PO aardrijkskunde

Natuur en techniek PO

Geschiedenis PO

Sport PO

Engels PO

Taal en spelling po

Kunst PO

Mens en maatschappij PO

Rekenen PO

Om goed te kunnen bewegen heb je je spieren nodig. Maar wat als die spieren niet goed werken? Wat als je een spierziekte hebt? Tirsa ontmoet Boaz, hij heeft een spierziekte. Hij vertelt hoe het is om een spierziekte te hebben en hoe trainen hem helpt om nog zoveel mogelijk zelf te kunnen. Donnie en Chelsey gebruiken hun spieren om cola te drinken en film te kijken.

Het Klokhuis

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Om goed te kunnen bewegen heb je je spieren nodig. Maar wat als die spieren niet goed werken? Wat als je een spierziekte hebt? Tirsa ontmoet Boaz, hij heeft een spierziekte. Hij vertelt hoe dit is.

Spierziekten

Kijk, hier hebben we ze. Gluten. Met het blote oog kan je ze niet zien, maar ze zitten in heel veel lekkere dingen, in pasta, koekjes, cake, pizza en in brood. Daarom ben ik hier bij de bakker. Hey Sander, hoi, je bent al bezig? Ja dat klopt. En jullie bakken hier elke dag zo'n 400 broden? 400 broden bakken wij. Dus jij kan me vast vertellen wat gluten zijn. Zeker. Gluten vinden we in ons graan, zoals in de tarwe, rogge, spelt en gerst. Er zitten overal gluten in. Maar wat zijn gluten dan precies? Gluten zijn twee eiwitten: gliadine en glutenine. Glutenine is een groot en lang eiwit, gliadine een kleiner bolvormig eiwit. Maar wanneer worden het dan gluten? Het worden gluten op het moment dat de eiwitten in aanraking komen met water, dan veranderen ze van vorm, kleven aan elkaar vast en vormen samen lange slierten. En dat kunnen we even gaan doen. Oké. We pakken eerst water en dit gieten we rustig in ons bloemkuiltje. Ja, niet alles tegelijk. Klein beetje achterhouden, zorgen dat het water opgenomen wordt door de bloem. Oh ja, en en dit maakt nu gluten? Hier, nu op dit moment ontstaan er gluten. Ja. En dan mag je je andere hand ook gebruiken. Dan gaan we gewoon wrijven. En waarom doen we dit dan? Het kneden doen we om de gluten sterker te maken. Het begint inderdaad echt meer een geheel te worden. Ja kijk en nu zie je dat die gluten dus echt veel sterker worden. Je kan het veel meer uitrekken. Maar kan ik dan de gluten nu zien? Ja, in principe kan je de gluten wel zien. Kleine strengeltjes en alles wat scheurt…Dit is in principe de glutenvorming die je ziet. Oh die van jou ziet er echt goed uit! Ja en als we deze dus gaan wassen dan houden we op een gegeven moment alleen de gluten over. Wassen? Ja, dat doen we in een bak met water, het zetmeel spoelt eruit en uiteindelijk houd je dan alleen maar gluten over. Oh. Nou ja, kijk wat we nu over hebben, dat zijn eigenlijk alleen nog maar de gluten. Is heel gek, het is net rubber of elastiek of zo.  Moet je eens kijken wat er gebeurt als we er lucht in blazen. Deze hierin? Ja. Oeh! Wow, het is echt net een ballon. Ja, dat is precies wat er ook in het brood gebeurt. Ik zal het je laten zien. Geef me dat brood eens? Kijk, hier zie je alle ballonnetjes in het deeg en dat zijn de gluten die we gemaakt hebben.  En dat zorgt voor een smaakvol, luchtig en heerlijk brood. Oh, dus gluten zorgt eigenlijk voor gebakken lucht? Ja, zo kan je het wel zien ja. Maar goed, wel lekker.

Wat is gluten?

