Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

VPRO

Bewerkte afleveringen van het VPRO-programma Tegenlicht, voor de vakken maatschappijleer, aardrijkskunde, economie, biologie, techniek en scheikunde/NLT.

Programmaheaders

Organisatie en bestuur

Tegenlicht in de klas

Programmalogo's

VPRO Tegenlicht

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Vlas

In Nederland streven we ernaar dat dertig procent van de nieuwe huizen voor één derde bestaan uit natuurlijke bouwmaterialen, liefst van eigen grond. Dit noemen we biobased bouwen. Voor dit nieuwe bouwmateriaal zijn leveranciers nodig en dat kunnen traditionele boerenbedrijven zijn.

De landbouw als leverancier van bouwmaterialen

Vrouw met sjaal

Schrijver en activiste Naomi Klein vecht al jaren tegen ongelijkheid. Tegen de hebzucht van grote bedrijven en het korten van sociale voorzieningen. Ze ziet om zich heen de polarisatie toenemen.  Om die polarisatie te doorbreken pleit zij voor meer samenwerking tussen rechts en links.

Een verbonden samenleving met rechts en links

Boer in weiland bij meetinstallatie

Het klimaat verandert en de natuur wordt steeds schaarser. En wat schaars is, is geld waard. Langzaam maar zeker ontstaat er een nieuwe economie waarin de natuur de markt op gaat en die een zee aan kansen gaat bieden. Er zit waarde in een gezonde planeet.

Handel in koolstof

Jaarlijks worden er over de hele wereld miljarden tonnen  CO2 uitgestoten. Dat komt onder andere door de mens met het gebruik van fossiele brandstoffen in de industrie, verwarming en vervoer. Wetenschappers zijn nu aan het zoeken naar manieren om naast het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen ook te kijken hoe we die CO2 uit de lucht kunnen halen of, zoals hier, de warmte van de zon tegen te houden het zogenaamde Solar Radiation Management. 

In Silicon Valley in Amerika wordt hiermee al geëxperimenteerd. Er worden  grote ballonnen met Zwaveldioxide opgelaten. Deze ballonnen ontploffen op 10 km hoogte in de stratosfeer. De ballon stort naar beneden, maar de zwaveldioxide blijft hangen.

En dan is er het poolijs. Per jaar smelt het harder, waardoor er minder zonnestraling door poolkappen, wordt afgeketst.

En dus worden er gaten in het ijs geboord om zo het onderliggende water over het ijs te laten uitvloeien. Als er per jaar 100.000 vierkante kilometer ijs smelt, moet dezelfde hoeveelheid dus ook  worden opgepompt.

Er zijn ook andere manieren om de aarde af te koelen, bijvoorbeeld door CO2 uit de atmosfeer te halen. Ook hiernaar worden onderzoek gedaan. Zoals het simpelweg opzuigen van de CO2 met grote luchtzuigers.

Direct Air Capture zuigt de buitenlucht op en haalt het door een filter. Daar blijft de CO2 in hangen. Om de CO2-deeltjes uit de  filter te krijgen, moet deze worden verhit. Dat verhitten kost heel veel energie. Dus dit soort installaties moeten worden geplaats op plekken waar veel natuurlijke energie beschikbaar is zoals in IJsland.
In De Rotterdamse haven willen ze CO2 bij de bron opvangen en dan opslaan in oude gasvelden in de Noordzee.

Maar of dat opslaan in gasvelden echt lukt is nog niet bewezen. Sterker nog meerdere proefprojecten zijn vroegtijdig gestopt. Hoe kunnen we de CO2 dan opslaan. De hoeveelheid CO2 in de lucht is gigantisch. Er is een enorme industrie nodig om het er weer uit te halen en op te slaan. Welk idee is schaalbaar genoeg om die klus te klaren.

Tom Green heeft ook een idee.

Het groene CO2 slurpende mineraal Olivijn wordt op stranden verspreidt. Maar hoeveel hebben we ervan nodig en waar halen we het vandaan

Wereldwijd wordt er ieder jaar zo’n 40 miljard ton CO2 uitgestoten en dat komt bovenop de 1000 miljard ton die er al te veel is in de atmosfeer. Er zullen dus meerdere oplossingen gevonden moeten worden.
De natuur zelf neemt de meeste  CO2 op, dat kan het eenvoudigst met het planten van bomen. Als er nu in een gebied zo groot als de VS bomen zouden worden geplant, kunnen we daarmee in de komende decennia 205 miljard ton CO2 opnemen. Zo’n hoeveelheid is met de huidige techniek niet te halen. Bossen, mangrovebossen, moeraslanden en ook de zeeën zijn de meest voor de hand liggende CO2 opnemers. Maar die zijn we juist aan het vernietigen. Emilie en Thomas zoeken daarom de oplossing in het herstellen van de bodem van de Noordzee.

