machtsmisbruik, afluisterpraktijken, omkoping, corruptie, er was van alles uitgehaald. Nixon werd nooit veroordeeld, maar deze zaak gaat wel de boeken in als één van de grootste politieke schandalen in de Amerikaanse geschiedenis.

Wat is het Watergateschandaal?

We zijn hier op de Waalsdorpervlakte. En tijdens de Tweede Wereldoorlog werd dit door de Duitsers gebruikt als een fusilladeplaats om leden van het verzet te executeren. Er zijn hier tussen de 250 en 280 verzetsstrijders geëxecuteerd tijdens de Tweede Wereldoorlog en hier ontstaat eigenlijk één van de eerste dodenherdenkingen in Nederland. Ieder jaar staan we er weer 2 minuten bij stil. De dodenherdenking. Hoe is die ontstaan en wie herdenken we nu eigenlijk? Nu kennen wij natuurlijk de herdenking op de Dam. Die wordt op de NPO uitgezonden, maar tot eind jaren tachtig was het ook de herdenking op de Waalsdorpervlakte die op televisie te zien was en voor veel oudere mensen daarom ook echt de dodenherdenking is in Nederland. Het was natuurlijk echt een hele logische plek waar echt het verdriet ook echt gevoeld werd en waar veel mensen naartoe kwamen. En dat was traditioneel, ging dat gepaard met een stille tocht. Liepen hier tienduizenden mensen naartoe, liepen hierlangs en dat werd erg en eigenlijk ook op veel plekken in Nederland herhaald en op andere plaatsen die verbonden waren met de Tweede Wereldoorlog. Ja, het voelt echt wel als een bijzondere plek Als je hier staat en je hoort de wind ruisen en je ziet kruizen. En ja je leest die tekst, dan voel je wel dat hier ernstige dingen zijn gebeurd. Niet alleen op de Waalsdorpervlakte maar ook op andere oorlogsplaatsen worden herdenkingen georganiseerd. De eerste landelijke herdenking wordt gehouden op 31 augustus 1945. De verjaardag van Koningin Wilhelmina. En dat wordt gedaan door een bevrijdingsspel te organiseren in het Olympisch Stadion in Amsterdam. En daar worden eigenlijk allerlei scènes van de bevrijding nagespeeld. En dat, ja, dat wordt wel eens genoemd als de eerste herdenking. Of de eerste bevrijdingsviering. Maar Wilhelmina wilde dat niet aan haar verjaardag verbonden laten zijn. En dan besluit de regering om op 5 mei voortaan Bevrijdingsdag te vieren. En dan ontstaat er ook georganiseerd eigenlijk vrij spontaan door leden van het verzet de eerste dodenherdenking aan de vooravond daarvan. Op onze dodengedenkdag, elf jaar na de bevrijding is het Nationale Monument voor de gevallenen op de Dam in Amsterdam in tegenwoordigheid van duizenden mensen, onthuld door Hare Majesteit de Koningin. Stuk voort stuk werden de beelden zichtbaar vervaardigd door de beeldhouwer Jan Rekeker die de voltooiing van dit werk, dat hij in samenwerking met de architect Oud verrichtte, niet meer heeft mogen zien. Die nationale herdenking, die wordt voor het eerst openbaar. Daar kan iedereen bij aanwezig zijn. Het is gewoon midden in de stad Amsterdam. In de eerste jaren na de oorlog was de dodenherdenking. Dat werd niet met zoveel woorden gezegd, maar het was vooral een militaristische herdenking. Dus in die eerste jaren worden de Joden helemaal niet herdacht? Nee, dat is heel gek als je het bekijkt met het oogpunt van vandaag de dag. Op die dodenherdenkingen stond echt een soort van de herinnering aan het verzet centraal. Dat was een soort van positieve identificatie die nodig was in tijden van wederopbouw. En we herdachten de mensen die strijd hadden geleverd tegen die barbaarse Duitsers. En die vervolgingsslachtoffers die lijken daar niet helemaal in te passen. En eigenlijk pas in de jaren zestig, als er in de hele eigenlijk in de hele wereld meer aandacht komt voor de Jodenvervolging onder andere door het Eichmann proces, maar ook door het dagboek van Anne Frank. Nou ja, dan komt er ook in Nederland de gedachte meer vooraan te staan van dat er eigenlijk ontzettend veel Joden vermoord zijn. Dan is die verzetsmythe ook niet meer in stand te houden. Want als iedereen in het verzet heeft gezeten wie heeft dan al die Joden vermoord? En dan zie je eigenlijk tegelijk ook op die herdenkingen dat er voor het eerst ook echt concreet stil wordt gestaan bij de Jodenvervolging. En dat duurt heel erg lang. Ja, dat duurt heel erg lang. Al heel snel zie je dat er onder groepen veteranen die in Indonesië gevochten hebben en later in Korea dat die eigenlijk zeggen wij willen ook herdacht worden als militaire slachtoffers of de gesneuvelden die daar gevallen zijn. En uiteindelijk wordt, wordt de herdenking in 1961 ook uitgebreid met Ja de soldaten die in Indonesië en Korea zijn gesneuveld. Maar pas daarna krijgen die herdenkingen een ander karakter en is er aandacht voor Joden en later ook andere vervolgingsslachtoffers. Deze lamentabele gang van zaken - De televisieserie De Bezetting zorgt in de jaren zestig voor nationale opschudding. Presentator Loe de Jong confronteert Nederland met de omvang van de Jodenvervolging. Er rijden treinen naar Auschwitz. Transport na transport week na week treinen met uit ons land 60.000 joden. Eigenlijk zie je als je naar die geschiedenis van die dodenherdenking kijkt, dat dat steeds wordt uitgebreid met slachtoffergroepen. Dus eerst is er terecht aandacht voor de holocaust, voor de Joodse slachtoffers. En dan zie je ook bijvoorbeeld dat Sinti en Roma dwangarbeiders mensen die in de hongerwinter zijn omgekomen. En in de jaren zeventig zie je ook dat die dat er een soort roep ontstaat om die dodenherdenking veel breder te trekken. Ook bij de 25e herdenking van de doden uit de Tweede Wereldoorlog gingen koningin Juliana en prins Bernhard het Nederlandse volk voor. Zij plaatsten als eersten een krans bij het Nationaal Monument. Twee jongemannen die de nagedachtenis wilden eren van de in concentratiekampen omgekomen homofielen werden op buitengewoon hardhandige manier uit de buurt van het monument verwijderd. Bij de gemeentelijke herdenking diezelfde avond hebben ze de krans echter alsnog bij het monument kunnen plaatsen. Er wordt van alles bij gehaald en daar is ook van begin af aan leidt die dodenherdenking dan ook tot kritiek want dan gaan er ook stemmen op van ja, als we alles gaan herdenken dan. Dan lijkt het net of een oorlog een soort natuurramp is geweest die iedereen in gelijke mate treft. In de jaren tachtig wordt daarom ook het Nationaal Comité 4 en 5 mei opgericht en dan wordt de dodenherdenking eigenlijk gecentraliseerd. Ook vanuit die gedachte de angst dat we dat we niet meer dat het niet meer logisch is om de Tweede Wereldoorlog te herdenken. Eigenlijk wat al van begin af aan een thema is. Bij die bij de herdenking mogen er ook Duitse gasten bij aanwezig zijn. Het plan om dit jaar ook tien Duitse soldaten te herdenken in Vorden viel slecht bij Joodse organisaties. Joodse organisatie Tov is zo boos dat er een reclame vliegtuigje is ingehuurd met een tekst die niets te raden overlaat. De rechter besloot dat de herdenking door mocht gaan maar de burgemeester mag niet langs die Duitse graven lopen. Maar inmiddels is er in talloze plekken in Nederland wordt bij die lokale herdenkingen al lang Duitse burgemeesters of andere afgevaardigden uit Duitsland uitgenodigd. Lokaal wel, nationaal niet. Ja bij de Bevrijdingsdag is er ook wel eens een Duitse ambassadeur expliciet uitgenodigd, maar op de Dam nog niet. Tijdens de Nationale Herdenking herdenken we allen burgers en militairen die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord. Zowel tijdens de Tweede Wereldoorlog en de koloniale oorlog in Indonesië als in oorlogssituaties en bij vredesoperaties daarna.