Gluten vinden we in graan. Het zit in bijvoorbeeld pasta, koekjes en brood. Gluten bestaat uit eiwitten, die lange slierten vormen als ze samen met water gekneed worden. Daardoor wordt een brood lekker luchtig.

Eiwitten in granen

De Mensenbieb

Stel je een bibliotheek voor waar verhalen letterlijk tot leven komen. Want hier leen je geen boeken, maar mensen! Bibliothecarissen Roeland en Quinty hebben voor elk kind met een brandende vraag een passend boek ... dat tot leven komt!

Ninthe (11) weet dat ze later waarschijnlijk langer dan 1.90 meter wordt. Hoe vind je broeken die passen? En kan ze dan ooit een vriendje vinden? Maaike is 1.93 meter en kan Ninthe precies vertellen hoe het is om de langste te zijn.

Hoe is het om lang te zijn?

Aftelkalender

In december tellen we af naar het nieuwe jaar! In deze aftelkalender kun je tot 31 december elke dag een vakje openmaken voor een winterse video. Klik op de afbeelding om de aftelkalender te openen. 

Winterse schoolplaat vol verrassingen 

Aftelkalender Nieuwjaar

Nieuw voor primair onderwijs

VO biologie

VO aardrijkskunde

VO geschiedenis

VO Nederlands

Economie VO

Mens en maatschappij VO

Engels VO

VO wiskunde

VO kunst

Spierenquiz

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Je spieren zijn elke dag hard aan het werk, vaak zonder dat je het merkt. In deze quiz test je hoeveel jij eigenlijk weet over je spieren, hoe ze samenwerken én wat er gebeurt als je een spierziekte hebt.

Quiz over hoe je spieren (niet) werken

Wat weet jij over spierziektes?

Kunstmatige intelligentie of AI.

Het is inderdaad fantastisch wat leuke
filmpjes tot het screenen van kanker.

AI maakt het leven leuker en langer.

Maar over de productie ervan
hoor je minder.

Samen met correspondenten over
de hele wereld onderzoek ik Natasja

Gibbs de productieketen van dingen
die we dagelijks gebruiken.

Welke gevolgen heeft
jouw consumptiegedrag

voor de mensen
die deze producten maken?

Deze week Artificial intelligence AI.

Een rennende schildpad tevoorschijn
toveren, DJ spelen.

Autorijden. Een werkstuk schrijven
over de 80-jarige Oorlog.

AI, kan het allemaal!

Vijftien jaar geleden
leek het allemaal nog toekomstmuziek.

AI. En ik heb het idee dat
het nu heel gewoon aan het worden is.

We hebben het er voortdurend over.

Hoe kan het dat het zo snel is gegaan
in één keer?

Ja, de theoretische kennis
om hoe je AI maakt,

dat lag eigenlijk al decennia
op de plank.

Maar we hadden dus heel lang niet
de juiste technologie
om dat ook echt te laten draaien.

En nu beschikken we over computerchips
die zodanig krachtig zijn,

dat we dus eindelijk al die wiskundige
modellen daarop kunnen laten runnen.

Ja, ja. Maar goed, zitten hier
alleen chips en algoritmes achter?

Of ook mensen?

Ik denk dat het wel goed is
om ook te weten dat er eigenlijk

achter die magische AI gaat ook echt
een heel leger aan mensen schuil

om een AI te trainen en het ook
van de data en de kennis te voorzien

om zover te komen als het magische
wat we nu op het scherm zien.

Stel je voor je wordt wakker
en je smartphone zegt Goedemorgen.

Ik heb het weerbericht gecheckt en stel
voor dat je een warme jas aantrekt.

En vergeet de verjaardag
van je moeder niet.

Wow, denk je?
Mijn telefoon kent me echt goed.

Maar hoe weet je telefoon eigenlijk
wat een warme jas is?

Of een verjaardag?

Maak kennis met de onzichtbare mensen
achter deze magie. De datalabelaars.

Deze mensen zijn als de leraren
van Artificial Intelligence.

