PO aardrijkskunde

Natuur en techniek PO

Geschiedenis PO

Sport PO

Engels PO

Taal en spelling po

Kunst PO

Mens en maatschappij PO

Rekenen PO

Dit is de vlag van de provincie die we helemaal in het noorden van ons land vinden: Friesland. Je ziet deze vlag op heel veel producten uit Friesland. Friezen zijn dan ook erg trots op hun provincie. Ze hebben zelfs een eigen taal: het Fries. Alle plaatsnamen in Friesland hebben behalve een Nederlandse, ook een Friese naam. De meeste mensen in Friesland spreken zowel Nederlands als Fries, en kinderen leren het ook allebei op school. De Waddeneilanden Vlieland, Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog horen ook bij Friesland. Je moet wel even de Waddenzee oversteken om er te komen. Als je geluk hebt kom je een zeehond tegen. Elk Waddeneiland heeft zijn eigen karakter, maar op elk eiland vind je oude dorpjes, een heleboel duinen en kilometerslange stranden. Geen wonder dat veel mensen er graag op vakantie gaan.  In Friesland is veel ruimte en rust. Je vindt er uitgestrekte weilanden, maar ook duingebieden, moerassen en bossen. En als het eb is, kun je over de bodem van de Waddenzee lopen. Ook zijn er in Friesland een heleboel meren. Veel toeristen komen dan ook graag naar Friesland om te varen en te watersporten. Als het water in de winter bevroren is, kun je er schaatsen. Heel soms is het ijs dik genoeg voor de allergrootste schaatswedstrijd van Nederland: de Elfstedentocht. Dit is een tocht van meer dan 200 kilometer langs 11 Friese steden.  Zelfs de koning heeft de Elfstedentocht een keer geschaatst! Op deze bijzondere brug in Friesland staan de portretten van duizenden schaatsers die de tocht hebben uitgereden.  Andere Friese sporten zijn skûtsjesilen en fierljeppen, dat is Fries voor polsstoksverspringen. De hoofdstad van Friesland is Leeuwarden. Je herkent de stad aan zijn grachten en aan de scheve toren, de Oldehove. Leeuwarden is ook een echte kunststad, overal op straat kom je beelden en schilderingen tegen. Bekende Friese specialiteiten zijn oranjekoek en suikerbrood, of sûkerbole in het Fries. 
Friesland telt maar liefst vier werelderfgoederen. Dat zijn gebouwen of gebieden die erg bijzonder zijn en daarom beschermd moeten worden. Eén zo’n bijzonder gebouw is dit museum in het stadje Franeker: het oudste planetarium ter wereld. Het is een bewegend model van alle planeten in ons zonnestelsel, gemaakt door de Fries Eise Eisinga. En: hij doet het nog steeds! Omdat Friesland erg laag ligt, overstroomde het vroeger vaak. Daarom zijn een heleboel boerderijen en kerken gebouwd op terpen. Op deze zelfgemaakte heuvels kregen de mensen geen natte voeten. Groeten uit Friesland!

De provincie Friesland

Maak kennis met de twaalf provincies van Nederland! Wat is de hoofdstad van Limburg en waar staat de provincie Gelderland om bekend? Bekijk de video’s en oefen met topo in de schoolplaat!

Land in zicht

Friesland is een bijzondere provincie: er horen maar liefst vier eilanden bij. De mensen spreken er hun eigen taal: het Fries. De hoofdstad is Leeuwarden. Friesland is een sportieve provincie: je kunt er heerlijk varen, fierljeppen en schaatsen.

Land in Zicht: de 12 provincies

Een schitterende bloem op de meest onverwachte plekken – Pascal en Serah gaan op jacht naar de klaproos.  Dat ze de bloem allebei gaan vinden is geen verrassing, maar wie maakt de mooiste foto?

Op zoek naar een klaproos | SoortSafari

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Het Klokhuis

Klokhuis SoortSafari

Op zoek naar een klaproos 

Land in zicht - provincies van Nederland

Van de Noordzeekust tot het Drielandenpunt tot de Waddeneilanden, er is ontzettend veel te ontdekken in de twaalf provincies van Nederland. Duif neemt je mee op zijn verkenningstocht. Zo leer je niet alleen welke provincie waar ligt, maar leer je ook meer over de cultuur, natuur en geschiedenis. Weet je waar alle provincies en provinciehoofdsteden liggen? Dan is het tijd om jezelf te testen met het oefenspelletje.

Interactieve schoolplaat over de twaalf provincies van Nederland

Zo krijg je ze alleen in Noord-Brabant: echte worstenbroodjes. De naam zegt het al, het zijn broodjes met een gehaktworstje erin. Dit is één van de lekkernijen die typisch zijn voor deze provincie.  
De hoofdstad van deze provincie is ’s-Hertogenbosch. Deze stad staat bekend om een andere typische lekkernij: Bossche bollen! Dit zijn grote roomsoezen met een laagje chocola er overheen.  
’s-Hertogenbosch wordt ook wel Den Bosch genoemd en lag vroeger middenin een moeras. Door de binnenstad loopt de Binnendieze. Vanaf het water zie je de stad vanaf een hele andere kant! 
 
