Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

VPRO

Bewerkte afleveringen van het VPRO-programma Tegenlicht, voor de vakken maatschappijleer, aardrijkskunde, economie, biologie, techniek en scheikunde/NLT.

Programmaheaders

Organisatie en bestuur

Tegenlicht in de klas

Programmalogo's

VPRO Tegenlicht

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Zijn hele leven doet Ad de Jong ’s ochtends vroeg de lichten aan in zijn kleine buurtsuper in Schoonrewoerd. De handelingen zijn voor hem net zo vertrouwd als opstaan. Maar het laatste jaar wordt het steeds lastiger.
 
 
Jaren geleden heeft Ad de winkel al voorzien van ledverlichting. Maar een supermarkt heeft ook andere grote energievreters.
 
Een crisis drukt ons met de neus op de feiten. Klimaatverandering gaat geleidelijk, maar snelle stijging van je energiekosten zet aan tot actie.
Reint Jan Renes bekijkt de energietransitie niet van de technische- maar meer van de sociale kant.
 
Ad nodigt via de dorpskrant mensen uit om hen zijn situatie voor te leggen en te vragen of ze de dorpswinkel willen behouden. Er komen veel meer mensen dan hij had verwacht.
 
Samen een dorpswinkel runnen en investeren in duurzamere apparatuur. Dit dorp werd wakker geschud door een ondernemer. Maar mensen in een sociale huurwoning hebben weinig mogelijkheden om hun huis te verduurzamen. Vooral als de huurbaas niet van plan is om mee te werken.
In Amsterdam Oost startten Janneke en Francis de Fixbrigade.
 
De Fixbrigade kijkt wel je op een goedkope manier je huis zo goed mogelijk kunt isoleren.
 
Wat kun je doen om minder afhankelijk te worden van energiemaatschappijen? Energie is onzichtbaar en de markt is niet transparant. In Zutphen laten ze zien hoe je weer zelf grip kunt krijgen op de energievoorziening. Een groep inwoners is daar een energiecoöperatie begonnen die samen zonnepanelen beheren.
 
Omdat Zutphen Energie geen aandeelhouders heeft, kan alle opbrengst van de zonnepanelen direct terugvloeien naar de gemeenschap.

De oorlog in de Oekraïne heeft ons met de neus op de feiten gedrukt. Als we minder afhankelijk willen zijn van anderen, moeten we zuiniger omgaan met energie. Wat kunnen we zelf doen?

Samen vergroenen

De rivier de Narva is de grens van Estland met Rusland. Het Rusland dat in februari 2022 Oekraïne is binnengevallen. Als Rusland deze rivier oversteekt en NAVO-land, Estland aanvalt, zijn wij ook in oorlog. Dat staat in artikel 5 van het NAVO-bondgenootschap: “een aanval op één NAVO lidstaat is een aanval op allen” . Hoe reëel is dit scenario?
Het ziet er nog vredig en rustig uit in de grensstad Narva. Een stad met een beladen geschiedenis. Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog wordt Narva platgebombardeerd door de Russen om zo de nazi’s te verdrijven. Estland en dus ook Narva wordt na de tweede Wereldoorlog onderdeel van de Sovjet Unie die de stad weer opbouwt. Maar de oorspronkelijke bewoners moeten plaatsmaken voor nieuwe importburgers uit Rusland. En als Estland in 1991 weer onafhankelijk wordt, is 90 procent van de bewoners nog steeds Russisch. Hier is dus dezelfde situatie als in de door Poetin aangevallen Donbas in Oekraïne.
Nikita komt uit zo’n Russische familie. Maar hij is een geboren Est en heeft zich als vrijwilliger aangesloten bij een burgermilitie.
 
Estland is dus voorbereid op een eventuele oorlog. Niet alleen het leger, maar ook de burgers. Ze melden zich massaal aan bij de zogenaamde Defense Leage. Een burgermilitie die door heel Estland paramilitaire trainingen verzorgt. Ook de vrienden Arbo en Mart hebben zich aangemeld en dat terwijl Mart een geboren pacifist is. 
 
De Esten zijn erg begaan met het lot van de Oekraïners. Ze steunen hen dan ook op allerlei gebied. Zoals Johanna-Maria Lehtme die de organisatie NGO Slava Ukraini heeft opgericht waarmee zij eten, medicijnen en andere voorraden inzamelt voor de mensen in Oekraïne.
 
Stel je voor hoe alles in één klap kan veranderen en het leven dat je hebt opgebouwd met alle vrijheden die daarbij horen ineens onderuit wordt gehaald. Wat ga jij dan doen?

De oorlog in Oekraïne is een voorbeeld van een recente oorlog. Wij zitten ver van de frontlinie, maar wat als zo’n oorlog dichterbij komt?

De prijs van de vrijheid

In de volgende eeuw is Afrika het continent waar de meeste jonge mensen wonen. De bevolking zal dan gegroeid zijn van 1,3 miljard nu naar bijna 4 miljard mensen. De economie van Afrika is één van de snelst groeiende ter wereld.
 
Hoe zal Afrika er over 50 jaar uitzien?
 
Voordat de Europeanen hun kolonies gaan stichten is Afrika lange tijd één groot continent waar vele volkeren wonen die vrij kunnen rondtrekken. 
 
Vanaf de 19e eeuw leggen de Europese landen die delen van Afrika hebben gekoloniseerd, vaak kaarsrechte grenzen aan om zo het continent onder elkaar te verdelen. Het maakt het rondstrekken van de volken alleen maar moeilijker.
 
Na de tweede Wereldoorlog begint de Afrikaanse onafhankelijkheidsstrijd. Bij veel Afrikanen bestaat de wens om de grenzen op te heffen. 
 
Eén van de grootste voorvechters van deze pan Afrikaanse gedachte is de premier van Ghana Kwame Nkrumah. Hij is de eerste Afrikaanse leider die zijn land in 1957 naar onafhankelijkheid leidt. 
 
De Verenigde Staten van Afrika. Oud- Politicus Arthus Mutambara gelooft nog steeds in deze droom.
 
De vliegverbindingen in Afrika lopen nu nog steeds volgens de oude koloniale structuren. Dus als je bijvoorbeeld van Zuid-Afrika naar Algerije wil, moet je via Europa.
 
Aan de kust van West-Afrika zijn de contouren al zichtbaar van een samenwerking tussen landen. Het ecowasgebied, een gemeenschappelijke handelszone waar 350 miljoen mensen vrij met elkaar handel kunnen drijven.
Naast deze regio, zijn er nog meer mogelijkheden in het Afrikaanse continent.	
 
Al die activiteiten kosten natuurlijk veel energie. Ook daar wordt aan gewerkt. Zoals hier in Kenia.
Hier hebben ze veel wind.
 
Maar hoe wordt die droom werkelijkheid. Kunnen de leiders van de Afrikaanse landen over hun eigen schaduw heenstappen?
 
Het initiatief zal moeten komen van de jonge Afrikanen. Zij verenigen zich in protestbewegingen en zetten druk op hun leiders om Afrika te verenigen.

Er zijn een aantal grootmachten in de wereld zoals de Verenigde Staten, China en de Europese Unie. Afrikaanse landen horen daar niet bij. Maar wat zou er gebeuren als de landen in Afrika zich zouden verenigen, zoals in Europa.

De Verenigde Staten van Afrika

Wetenschappers noemen de tijd waarin we leven wel het Antropoceen. De periode waarin de mens de natuur flink overhoop haalt. Onze drang naar vooruitgang heeft het aanzien van de aarde dramatisch veranderd, ecosystemen vernietigd en diersoorten uitgeroeid. Antropos komt van het Grieks en betekent mens.
Milieufilosoof Glen Albrecht vindt het hoog tijd voor een nieuwe aanpak. Hij noemt het, het symbioceen. Een nieuw tijdperk waarin mens, natuur en technologie samenwerken. Symbiose betekent in de biologie het samenleven van meerdere organismen die afhankelijk van elkaar zijn. 
 