Ze zitten niet voor hun klas,
maar achter een computer

waar ze eindeloos plaatjes, teksten
en geluiden van labels voorzien.

Dit is een kat.
Dit is een fiets.

Dit is een warme winterjas.
Miljoenen keren opnieuw.

Totdat de AI het verschil kent
tussen een hond en een kat.

En een T-shirt
en een dikke winterjas.

Het klinkt misschien saai, maar dit werk
is het fundament van de AI revolutie.

Zonder deze menselijke input
zou AI net zo verloren zijn

als een kleuter in een bibliotheek.
Zelfrijdende auto's.

Generatieve AI chat GPT.

Je hebt het misschien niet door,
maar het zou allemaal niet werken

zonder eerst
een label te hebben gekregen.

Hoeveel mensen doen dit?
- Ja, het is moeilijk om te tellen,

want veel mensen doen het even
en dan stoppen ze er weer mee.

Maar het is
tussen de honderd

en 300 miljoen mensen
die dit doen wereldwijd.

Zo! En waar gebeurt dat?
- Het gebeurt in Europa,

maar het gebeurt vooral in lage lonen
landen waar mensen dit doen.

Dus dan kan je denken
aan Latijns-Amerika, Azië,

Afrika zitten heel veel werkers.
Kenia bijvoorbeeld.

Ja, Een heel onthullend verhaal was
bijvoorbeeld in Kenia,

waar mensen voor OpenAI werkten
om een algoritme te trainen

dat ervoor zorgde dat eigenlijk alles
wat wij te zien krijgen schoon is.

Wat betekent Ja,
dat betekent

dat wij bijvoorbeeld
niet hele gewelddadige content zien,

of filmpjes krijgt te zien,
of hele pornografische filmpjes.

Of afschuwelijke content
met kinderen.

Dus allerlei dingen
die je niet wil zien.

Omdat alles
op het internet te vinden is,

wordt zo'n algoritme
daar in eerste instantie op getraind.

Dus je moet eigenlijk
een corrigerend algoritme maken.

En dat doen die mensen in Kenia.

Die zorgen ervoor dat wij die vreselijke
beelden dus niet te zien krijgen.

Ja.

Dit verhaal speelt zich niet af
in Silicon Valley.

Maar ver daar vandaan
in Nairobi, Kenia.

TikTok laat ons weten zich niet te
herkennen in de verhalen uit Kenia.

Van Facebook
hebben we geen reactie ontvangen.

Als je het hebt over AI,
dan heb je het eigenlijk

over de rekenkracht van deze jongens.
Graphic Processing units.

We noemen ze ook wel chips.

En die chips komen bijna allemaal
uit één land Taiwan.

In zijn eentje maakt het 60% van alle
chips die we wereldwijd gebruiken,

en zelfs 90% van alle geavanceerde
chips die nodig zijn

voor AI. Telefoons, wasmachines,
camera's, vliegtuigen, auto's,

magnetrons, lampen,
thermostaten, e-bikes.

Ze zouden allemaal niet functioneren
zonder de fabrieken die hier staan

en de mensen die erin werken.

Taiwan is een land nog kleiner
dan Nederland,

maar hofleverancier van de wereld als
het gaat om geavanceerde chips voor AI.

De bedrijven die ze maken
kunnen moeilijk personeel vinden

en daarom maken ze
gebruik van arbeidsmigranten.

Die komen vooral uit buurlanden
waar de lonen een stuk lager liggen.

Vietnam, Indonesië,
Thailand en de Filipijnen.

Taiwan telt rond de 750.000
van dit soort arbeidsmigranten.

Ze krijgen vaak een tijdelijk contract
en volgens mensenrechtenorganisaties

worden ze behandeld
als tweederangs burgers.

Volgens de Taiwanese regering
is alles goed geregeld

en is ons verhaal
niet representatief.

Ik wist dit dus niet. Denk jij dat
dat dat veel mensen dit weten?

Nee. En ik denk ook
dat grote technologiebedrijven willen
dat we het niet weten.