In de stad Eindhoven vind je ongelofelijk veel knappe koppen. Eindhoven wordt ook wel ‘Brainport’ genoemd, oftewel brein-haven. Ze noemen zichzelf ‘de slimste regio van de wereld’. Er zit een universiteit die zich specialiseert in techniek.  
Er worden allerlei bijzondere uitvindingen gedaan en getest, zoals deze: een nieuwe manier om energie op te wekken op festivals.  
Daarnaast zitten er veel bedrijven die slimme technische oplossingen bedenken. In deze stad werd in 1891 een gloeilampenfabriek geopend. Uiteindelijk groeit dit uit tot een groot bedrijf dat niet alleen gloeilampen maakt, maar ook radio’s, scheerapparaten en apparatuur voor in ziekenhuizen. 
Een ander bedrijf maakt kleine, maar onmisbare technologie: chips. Zonder chips zouden smartphones niet bestaan en zou een computer zo groot als een klaslokaal zijn.  
 
Noord-Brabanders staan erom bekend dat ze praten met een zachte G. 
 “Ja, da’s gewoon een stukje eigen. Da’s Brabants en daar word je mee geboren. Als je het niet hebt, dan... dan heb je het niet.”

In Noord-Brabant vind je ook heel veel mooie natuur, zoals de Biesbosch. Dit ligt deels in Zuid-Holland en deels in Noord-Brabant.   
Dit gebied is bijzonder, omdat je hier hoog water en laag water hebt. Zoals eb en vloed bij zee, maar dan met zoet water. Het is een doolhof van riviertjes en er komen veel verschillende planten en dieren voor, zoals verschillende watervogels.  
Ook de visarend komt hier voor. Zie je dat hij een vis in zijn klauwen heeft?  
En dit dier is ook erg bijzonder… De bever! Hij gebruikt takken om een huis te bouwen, dit heet een burcht.  
  
Een ander bijzonder gebied is de Loonse en Drunense Duinen. Deze duinen liggen niet aan zee, maar zijn een groot gebied met bos, heide en vooral veel zand. Doordat de wind het zand verplaatst, ziet het er hier door de jaren heen steeds een beetje anders uit. Hier kan je heerlijk uitwaaien!  
  
Iets verderop vind je ook een groot, bekend pretpark.  
  
De bodem bestaat in Noord-Brabant vooral uit zandgrond. Op die grond kan dit plantje prima groeien: de aardbei. Heerlijke zomerkoninkjes uit eigen land. 
 
En wat kan er natuurlijk niet ontbreken als het om Noord-Brabant gaat? Carnaval! Van oudsher is dit een katholiek feest.   
Iedereen is verkleed of draagt een kiel. De polonaise mag natuurlijk niet ontbreken, net als confetti.  
De leiding over de stad of het dorp is dan even in handen van Prins of Prinses Carnaval. Mensen genieten van de optochten in verschillende steden en dorpen…  
En overal is muziek, door blaasbands, harmonie-orkesten en andere carnavalsartiesten. 
 
Groeten uit Noord-Brabant!

De provincie Noord-Brabant

De provincie Noord-Brabant staat bekend om worstenbroodjes en Bossche bollen. De hoofdstad is ’s Hertogenbosch. De regio Eindhoven wordt ook wel Brainport genoemd. Er zit een technische universiteit en veel bedrijven die slimme technische oplossingen bedenken. Brabanders praten met een zachte G en tijdens carnaval is het groot feest.