Wie herdenken we tijdens de Nationale Herdenking?

Elk jaar op 4 mei staan we er weer twee minuten bij stil: de Dodenherdenking. In het begin werden vooral de gevallen soldaten uit de Tweede Wereldoorlog herdacht. Pas jaren na de oorlog zijn we ook de vermoorde Joden gaan herdenken en er komen nog steeds groepen bij. Wat is er door de jaren heen allemaal veranderd? Historica Maud van de Reit vertelt over de geschiedenis van de Dodenherdenking.

De hongerwinter moest nog komen, maar in november 1944 komt het einde van de oorlog dichterbij. De geallieerden naderen Rotterdam al op tientallen kilometers. De bezetter wordt zenuwachtig en besluit: Alle Rotterdamse mannen van weerbare leeftijd moeten de stad uit. En zo begint de grootste razzia in de geschiedenis van ons land. Er staat heel groot: bevel. Op bevel der Duitse Wehrmacht moeten alle mannen in de leeftijd van zeventien tot en met veertig jaar zich voor den arbeidsinzet aanmelden. Hiervoor moeten alle mannen van deze leeftijd onmiddellijk na ontvangst van dit bevel met de voorgeschreven uitrusting op straat gaan staan. Er moeten meegebracht worden: warme kleding, stevige schoenen, dekens, bescherming tegen regen, eetgerei, mes, vork, lepel, drinkbeker en boterhammen voor één dag. Op hen die pogen te ontvluchten of weerstand te bieden, zal worden geschoten. Ja, hoe is t mogelijk, hè? Het gaat eigenlijk over twee dagen. 10 en 11 november. En ja, eigenlijk in het diepste geheim al op de avond en nacht van 9 november verzamelen zich allerlei Duitse troepen in de omgeving van Rotterdam. Zo'n 8000 soldaten die vanuit verschillende onderdelen zijn gekomen. En die is ook pas laat verteld eigenlijk wat er aan de hand is. En die beginnen eigenlijk de hele stad, de de buitenwijken van Rotterdam en Schiedam af te sluiten. Om een uur of 7.00u, 7.15u en ik lag nog op bed, werd er op de deur van mijn kamertje geklopt en er kwam een Duits soldaat binnen en die zei mitkommen. Dus ik heb me aangekleed en ben naar buiten gegaan. En toen kon ik nog net een jas grijpen van mijn vader en toen kwamen we op straat te staan. Ze riepen dus dat we dat je moest komen en het was ook nog niet van dien aard dat je zei nou ja, ze kletsen maar wat hè? Je wist nu moet dat gebeuren. Hoeveel mannen worden er uiteindelijk weggevoerd? Het getal wat het meest wordt genoemd is 52.000 eigenlijk. En dan moet je voorstellen op dat moment zijn in die categorie die wordt weggevoerd... Dus mannen van 17 tot 40 jaar zijn er zo'n 70.000 aanwezig in de stad. Dus dat is driekwart van de mannen in die leeftijdscategorie... de weerbare mannen wordt uiteindelijk afgevoerd. Dus Rotterdam zat in één keer zonder het grootste deel van zijn mannelijke bevolking?Ja, is onvoorstelbaar eigenlijk. De Duitsers verdelen de mannen over twaalf plaatsen in de stad, zoals het stadion, havenloodsen en de tramremise. Niemand weet wat er gaat gebeuren en hoe lang het zal gaan duren. Bij het Marconiplein werden we doorgestuurd naar een van de havenloodsen. Daar werden al die honderden mannen werden daarheen gejaagd en die moesten daar wachten. Wachten, wachten, wachten. We mochten gelijk doorlopen naar de voorkant, naar station Feijenoord. En daar werden we dus tussen twee rijen soldaten met honden de veewagens in gejaagd. We zijn naar Delft gelopen. Toen bleek dus dat daar dus wagons... veewagons klaar stonden. Een hele rij en daar gingen de schuifdeuren open en daar werden de lieden in gejaagd. Wist u waar u naartoe zou gaan? Nee. Geen idee. Geen enkel idee. Er volgt een ongekende uittocht. De mannen gaan lopend, per schip of met de trein. Naar honderden verschillende plaatsen in Europa. Van Amersfoort tot aan Hongarije toe. Was u ooit zover van huis geweest? Nee, ik denk