Want dat vroeg me af waarom
vertellen ze dit verhaal gewoon niet?

Ja, misschien omdat
we dan een probleem zouden hebben
met die werkomstandigheden. Ja.

Terwijl er gaan miljarden om
in deze business.

Ja, zou ik denken.

Misschien dat ze ietsje minder zouden
kunnen verdienen in San Francisco

en dan die mensen fatsoenlijk
kunnen betalen.

Dat zou een idee zijn ja.

Ketens in de klas

Durf jij te kijken achter de schermen van jouw consumptiegedrag? Natasja Gibbs neemt je mee naar de andere kant van de wereld, waar we de échte kosten van onze levensstijl blootleggen. Wie betaalt de prijs voor jouw gemak? Welk effect heeft jouw consumptiegedrag op de mensen die de producten maken? De serie is een samenwerking tussen Human en Omroep Zwart.

Ketens

ChatGPT, we kennen het allemaal of hebben het wel eens gebruikt. Om te zorgen dat apps als ChatGPT ons geen schrikwekkende teksten en beelden voorschotelen moeten zogeheten ghostworkers de A.I. trainen. Zij bekijken en filteren content als kindermishandeling, zelfdoding en marteling. In Kenia vertellen twee vrouwen over de trauma's die zij opliepen tijdens dit werk en hoe hun opdrachtgevers daarmee zijn omgegaan, en in Taiwan ontdekken Natasja Gibbs en haar correspondent hoe arbeidsmigranten worden behandeld die de chips produceren waar A.I. op draait.

De kosten van AI

Als jij jeuk op je hoofd hebt, buig je je arm om even lekker te krabben. Je hersenen sturen via de bewegingszenuw een impuls naar je bicep oftewel de armbuigspier. De spiervezels spannen zich aan, de spier wordt korter en dikker en jouw arm buigt. Een signaaltje naar de tricep zorgt ervoor dat je arm zich ook weer strekt. Zo werken je spieren als één team samen. In totaal heb je meer dan 600 spieren, die allemaal hun eigen functie hebben. Sommige doen hun werk automatisch, zoals voedsel door je lichaam transporteren. En wat dacht je van je hart? Ook dat is een spier, die elke dag duizenden liters bloed door je lichaam pompt zonder dat jij daarover na hoeft te denken. Poe-boem, poe-boem Zo houden je spieren je haast ongemerkt in leven. Lekker bezig, jongens! Als je een spierziekte hebt, is dat niet zo vanzelfsprekend. Terwijl bij gezonde kinderen hun spieren groeien en sterker worden, gebeurt bij jou het tegenovergestelde. Je spieren breken af en komen niet meer terug. Wetenschappers werken hard om spierziektes de wereld uit te krijgen. Als dat lukt, krijg jij zeker een lach op je gezicht - weer 15 spieren aan het werk!

Hoe werken je spieren (niet)?

In een gezond lichaam werken je spieren samen als één team. Ze zorgen bijvoorbeeld dat je hart elke dag duizenden liters bloed door je lichaam pompt. Maar als je een spierziekte hebt, worden je spieren steeds zwakker. Er is onderzoek nodig om iedereen met een spierziekte te kunnen helpen.

Clipphanger

We worden meer
en meer op onszelf teruggeworpen.

De Nederlandse politiek
voelt de druk.

De strijdkrachten
moeten op oorlogssterkte komen

en werven als nooit tevoren.

Medialogica onderzoekt
met welk beeld

nieuwe rekruten
worden verleid om te tekenen.

Wat wordt er verteld en wat niet?

Krijgsmachten proberen
om zaken als trauma's, verminking,

het afschuwelijke van de oorlog, om

dat toch een klein beetje buiten
de defensie organisatie te houden.

Eendenloopje

Voor jullie billen.
Hamstring.

Een kantoorbaan.
Dat lijkt me gewoon helemaal niks.

De hele dag op kantoor zitten binnen,
de computer.