Nieuw voor primair onderwijs

VO biologie

VO aardrijkskunde

VO geschiedenis

VO Nederlands

Economie VO

Mens en maatschappij VO

Engels VO

VO wiskunde

VO kunst

In juli 1995 verandert een klein idyllisch stadje in Bosnië, op maar twee uur vliegen van hier in het toneel van de grootste massamoord in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Van een populair vakantieoord verandert voormalig Joegoslavië in een grimmig oorlogsgebied waar mensen die tot voor kort elkaars vrienden en buren zijn vijanden worden. In Srebrenica, een stad waar tienduizenden mensen hun toevlucht vinden moeten Nederlandse VN-soldaten de vrede bewaken. Maar dat gaat fout. Meer dan 8000 mannen en jongens worden op gruwelijke wijze vermoord. Een genocide. In deze video leg ik je uit wat er 30 jaar geleden, gebeurde in Srebrenica. Om de genocide in Srebrenica te begrijpen en ook wat de Nederlanders daar deden beginnen we in Joegoslavië, een land dat in de jaren 90 uit elkaar valt. Het bestaat daarvoor uit zes deelrepublieken: Slovenië, Kroatië, Bosnië en Herzegovina, Servië, Montenegro en Macedonië. Die toen, anders dan nu, dus geen losse landen waren. In die deelrepublieken leven allerlei bevolkingsgroepen, naast en door elkaar ongeacht geschiedenis of religie. Onder het regime van communistische leider Tito is er geen ruimte voor onderlinge verschillen. Mensen leven, zo lijkt het, in goede harmonie naast elkaar. Wat je etnische of religieuze identiteit is doet er niet toe. Je bent Joegoslaaf. 35 jaar houdt Tito dit fragiele evenwicht bij elkaar. Tot alles verandert. Onderdrukt nationalisme vindt z'n weg naar boven. De jaren 80 zijn woelig, spanningen uit het verleden steken de kop op. Verschillende groepen willen autonomie en eisen hun eigen staat op. Joegoslavië wankelt, want de republieken Kroatië en Slovenië hebben zich onafhankelijk verklaard. Begin jaren 90 klapt Joegoslavië uit elkaar. Kroatië en Slovenië zijn er dan al geen onderdeel meer van. In de hele regio is het oorlog. De hevigste strijd is in Bosnië-Herzegovina. Bosnië in de volksmond. Waar verschillende bevolkingsgroepen nu ook onafhankelijkheid willen. Maar de machtigste groep, de Bosnische Serviërs, zien dat niet zitten. Zij willen wat er resteert van Joegoslavië koste wat het kost bijeenhouden onder Servische leiding. Zij zijn niet van plan Bosnië kwijt te raken aan andere volken. Gesteund door de Servische leider Milosevic beginnen de Bosnische Serviërs een bloedige oorlog in hun eigen deelrepubliek. De Bosnische oorlog. De belangrijke en grootste bevolkingsgroepen in Bosnië zijn de Bosnische moslims, ook wel Bosniakken genoemd, Bosnische Kroaten en Bosnische Serviërs. De Bosnische Serviërs wilden delen van Bosnië inlijven bij een 'Groot-Servië'. Wie daar geen Serviër is, moet of weg of dood. Dat ontaardt begin jaren '90 in een etnische zuivering tegen de moslims en Kroaten met wie ze tot voor kort samenleefden. Met bombardementen en uithongering worden vooral moslims verdreven. Er komen steeds meer bewijzen van wreedheden en etnische zuiveringen. De Bosnische Serviërs vernietigen huizen, moskeeën en dorpen. Tienduizenden mensen worden gedeporteerd, verkracht en vermoord. In 1992 al, gaan beelden van een Servisch concentratiekamp met uitgehongerde en mishandelde moslims de wereld over. Niemand hield voor mogelijk dat dit na de Tweede Wereldoorlog nog zou gebeuren op Europese grond. Intussen zijn ruim een miljoen Bosnische moslims op de vlucht geslagen voor het geweld richting enclaves, plaatsen die niet in handen zijn van de Serviërs en waar ze veilig zijn. Eén daarvan is Srebrenica. Tienduizenden Bosnische moslims vluchten hier naartoe. De Serviërs beschieten het stadje en sluiten de toevoer van voedsel af. Het is een onooglijk stadje, Srebrenica. Na een jaar beleg bijna in handen van de Serviërs. Het is het symbool van veroveringsdrang van de Serviërs en van de onmacht van de wereld om Bosnië te redden. De inwoners en vluchtelingen krijgen hoop wanneer een VN-generaal Srebrenica bezoekt   en hen geruststellend zegt: De VN-Veiligheidsraad verklaart Srebrenica samen met vijf andere moslim-enclaves tot veilige zones. De VN eisen dat de Serviërs hun aanvallen op de stad staken en noodhulp toelaten. VN-soldaten, blauwhelmen, moeten de vrede bewaken. In Srebrenica zijn dat Nederlandse militairen. Het Dutch Battalion: Dutchbat. Licht bewapend en met een beperkt mandaat ze zijn alleen bevoegd om te schieten uit zelfverdediging vertrekken 400 mannen en vrouwen naar Srebrenica. De eerste grote groep van Dutchbat is afgereisd naar het voormalige Joegoslavië. Sinds kort zijn er zo'n 400 Nederlandse VN-militairen gelegerd. De stad ligt in een dal en is omgeven door bossen en heuvels. De Bosnische Serviërs beheersen die heuvels rond de enclave. En in die tijd zijn er beschietingen op Srebrenica, maar in eerste instantie blijft het relatief rustig. Zolang de VN daar zitten, zullen de Serviërs nooit zo brutaal zijn om