Volgens Albrecht moeten we op zoek naar vervangers voor alle niet natuurlijke producten die we nu maken. Die vervangers moeten bestaan uit natuurlijke materialen die na gebruik ook weer kunnen worden opgenomen door de natuur. 
 
Lucas de Man bouwt met natuurlijke materialen en blijft daarbij dicht bij huis. Hij gebruikt materialen die biologisch afbreekbaar zijn. In een demonstratiehuis heeft hij de mogelijkheden samengebracht.
Bio kunstenaar Jalila Essaïdi maakte enkele jaren geleden van spinzijde en menselijke huidcellen een soort kogelvrije huid. Recenter ontwikkelde ze mestic, textiel van koeienmest.
 
Helemaal volgens de symbiocene gedachte zou je zeggen. Maar Jalila wil verder.

Als mensheid zijn we bezig met het vernietigen van de natuur en het opwarmen van het klimaat op aarde. Is dat echt nodig om comfortabel te leven of kan het ook anders?

Samen leven in het Symbioceen

Na de Tweede Wereldoorlog is de Europese Unie opgericht, mede om te voorkomen dat er ooit nog oorlog zou worden gevoerd in Europa. Maar oorlogen zijn er daarna wel geweest en blijven ook komen. Hoe kan de EU dat voorkomen?

De Europese Unie nu en in de toekomst

Ze zitten niet alleen in je computer, maar ook in mobieltjes, auto’s en wasmachines. Eigenlijk zijn ze overal: piepkleine computerchips. Dit Nederlandse bedrijf speelt een belangrijke rol in de productie.

De productie van computerchips

De handel in de wereld loopt niet meer zo gesmeerd als een paar jaar geleden. Klimaatproblemen, oorlogen en een wereldwijd virus lijken ons wakker te schudden. Is het traditionele handelssysteem wel toekomstbestendig?

De toekomst van de internationale handel

Sinds het aantreden van Poetin is de vrije pers in Rusland langzaam maar zeker uitgebannen. Na de inval in de Oekraïne in 2022 wordt de media volledig  gecontroleerd en is er van onafhankelijke journalistiek geen sprake meer.

Staatsmedia in Rusland

Te voet, op de fiets of met de auto. We zijn altijd onderweg. Mobiliteit zit in onze genen, maar hoe zullen we ons in de toekomst voortbewegen?

Mobiliteit van morgen

Naast onze gewone wereld leven we tegenwoordig ook steeds meer in een virtuele wereld. Deze wordt bestuurd door digitale techniek en voor ons gecreëerd door de grote Tech bedrijven, zoals Google en Facebook. Dit noemen we de metaverse.

Metaverse, leven in een virtuele wereld

Big Tech bedrijven, zoals Google, Apple en Facebook, hebben steeds meer invloed op ons dagelijks leven. We zijn ons daar steeds meer bewust van. Toch lijkt het erop dat we hier geen weerstand tegen kunnen bieden en staat de autonomie van ons werk, ons denken en ons leven constant op het spel.

Uitweg uit de Big Tech

Onze economie is altijd afhankelijk geweest van fossiele brandstoffen, zoals aardolie en aardgas en dus van de landen die deze grondstoffen leveren. Maar nu we steeds meer gebruik maken van schone energiebronnen, die we zelf kunnen opwekken, neemt die invloed af. Intussen ontstaat er wel weer een nieuwe afhankelijkheid. Een afhankelijkheid naar kritieke grondstoffen.

Een nieuwe wereldorde met kritieke grondstoffen

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Tegenlicht in de klas

Type videos