dat mijn verste reis tot dan toe Antwerpen was geweest. Dit is de groep waarmee wij dus in Oostenrijk zaten en waarmee we dus een Berchtesgaden beland zijn na de oorlog... of aan het einde van de oorlog. En dat zijn allemaal jongens uit Rotterdam. Nou, je kunt waarschijnlijk wel zien de deftigheid van sommige mensen. Dit is bijvoorbeeld een notaris. Dit is Jack Bijl. Die had een melkfabriek. Meneer Laanen, die was een beetje onze onze voorman. Zeg maar. Automatisch een beetje de leiding van de groep overgenomen. Dit ben ik. Wij werden de wagons uitgejaagd. Kleding was wat je had van huis uit. Nou dat was niet berekend op zware kou. En eten? En eten was... Ik kreeg iedere dag... Ik kreeg geen brood, maar kreeg iedere dag een keer een keteltje soep. Aardappelsoep. De andere morgen, 5.00u, moesten we al aantreden en moesten we naar buiten lopen. Een half uur. Om in een veld ergens waar het heuvelachtig was met rotsen bodem moesten we met pikhouwelen en schoppen loopgraven gaan maken en mitrailleurs nesten. Zij konden zich niet verzetten, want verzet betekende dood. Zij deden het slavenwerk voor de dwingeland. Het Herrenvolk. Toen heb ik plannen gemaakt. Ik moet ervandoor. Ik hou dit niet. En toen kwam er een verpleger, Een Hollandse jongen. En toen heb ik een plan gemaakt met die verpleger om mijn bril kapot te maken en te vragen of ik een verlof zou kunnen krijgen om naar Enschede te reizen. En toen waarschuwde hij mij: En dan moet je terugkomen, want als je niet terugkomt, dan word je opgezocht en gevonden en je wordt geknuppeld. Je gaat naar een strafkamp. Drie Rotterdammers, elk met hun eigen verhaal over hoe ze op de been proberen te blijven. En over ontsnappen met gevaar voor eigen leven. Want voor elk van hen geldt :bij arrestatie dreigt het strafkamp van de Gestapo. Intussen rukken de geallieerden steeds verder op. Europa is bijna bevrijd. Duitsland wordt van alle kanten onder vuur genomen. Ons Holland is vrij. De Duitsers zijn verdwenen. De Tommy kwam hier. Dat weet ik nog wel, dat dat wij voor het eerst Wilhelmus hoorden. En dat was het meest ontroerende moment in die hele periode, denk ik. Het was een teken van dat je weer echt Nederlander mocht zijn. Ja, ik herinner mij heel goed dat dat zeer emotioneel was. Niet alleen voor mij, maar voor de hele groep. Een half miljoen Nederlanders kunnen naar hun vaderland terugkeren. De oorlog is voorbij. We hebben een kar... een handkar, ergens meegenomen, gepikt zeg maar. En wat we aan spullen hadden. Daarop geladen en met z'n elven zijn we richting Nederland gegaan. Gaan lopen. En daar gaan ze dan eindelijk over de grens. En ditmaal in de goede richting. Duitsland met al zijn verschrikkingen ligt achter hen. Ze rijden bevrijd het Vrije Holland binnen. 52.000 man zijn toen gedeporteerd uit Rotterdam. Dus toen die terugkwamen, had je 52.000 verhalen. Er was helemaal geen belangstelling voor. We waren bezig met de bevrijding, met de wederopbouw, met de mogelijkheden van nu zijn we vrij. En nu gaan we dus studeren en nu kunnen we veilig over straat. We kunnen om 8.00u tot 10.00u buiten zijn. Dus die euforie, die had de overhand. Ik ben dus verder weer naar naar naar school gegaan en heb nooit daar verder aandacht aan besteed. Hoeveel van deze hele groep van 52.000 zijn er eigenlijk niet teruggekomen? Nou, wat onderzoek zegt is zo ruim 400 eigenlijk die als gevolg van van de razzia zijn overleden. Dus dan heb je het over door het werk, ziektes, maar ook bij aanvallen van de geallieerden. Want heel veel werden te werk gesteld aan de spoorwegen. Nou die waren regelmatig het doelwit van geallieerde jachtbommenwerpers bijvoorbeeld. Dat was heel gevaarlijk. Dus ja dan. Ja, ruim 400 zijn dus daarom niet teruggekeerd.

In november 1944 krijgen alle mannen van 17 t/m 40 jaar in Rotterdam en Schiedam een bevel om zich melden voor de arbeidsinzet. De mannen hebben geen idee waar ze heen gaan en komen op allerlei plekken in Europa terecht. Van Duitsland tot Hongarije. Hier worden ze te werk worden gesteld in fabrieken en bij spoorlijnen. Van de ca. 52.000 opgepakte mannen, keren er 400 na de oorlog niet terug.

De razzia van Rotterdam

Een partij die een bevolkingsgroep apart zette. De Centrumpartij van Hans Janmaat, vroege jaren tachtig. Die werd werkelijk met alle middelen bestreden, tot geweld aan toe. En als ik zeg: Nederland is voor de Nederlanders. Wij houden van dit land en van deze cultuur, dan kan geen kamer en geen parlementaire meerderheid en geen grondwet me dat verbieden. Wanneer je hele grote groepen binnenlaat die dus alleen maar benadrukken: ik wil geen deel uitmaken van deze samenleving, die vind ik onrein. Wat jullie eten is onrein, Wat jullie dragen is onrein. Dat is dan dus die die hoe heet dat? Interculturele botsingen. Ik denk dat gaat helemaal fout. Die aantallen die dit ging zo hard en je ziet die wijken zo snel veranderen. Eind jaren zeventig zag je gewoon een hele andere bevolkingssamenstelling. Je zag echt dat er gewoon onrust kwam in die wijken. Ik vind het gewoon... Op een gegeven moment moet er iemand toch zijn die het zegt. Hè wat, wat...wat de massa denkt. Ik kom hier alleen maar om shags te halen en voor de rest doen ze niks. Ik denk als je die dan wel d'ruit gooit dat je er wel meer werk zou zijn in Nederland. Wat mij aansprak dat waren gewoon de de punten hè. Dus drugscriminaliteit, het vreemdelingenprobleem wat toen helemaal uniek was, want je had een hele sterke linkse stroming hier in Nederland. Een linkse kerk die overheerste alles en iedereen, want je werd eigenlijk door iedereen voor gek versleten. De angst in de samenleving was echt groot aanwezig, juist omdat je niet wist... met de oorlog in het achterhoofd... waar het naartoe zou gaan. Je wist niet hoe groot het zou worden, je wist niet hoe gewelddadig men zou worden, je wist niet, enzovoorts. Een organisatie zoals wij hadden en wij waren van van de kraakbeweging, werd ook nog een keer een flinke groep daarin die bereid was verder te gaan in t algemeen met verzet. En ook de confrontatiepolitiek niet schuwde. De Nederlandse bevolking is door de eeuwen heen altijd gastvrij geweest. Dat zijn we nog, maar dat worden we natuurlijk niet meer op t moment dat grote aantallen mensen met andere culturen hun culturen nogal luidruchtig aan ons gaan opdringen. Als je op de Centrumpartij stemt, ben je racist. Nou, ik ben geen racist. Die meneer zegt altijd: Buitenland, buitenland, buitenland. Daar zijn we niet. Ja, ja, ja. Je kunt het wel zeggen. Als ik die mensen die zich gekwetst voelen tegenkom nou ja, dan wil ik zeggen van ja maar we hebben tien punten. Kijk maar dat punt van de... Nederland is geen immigratieland, dat is niet uit vreemdelingenhaat. Nee, dat heeft een ecologische basis. Nederland, die kan hooguit 8 miljoen mensen herbergen. Dat kan je opkrikken met filters en met techniek en allerlei tot 12 miljoen. Maar meer dan 12 miljoen kunnen wij niet aan. Toen we steeds meer op het tiende punt Nederland is geen immigratieland. Uh, zoveel weerstand hebben dat de mensen niet in dialoog met ons wilden gaan, zei ik Hans, is het niet beter dat we dat punt even laten rusten en laten zien naar buiten toe dat we geen één partijprogramma zijn? En toen zei Hans Janmaat Als je dit punt nu laat vallen, dan eindigen we als DS70. Een hele fatsoenlijke, integere partij waar op een gegeven moment geen hond op stemt. In de volksbuurten is de opnamecapaciteit nu ook over. Het zit daar vol. Janmaat blijft hameren op het vreemdelingenvraagstuk. En met succes. In 1982 verovert hij met de Centrumpartij één zetel in de Tweede Kamer. Het Binnenhof stroomt vol. Fascist! Fascist! Janmaat werd als nieuwkomer achteraan gezet. Wie zaten er naast hem? De voorzitter die dus nooit naast hem zat. Dat was u. Dat was ik. En