daadwerkelijk aan te vallen, is de gedachte. Maar als dat gebeurt, zitten de vluchtelingen als ratten in de val. Om de enclave staan vijftien observatieposten, de oren en ogen van Dutchbat. Hun militaire hoofdkwartier zit hier, in Potocari. Als de Bosnische Serviërs de grens van de veilige zone zouden schenden   komen de VN ingrijpen met F16's en bommen. Althans, dat is het plan. De Serviërs zijn een ingewikkeld pokerspel begonnen, ze hebben de inzet flink opgeschroefd. In 1995 komt Dutchbat III de voorgaande Nederlandse eenheden aflossen. Inmiddels zijn er zeker 40.000 Bosnische moslims naar de enclave gevlucht. Maar dan: 6 juli 1995. Die dag vallen zo'n 4.000 Bosnisch-Servische soldaten onder leiding van generaal Ratko Mladic toch Srebrenica aan. De aanval wordt het begin van een grootschalige volkerenmoord. Dutchbat bestaat dus uit slechts 400 mensen, met alleen lichte wapens. En maar een deel van de Dutchbatters is opgeleid om te vechten. De anderen zijn bijvoorbeeld arts, kok of boekhouder. De enclave beschermen blijkt een onmogelijke opgave. Wanneer observatieposten worden ingenomen, een Nederlandse militair omkomt   en zeker 30 Dutchbatters gegijzeld worden, trekken de Nederlanders zich terug   op de compound in Potocari. Srebrenica raakt verder geïsoleerd. De dagen die volgen ontaarden in totale chaos. Overal in de enclave slaat de paniek toe onder de bevolking. Velen van hen hebben de gruwelen van de Serviërs al eerder gezien en weten van de eerdere moorden en etnische zuiveringen. De Serviërs hebben het op iedereen voorzien, maar met name op de mannen. De Bosnische moslims hebben twee keuzes: de bossen invluchten, op zoek naar veilig gebied of veiligheid zoeken bij Dutchbat op de compound. Zeker 15.000 mannen vluchten de onherbergzame bossen in. Zo'n 25.000 mensen, vooral vrouwen en kinderen maar ook mannen en ouderen vluchten in die dagen richting de compound in Potocari, hopend op bescherming van de VN. Daar is het chaos: er kunnen maar 5000 mensen de compound op, beslist Dutchbat. De rest staat buiten het hek. Het is snikheet, er is amper eten en drinken. De omstandigheden zijn dramatisch. In de tussentijd heeft Dutchbat-commandant Karremans meerdere keren luchtsteun aangevraagd   steun die hem expliciet is toegezegd. Dutchbat hoopt op tientallen gevechtstoestellen die met hun bommen de totale inname van Srebrenica een halt toe kunnen roepen. Klem in het midden, het Nederlandse bataljon dat het stadje Srebrenica tegen de Serviërs moet beschermen. Opnieuw zullen er meer mensen zijn die zich afvragen wat de VN wat Nederlandse soldaten daar eigenlijk doen. De beloofde hulp komt niet. Eenmaal werpen twee F16's bommen. Maar ze komen te laat. Srebrenica valt. Dames en heren, er heeft zich vanmiddag een ramp van grote omvang voltrokken met vergaande consequenties. De enclave Srebrenica is gevallen is onder de voet gelopen door de Serviërs Die avond treffen Karremans en Mladic elkaar op de plek waar ook de 30 Nederlandse gegijzelden vastzitten om te onderhandelen over de gijzelaars en het vertrek van de vluchtelingen. Mladic is woedend over de luchtaanval van de VN, al had die weinig uitgehaald. Met een overmacht aan wapens en militairen, kleineert hij Karremans. En daar spreekt Karremans de beruchte woorden. Karremans bedoelt: don't shoot the messenger. In de publieke opinie ontstaat het beeld dat Dutchbat zich niet tegen de Bosnisch-Servische troepen   durft te verzetten. Wat niet op video staat is dat toen Karremans binnenkwam, een gillend varken geslacht werd. Sommige aanwezige Nederlandse militairen zien hierin de boodschap dit kunnen we ook met de gegijzelde soldaten doen. En met de tienduizenden Bosnische moslims die nu dus echt als ratten in de val zitten. Karremans wordt dus bewust geïntimideerd en staat daar zonder rugdekking. Jaren later zegt hij hierover: Ik had geen enkele onderhandelingsruimte dus dan ben je als militair redelijk snel uitgerangeerd. Hoe is het voor u om die beelden te zien? Dat is nog steeds heel vervelend als ik dat zie. Ja, staat die vervelende man weer. Die schreeuwer. Die onbeschofte, want die man is gewoon onbeschoft. Die ochtend staat Mladic met zijn soldaten aan het hek bij de compound waar dus 25.000 moslims angstig wachten. De Serviërs kondigen aan dat er bussen komen, waar eerst de vrouwen en kinderen in gaan en in veiligheid worden gebracht, richting veilige zone Tuzla. De mannen worden van de vrouwen en kinderen gescheiden. Op de beelden zie je Mladic mooi weer spelen, doet vriendelijk, alsof er niks aan de hand is. Dutchbat kan niet anders dan toekijken hoe Mladic en zijn soldaten de dienst uitmaken terwijl de vrouwen en kinderen in bussen van de compound worden weggereden. De achterblijvers zullen nooit een veilige plek bereiken. Want wat volgt is de executie van ongeveer 350 moslimmannen en jongens die vergeefs veiligheid zochten bij Dutchbat. Hun lichamen gedumpt in massagraven. Buiten de compound, in de