Groep 6/7/8

Klas 1/2/3

13 in de oorlog neemt je mee terug naar de Tweede Wereldoorlog en vertelt wat er allemaal gebeurde en hoe het is om tijdens de oorlog op te groeien. Kan jij het je voorstellen? Schooltv raadt deze serie aan vanaf groep 8.

13 In de oorlog

Wereldoorlogen

13 in de oorlog

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Dit is kamp Auschwitz in Polen. Hier komen in de Tweede Wereldoorlog, iedere dag weer, treinen volgepakt  met doodsbange mensen aan. Het zijn vooral joodse mensen. Ze worden de trein uit gecommandeerd. Mannen worden gescheiden van hun vrouw en kinderen. Broers en zussen moeten uit elkaar. Families vallen uiteen.
De mensen worden in kale barakken gestopt. Hier slapen ze op planken, zonder dekens en kussens. Met overal  vlooien en luizen. Ze krijgen nauwelijks te eten. Niet vreemd dat de éen na de ander doodgaat van de honger, van uitputting of door besmettelijke ziektes. 
Gezonde en sterke mensen moeten keihard werken voor de nazi’s. Maar de meesten worden direct na aankomst door hen vermoord in gaskamers. Al hun spullen en koffers moeten ze achterlaten. "Die krijgen jullie later weer terug", wordt ze verteld, "nadat jullie hebben gedoucht".
Om er voor te zorgen dat niemand in paniek raakt, doen de Duitsers net alsof iedereen echt gaat douchen. Maar dit is geen douche. De douchekoppen zijn nep. 
Waar zou Kaat nou zijn?
Er komt geen water uit de douchekoppen maar giftige gassen. De hele ruimte wordt gevuld met blauwzuurgas, een dodelijk gas. Na een paar minuten is iedereen dood.
De dode lichamen worden verbrand in ovens, de as wordt gedumpt in vijvers op het kampterrein. Aan het eind van de oorlog willen de nazi's niet dat de sporen van hun massamoord worden ontdekt. Daarom blazen ze de gaskamers en de ovens op.  
Het Vernietigingskamp Auschwitz wordt in januari 1945 door Russische troepen bevrijd. In het kamp zijn nog maar 5500 mensen in leven. Eigenlijk meer dood dan levend. Anderhalf miljoen mensen zijn in het kamp vermoord. 
Het enige wat achter is gebleven zijn hun persoonlijke spullen, heel veel spullen. Die hebben de nazi’s ingepikt. Koffers, schoenen, Brillen. Zelfs het goud uit hun gebitten stelen ze. En de slachtoffers worden kaalgeschoren. Van hun haren worden onder andere dekens gemaakt. En tienduizenden foto’s. Al deze mensen zijn vermoord in Auschwitz.

Kamp Auschwitz

De Duitsers willen van de joden af. Daarom brengen ze hen naar zogenaamde concentratiekampen zoals Auschwitz. Daar worden ze ondergebracht in kale barakken en uiteindelijk vermoord.