Dat doen ze met zandstenen rif structuren die ze op de kale vlakte van de Noordzee plaatsen. Daar is drie jaar geleden mee begonnen en de eerste resultaten zijn zichtbaar en beter dan verwacht.

Te veel broeikasgassen in de atmosfeer zorgen voor de huidige klimaatverandering. Wetenschappers denken eraan het teveel aan CO2 weer uit de atmosfeer te kunnen halen, gaat ze dat lukken en is het klimaatprobleem dan opgelost?

Klimaatverandering aanpakken met afkoeling

Er ligt overal treinrails en er zijn genoeg stations in Europa, maar om overal te komen beginnen de problemen vaak aan de landsgrenzen.
Pier Eringa heeft lang in de wereld van de spoorwegen gewerkt en is erachter gekomen hoe complex de systemen zijn.

Ieder land heeft niet alleen haar eigen systeem, maar ook de dienstregeling verschilt.
Tussen Frankrijk en Baskenland in Spanje ligt een doorgaand spoor. Toch moet een reiziger drie keer van treinmaatschappij veranderen. De Franse trein stopt in de plaats Hendaye, dan moet er worden overgestapt  op een Baskische trein die 3 kilometer verder in het station van Irun stopt om de passagiers in een Spaanse trein verder te laten reizen.
Een treinreis van het Franse Cerbère naar Portbau in Spanje stopt bij de grens, omdat een  Spaanstalige machinist de trein moet overnemen. Want alleen deze mag in Spanje de trein besturen. Ook al is dat maar voor een paar kilometer.
Dichter bij huis, bij de grens tussen Duitsland en België staat de trein ook een tijd stil.

Er komt hier een Belgische machinist aan boord die Frans, Nederlands maar ook Duits spreekt.

Jon Worth is treinvlogger. Hij zoekt uit hoe het in Europese grensplaatsen gesteld is met het treinvervoer.

Er zijn ondernemers  die het grensprobleem van de spoorwegen proberen te doorbreken. Zoals Elmer van Buuren die met zijn bedrijf ‘European Sleeper ’s nachts van Brussel naar Berlijn rijdt. 

Desondanks heeft Elmer toch een trein op de kop weten te tikken en deze rijdt nu tussen Brussel en Parijs. Maar voor de dagelijkse schoonmaak van deze trein, mag hij van de nationale spoorwegen van België niet in de buurt van het centraal station van Brussel staan. 

Voor vertrek moeten de toiletten van de trein worden geleegd en de trein schoongemaakt worden. Maar ook eten en drinken moet worden ingeladen en het beddengoed worden verschoond.

De grenzen in de Europese Unie zijn opgeheven en met de auto en het vliegtuig kun je overal heen. Maar met de trein door Europa reizen is een stuk lastiger.

Afwijkende spoorwegen in Europa

Eeuwenlang worden er schepen gebouwd in Nederland. Dat verdwijnt door de concurrentie van goedkopere scheepsbouwers uit Azië. Nederland gaat zich dan meer richten op de kenniseconomie.  Een goed voorbeeld van Globalisering.
Maar in de jaren ‘20 ondervindt ook Nederland de gevolgen van corona en oorlog. We komen erachter dat we op vele gebieden te veel afhankelijk zijn geworden van andere landen. 
De meeste schepen worden tegenwoordig gemaakt in Azië, bijvoorbeeld in China.

Carlijn Bodéwes is business developer bij scheepsbouwer Bodéwes in Groningen. Een familiebedrijf dat wordt gerund door haar vader Herman. Het bedrijf is opgericht in 1812.

En daarom is 3 jaar geleden het eerste hybride koopvaardijschip van de werf gerold. Innovatie is één van de manieren waarmee Bodéwes al 200 jaar het hoofd boven water weet te houden. Ze doen alles nèt even anders. Zijn wars van poespas. Geen pr-afdeling en geen glossy folders. De nieuwe generatie staat klaar om het familiebedrijf over te nemen: En dat is naast Carlijn ook haar zus Nienke die projectmanager is. Ze zijn vastbesloten om níet de laatste generatie te zijn die het bedrijf drijvende houdt.

Terwijl Carlijn vooral op kantoor zit, voelt Nienke zich het meest thuis op de werkvloer. Ze is bezig met de aflevering van het 5e hybride schip.

Wat er beter kan is een uitdaging voor de ontwerper van het bedrijf, Rik. Hij heeft ervoor gezorgd dat de schepen steeds zuiniger zijn geworden. En dat waarderen de klanten.

Rik heeft veel ervaring in de bouw van schepen. En dat komt nu goed van pas met de onveilige situatie in bijvoorbeeld de Rode zee. Daar kan hij z’n kennis goed bij gebruiken.

Om schepen te bouwen heb je natuurlijk wel personeel nodig. En dat is in Nederland niet makkelijk te vinden. Want wie wil er nu nog werken in een koude hal tussen roestig staal, verbrand ijzer en vette takels. En dat in een kakafonie van boor-, slijp- en hamergeluiden. 