heuvels, voltrekt zich die dagen een drama van nog grotere omvang. De mannen die besloten Srebrenica via de bossen te ontvluchten zijn grotendeels in handen gekomen van de Servische soldaten. Goedenavond dames en heren, de etnische schoonmaak   in de veroverde enclave Srebrenica is in volle gang. Bosnische-Serviërs deporteren in hoog tempo nu duizenden en duizenden moslims. Hier in de bossen worden zeker 8000 mannen door de Serviërs in koelen bloede vermoord. In Potocari is de compound inmiddels leeg en de Dutchbatters worden geëvacueerd naar Kroatië. Eenmaal in veiligheid is de ontlading groot. Deze beelden zorgen achteraf voor groot ongemak. Want terwijl de wereld kijkt naar de opgeluchte, bierdrinkende Nederlandse soldaten komt er steeds meer naar buiten over wat zich in Srebrenica en de omliggende heuvels heeft afgespeeld. We moeten ons niet voor de gek laten houden door mensen die zeggen dat het allemaal nog niet is bevestigd. Er zijn daar duizenden mensen vermoord. Dat is iets wat we wisten dat er kon gaan gebeuren. De Serven hebben dat een aantal keren gedaan. Het is genocide. Genocide. Dit zou na de Tweede Wereldoorlog nooit meer gebeuren in Europa. Meer dan 8000 mannen slachtoffer. In Nederland rijst de vraag of Dutchbat, met Karremans als frontman meer had kunnen en moeten doen om de enclave te beschermen tegen de Bosnische Serviërs. De minister van Defensie zegt al vroeg van niet: Wat heeft gefaald is het beleid van de internationale gemeenschap   om de wreedheden in Bosnië te stoppen. Wat heeft gefaald is het tijdig effectief een halt toeroepen aan de politiek van etnische zuivering. Dat heeft gefaald vanaf 1991 en de val van de enclave Srebrenica is het meest dramatische voorbeeld daarvan. Toch liegt de publieke opinie er niet om. Wij werden schuldig gezien omdat we zonder slag of stoot de enclave zouden hebben verlaten. Dat we de mannen moedwillig zouden hebben overgedragen aan de Serven die de enclave hadden aangevallen. Dat we mee hadden gewerkt aan de deportatie. Dat beeld klopte niet? Daar zaten toch wel behoorlijk wat gaten in. Waardoor ik zeg dat het niet klopt. Er volgt een grondig onderzoek. Duidelijk wordt dat het vanaf het begin een ondoordachte en vrijwel onuitvoerbare vredesmissie is geweest. Een mission impossible met een dramatisch einde voor de Bosnische moslims. In feite zat Dutchbat vanaf het begin klem tussen de strijdende partijen. Premier Wim Kok neemt politieke verantwoordelijkheid voor de ramp. Zojuist heb ik aan Hare Majesteit de Koningin het ontslag aangeboden van het voltallige kabinet. Ik ben tot de slotsom gekomen dat de ernst van de bevindingen van het NIOD niet zonder politieke consequenties mogen blijven. De internationale gemeenschap is anoniem en kan niet op een zichtbare manier verantwoording nemen, verantwoordelijkheid nemen tegenover de slachtoffers en nabestaanden van Srebrenica. Ik kan en doe dat wel. De jaren die volgen worden in Srebrenica getekend door verlies en verdriet en hier in Nederland vooral door rechtszaken. Het in Nederland gevestigde Joegoslaviëtribunaal een internationaal gerechtshof speciaal om oorlogsmisdadigers uit voormalig Joegoslavië te veroordelen velt in 2017 een vonnis over Mladic. Levenslang heeft oud-generaal Ratko Mladic van het Joegoslaviëtribunaal gekregen. Hij zit nog altijd zijn straf uit in een gevangenis in Scheveningen. De Hoge Raad stelt de Nederlandse staat in beperkte mate aansprakelijk voor de massamoord op de 350 mannen bij de compound. De grootste verantwoordelijkheid ligt volgens de Raad bij de VN. Maar de VN is juridisch onschendbaar. Nabestaanden van de vermoorde mannen, onder wie de 'Moeders van Srebrenica' proberen al jaren meer erkenning en een schadevergoeding te krijgen vanuit de VN en Nederland. Vanuit de Nederlandse staat is er inmiddels zo'n 25 miljoen aan nabestaanden uitgekeerd. Srebrenica blijft veel Dutchbatters hun hele leven achtervolgen. De frustratie, de boosheid van we hadden kunnen ingrijpen, nog steeds ik zou nog steeds terug willen gaan om het over te doen, bij wijze van spreken. Alleen dan wel met de juiste middelen. En daar denk je toch nog regelmatig over na. Het had allemaal voorkomen kunnen worden. Een groep veteranen spant een rechtszaak aan. Zíj stellen het ministerie van Defensie aansprakelijk en eisen eerherstel van de Staat. Wat ze ook krijgen. De stad Srebrenica is voorgoed veranderd. De huidige inwoners zijn voornamelijk Bosnische Serviërs. De meeste slachtoffers, hoofdzakelijk dus mannen en jongens liggen begraven op de begraafplaats in Potocari. De lichamen van de slachtoffers werden vooral gevonden in de tientallen massagraven en nog altijd worden er meer dan 1000 mannen vermist. Je weet nu wat er gebeurde in Srebrenica en wat Nederland daar mee te maken had. Op 11 juli wordt in Bosnië en Nederland herdacht en nog steeds worden elk jaar slachtoffers bijgezet die pas later zijn gevonden en geïdentificeerd. Zelfs dertig jaar na de genocide.

De moord op 7000 Bosnische moslims

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

In 1995 vindt er een genocide plaats in het Bosnische stadje Srebrenica. Nederlandse soldaten van Dutchbat moeten de Bosnische moslims die naar de veilige enclave zijn gekomen, beschermen. Maar ze kunnen niets beginnen tegen het Servische leger. De Serviërs vallen Srebrenica binnen en vermoorden duizenden jongens en mannen.

De val van Srebrenica in 1995

Hand uitsteken. De laatste jaren zie je steeds meer mensen op een fatbike zitten. Een fatbike ziet er best wel vet uit. Ja, wel fijn hoor. En hij gaat natuurlijk gewoon lekker snel. Ja, ik vind het best leuk en best snel. Eigenlijk is dat ding gewoon heel fijn, want je bent overal zo en je hoeft niet veel te trappen. Rond 2017, 2018 waaide de rage over uit de VS. Je zag toen nog maar een handjevol fatbikes op de weg. Vanaf 2019 begon ie populairder te worden met een paar duizend verkochte exemplaren. Maar echt hard gaat het vanaf 2022 en al helemaal een jaar later. In dat jaar komt er een helmplicht voor snorfietsen en zien fabrikanten een dikke piek in de verkoop van fatbikes, waarbij je dus geen helm op hoeft. Met het aantal fatbikes lijkt ook het aantal ongelukken toegenomen. Dat wilden artsen onderzoeken en daarom hielden ze een week lang alle fietsongelukken in Nederland bij. Check. Echt veel! Het is niet oke. We zien echt mensen met ernstig hersenletsel of echt breuken in het gezicht waarbij mensen ook geopereerd moeten worden. Toch een hele hoge snelheid waarbij je echt een lelijke smakkerd kan maken. Bij fatbikes heb je vaak ernstige ongelukken met jonge mensen die ook niet altijd even veilig fietsen. Ja, dat herken ik wel. Dat herken je waarschijnlijk ook wel. Ik was bijvoorbeeld laatst gaan fietsen door de regen en ik werd ingehaald door een fatbiker die gleed uiteindelijk uit. Toen lag ie in de bosjes. Ik vond het eigenlijk wel een beetje grappig hoor. Kijk, moet je dit artikel zien. Hier hebben ze het over woestelingen die door het park slingeren, voorbij zoeven zonder te bellen. En hier ook iemand die een kinderwagen omver rijdt. Maar moet je kijken als je inzoomt op de datum? Het artikel komt uit 1885. Kritiek op de fiets is dus blijkbaar van alle tijden. En toen dachten ze nog ja, paarden en rijtuigen…Die hoor je tenminste aankomen. Fiets: levensgevaarlijk. Zo is de Nederlander al van kindsbeen af als het ware met zijn stalen ros vergroeid. Maar die unieke fietscultuur en onze geliefde fietspaden, die zijn niet aan komen waaien. Voor dat rood-roze asfalt is hard gestreden. Dat kostte fel activisme, duizenden verkeersdoden en heel veel regels. Het eerste fietspad van Nederland. Dat lag dus hier ergens op de Maliebaan in Utrecht. Even kijken hoor. Dit is het letterlijk. Uit 1885. Echt heel oud. Dat is het eerste fietspad. Maar die 37.000 kilometer fietspad die danken we vooral aan de auto. Na Tweede Wereldoorlog neemt de welvaart toe en daarmee het aantal auto's ook. Die hebben ruimte nodig en verdrukken daarmee de fiets op de weg. En stilletjes aan moet de fiets, de weg die dus steeds drukker wordt en waar ook nog niet echt fietspaden zijn zoals deze steeds vaker delen met de auto. De fiets is eigenlijk altijd geruisloos aanwezig geweest. Zo geruisloos dat ie een beetje over het hoofd gezien werd en daardoor steeds meer in de verdrukking kwam. Het zijn alledaagse beelden geworden in Nederland. Geen dag gaat er voorbij zonder ernstige verkeersongelukken. In 1972 komen er 3200 mensen om in het verkeer. Veel fietsers, maar waaronder ook 400 kinderen. De protesten en profiets organisaties zoals de Fietsersbond, die vanaf 1975 strijdt voor meer plek en meer veiligheid voor de fiets, geven de fiets in de jaren zeventig de wind in de rug. Dat werkt. En zo worden de seventies een keerpunt in de Nederlandse stedenbouw. Dat toen nog uitzonderlijke fietspad burgert helemaal in in steden en dorpen. Zijn er meer gemeenten in Nederland die geïnteresseerd zijn in zo'n fietspad? Die zijn er inderdaad. De bedoeling is dat we hele netwerken van