Ik wil gewoon bezig zijn
en buiten zijn.

Mijn vader heeft
ook bij defensie gezeten vroeger

en die heeft
ook allemaal leuke verhalen verteld.

Daardoor ben ik ook wel
geïnteresseerd geraakt. Met familie
gingen we altijd soldaatje spelen.

Van die speelgoedgeweertjes
en van die pakjes aan.

Helmpje op.
We gaan voor mijn verjaardag

ook
uit het vliegtuig springen. - Ja.

Dit vind ik een
van de meest kenmerkende reclames

van de periode na de Koude Oorlog.

We kennen dan het beeld van
al die uitzendingen die we gaan doen

in in vreemde landen Afghanistan,
Afrika enzovoorts, enzovoorts.

Cambodja. En dan ontstaat het beeld
van de humanitaire soldaat,

de soldaat die eigenlijk vooral
op deze aarde is om mensen te helpen.

En deze compilatie, waarin nota bene
een Afghaans kind gelijk wordt gesteld

met de watersnoodramp
van 1953.

Ja, ik denk dat je dan heel ver af zit
van wat de krijgsmacht eigenlijk is.

Heel veel van onze militairen die
naar Afghanistan gingen bijvoorbeeld,

zeg maar vanaf 2001
en helemaal vanaf 2006 naar Uruzgan.

En die waren verbaasd dat
ze terechtkwamen in een maatschappij

die gedomineerd werd door geweld.
Wij kennen dat niet meer.

De Nederlandse krijgsmacht is op zoek
naar nieuwe rekruten.

Heel veel rekruten en dat
is al jaren geen gemakkelijke opgave.

Wat is een wapen?
Kan een pen zijn?

Dit vind ik een hele mooie, iets
van deze tijd. Dit is echt iets van...

Na de oorlog in Oekraïne is deze
reclame gemaakt, waarin je ziet dat

de krijgsmacht weer graag terug wil
naar: de krijgsmacht is belangrijk.

De krijgsmacht verdedigt Nederland,
de krijgsmacht verdedigt de NAVO.

Dat is eigenlijk wat je na de Russische
inval in Oekraïne sterk terugziet.

En ja, dan zie je eigenlijk
dat je wordt aangesproken.

Dat jongeren worden aangesproken
op hun verantwoordelijkheid.

Misschien wel belangrijker dan ooit.

Voor alle generaties van nu
en na ons. Wat pak jij op?

Er is een normale
sociologische stelregel die zegt

als het land bedreigd wordt,
dan neemt de werving toe.

Dan komen er meer vrijwilligers
om te vechten voor het vaderland.

Maar het blijkt toch
ongelofelijk lastig

om mensen te motiveren tot een hoge
mate van weerbaarheid in Nederland,

omdat dat veronderstelt
dat je dat hebt meegemaakt.

De eerste naoorlogse generatie wist
waarover we het hadden.

Als we het hadden over weerbaarheid
en over de noodzaak ervan.

In de jaren zestig, zeventig,
de welvaartsstaat.

Waar maken we ons druk nog om?
 

Je kan er een berg beklimmen,
je kan er uit parachute springen,

Je kan uitdagende dingen doen,

dingen die je in de normale
maatschappij nooit gedaan zou hebben.

En dat geeft een vorm
van kameraadschap en bevrediging.

Alsof het een sportclub is,
zou je kunnen zeggen.

Hockey is leuk, voetbal is leuk,
leven is leuk. De boer uit Friesland

ontmoet de rechtenstudent uit Leiden
en die leren dan elkaar kennen.

Dus dat geeft ook meer solidariteit.

Maar leuk?

De krijgsmacht is niet leuk. De krijgsmacht
is een geweldsorganisatie.

Werf je op masculiniteit,

op op mannelijkheid, werf je op
sportiviteit, enzovoort, enzovoort.

Dit is een mix van alles.
Hier zit werkelijk alles in.