Een vernietigingskamp voor 1,5 miljoen joden

Dit is Kamp Westerbork in Drenthe. Joodse mensen uit heel Nederland zijn hier door de Duitsers samengebracht. En vanuit dit kamp zullen ze per trein naar het Oosten van Europa worden vervoerd. Niemand vermoedt hoe het daar zal zijn. Op de avond voor vertrek krijgt iedereen te horen wie er mee moet. 
Frits van Dam, Mathilde van Dam, Heintje, Jonas en Andries. Alsjeblieft! stuur iemand anders maar niet m'n kinderen! Liselot den Hartog...Hij is voorbij de 'g'! Met haar kinderen Louis, Abraham en Yvonne. Ik was al bang dat we de voorstelling morgen zouden missen! Jij komt toch ook? En tot slot: Max van Gennep, Theresa van Gennep, Roos. We blijven tenminste bij elkaar. 
Het is geen gewone trein met coupes, maar met veewagons. Meer dan 100.000 joodse mensen worden op deze manier naar het Oosten gedeporteerd. En toch houden de mensen hoop dat het goed met ze zal aflopen. 
HIJ IS VAN MIJ! Je hebt er toch niets meer aan. Dit is alles wat ik heb. Pas op je vingers. 
Als iedereen is ingeladen, wordt met krijt op de wagon geschreven hoeveel personen er in zitten: 70, 74, 80. Wel 1000 mensen bijeen gepakt in een trein. Er worden briefkaarten uit de trein gegooid met postzegel en adres in de hoop, dat iemand ze zal vinden en op de post zal doen. "we zitten in de beestenwagen", "liefste lieveling, het heeft zo moeten zijn schat, we gaan met opgeheven hoofd en de moed erin", "ik kom weer terug hoor schat", "een spoedig weerzien in ons dierbaar Hollandje, vaarwel".
De reis duurt minstens drie dagen en drie nachten. Via Duitsland komt de trein uiteindelijk in Polen aan. Hier bouwen de Duitsers concentratiekampen. De grootste en meest beruchte daarvan is kamp Auschwitz. In dit vernietigingskamp zullen heel veel mensen op gruwelijke wijze door de nazi’s worden vermoord.
Blijf dicht bij mij.

De vernietigingskampen

Vanuit Kamp Westerbork worden joden in de Tweede Wereldoorlog naar Oost-Europa gedeporteerd. Een lange reis in overvolle veewagons. Ze weten nog niet welke gruwelen hen te wachten staan.

Als beesten in de trein

Tijdens de Tweede Wereldoorlog worden joden door de nazi's van Hitler steeds slechter behandeld. Zo moeten ze een gele ster dragen en op veel openbare plaatsen mogen ze niet meer komen. Vanaf 1942 worden ze zelfs weggevoerd om te gaan werken in Oost-Europa, tenminste, dat beweren de Duitsers. Maar eerst worden ze samengebracht in Kamp Westerbork in Drenthe. Dit is niet de eindbestemming, maar een doorgangskamp, een soort tussenstop. Hier moeten de joden wachten, tot ze worden afgevoerd naar het Oosten. 
Kurt Sanders uit Vlaardingen. Lia Zilverberg uit Dordrecht. Grietje Bachrach en ik ben tien jaar. Louis Courant, twintig. Ik ben Roos. Roos van Gennep uit Amsterdam. En ik ben dertien jaar. Broers? Zussen? Als je niets zegt, kunnen we jullie straks ook niet bij elkaar plaatsen. Ik heb een zus. Kaat. Maar ik weet niet waar ze is. Goed, dat was het. Die viool blijft hier. Heb je verder nog kostbaarheden? Nee, niet m'n viool. Je wilt toch niet dat hij gestolen wordt?! Kom. Ik zal 'm goed opbergen. Nee, die viool hou ik altijd bij me. Pas dan maar goed op, want je bent 'm hier zo kwijt.
In de loop van de oorlog worden er meer dan honderdduizend joodse mensen naar Westerbork vervoerd. Al gauw zijn de barakken dan ook overvol.
Mam! Mam?! Weet je wie hier ook is?! Theo! Theo Vos en zijn zus! En Rebecca heb ik gezien! En ook Alex Offenbach. Ze zijn allemaal hier! En Kaat? Nee, die niet.
De Duitsers doen er alles aan om het leven in Westerbork zo normaal mogelijk te laten lijken. Kinderen gaan naar school en iedereen ouder dan 15 jaar moet werken. Er is een wasserij, een naaiatelier, een kleermaker, een schoenmaker en er wordt zelfs houten speelgoed gemaakt voor kinderen in Duitsland. En op zondag is iedereen vrij. Dan mogen ze gaan sporten. Er is zelfs een theater waar iedere dinsdag de beste joodse artiesten uit het kamp optreden. Het lijkt allemaal heel gewoon. En zo krijgen de mensen het idee dat het wel zal meevallen.
Hij lacht nog steeds niet. Volgende keer beter. Mijn vader kent nog zoveel liedjes! Ja... als hij de kans krijgt. Alleen de beste artiesten mogen blijven van onze 'Herr Kommandant'. En de rest? Waar gaat de rest naartoe? Er is nog niemand teruggekomen om dat te vertellen. Fantastisch, Max! Echte klasse! Vond jij dat ook? Ja, heel goed, pap.