dit soort fietspaden in alle steden in Nederland van de grond krijgen. Echt uniek dus. Wij doen alles op de fiets. Zijn er dus ontwikkelingen of gebeurt er iets met fietsers of op het fietspad? Ja, dan gaan Nederlanders gewoon direct op hun achterste poten staan. Dat er regels moeten komen vindt eigenlijk iedereen die niet op een fatbike zit. Onder zestien is wel overdreven. Kijk 13, 14 vind ik gewoon een goede leeftijd om een fatbike te hebben. Hoe oud ben je? Veertien bijna. Want het fietspad is vol. Al jaren trouwens. Al lang voor de fatbike erop reed. Ook veel meer verschillende soorten fietsen waardoor het ook lastiger wordt in te schatten: Hoe hard gaat iemand, hoe breed is iemand? Het worden er meer en meer. Zoveel zelfs dat tellen niet lukt. Maar er wordt wel elk jaar een onderbouwde schatting gemaakt. Kijk, er komen elk jaar meer Nederlanders bij en dus ook meer fietsen. En zo heb je dus al jaren meer fietsen dan Nederlanders. Vanaf 2012 kwamen daar ook een hoop e-bikes bij. De laatste jaren zie je zelfs dat bijna alle fietsverkoop daalt, behalve die van e-bikes. En daar vallen dus ook fatbikes onder. Het gaat ook al jaren over meer regels zoals een helmplicht voor e-bikes. Liever niet. Lijkt me zo warm. Ik vind het een lastig ding. Als ik ga skiën doe ik een helm op maar met fietsen doe ik nog geen helm op. En als je ergens niet aan moet komen bij Nederlanders is het hun haar. Zelfs kinderen willen niet aan een helm. De Nederlandse jeugd, die moet van de fietshelm op dit moment nog weinig hebben. En toch wordt er nu bij fatbikes weer om geroepen. Net als om een minimumleeftijd. De helft van alle ongelukken zijn kinderen tot vijftien jaar betrokken, dus dan is het verstandig om een minimumleeftijd in te voeren van veertien jaar. Ik denk dat het heel lastig wordt om die fatbike echt uit te zonderen en te onderscheiden van een elektrische fiets. Maar waarom is het nou zo moeilijk om iets te doen tegen de overlast van fatbikes? Om een antwoord te geven op die vraag moeten we eigenlijk bijna terug naar een soort filosofisch vraagstuk. Wat is een fiets? Want ja, twee wielen, een stuur, trappers. Er zitten wat standaard dingen aan die een fiets een fiets maken en met zo'n motor erin heb je een elektrische fiets. En waar jij en ik echt wel wat verschil zien tussen wat een fatbike is en wat een normale elektrische fiets is, is dat in de wet niet duidelijk vastgelegd. En daarom liet het ministerie onderzoek doen. Zij wilden eigenlijk weten: kan je op basis van de dikte van de banden zeggen een fatbike is echt een ander soort fiets en dus gelden er andere regels. Korte antwoord: nee, want de banden zijn niet het probleem. Dikke banden zijn zelfs veiliger dan dunne banden en dus kan je niet zeggen deze fiets is onveiliger vanwege deze eigenschap en dus gelden er meer regels voor. En fabrikanten kwamen ook meteen met een reactie op die plannen. Zij zeiden: dan gaan we toch gewoon skinny bikes maken? Oftewel als je regels gaat maken op basis van die banden, dan leg je het probleem niet aan banden. En helpen regels überhaupt wel? Ik denk niet dat iedereen daar aan gaat houden, want zo is de jeugd van tegenwoordig nou eenmaal. Komt er eigenlijk een helmplicht en een leeftijdsgrens voor alle e-bikes? Ik kan u dat nog niet zeggen. Op dit moment wordt er een onderzoek uitgevoerd of we de fatbike een aparte voertuigcategorie kunnen laten zijn. Maar moeten mensen er niet ook gewoon een beetje aan wennen? Elektrische fietsen zijn nog relatief nieuw, worden nu steeds populairder en daar moeten mensen aan wennen. Je hoort ze niet, ze rijden best wel hard. We zien de ongelukscijfers, dus we gaan hier goed over nadenken en komen binnenkort met nieuw beleid. En dat zal ook niet iedereen leuk vinden vermoed ik, want als je ineens wel een helm verplicht op moet of er komt een minimumleeftijd  van een elektrische fiets, dat overweeg ik allemaal. Ja, dan kan het zijn dat je ineens weer zelf moet trappen. We zitten waarschijnlijk nog wel even vast aan die fietsen dus. Maar wat is dan wel een oplossing?

De Nederlandse fietscultuur in het kort

Fatbikes zijn niet meer weg te denken van de Nederlandse fietspaden. Vooral onder jongeren zijn de e-bikes met dikke banden populair. Maar ze zorgen ook voor ongelukken en overlast. Om te begrijpen waar de irritatie over de fatbike vandaan komt kijken we terug naar de geschiedenis van de Nederlandse fietscultuur. Want die roze fietspaden, die waren er niet altijd.

Waar komt onze haat voor de fatbike vandaan?

Oostenrijk ligt in het midden van Europa. Het grenst aan maar liefst acht buurlanden, waaronder Duitsland en Italië. De hoofdstad, Wenen ligt in het oosten van het land. 
In Oostenrijk wonen ruim 9 miljoen mensen. Veel van hen wonen in grote steden, zoals Wenen, Salzburg en Innsbruck. 

De inwoners spreken Duits, vaak met een Oostenrijks accent. De meeste mensen zijn gelovig, vooral katholiek. Dat kun je zien aan de kerken.

Het land is verdeeld in negen deelstaten, die allemaal een eigen hoofdstad hebben. Verspreid over dalen en bergen zijn de vele dorpen te vinden. 

Twee derde van het land ligt in de Alpen, de grootste bergketen van Europa. Bijna overal in Oostenrijk kun je dus wel bergen zien. De stad Innsbruck bijvoorbeeld ligt tegen hoge pieken van de Alpen aangebouwd. Vanuit de stad kun je met een kabelbaan omhoog.

In de bergen is een hooggebergteklimaat, met lage temperaturen en eeuwige sneeuw en gletsjers. In het dal en in de steden is er vooral landklimaat, met warme zomers en koude winters. Het klimaat is belangrijk voor toerisme: mensen komen in de zomer om te wandelen in de bergen, en in de winter om te skiën en snowboarden.
Miljoenen toeristen bezoeken jaarlijks Oostenrijk. Ook veel Nederlanders gaan erheen voor de wintersport. Dat zorgt voor inkomsten voor het land, want al die toeristen geven geld uit aan hotels, eten, drinken en skipassen. 

De bergen zijn ook nuttig bij het opwekken van energie. Waterkrachtcentrales maken van stromend water elektriciteit. Meer dan de helft van de stroom in het land komt van waterkrachtcentrales.  

Oostenrijk is een welvarend land met een sterke economie. In de steden zijn veel internationale bedrijven. De ligging van het land, precies in het midden van Europa, is gunstig voor de internationale handel. 

In het verleden is Oostenrijk vaker een belangrijk handelscentrum geweest. In de 16e eeuw is het zelfs een grootmacht in Europa. Het land is dan onderdeel van het Habsburgse Rijk met het monumentale Wenen als hoofdstad. Er worden paleizen gebouwd en de stad breidt flink uit. Vanuit heel Europa komen kunstenaars en muzikanten naar Wenen. En dat is nu nog te zien in de stad.

In de 19e eeuw wordt Oostenrijk onderdeel van een groot keizerrijk: Oostenrijk-Hongarije. Eén van de grootste en machtigste landen van Europa. Maar na de Eerste Wereldoorlog valt het rijk uit elkaar en wordt Oostenrijk kleiner. 

De cultuur van Oostenrijk is sterk verbonden met de geschiedenis. Het is het land van de klassieke muziek. Grote componisten als Mozart en Schubert komen hier vandaan. In Wenen worden nog steeds klassieke concerten gehouden. 

Ook volksmuziek is populair. Oostenrijkers houden van tradities, zoals klederdracht en hun muziek en eten. Typisch Oostenrijks is het eten van een grote wienerschnitzel. 

Oostenrijk is een land van bergen, muziek en tradities. Het heeft sporen van een rijk verleden, maar is nu een modern land; midden in Europa.

De wereld rond

Wat voor dieren leven er in het regenwoud? Wat geloven de mensen in India? En hoever ligt Australië bij ons vandaan? De Wereld Rond neemt je mee naar allerlei landen op de wereld.

Wie aan Oostenrijk denkt, zegt waarschijnlijk: wintersport en schnitzels. Maar wist je dat het land onderdeel was van één van de grootste keizerrijken in Europa?

Oostenrijk

Op school krijg je te maken met allerlei ‘bijzondere’ figuren. In de klas… En in je schrift! Aan deze mooie figuren vallen in elk geval 2 dingen te meten: de omtrek en de oppervlakte. De omtrek bepaal je door om de figuur heen te lopen. Een vierkante tafel heeft 4 dezelfde kanten (ja, hèhè). Als elke kant nou 1 meter is, ja, begin maar met lopen, dan is de omtrek van de tafel ‘dus’ 4 meter. Een touw van 4 meter lang kan je dan precies om de tafel heen leggen. Mmmm, satisfying! Het woord ‘oppervlakte’ gaat over de grootte van de figuur als je d’r van bovenaf naar kijkt. Bijvoorbeeld weer je tafel. Die is 1 meter bij 1 meter, da’s precies 1 ‘vierkante meter’, zo noemen we dat. Een grote tafel is wel 2 vierkante meter, en de tafel van de koning is wel 30 vierkante meter, maar die heeft dan ook heel veel honger. Kleinere oppervlaktes meet je in vierkante centimeters. Een reepje chocola bijvoorbeeld is 60, o nee, 54 vierkante centimeter.
Die vierkante eenheden worden trouwens niet alleen gebruikt bij vierkanten, maar ook bij driehoeken en zelfs bij cirkels. Al komt er dan wel wat meer rekenwerk bij kijken…

Wat is het verschil tussen omtrek en oppervlakte?

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Omtrek is iets anders dan oppervlakte. De omtrek krijg je door alle zijden van een figuur op te meten en bij elkaar op te tellen. De oppervlakte bereken je door twee zijdes met elkaar te vermenigvuldigen.

Clipphanger

Nieuw voor voortgezet onderwijs

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Schooltv

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

ijsjes 

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!