Bodéwes heeft een tijdje het maakwerk uitbesteed aan Oost-Europa. Maar daar zijn ze snel weer op teruggekomen. 

En dat werk wordt nu gedaan door vakmensen uit verschillende landen. Hoe Nederlands is het bedrijf dan eigenlijk nog. De komende jaren liggen er nog enorme uitdagingen te wachten op de scheepsbouw. De scheepvaart moet worden verduurzaamd en veel schepen zijn verouderd. Maar daar ligt ook weer een kans om scheepsbouwopdrachten terug naar Nederland te halen.

In 1980 wordt bijna de helft van alle schepen in de wereld gemaakt in Europa. Nu is dat nog maar 4%. De meesten worden gebouwd in Azië. Wat is hier mis gegaan en hoe kunnen we het tij keren.

Scheepsbouw terug naar Nederland

De rampzálige gevolgen van kledingindustrie worden steeds duidelijker. Door de gigantische overproductie hebben we metershoge kledingafvalbergen gecreëerd. Samen met vervuild water en een overmatige CO2-uitstoot, die gróter is dan de lucht- en scheepvaart bij elkaar, heeft de textielindustrie een enorme impact op onze ecologische voetafdruk. En dat álles gaat ook nog eens gepaard met sociale ongelijkheid in de productie van onze kleding
Catarina Occhio is adviseur duurzaamheid en zij probeert er iets aan te doen. Ze adviseert enkele luxe modemerken op het gebied van duurzaamheid en betere werkomstandigheden.
Catarina is in Milaan, waar de mode voor het nieuwe seizoen wordt gepresenteerd. Het publiek vergaápt zich hier aan de sterren en invloedrijke influencers uit de modewereld .

En dan het liefst zo goedkoop mogelijk. In lagelonenlanden onder sléchte werkomstandigheden. Na de ramp in Rana plaza, waar in 2013 een textielfabriek instort en ruim 1100 mensen om het leven komen, zou de controle strénger worden en de arbeiders het beter krijgen. En al is er wel wát verbeterd, de productie gaat nog steéds op de oude voet verder.

De kledingindustrie probeert ons intussen te laten geloven dat ze heél natuur- en mensvriendelijk te werk gaan. Sara Dubbeldam heeft een fashionblog en zij zoekt uit in hoéverre de verschillende kledingmerken hun beloftes nakomen.

Sara heeft al enkele successen op haar naam staan. Zo heeft ze Primark aangeklaagd voor valse voorlichting aan haar klanten.

Er zijn ook ondernemers die proberen het ánders aan te pakken door van hergebruikte materialen een nieuw product maken. Dat doet ook Annemieke Koster. Zij heeft een unieke weefmachine uitgevonden die gerecycled katoen gebruikt. 

Annemieke is in Enschede dus goed bezig. Maar aan de andere kant van de wereld gebeurt nog steeds het tegenovergestelde.

Catarina heeft zoveel vertrouwen opgebouwd binnen de modewereld dat het haar lukt om CEO’s te verleiden om te veranderen. Zo ook de CEO van het modemerk Cloé  Ricardo Bellíni

De overproductie in de vervuilende kledingindustrie is een groot probleem. Zonder wetgeving zal dat niet veranderen, maar we kunnen ook zelf bewuster omgaan met het kopen van kleding.

De kledingindustrie draait op volle toeren. Er wordt meer geproduceerd dan we dragen en dat heeft grote gevolgen voor het milieu.

Overproductie in de kledingindustrie

Ons huis staat vol met spullen en we kopen dagelijks nieuwe producten erbij. Maar, de  snelheid waarmee we nu producten kopen en weer afdanken zorgt voor een groeiende berg afval.

De wegwerpmaatschappij

Tien jaar geleden stond Nederland nog hoog in de wereldwijde lijst voor gendergelijkheid. Maar nu zijn we afgezakt naar de middenmoot. Wat kunnen we daaraan doen en wat kunnen we leren van IJsland?

Gendergelijkheid in Nederland en IJsland

In ons land is de woningmarkt volledig vastgelopen. Jongeren komen nauwelijks aan een woning. Wat hebben we verkeerd gedaan? En kunnen we iets leren van Oostenrijk?

Wat kunnen we doen aan de vastgelopen woningmarkt?

Nederland is altijd in strijd met het water. We  zijn heel goed geworden in het water buiten de dijken houden. Maar hoe zou het zijn als we het water toe zouden laten, zoals dat in Nigeria gebeurt.

Bouwen op water

Migranten zijn meestal negatief in het nieuws. Maar migratie biedt ook kansen en kan oplossingen bieden voor werkgelegenheid in Europa.

Migratie als oplossing

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Koningsdag

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Tegenlicht in de klas

Type videos