dan nog één lege plaats, want er waren 151 zetels, één meer dan nodig. Dus hij heeft vier jaar lang hier alleen gezeten. Wat betekende voor Nederland de zetelwinst van Janmaat? Uh, schaamte. Mensen hadden niet verwacht dat dit zou gebeuren in Nederland. Het was een schok. En waar werd die schok door ingegeven? Door het feit dat het voor het eerst in het parlement een extreemrechtse partij kwam. Voor het eerst sinds de NSB kun je zeggen hè. Wij zijn gewoon voor Nederland. Al die buitenlanders d'r allemaal uit. Je weet niet wat je doet! Nooit bang zijn hoor, Nooit bang. Vuile tuig!De associatie met de Tweede Wereldoorlog, de vreselijke dingen daar. Het gebruik van die associatie, dat noem ik populistisch, dat gekrijs. Ook in de jaren tachtig tegen ons. Dat is niet ingegeven door een bezorgdheid van de Tweede Wereldoorlog dat dat weer komt. Dat is manipuleren van angstgevoelens. Ik kan me niet één collega parlementariër herinneren die echt gezellig met hem omging of of uitvoerig met hem sprak. Hij was heel eenzaam. Meneer de voorzitter. In sommige fracties was uitdrukkelijk afgesproken om hem te negeren. Die druk, die is ook enorm geweest. Dat is gigantisch geweest hè. We werden gewoon elke avond... moest ik de telefoon de stekker eruit trekken. Want anders dan werd je gewoon zoveel keren per nacht bedreigd en verrot gescholden. Stenen door de ruit. Op een gegeven moment kon ik niet meer verzekerd worden hè? Het was gewoon volstrekt onleefbaar. En dat zonder beveiliging hè? Want dan zeiden ze gewoon van: dan moet je maar niet zulke uitspraken doen. Alle inhuldigingen zullen we maar zeggen installaties, die leidden wel tot een bepaalde tegenreactie. In Almere was het zo dat er een flinke groep uit het Amsterdamse heen ging om daar te demonstreren. Toen de raadsvergadering begon, toen zaten er tachtig actievoerders en die begonnen dusdanig hard te schreeuwen en dat er van enige orde geen geen sprake meer was. Toen gaf de burgemeester opdracht om die zaak te ontruimen en het was een uitgang. Die was zo breed, die was een meter breed. Dus al die lui, die moesten dus een voor een die die zaal uitgeslagen worden. Standaard ging het helemaal verkeerd met die installaties. Je kreeg niet de kans om te groeien eigenlijk, want er waren steeds veel te weinig mensen die hun nek wilden uitsteken. De zaken waar men voor veroordeeld is, daar zou je tegenwoordig overigens niet meer voor veroordeeld worden, want dat roept nou zo ongeveer iedereen hé. Of veel mensen roepen dat Nederland vol is, want daar is Janmaat destijds voor veroordeeld. Stonden die rechters toentertijd onder invloed van de publieke opinie. Ja, en dat is heel goed ook dat dat gebeurt. Als je nu kijkt naar wat wel kan en niet kan, ligt dat heel anders dan in het eind van de zeventiger en tachtiger jaren. Dus zo'n rechter probeert altijd een antenne op te zetten en en de maatschappelijke context te proeven en nou ja, en dan zie je dus in dit dossier dat er tegenwoordig veel meer kan dan dan vroeger. De uitspraken die Geert Wilders nu doet, zouden die toentertijd tot vervolging hebben geleid? Ja, absoluut. Ja, zeer zeker. En ook meteen tot veroordelingen. Uh hè, Want die uitspraken zijn natuurlijk veel heftiger dan wat Janmaat ooit heeft gedaan. Opbouw en werk van deze bevolking op dit grondgebied geeft ons de grootste rechten.

In de jaren ’80 komt er een nieuwe politieke partij in de Tweede Kamer. De Centrumpartij van Hans Janmaat. Het is voor het eerst sinds de NSB dat er een extreemrechtse partij in de kamer komt en dat roept veel weerstand op. Janmaat en zijn partij worden uitgekotst en genegeerd. Maar de extreme uitspraken waar Janmaat toen voor werd veroordeeld, zijn nu heel normaal geworden, in de politiek en daarbuiten.

Extreemrechts in de Nederlandse politiek

Op dit moment ervaren wij problemen met de site, waaronder de zoekfunctie. Er wordt aan gewerkt, hopelijk snel opgelost. red. Schooltv.nl

Narcis in de knop

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Andere Tijden in de klas

Type videos