Kamp Westerbork

Joden die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden weggevoerd, kwamen terecht in kampen als Westerbork. Daar moesten ze werken voor de Duitsers, maar er was ook ruimte voor school en sport.

Een doorgangskamp in Drenthe

Op 10 mei 1940 begint de Tweede Wereldoorlog ook in Nederland. De Duitsers vallen ons land aan. Het Nederlandse leger verdedigt zich fel, maar tegen het veel sterkere Duitse leger, maakt het geen kans. Koningin Wilhelmina moet vluchten naar Engeland. En nadat Rotterdam gebombardeerd is, geeft Nederland zich over. De Duitsers zijn nu de baas in ons land. 
Sommige Nederlanders leggen zich hier niet bij neer en protesteren tegen de bezetter. Door bijvoorbeeld bloemen te leggen op de verjaardag van Prins Bernhard, de opa van Willem-Alexander. Of met het schrijven op muren van de V van Victorie, overwinning of vrijheid. Of OZO, Oranje zal overwinnen. Op schoolborden wordt weg mof geschreven. Dat betekent weg met de Duitsers. Of Duitsers zijn ezelskoppen. En sommigen plakken spotprenten op. Dat is gevaarlijk, want de Duitsers treden keihard op tegen elk verzet.
Hé, jij daar! Staan blijven! Of ik schiet!
We zijn gesloten! Bier is op. Opa, ik ben het. Kindje toch, het is bijna spertijd! Over vijf minuten moet je binnen zijn. Ik ga gewoon binnendoor. Daar controleren ze nooit. Nee, niks d’ervan! Die avondklok is er niet voor niets. Vooruit, ik wil niet dat jou iets overkomt. Maar vroeger mocht ik wel blijven. Vroeger is vroeger en daar verander je toch niets meer aan. Kom op! Mag ik m’n schoolboeken dan hier laten? Anders moet ik zo sjouwen. Tuurlijk, kindje. Doe maar in de voorraadkast. Die is toch leeg.
Er zijn ook mensen die stiekem krantjes drukken. Die staan vol nieuws waarvan de Duitsers liever niet willen dat de mensen het weten. In het geheim worden de krantjes verspreid. Word je gepakt voor zo’n verzetsdaad dan wacht je een zware straf.
We zijn gesloten! Bier is op. Maar voor u maak ik graag een uitzondering. Waar kan ik Els vinden? Els de Vries? Els van Linge? Els Fonteyn? Els wie? U weet precies wie ik bedoel. Het spijt me. Ik wil u graag van dienst zijn, maar...Guck mal hier! Hij houdt de achtergelaten rugzak van Els omhoog. O, dat zijn gewoon schoolboeken. Niets bijzonders. Proost.
In deze gevangenis in Scheveningen worden de mensen vastgehouden die zich hebben verzet tegen de Duitse bezetter. Daarom wordt deze  gevangenis ook wel het Oranjehotel genoemd. In totaal worden zo’n twintigduizend Nederlanders opgepakt vanwege hun verzet.
Dit is je laatste kans. Wie-is-Els? Waar-komen-die-prenten-vandaan? Zijn van mij... heb ik zelf gedrukt... en opgehangen... 
Gevangenen houden de moed erin door teksten op de gevangenismuren te schrijven: in deze bajes zit geen gajes, maar Hollands glorie potverdorie. Het is heerlijk in Nederland te leven. Maar ook, als het moet ervoor te sterven. Houdt moed, Kop op, Hoop doet leven. 
Maar de Duitsers zijn onverbiddelijk. Honderden verzetsmensen worden op de Waalsdorpervlakte bij Scheveningen doodgeschoten. Met het schrijven, drukken en verspreiden van illegale kranten en spotprenten hebben ze hun leven voor de vrijheid gegeven.

Bij het verzet

Niet iedereen gaf zich tijdens de Tweede Wereldoorlog zomaar gewonnen aan de Duitsers. