Klas 4/5/6

Journalist en voormalig Tweede-Kamerlid Myrthe Hilkens onderzoekt hoe het politieke brein werkt en duikt in de wereld van de politieke campagnes. 

Organisatie en bestuur

What the Hague?!

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Journalisten volgen de partijen op de voet. Op het beroemde Plein in Den Haag kan een kopje koffie je zomaar aan het volgende politieke nieuwtje helpen. Max van Weezel, hallo. Dag. Jij bent hier al zo lang als ik leef. Ik ben in 1981 naar het Binnenhof vertrokken en heel lang nooit meer thuis teruggekomen. Je bent eigenlijk gebleven hier. Het was een beetje een raar bestaan. Want dinsdagochtend of zo vertrok je naar Den Haag. En dan werd het dinsdagavond heel laat en bleef je meestal ergens op een sofa of zo slapen bij iemand die je tegenkwam in Nieuwspoort, en zo ging het woensdag en donderdag meestal ook. En vrijdag nog de persconferentie van de minister-president. Tuurlijk, moet je bij zijn. Ja, die kon je niet missen. Binnen is de patatbalie. Ja. Op dinsdagen een begrip, als de Kamer bijeenkomt om te stemmen. Ik vind de term patatbalie te braaf. Ik noem het altijd de tippelzone. Er staan allemaal journalisten en producers van tv-programma's echt te lonken, zo tegen een pilaar aan. Te lonken naar politici en voorlichters van politici. En die staan weer terug te lonken. Daar worden de afspraken gemaakt wie bij Pauw of De Wereld Draait Door...of Jinek komt, wie misschien groot in de NRC van zaterdag kan komen. Daar wordt letterlijk gedeald. Als je dat niet kent, wekt het een hele vreemde, half-erotische indruk. We hebben het over de patatbalie binnen, maar dit is het Plein. In de cafétjes rondom het parlement gebeurt ook een boel. Ja, dat is een pleisterplaats waar mensen eh…ja, langslopen. Ook een beetje weer met die lonkende blik in de ogen van: Zit er een belangrijke politicus? Zit er iemand die weet wat er in het kabinet aan de hand is? En van de andere kant: Zit er een belangrijke journalist? Een Frits Wester of zo. En dan is de kunst voorzichtig aan zo'n tafeltje aan te schuiven. Je probeert deel uit te gaan maken van het gesprek dat die politici aan dat tafeltje voeren. Het doel is vaak achtergrondinformatie te krijgen. Je hebt iets gehoord in de wandelgangen of in Nieuwspoort. Maar je weet niet zeker of het zo is en dan ga je het checken. Ik heb wel eens gehad dat je een uur lang een rondje loopt. Dan zit de voorlichter van GroenLinks daar, bij café Miller. Dit is RTL-land, café Leopold. Zij weten veel, RTL. Dus dan hoor je daar iets van Jesse Klaver of zo iemand...en dan loop je weer even langs Leopold en check je bij hen: Hebben jullie dat ook gehoord? Iets verderop Plein 19 en de Haagsche Kluis, dat zijn VVD-tenten. Kluis, VVD, dat verbaast me niks. Als je dat behendig aanpakt, dan combineer je heel snel...de flarden van gesprekken die je op al die terrasjes hebt gevoerd tot een verhaal. Al decennialang spreekt Max met de belangrijkste bronnen uit de Haagse politiek.	Vandaag mag ik met hem aan dat ene specifieke tafeltje zitten. Je hebt de terrasjes buiten. Dat is handig om te gaan zitten...
en hoi te roepen tegen Jeroen Dijsselbloem...of iemand die langskomt. Als je echt zaken wil doen, kun je naar binnen. Al die cafés hebben ook een beetje duistere nisjes. Zoals deze. Daar zit jij met voorlichters van verschillende partijen. Ga jij aan de binnenkant?	 Aan een interview met een minister of een fractieleider gaat een heleboel diplomatie vooraf. Dat is aan dit soort tafeltjes in EEN van deze cafétjes. Het zijn aftastende gesprekken. De voorlichter zal vragen: Wat wil je dan precies? En om welke onderwerpen gaat het je? Dan gaat de voorlichter bedenkelijk kijken als jij de onderwerpen... waar je die minister graag over zou willen spreken noemt. Voordat je het weet zit je als op een avondmarkt te onderhandelen. Heb je een politicus echt heel hard nodig? Ja, de minister-president heb je harder nodig dan een backbencher uit de PvdA-fractie. Daarvan zal je eerder denken: Ik publiceer het precies zoals ik wil. Dan maar een tijdje ruzie. Ik ben wel eens door Jozias van Aartsen en hoe heten ze allemaal...Jan Peter Balkenende niet te vergeten. Een tijd op de zwarte lijst gezet, van: Jij komt er niet in bij ons.
Het vak wordt vergeleken met tangodansen. Goeie vergelijking. Tango is de dans van afstoten en aantrekken. Dat is tussen politici en Haagse journalisten altijd gaande.

Hoe werkt politieke journalistiek?

Journalisten en politici hebben elkaar nodig: politici willen hun verhaal kwijt en journalisten willen daar graag mee scoren. Hoe gaan journalisten te werk? Politiek journalist Max van Weezel vertelt aan Myrthe Hilkens dat politieke journalistiek zich veelal afspeelt in de cafés rond het Plein in Den Haag.

Journalisten flirten met politici

Hoe weten politici in welk programma je 't beste kan aanschuiven? Hoe voorkom je dat de kijker wegzapt zodra je in beeld komt? Ik ga langs bij Rene van Dammen, die minutieus in de gaten houdt waar wij met z'n allen naar zitten te kijken. Jij weet wat de Nederlandse tv-kijker wil. Ja, dat weet ik redelijk goed. Dat volg ik dagelijks. Dat is mijn werk. Ik kijk naar de patronen van kijkcijfers van de vorige dag. Ik analyseer dat voor programmamakers. Wat iedere maker wil is dat kijkers tijdens een programma niet afhaken. We gaan kijken of dat goed lukt en als verbetering mogelijk is voor een volgende aflevering geef ik tips. Wat voor tips? In een reisprogramma nooit een zonsondergang laten zien. Dan haken kijkers massaal af. Is dat echt? Serieus.	Haha. Ook als er een auto wegrijdt van de camera. Dat lijkt ook op het einde van een programma. Waar ze ook mee moeten uitkijken is hashtag en programmatitel. Of 'ga naar onze website'. Een deel van de kijkers denkt dan dat de aftiteling begonnen is. Mijn god. Kijk uit met hashtags. Niet doen. Ik ben hier omdat ik nieuwsgierig ben naar wat je kunt vertellen of weet van politieke kopstukken, in praatprogramma's of entertainment. Ik heb een aantal recente voorbeelden geanalyseerd. Dat kunnen we bekijken in mijn werkpaleis. Op dit scherm presenteer ik mijn analyses aan programmamakers. De curves geven aan hoeveel mensen er naar een zender kijken. De rode lijn is het aantal kijkers op die avond naar NPO 1. De achtergrondkleur geeft een programmagenre aan. Geel is reclame. Bij de publieke omroep en de commerciëlen zie je: Zodra er reclame is, haakt soms de helft van het publiek af. Als je kijkt naar de drie belangrijkste talkshows... RTL Late Night, Pauw & Jinek, DWDD...wat weet je dan over de mensen die naar die programma's kijken? Hoe verschillend zijn die? We onderzoeken van alles. Er kijken bijvoorbeeld meer wijndrinkers naar Pauw & Jinek dan bierdrinkers, is ons opgevallen. Bij RTL Late Night zitten er evenveel bier- als wijndrinkers. En als je jongeren wil bereiken? In absoluut aantal kun je het best bij DWDD zitten. Die hebben heel veel kijkers, ook jongeren. Premier Rutte, welkom. Goedenavond. Rutte zegt sorry. De Telegraaf van afgelopen zaterdag. Ik heb geleerd van gebroken verkiezingsbeloftes. Ja. Er zijn nog veel meer programma's. Nieuwsuur zit boven op de politiek. Tijd voor MAX vraagt lijsttrekkers. We willen de mens achter de politicus leren kennen. Vandaag Alexander Pechtold. Lodewijk Asscher, welkom.	Wat weten we over die programma's? Je denkt bij Nieuwsuur dat zijn politiek-geïnteresseerden. Maar Nieuwsuur bereikt ook mensen met minder politieke interesse. Het is onmogelijk om met tv alle doelgroepen in EEN keer te bereiken. Wat je zou moeten doen als politicus is zorgen dat je in elke talkshow en actualiteitenrubriek minstens een keer te zien bent. En je moet er rekening mee houden dat je het onderwerp bespreekt dat bij het publiek van die show past. Als je bij MAX over ouderenzorg praat, kijken die ouderen wel door. Dat onderwerp raakt hen direct. Dit is een optreden van Jesse Klaver bij Tijd voor MAX, kort geleden. Het gaat niet goed in de zorg. Wat gaan jullie daaraan doen? Eerst de mindset veranderen. Bij ouderen praten we niet meer over vergrijzing. Als een kostenpost. Ouderen zijn geen 'kostenpost'. Dit gaat richting 800.000. Vooral ouderen, hen raakt dit onderwerp. Mooi voorbeeld. Bij Jinek zat Jesse Klaver ook. Daar hadden ze het ook over zorg en dan daalt de kijkdichtheid. Het eigen risico overboord. En 100.000 extra banen in de zorg KLAVER:We hebben een nieuwe visie op zorg gepresenteerd. De kern is: Marktwerking terugdringen en solidariteit terugbrengen. Daar hoort dit bij. Hij kan over dit onderwerp beter aan tafel zitten bij Tijd voor MAX. Vanwege de doelgroep dan bij Eva. Zijn er politieke onderwerpen waarvan je denkt: Mensen gaan zappen? Als het woord duurzaamheid valt, worden kijkers ongeduldig. Echt? Dat geldt nog sterker voor alles wat met Europa te maken heeft. Dan is het afgelopen met goedkope arbeidskrachten uit Oost-Europa. Ook al staat het in Europese verdragen, ik maak er een eind aan? Dan voeren we een werkvergunning in. De kijkers haken hier ook af. Met Europa dus. Mensen hebben behoefte aan een authentiek, geloofwaardig verhaal. Dat dichtbij staat. Het moet niet te politiek worden. Een van de dingen die daarbij horen is de term progressief patriottisme. Dit woord valt...Precies als ze dat zegt daalt de kijkdichtheid. Ik kon het moeilijk uit mijn mond krijgen. Krijgt u het er soepel uit? Het gaat niet om het woord maar om het gevoel. Kies een makkelijke slogan. Het is geen slogan. Het is wel geestig om te laten zien dat taal meetbaar effect heeft. Mensen haken nu af. Je gaat te lang door. Ik jaag nu mensen weg. Je vervalt in herhaling. Niet doen..

Hoe kijken mensen naar politieke tv-programma’s?

Bij de afdeling Kijkonderzoek van de NPO weten ze precies wanneer kijkers tijdens een programma wegzappen. Kijkcijferanalist Rene van Dammen laat Myrthe Hilkens zien op welke momenten de aandacht van kijkers verslapt en waarom.

Wegzappen of blijven kijken

Exclusiviteit, nieuws, scoops. Nu de krantenoplagen dalen, moeten er elke dag dikke headlines worden gemaakt. Toch zijn er in deze snelle tijden ook journalisten die zich niks er van aantrekken. De 34-jarige Rob Wijnberg richtte De Correspondent op. Hij gaat op zoek naar de verdieping. Niet iets waar je bij een trendy website meteen aan denkt. Waar we nieuws van proberen te maken is iets anders dan je gewend bent in een krant of journaal te zien. Nieuws gaat meestal over wat vandaag gebeurt. Het moet actueel zijn, zoals dat heet. Wij willen nieuws maken van dingen die elke dag gebeuren, structureel zijn maar nooit nieuws worden. In de afgelopen 200 jaar was de staatsschuld in 157 jaren hoger. Waarom maken we ons er zo druk over? Ik zeg altijd: Nieuws gaat altijd over het weer en wij schrijven over het klimaat. Je kunt niet op de voorpagina zetten: Het klimaat verandert vandaag. Dat gebeurt elke dag. Het is een structurele ontwikkeling. Het uitroeien van armoede is vrij goedkoop. Volgens het Sociaal Cultureel Planbureau kost het 2,1 miljard euro per jaar. Ter vergelijking: Nederlanders gaan voor 15 miljard per jaar op vakantie. Kijk: hier werken 65 mensen. Ze maken verhalen over dingen die wij ertoe vinden doen. Zijn dat andere dingen bij het AD? Ja. Dat lijkt me fijn. Dat lijkt me alleen maar goed dat je keuze hebt in welke journalistiek er gemaakt wordt. Als alles volgens onze definitie zou zijn, zou dat niet goed zijn. Als alles op het AD leek, lijkt me ook geen pretje. Met deze de-islamisering belooft de PVV 7,2 miljard te besparen. Laten we het exportverlies conservatief schatten op 5 miljard per jaar. Slotsom: zwaar in de min. Als je ziet welke criteria media hanteren om te bepalen of ze goed bezig zijn, zijn dat altijd economische criteria. Kijken er veel mensen? Verkopen we veel advertenties? Wordt er veel geklikt op iets? Zo krijg je alleen berichtgeving over wat goed scoort, goed klikt. Berichten jullie over peilingen? Over tekortkomingen van peilingen. Men vergeet in media de foutmarge van een peiling te vermelden. Die is substantieel. 3 tot 4 zetels. Je kunt niet elke keer aan alle Nederlanders vragen wat ze stemmen. Bij een peiling wordt een groep geselecteerd. Stel: We kiezen willekeurig twee groepen van 1000 man. Geven die precies dezelfde antwoorden? Die kans is piepklein. VVD kruipt dichter naar PVV. 3 zetels winst in de laatste peiling. Maar dat is een foutmarge die je tot nieuws verheft. 50+ van Henk Krol en PVV van Geert Wilders hebben afgelopen dagen flink zetels verloren. In peilingen. Ik ben niet tegen peilen in algemene zin. Maar als leidraad voor wat politici gaan vinden of waar journalisten aandacht aan besteden, krijg je een cirkeltje. Van: Mensen vinden dit belangrijk, dus maken we er programma's over. Maar mensen vinden ook vaak belangrijk wat op tv is. Of waar programma's over worden gemaakt. Wat de laatste twee weken in het nieuws is geeft de doorslag. Je kunt peilingen tot een week voor de verkiezingen weggooien. Wat in de laatste week op de agenda wordt gezet, ophef over is waar de talkshows over gaan heeft grote invloed op hoe mensen stemmen.

Hoe bericht De Correspondent over de verkiezingen?

Het journalistieke platform De Correspondent doet niet mee aan de waan van de dag. Hun artikelen gaan over onderwerpen die langer spelen en dus voor de meeste media niet nieuwswaardig zijn. Hoe gaan zij om met iets actueels als verkiezingen?

Interview met hoofdredacteur Rob Wijnberg

De peilingen bepalen welke politici de media-aandacht krijgen. En dat is weer van invloed op de peilingen. Een vicieuze cirkel. Allemaal gebaseerd op vragen die wekelijks door een kleine poule Nederlanders worden ingevuld. Mogen wij zien wat voor formulieren? Ja, hoor. Ik heb het nog nooit gezien. Ik zit niet in je poule. Haha. Dit is de vragenlijst. Er volgen nu een aantal regeringscombinaties. Jouw deelnemers mogen formeren. Ja. Interessant is dat de combinatie CDA-D66-PvdA-SP-GroenLinks per saldo de meest positieve reactie geeft van alle mogelijke combinaties. Jij bent de bedenker van de peilingwijzer. Wat doet de peilingwijzer anders dan Maurice de Hond? De peilingwijzer neemt schattingen van zes bureaus samen en maakt een gewogen gemiddelde van al die peilingen. De peilingwijzer is geen peiling maar een samenvoeging. Waarom vond je dat nodig? Je ziet verschillen tussen die peilingen. De gebruiker denkt: Wie moet ik geloven? Waar zit het? Om inzicht te geven in de verschillende gegevens  probeer ik met de peilingwijzer een gemiddelde van peilingen te berekenen. Dit is de eerste peiling sinds het RTL-debat. Het ligt eraan welke peiling je bekijkt. Hoewel peilingen in de aanloop naar verkiezingen belangrijk zijn... Eerst even naar de peilingen kijken. Die voorspellen de uitslag niet. Hoeveel mensen peil jij? Gemiddeld tussen 3000 en 5000. Het is een steekproef, gebaseerd op een paar duizend mensen. Het nooit precies aan hoe groot de steun voor een politieke partij is. 1, 2 zetels meer kan ook goed. De essentie van het probleem is dat steekproeven problematisch zijn. Een steeds grotere groep mensen doet niet aan onderzoek mee. Lageropgeleiden doen minder mee. Jongeren, migranten. Mensen van andere herkomst doen er minder aan mee. Je moet opletten, juist voor partijen als DENK, die daar vooral steun vinden: Zijn de peilingen representatief? We gaan geschiedenis schrijven. We krijgen het voor elkaar. Voor journalisten zijn peilingen een voorname informatiebron voor de keuze over welke partij je schrijft. Veel journalisten gebruiken voor die keuze ook peilingen.

Hoe werken opiniepeilingen?

In de weken voor verkiezingen vliegen de peilingen je om de oren. Natuurlijk kunnen onderzoekers niet aan iedereen in Nederland vragen op welke partij ze gaan stemmen en daarom worden er steekproeven gehouden. Maar die zijn niet helemaal representatief.

De mening van een deel van de bevolking

Jack de Vries, fijn dat jij hier bent. Jij bent, zeg ik er meteen bij, bij het grote publiek vooral bekend als de voormalige spindoctor van oud-minister-president Balkenende. Jij vindt het niet zo erg om zo genoemd te worden. Nee. Er wordt altijd een beetje schimmig over gedaan. Het is een lastige term, omdat spinnen verdraaien betekent. Maar voor mij is een spindoctor iemand die probeert z’n partij z'n lijsttrekker, zo positief mogelijk in beeld te brengen. Het overkomt je dat je onverwacht met iets wordt geconfronteerd waar je niet op rekende. Dat probeer je te voorkomen. Ik had dat met het skateboard-incident. Heel beroemd geworden. Niet zozeer een infotainmentprogramma maar op de markt in Eindhoven komen jongens op hem af met 'n skateboard. Ik denk: Hij zal toch niet...Maar hij zal toch wel. Meneer, wilt u misschien skaten? Wat zeg je nou? Wilt u skateboarden? U wilde toch hip worden? Ja, maar dit wordt toch niks? Vertel eens, hoe gaat dat dan? Hij ging op dat ding staan, stond er twee seconden op en lag op z'n kont op straat. Maar dan met twee benen, natuurlijk. Maar ik zie aan u dat u de feeling wel hebt. Dat ik de feeling heb? Ja, ja. Ho, ho! Ho, ho! Ho, ho! Ik dacht: Dit pakt natuurlijk verkeerd uit. Het ging meteen viral. Maar dat klopte inderdaad bij het beeld...dat mensen van Balkenende hadden: Niet sportief, niet dynamisch. Maar hij doet dat soort dingen wel. Hij probeert het wel. O, meneer. Ik deed m'n best toch, he? Ja, het ging heel goed. Ik deed m'n best. U heeft het goed geprobeerd. Meneer, mag ik u ook een hand geven? Het was toch leuk om eens even te proberen. Het onderstreepte toch het beeld wat mensen van hem hadden. Dat pakte niet negatief uit. Zo besloot jij ooit...ik neem aan in overleg met Balkenende, dat het een goed idee was hem eenmalig hoofdredacteur van RTL Boulevard, de roddelrubriek, te maken. Waarom kozen jullie voor dat programma? Heel veel mensen in Nederland kijken niet naar Jinek of Pauw of Nieuwsuur, noem al die actualiteitenrubrieken op. Lezen ook geen kranten. Die kijken wel andersoortige programma's. Je ziet politici vanuit de behoefte de kiezers proberen te bereiken. In dat soort programma's gaan zitten om maar bekendheid en aandacht te krijgen. Wordt 't graag gedaan door politici? Een amusementsprogramma blijft onvoorspelbaar. Net als een quiz: Je weet niet wat voor vragen er komen. Een voorbeeld daarvan is, denk ik, wel Roemer die bij Ik hou van Holland ga zitten. Dan krijgt hij net dat spelletje waarvan je verwacht dat een politicus, verbaal begaafd...dat wel redelijk zou doen. Zeg geen 'eh'. Jeetje, wat leuk. Hallo. Hallo. Kom lekker zitten. Geen ja, geen nee, geen eh. Ik heb 18 jaar voor de klas gestaan. Heb je daar wat aan in de politiek? Je hebt er zeker wat aan... Nee, je hebt er zeker wat aan. Gaan ze hier een beetje de boel verknallen. Nee, nee, nee, nee. Oh! Zij lost dat toch hartstikke charmant op. Een voorbeeld dat heel veel mensen zich vast niet meer herinneren. En niet meer begrijpen, juist door hoe hij nu optreedt is Geert Wilders. En als speciale gast-Lama: Hier is Geert Wilders! Je ziet hem bijna nooit in een tv-programma. Dus laat staan in een infotainment- programma, zou je denken. Toen deed hij dat soort dingen dus nog. Maar dus ook vanuit het gevoel dat het dus toen nodig was... om kiezers te bereiken. Iemand waarbij het niet goed afloopt. De glitter and glamour van de VVD, Jeanine Hennis-Plasschaert en wielerlegende Michael Boogerd. Als er dan iets misgaat, wat leuke tv oplevert zal PowNed echt niet schromen om dat keihard uit te zenden. Dat gebeurde dus Jeanine Hennis. De Yerbaatjes gaan er lekker in. De geest wordt soepel en iedereen heeft er zin-an.	Tot Jeanine... Opeens aan het water ook. Water ook.Wie drinkt er schandalig veel? O nee, niemand. Maar dan wordt het de politica toch even te veel. Hee, waar gaat Jeanine heen? Ah, daar is wel de voorlichter van de VVD. Paniek in het kamp-Hennis? Er zou toch niets aan de hand zijn? Het gaat goed, hoor. Heeft het opgelucht? Nee. Jongens... Nee, het gaat goed. Nee, het gaat echt goed. Ah! Ja, shit he?	Ik denk zeker dat Jeanine Hennis dit zelf veel erger vond dan de mensen die daar thuis op de bank naar keken. Die zullen het voor een deel herkenbaar vinden. Dat is een normaal mens die lekker een avondje doorzakt. De dag erna een kater heeft. Maar ik verplaats me in zo'n campagneteam. Je ziet die voorlichter ook lopen. Ja, dat wil je niet. Dat beeld wil je niet opbouwen. Dat is ook de vraag die ik heb: Waarom laat je je zo langdurig volgen? Blijkbaar is dat toch iets, dat je in die behoefte aan aandacht soms dingen doet waar je achteraf spijt van hebt. Zijn er zo standaardadviezen die spindoctors dan hebben voor partijleiders in nood? Blijf zo dicht mogelijk bij jezelf. Als je echt denkt: Hier heb ik een ongemakkelijk gevoel bij, doe het dan niet. Dat is even een vervelend momentje maar dan krijg je ook niet het ongemakkelijke gevoel daarna. Of als je besluit: Hier kan ik wel iets mee, doe het dan ook zo goed mogelijk. Komt-ie: Wat vindt u van het huidige kabinet? Stop. Gebruik in uw antwoord de Macarena. Ik maak me zorgen over de werkgelegenheid. Terwijl Diederik en Samsom achterover leunen. O, ik krijg er pijn in m'n buik van! Geweldig fragment. En je krijgt er geen ongemakkelijk gevoel bij omdat je ziet dat Pechtold het ook gewoon leuk vindt wat-ie doet. En dat is wel de kern. Als je als politicus de afweging moet maken: Doe ik iets wel of niet, dan is de vraag: Vind ik het echt leuk... doe ik dit voor m'n plezier of is dit een moetje omdat de campagneleiding zegt: Dat moet je nu doen. Blijf dicht bij jezelf en als je dingen doet, probeer dan de dingen te doen die ook authentiek bij je kloppen.

Politici in de media

Politici verschijnen regelmatig in televisieprogramma’s. Vaak om te praten over hun standpunten, maar soms ook in spel- of entertainmentprogramma’s. Dat pakt niet altijd goed uit, vertelt Jack de Vries aan Myrthe Hilkens.

Jack de Vries over geslaagde en minder geslaagde televisieoptredens van politici

GroenLinks doet dus blijkbaar iets goed. Via social media krijgen ze hele mensenmassa’s op de been. Ik ga langs op het campagnebureau in Utrecht om te horen hoe ze dat doen. Sybren, jij bent de baas van de digitale campagne...Ja. die GroenLinks voert. Die is bijzonder dit keer. Kun jij uitleggen wat er zo speciaal is? Ruim een derde van de mensen haalt z'n nieuws primair uit Facebook. Bijna iedereen zit dagelijks op Facebook en Twitter. Voor Trump en Wilders is dat de manier waarop ze het debat bepalen. Ze gaan niet meer zomaar met een krant in gesprek. Ze proberen het spel via Twitter te spelen. Deze campagne is zo bijzonder omdat wij daar vol op inzetten en goed begrijpen wat wij daar moeten doen.
Nee, natuurlijk ga ik niet zingen. Jullie hebben ook een beeldvoerder. Klopt. En ik wist niet eens wat het was. Die kijkt naar: Wat voor beeld wil ik? Hoe vertel ik een verhaal rondom Jesse Klaver? Denk jij dat deze verkiezingen deels gewonnen worden op nieuwe media? Dat denk ik zeker, ja. Trump heeft de verkiezingen gewonnen eerst met Twitter...door niet het debat per se aan te gaan, maar steeds te framen zoals hij het wil, en de media volgen wel. En hij heeft het ook gewonnen met Facebook. Hij heeft met 150 miljoen dollar gericht geadvertised... niet om zichzelf te promoten, maar om Hillary Clinton kapot te maken. En wat doe je op Facebook allemaal? Facebook heeft sinds een jaar dat je vijf verschillende emoties kan aangeven onder een bericht. Je bent heel boos, verbluft of je raakt geëmotioneerd. Wij proberen dat soort waardes en emoties te pakken... en op basis daarvan een verhaal te maken over waar we voor staan. Een paar weken geleden hebben we een video online gezet waarbij Jesse Klaver in gesprek gaat met drie PVV-stemmers. Zo'n soort gesprek, die proberen we dan ook te adverteren, te pushen. Onder een bredere groep. Juist. Onder een bredere doelgroep in beeld te brengen. Doe effe normaal, man! Wij gaan Nederland veranderen.

Campagne voeren op social media

Veel mensen halen hun nieuws van Facebook. Het is dus belangrijk voor politieke partijen om aanwezig te zijn op social media. GroenLinks heeft daar een speciaal team voor. Myrthe Hilkens gaat langs op het campagnebureau van deze partij. Hoe ziet de digitale campagne van GroenLinks eruit?

Hoe doet GroenLinks dat?

In campagnetijd willen lijsttrekkers zich zoveel mogelijk laten zien. Dus ook op socialmedia. Daar kunnen ze dag en nacht aan de knutsel. Op Facebook, Instagram. Twitter. Maar wat posten ze daar? In mijn camper stel ik mijn tablet en ter beschikking aan Sanne Kruikenmeier, universitair docent politieke communicatie. Dat zijn nog net geen 140 tekens. Hoe heeft het internet en alle sociale media die daarbij horen de politiek veranderd? Het heeft vooral de manier van campagne voeren veranderd. Je zag heel erg toen Obama verkozen werd dat de sociale media een grote rol zouden hebben gespeeld bij dat hij gekozen werd. Hij gebruikte het echt op een unieke manier. Heel interactief. En heel persoonlijk. Dat heeft Heel erg bijgedragen aan zijn succes. Je ziet heel duidelijk dat dat heel persoonlijke, toegankelijke...Politiek wordt een mens. In plaats van politiek. Obama ging zelfs zover dat hij playlists aanmaakte in Spotify. M-hm. Het was een soort van marketing-mix. Het is een manier van combineren van verschillende platforms om zo sterk mogelijk dat beeld naar buiten te zetten. Je kunt verschillende doelgroepen gebruiken met sociale media. Op Instagram zitten veel meer jongeren. Net als Snapchat. Maar op Twitter zitten veel meer... Nieuwsmakers? Ja. Opinieleiders. Dus dat is toch anders. Ja. Dus een goede politicus gebruikt het allemaal. En is dat iets wat Nederlandse politici al druk overnemen? Dus dat Nederlandse politici hun privéleven onderdeel van die social media-campagne maken? Het is natuurlijk altijd zo met media en programma's... Het is natuurlijk altijd een politicus. Maar het lijkt erop dat op sociale media steeds meer focus ligt op de individuele politicus. We kijken naar het Instagram-account van Alexander Pechtold. Ja. Volgens mij een voorbeeld van een politicus die goed weet hoe je sociale media gebruikt. We zien hem hier heerlijk in een houthakkershemd. Spierballen...Daar is eigenlijk niks politieks aan. Toch zullen mensen dit als aantrekkelijk zien. Want het is een politicus en hij maakt het persoonlijk. Dus dat menselijke weer. Ja, want Alexander Pechtold hakt hout en loopt door het bos. De kiezer vindt het fijn om voortdurend bevestigd te krijgen dat politici net mensen zijn. Hahaha! Dat blijkt te werken. Die communicatiestrategie... dat is een communicatiestrategie die goed werkt. Het lijkt erop dat ook op sociale media steeds meer focus komt op die individuele politicus, in plaats van de partij. Politici vinden het ook wel prettig om op sociale media te zitten, het is heel directe communicatie. Vroeger had je altijd communicatie via televisie, kranten. Dat is heel erg eenrichtingsverkeer. De journalist dus. De politicus kan nu de journalist omzeilen. Ik geloof dat Geert Wilders nooit reageert op vragen. En Trump ook niet. Maar werkt het dan? Want ze hebben wel een ontzettende schare aanhangers. Dus blijkbaar wordt ze dat vergeven. Of hoe moet ik dat zien? Wat Wilders en Trump goed kunnen, is veel aandacht genereren op Twitter. Dat wordt overgenomen door journalisten en dan is het bereik veel groter. Zij weten op die manier aandacht te genereren. Zou ik kunnen zeggen dat het een soort persconferenties in 140 tekens zijn? Precies dat. Je bent eigenaar van de boodschap. Dus je gebruikt het om de echte impact op precies hun manier te bereiken? Ja, precies. WILDERS: We zijn de leugens van Rutte meer dan zat. 1000 euro, referendum, Griekenland. Als dat zo effectief is: Waarom doet niet iedereen het? Wilders is niet heel veel aanwezig in andere media. Hij is moeilijk te bereiken in interviews. Ik snap ook wel dat journalisten dan op zoek zijn naar die informatie. Twitter is heel kort en krachtig. Die berichten zijn daardoor ook makkelijk over te nemen. Het Twitter-account van Sybrand Buma, de voorman van het CDA. Daar zie je, los van wat hij post, zijn bio op Twitter: Hij is allereerst de politicus, de fractievoorzitter van het CDA. Maar daarnaast is hij getrouwd en heeft hij kinderen. Hij is vader van twee. Wielerliefhebber en schaatsfan. Een typisch voorbeeld van personalisatie. Uiteindelijk moet het gaan om de politieke inhoud. Het moet wel over politiek  gaan, over echt iets echts. We zien dus ook wel... Van wie moet dat? Van de kiezers? Ja, dat het in elk geval een combinatie is. Die communicatiestrategie dat persoonlijke gebruiken om die politieke berichten te brengen. Het is heel erg veel veranderd. Er wordt vaak gesuggereerd dat sociale media een heel grote rol spelen tijdens verkiezingen. Toch weten we uit onderzoek dat de traditionele media, tv met name een veel grotere rol spelen dan sociale media. Dus ja, sociale media hebben een rol. Maar die rol is nog steeds klein vergeleken met traditionele media.

Wat is de rol van social media in de politiek?

Steeds meer politici gebruiken social media om kiezers te bereiken. Ze posten niet alleen dingen die met politiek te maken hebben, maar ook foto’s van wat ze in hun vrije tijd doen. Zo maken ze zichzelf menselijker en toegankelijker.

Politici op Facebook, Twitter en Instagram

Het zorgvuldig kiezen van woorden. Normaal ben je daar meestal niet zo mee bezig, maar politici ontkomen er niet aan. Ik ben benieuwd hoeveel effect EEN woordje nu eigenlijk kan hebben. Ik vraag het aan presentatiecoach Lars Duursma. We moeten doorschuiven. Gezellig samen in de hoek, Lars. Het woord 'framing' valt te pas en te onpas. Ja. Wat bedoelen we überhaupt met dat woord? Framing betekent dat bepaalde woorden in jouw hersenen een beeld oproepen. De VVD en PvdA hebben nu al besloten dat we niet over de villasubsidie mogen praten. De hypotheekrenteaftrek, daar worden grote maatregelen genomen. Je ziet dat soort voorbeelden doorlopend. 'Klimaatverandering' en 'opwarming van de aarde' roepen een verschillend beeldop. Bij klimaatverandering denken mensen: Misschien weer zo'n mooie zomer. Als je het hebt over 'opwarming van de aarde' dan zien mensen al die ijsbergen vallen. Dan eens zien ze zichzelf branden in die hitte die op ons afkomt. Je ziet dat framing veel aandacht krijgt als iedereen het ziet.	Als een woord wordt gebruikt waarvan iedereen zegt: Hoe kan dit? Een mooi voorbeeld vond ik De Telegraaf. Die had een voorpagina met: 'Asielhopper-invasie'. 'Stopxenofoobtelegraaf' is trending. De kop zou gevaarlijke stemmingmakerij zijn. Het krijgt veel aandacht, maar daar moet het niet om gaan. Maar juist op de website van de NOS gaat het continu over een golf, een stroom. Migranten die ons overspoelen. Daar wordt continu een 'watermetafoor' gebruikt. Dat is de term, een watermetafoor? Ja. Terwijl we weten wat er gebeurt als je het vaak hebt over migranten als water. We zien ze niet meer als een individu, maar als een stroom. Het dehumaniseert. En op het moment dat er een overstroming dreigt willen mensen de kraan dichtdoen en dammen opwerpen. Dat is precies wat je ziet bij de migratie-discussie. We worden overspoeld met asielzoekers.	Het is een invasie die onze welvaart en ons land bedreigt. We moeten ons land redden. Wilders gaat er wel heel strategisch mee om. De kracht van een frame wordt vaak bepaald door hoe vaak het wordt herhaald. Wilders is consequent strategisch, hij herhaalt steeds dezelfde termen. Daarin is hij beter dan de anderen. Dit proces is een politiek proces. Hij had 't over PVV-hatende rechters, PVV-hatende rechters, PVV-hatende rechters. Vervolgens ging Ron Fresen die woorden vaak herhalen op televisie. En dat slaat op wat hij noemt de drie PVV-hatende rechters. Dat laatste. Haha. Als hij 't heeft over PVV-hatende rechters die deze uitspraak doen. De context maakt niet uit, het woord is gebruikt. Ja. En dat is de kracht van een frame? Precies. Zeker omdat mensen het woord niet weg filteren. Ik kan tegen jou zeggen: Je bent niet lelijk. Dan blijft het woord lelijk hangen. En dat gebeurt met frames, ook in de media. Momenteel zijn er veel verkiezingsdebatten waarin iedereen probeert z'n verhaal goed neer te zetten. Het debat zelf wordt door veel mensen overschat. Want er kijken niet zoveel mensen naar. Maar iedereen ziet wel een fragment uit het debat. 't Belangrijkste is dat je een moment weet te creëren dat de volgende dag in alle journaals wordt herhaald. Nou doet u 't weer. Nou doet u 't weer. Wij verlagen belastingen. Bij ons gaan de bedrijven minder belasting betalen dan in uw programma. En die energieheffing? Wat denkt u dat er gebeurt met bedrijven? Meneer Rutte, u doet 't weer. Nu doet u 't weer. Ja. Dat werden beroemde woorden in die campagne. En dat beeld werd steeds herhaald. En dat is belangrijker dan het debat zelf. Wat was er zo sterk aan 'nu doet u 't weer'? Het bevestigde het beeld van Rutte dat hij een streek uithaalde en dat keer op keer op dezelfde manier deed. En kon hij het beeld schetsen van: Ik neem 't op voor alle mensen die benadeeld worden door deze verschrikkelijke man die steeds hetzelfde trucje uithaalt. Nu doet u het weer. Ja. Maar deze frame had ergens anders z'n kracht al laten zien, toch? Ja, 'there you go again'. Ja. There you go again, met een knipoog naar de presentator. Van: Can you believe it? En de volgende dag zat iedereen: There you go again. Nou doet u het weer.

Wat is framing?

Politici kiezen hun woorden zorgvuldig. Door bijvoorbeeld te spreken over een ‘vluchtelingengolf’, krijgen toehoorders het idee dat we ons land moeten redden om niet te overstromen. Precies wat een politicus als Geert Wilders wil bereiken. Myrthe Hilkens kijkt samen met Lars Duursma naar bekende frames uit de politiek.

Woorden zorgen voor een beeld

De woorden van politici komen over het algemeen niet spontaan opborrelen. Als de camera's en bandrecorders draaien, kan elk woord van een politicus tegen hem gebruikt worden. Ga er maar aanstaan. Gelukkig staat er een heel team aan adviseurs om een politicus heen. De spindoctor bijvoorbeeld. Die bedenkt hoe zelfs de zwaarste boodschap ons toch leuk in de oren klinkt. Ha, Myrthe. Hallo. Welkom. Kom verder. Snel ook. Ja, haha. Jurjen, jij was spindoctor van GroenLinks. Mag ik je spindoctor noemen? Ik heb een hekel aan de term. Waarom? Omdat spindoctor iets negatiefs suggereert. Terwijl ik mijn werk vooral zag als het zo goed mogelijk vertalen van wat een politicus wil. De kiezers moeten snappen waar de politicus mee bezig is. En bij spindoctors denk je toch meer aan koffertjes met geld in een parkeergarage. Kuchende mannen in regenjassen. Hoe noem je jezelf dan? Ik noem mijzelf gewoon persvoorlichter. Ben je als persvoorlichter ook bezig met letterlijk de woorden van jouw partijleider of Kamerleden? Ja. Ik denk er vaak met de beleidsmedewerker en Kamerlid over na wat is nu ons sterkste argument? Hoe moet men dat argument uitleggen, zodat het bij de kiezer aankomt. Dan ben je er dus mee bezig dat bijvoorbeeld beleidstaal niet aankomt. De positie van het kabinet vindt zijn weerslag natuurlijk in het door ons als acceptabel geoordeelde compromis in 't Energieakkoord. Denk je ook na over de lengte van een boodschap? Ja, zeker. In 10, 12 seconden moet je je boodschap vertellen. Dat is bij die heel complexe onderwerpen best heftig. Waarom onderwerpen politici en dus ook hun adviseurs zoals jij zich eigenlijk aan deze logica? Want als die anderen zouden zeggen: Ik kan dit verhaal niet in EEN quote vertellen dus dan vertel ik het niet. Ja. Het interessante is, dat is een speltheorie. Als iedereen zich aan die afspraak houdt, dan kan dat. De praktijk is, het belangrijkste handelswaar van een politicus is door de kiezers gezien worden. Je wordt door je kiezers gezien vooral via die media. Dan moet je dus wel meegaan in die wetten. Ja. Ik heb een keer aan hem gevraagd: Meneer Rutte, zijn vluchtelingen in Nederland welkom? Het antwoord was een draak. Hij begint dan: In Europa... opvang in de regio...contingentering, resettlement...Later vroeg ik: Kon u daar nou niet gewoon antwoord op geven? Hij zei: Als ik dat gedaan had, had je het uitgezonden. Ja! Heb je ook wel eens dicht op een crisis in de fractie gezeten? Ja. Hahaha! Ik heb gewerkt voor een politieke partij die in de hoek zat waar de klappen vallen. Het viel mij op dat dingen die andere politici vergeven worden die worden je als politicus nagedragen. Je hebt dat ook gezien met Job Cohen. Die kon op een bepaald moment niks meer goed doen. Mij gaat het erom om te vertellen wat ik wil in Nederland. En dat ga ik vertellen. En wat dat voor effect op politici heeft, is dat ze denken: Ik moet er voor zorgen dat ik nergens op te pakken ben. Daar krijg je een soort angst van. Je zou politici en journalisten toewensen dat ze wat meer uit die kramp gaan. Myrthe, ken jij het? Ja. Zo'n ervaring met bijvoorbeeld een verslaggever. Toen ik beëdigd werd, was ik het meest bang voor Rutger. Er zitten een paar PvdA'ers in de kroeg. Toen ben ik me gaan verstoppen in het ledenrestaurant. Ik heb ook in de bieb gezeten. Als er ook maar EEN journalist is die op die manier wil scoren...bijvoorbeeld toen Pownews Ellen Vogelaar den val bracht. U kunt het toch wel netjes over praten? Ik denk dat de spindoctor zou zeggen: Je kan beter netjes antwoord geven. Dat komt goed over op de camera. Dan zien de mensen dat u goed met de media om kan gaan. En nu houdt u gewoon uw mond? U bent een minister? Daarna werd er heel erg op getraind dat je zo niet met draaiende camera's om moet gaan. Dat betekent dat een politicus weer extra voorgeprogrammeerd wordt. Het zijn de natuurtalenten die zich daar niets van aantrekken. Maar het zijn juist de hardwerkende politici die niet vaak in beeld komen die bang zijn het verkeer te doen. Ze zijn bang hun enige kans te verpesten. Jolande Sap, de voormalige partijleider van GroenLinks had om 100 talenten geroemd kunnen worden. ”Politiek verliest zich te vaak in mooie praatjes en gekissebis.” En bij sommige mensen komt nog maar EEN beeld omhoog. De stekker. Jij noemt het al. Zeg het maar. De stekker. Zo doet u dat, meneer Wilders. Zo gaat de stekker eruit. Voorzitter, mijn conclusie is dat bij mevrouw Sap de stekker er volgens mij nooit heeft ingezeten. Mijn les aan politici was altijd: Trek je er niets van aan. Uiteindelijk is het enige dat kiezers overtuigt... dat jij bent wie je bent, maar wel de beste variant van jezelf. Veel van wat een politicus horen zeggen, is dus vooraf gewikt en gewogen.

Wat doet een spindoctor?

Over alles wat een politicus zegt, is van tevoren goed nagedacht. Niet alleen door hem- of haarzelf, maar ook door een team van adviseurs, zoals zogenaamde spindoctors. Zij vertalen de soms ingewikkelde boodschappen naar voor kiezers begrijpelijke taal. Myrthe Hilkens praat over dat werk met Jurjen van den Bergh, voormalig voorlichter van GroenLinks.

De rol van de persvoorlichter in de politiek

Voorafgaand aan hun campagnes presenteren partijen hun verkiezingsprogramma's. Daarin wordt uiteengezet wat de politieke plannen zijn. En om die plannen aan ons over te brengen, moet politici daar aantrekkelijk oververtellen. Hoe je dat doet, vertelt Roderik van Grieken...directeur van het Nederlands Debatinstituut. Als we bij debatten of speeches spreken over de wetten van de retorica, wat bedoelen we dan? Retorica is de kunst van het overtuigen. Alles wat ermee te maken heeft hoe jij ervoor kunt zorgen...dat als je spreekt andere mensen je geloven. Ten eerste moet je er als politicus voor zorgen dat je een boodschap vertelt die heel dicht bij jou staat. We moeten praktisch zijn als het gaat om waarden en normen. Ik erger me dat mensen 's avonds niet de tram in durven en mensen huisvuil naar buiten gooien. Jan Peter Balkenende praat over waarden en normen. Hij is een heel geloofwaardig politicus. Zodra hij daar zijn campagne op voert, dan is hij heel geloofwaardig. Wat heel belangrijk is als je campagne voert is dat je goed weet te overtuigen wat veel mensen voelen. Kort en krachtig. Misschien een uitvergrote versie neerzetten van een gevoel dat veel mensen hebben. Een meerderheid van het Nederlandse volk vindt dat we de grenzen moeten sluiten. Dat betekent dat het verschil tussen deze Kamer, dit nep-parlement...want dat is het, een nep-parlement en de mensen thuis levensgroot is. U bent er misschien wel het levende bewijs van. Kun je met zijn type retorica ook niet veroorzaken...dat iets erger wordt dan het was? Ja, maar je hebt grotere kans dat je 's avonds wordt uitgezonden als je iets zegt wat grof is of hard of verstrekkend dan als je een genuanceerde boodschap brengt. In de politiek geldt natuurlijk ook dat je zwaar aangevallen wordt. Je moet er ook plezier in hebben om terug te kunnen slaan. Je zal af en toe van je af moeten bijten. Je zit in de loopgraven van de politiek. Het volgende fragment vind ik een van de grootste talenten die we hebben in dit land op dit gebied. Dat is premier Mark Rutte. Het antwoord van de minister-president is gericht op het oude economische systeem. Mevrouw Thieme klinkt een beetje als mijn vader die in de jaren 80 toen wij de hond uitliet en zei: Droef heette hij. Dat zal mevrouw Thieme interesseren. Hahaha! Was hij wel goed voor zijn hond? Heel goed. Het was een heel lastige hond, want hij wilde nooit worst eten bij de slager. Ook dat zal mevrouw Thieme bevallen. Het laat heel veel plezier zien. Het leuk vinden en vanzelfsprekend vinden dat jij daar staat. En dat moet ook, want dat wil de burger ook. Dat jij daar als vanzelfsprekend staat. Maar het laat ook zien hoe ongelooflijk nonchalant en in controle Rutte is als hij spreekt. Hij kan Marianne Thieme in 30 seconden volledig onschadelijk maken met haar vraag. De bijbel van de retorica is een boek dat heet: De opleiding tot redenaar. Maar een heel klein stukje gaat over het houden van de speech. Het overgrote deel gaat over de voorbereiding. Ah. We gaan nu naar een stukje van Obama kijken. Hij is perfect in de uitvoering van een speech. Maar ik wil vooral laten zien hoe goed het is voorbereid. *Amazing grace	* *How sweet the sound* Ja, het is echt geweldig. Het is zo vals als de neten, maar je vergeeft het hem allemaal. Daar is zo goed over nagedacht. Hij zegt eigenlijk niet zoveel. Het gaat er bij retorica voor een groot deel niet zozeer om wat je zegt, maar hoe je het zegt.

Wat is retorica?

Politici moeten veel dingen kunnen, maar ze moeten vooral goed kunnen praten. Ze moeten mensen overtuigen van hun standpunten. Het is dus belangrijk dat ze die goed onder woorden kunnen brengen. Dat lukt de ene politicus beter dan de andere, ontdekt Myrthe Hilkens.

De kunst van het overtuigen

In campagnespotjes is over alles nagedacht. Maar wat levert het precies op? Ik vroeg het politiek dier Tim Hofman. Lekker knus. Ja, he. Ja. Met Tim Hofman op de bank! Nou! Ja! Nou! Ja! Yes. We gaan 't hebben over politiek. Ja. Jij maakt een programma over politiek voor jongeren. Polertiek. Hallo, welkom bij Boos Polertiek. Yes. Waarom? Omdat ik merkte dat de politicus en jonge mensen ver van elkaar afstonden. Als ik kan proberen ze elkaar te laten verstaan, dan doe ik dat. Ik weet niet wat ik moet stemmen. Je bent boos omdat je 't niet weet. Ja. Dat is een uitdaging! Waarom verstaan die groepen elkaar niet goed? Het zit 'm soms in taalgebruik. Want? Politici zijn geneigd publiekelijk veel in technische taal te spreken. Verandering is een loze term. Als ik andersom ga staan, is dat verandering! Nee, dan ben je omgedraaid. Ja, dat is verandering. Niet mij de les lezen! Je hebt ook nog een dichtbundel geschreven. Ook nog! Dus je hebt je 't woord toegeëigend. Wij vroegen je met die blik naar een aantal campagnefilmpjes te kijken. Ja. Wat zouden ze van jou kunnen leren? Haha, dat ook! Let even op, thuis! Haha. Hij weet toch beter? 'En ik, nee wij'. We gaan 't voor mekaar krijgen! Haha. Stel dat wij tegen elkaar praten zoals hij doet. Hee, Myrthe. En ik. Haha! Nee, wij gaan straks koffiedrinken. Dat is heel gek. We kijken naar GroenLinks. Er zitten mooie montagetrucks in. 't Is slick gemonteerd op de muziek. Zij hebben die strijdlust, zij willen iets. En als je denkt: Ga de daken op! Dan komt er een positieve boodschap. Voor schone energie, in plaats van: Sla iemand op z'n gezicht, want die ander doet 't verkeerd. Jongeren vinden dit een prettige campagnefilmpje? Dit kijkt wel lekker weg. Ja, haha. Dat is belangrijk.! Dat is iets anders bij het CDA. Nederland verandert iedere dag. Maar vandaag voelen steeds meer mensen dat de veranderingen te snel gaan. Ha... Wat zit ik nou te kijken, man?! Dat we grip verliezen op ons eigen leven en de wereld om ons heen.	 Zo negatief! Alsof de wereld... Alsof de derde wereldoorlog is uitgebroken. Als ik terugga naar het Friesland van mijn jeugd zie ik hoe snel die wereld is veranderd. Het is bijna lachwekkend wat hij hier doet. Waarom? Er klinkt een zielig pianomuziekje en dan gaat hij heel erg zwaar voorlezen over zichzelf. En over hoe de wereld is veranderd. ‘t Is zo gezapig! Buma... Ik weet niet, man. We vervangen boosheid en verdeeldheid door respect en saamhorigheid. We kijken hoe Wilders dat doet, ik gok wat minder omfloerst. We raken ons land kwijt. Voorgoed, als we niet heel snel wakker worden Zo! Ja. Ik zeg tegen al die mensen die zich misdragen: Nederland is ONS land! Je kunt lullen wat je wilt, maar er staat altijd een politicus die heel helder verwoordt wat hij wil. En heel duidelijk zijn opponent een klap in het gezicht kan geven. En niet schroomt om dat te doen omdat hij er retorisch niet uitkomt. Dat interesseert 'm geen reet. Nee. We hadden wat moeten doen! Alexander Pechtold en dus D66 maakt een andere keuze. Het komt er nu op aan voor Nederland. Ik wil een land waar iedereen zich thuis voelt, we elkaar vertrouwen. Waar we doen wat ons samen sterker maakt..en dat is niet altijd het meest populaire. Ik weet nu niks over D66! Het is een gezapig praatje van een man. Je weet dat ze willen regeren. Ze willen regeren, met wat?! Daarom wil D66 regeren en vraag ik uw steun. Samen krijgen we het voor elkaar.	Samen krijgen we het voor elkaar. Ja...Ik kan 't voor je invullen. Hij zegt: Het is tijd voor wat anders! Nu komt het erop aan. Ja... Het komt er nu op aan voor Nederland. Dude, waar heb je 't over? 'Dude, waar heb je 't over?' Haha. Snap jij wat-ie zegt, dan?! Haha, ik merk door jou dat ik het soms niet zie. Jij zit nog steeds in het vacuüm van de Tweede Kamer. Hoe zeggen jullie tegen elkaar: Ik ga lunchen? Het moet anders, ik heb honger! Haha, en nu vooruit! Hup met stokbrood! Hahaha. Ja. Ik moet schijten, weg met deze nonsense! Haha. Goed werk. Als ze zitten te kijken: Maak effe wat anders! Iets wat ik op Facebook kan delen. 'D66, toffe partij!' Daar denk jij dus over na? Dit is niet lekker voor sociale media? Nee, en daar zitten wel veel kiezers. Geert Wilders, makkelijk deelbaar. GroenLinks... Maar zit 't 'm in die taal? Taal, snelheid. Iets waar je enthousiast of boos van wordt. Iets wat iets oproept! Nu denk ik... Niks! Haha! Effe koffiezetten? Haha. Het is echt een gemiste kans. Snap je? Ja. Wees duidelijk, weet wat je wilt vertellen. En zorg dat je partij het centrum is van wat je vertelt.

Wat kunnen politici doen om jongeren te bereiken?

Veel jongeren houden zich niet echt bezig met politiek en politici weten jongeren onvoldoende te bereiken. Myrthe Hilkens bekijkt samen met televisiemaker Tim Hofman de verkiezingsspotjes van politieke partijen. Welke partij weet jongeren het meeste aan te spreken?

Verkiezingsspotjes door de ogen van Tim Hofman

Peter, wij gaan het hebben over beeldvorming. Wat bedoelen we daarmee in politieke context? Ik versta daaronder: Het imago dat je wil hebben of dat je door je tegenstander opgelegd krijgt. Ja. Nu hoor je, buiten maar ook in de politiek, voortdurend...dat beeldvorming zo belangrijk is. Is dat altijd zo geweest? Bij ons eigenlijk niet. We hadden altijd wel politici met een beeld. Bijvoorbeeld Drees. Drees staat bij ons bekend als de man van het mariakaakje. Ja, Drees was een... Een zuinige man. Precies. Dit serveerde hij aan de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken toen hij op de theekwam. Dat zijn hele gortdroge... EEN mariakaakje kreeg die. Eentje? Ja, en daarna was 't klaar. En het effect daarvan was, dat die minister zei: Dit land is zo arm, dat moet Marshallhulp krijgen. Dus het was geen beeldvorming, het was beeld. Ja. En pas later in Nederland zijn we ook begonnen met beeldvorming. In Amerika is het al wel heel oud. Zijn er voorbeelden, van vroeger al, die duidelijk maken dat in Amerika die beeldvorming al een kwestie was? Zeker. Ik heb een mooi voorbeeld bij me. Dit is de vrijwel onbekende president William Henry Harrison. Deze man maakt hier campagne met een blokhut. Daarmee refereert hij aan z'n afkomst. Hij is arm. Hij zegt: Ik ben van eenvoudige komaf. Dit plaatje gebruikt hij bewust, maar klopt niet. Hij komt uit een heel rijk gezin. Hij komt van een plantage uit een enorme mansion. Daarna krijgt-ie zelf ook last van beeldvorming. Hij was de oudste president aller tijden toen. Kon hij wel president zijn als hij zo oud was? Dat ging hij bewezen. Hij hield een inaugurele rede van anderhalf uur in de kou, in de regen en in de ijzel, zonder jas, zonder hoed. 's Avonds lag hij ziek te bed en drie weken later was hij dood. Dit is de man die het kortst president is geweest ooit. Dan heb je beeldvorming net iets te serieus genomen. Ja. Een ander voorbeeld is Franklin Roosevelt. De man had polio gehad op vrij jeugdige leeftijd en zat in een rolstoel. Alleen wist niemand dat. Er zijn maar drie foto's bekend van 'm dat-ie in een rolstoel zat. Als je 'm ziet in de filmpjes uit die tijd...zie je 'm ook lopen, terwijl hij dat helemaal niet kon. Je ziet op dat filmpje: Hij beweegt een beetje... maar echt lopen is het niet. Maar dit was net genoeg. En hij kon hiermee het beeld uitstralen: Ik heb polio overwonnen. Dat bestaat niet, maar hij bracht dat beeld wel naar buiten. 'En daarmee kan ik alles overwinnen.'	'Dus ook de economische crisis, ook nazi-Duitsland. Daarmee ben ik een sterke leider.' Hij heeft dat echt gebruikt voor zijn beeldvorming. Gaan we terug naar Nederland. Op welk moment in onze geschiedenis wordt beeldvorming belangrijk? Ik heb een filmpje meegebracht van de eerste poging tot echte, bewuste beeldvorming. We zien hier Hans van Mierlo, van D66. D66 werd opgericht door journalisten en reclamemensen, dus echt mensen die bezig zijn met beeld. En als we zo bij het einde zijn...daar zou ieder ander filmpje begonnen zijn. Maar daar houdt het hier op. Op het moment dat hij inhoud moet gaan vertellen, houdt het op. Ons plan voor een nieuw kiesstelsel, voor vernieuwing en verjonging. Voor doorbreking van het oude, vastgeroeste partijpatroon. Ik moet proberen het goed te vertellen. Dit is het beeld van de intellectuele, aantrekkelijke... nieuwe, andersdenkende lijsttrekker. Randstedelijke. Ja. Dus dit was in Nederland een belangrijke omwenteling. Ja. En hier zagen mensen ook dat het kan werken...want D66 was meteen een groot succes. Maar het kan ook misgaan. We hebben bijvoorbeeld twee CHU-politici. De CHU was zo'n beetje de saaiste partij in de Tweede Kamer. De Christelijk-Historische Unie. We hadden toen Damslapers. En dat waren hippies. Deze twee saaie mensen van een saaie partij gaan daartussen zitten…om maar te doen alsof ze ook hip is. Nou, dat werkte dus absoluut niet. Als we naar die foto kijken... Je voelt het ongemak. Ja, he? De dame rechts is de freule Uyttewaall van de Christelijk-Historische Unie. Dit heeft dus ook helemaal niets positiefs opgeleverd, deze actie. Het past niet bij het imago van de politicus. Nee, dus als het verschil tussen hoe wij iemand waarnemen…en wat we 'm zien doen, te groot wordt, werkt het averechts. Ja. Dan gaan we naar de campagne van nu. Goedemorgen. Goedemiddag eigenlijk. Leuk u allemaal te zien. Onze premier. Die overal mee wegkomt. Te gek. Ik hoop dat u op mij stemt. De joviale Rutte. Hij wordt geloofd. Leuk, he? Mensen denken dat hij zo is. Hij heeft er zin in. Ja. Dit is gewoon een leuke buurman die toevallig premier is. Hoe is het leven? Jeanine! Ja, baas. Hoi. Hoe is het? Is het leuk? Enig. Super. Dit is allemaal spontaan. Dit is echt spontaan. Maar dat kan dus ook wel. Ja. Dus er is geen wetmatigheid. Nee. Het is tijdgebonden, cultuurgebonden. De ene tijd heeft een andere leider nodig dan de andere tijd. Dus je moet ook geluk hebben met je imago. Hoi. Groeten thuis.

Hoe werkt politieke beeldvorming?

Voor politici is beeldvorming heel belangrijk. Je kunt jezelf er een bepaald imago mee geven. Maar het kan ook tegen je gebruikt worden en nadelig uitpakken. Welke voorbeelden van politieke beeldvorming zijn er te vinden in de geschiedenis?

Een imago dat je jezelf wilt geven of opgelegd krijgt

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

What the Hague?!

Type videos