En wat ik heel fascinerend vind is
dat beeld wat wordt geschapen

van een soort mountainbikende,
bergbeklimmende,

hulpvaardige club.
Ideale burgers zou je kunnen zeggen.

Of werfje voor een krijgsmacht
die straks naar de oorlog gaat.

Mensen zoals jij.

Het fascinerende is dat je wil
de oorlog in de werving schoonhouden.

Dus je wil net doen
alsof het een leuke club mensen

is die hele leuke wapensystemen kan
bedienen, hightech enzovoort, enzovoort.

En tegelijk in hetzelfde journaal
bijna, zou je kunnen zeggen,

om 20.00u zie je de meest
afschuwelijke, verminkte mensen.

Het zal je opdracht maar zijn.

Aan de ene kant moet je mensen werven
en enthousiast krijgen,

maar als je werkelijk alle risico's
benoemt, dan stoot je ze af.

De verhouding tussen het leger
en de samenleving

is wel op meer punten
een ongemakkelijke.

Wat je eigenlijk doet als maatschappij,
als politiek systeem, als land,

is dat je een klein gedeelte
van je burgers apart zet

om datgene te doen
waar je eigenlijk niks van wil weten.

En dat is geweld toepassen.
Nou, dat vinden wij moeilijk.

Want hebben
we niet een morele verplichting?

Ik was altijd wel een beetje
van stoer Florine.

Als we dan uitgingen bijvoorbeeld,
dan is het van: Florine erbij.

Het is oké als ik naar huis fiets.
Florien fietst mee.

Nou ja, het ging wel iets moeilijker dan
verwacht, dat ik geholpen moest worden.

Dat is wel jammer.

Ik denk dat
vrouwen er heel goed bij passen.

Vrouwen zijn wel over het algemeen
iets minder sterk dan mannen.

En je moet wel hetzelfde gewicht
en alles, dezelfde minimale eisen.

Maar ja, daar moet je
dan maar voor trainen, denk ik dan.

Het is duidelijk
dat het moeilijk is om

het hele verhaal te vertellen
en te doen wat je belooft.

Terwijl het ideaal een inclusief
en divers leger is,

blijft het masculiene beeld
Defensie in de weg zitten.

En dat komt op scherp te staan
nu de wereld grimmiger wordt

en vraagt om
een bepaald soort militair.

Een vruchtbare bodem voor
de krijgsmacht is chaos en geweld.

Ik bedoel maar:
Waarom zou je als een krijgsmacht

nodig hebben als een land
helemaal niet meer bedreigd wordt?

Er is een wat controversiële uitspraak
van een Israëlische collega,

Martin van Creveld,
Die zei ooit van: het beste wat

een krijgsmacht kan overkomen, is dat
het terecht komt in een grote oorlog.

Ten eerste hoef je nooit meer te
discussiëren over het bestaansrecht

van die krijgsmacht,
want het is heel erg duidelijk.

En dan zei er ook bij: Het
is wel fijn als het een tijdje duurt,

want dan raakt
een hele generatie bekend.

Hij zegt Dan raakt een hele generatie
bekend met het fenomeen oorlog.

Keihard. Wat hij zegt. En
het zou ook niet mijn uitspraak zijn.

Maar voor de werving
is het probleem opgelost.

Want je hebt
altijd genoeg militairen.

Medialogica in de klas

Een artikel in de krant, een programma op tv: de media hebben veel invloed op de manier waarop het publiek een onderwerp beoordeelt. Maar in hoeverre zijn de media een betrouwbare gids?

Naar de website van Medialogica

De oorlogsdreiging is terug in Europa en dus breidt Defensie uit, met wel negenduizend mensen per jaar. Hoe vind je nieuwe rekruten voor het leger? Met welke beelden worden zij – voornamelijk pubers – verleid om te tekenen? En met name ook: wat zien we niet? Medialogica duikt in de wereld van de marketing van onze krijgsmacht.

De marketing van onze krijgsmacht

Nieuw voor voortgezet onderwijs

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Schooltv

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!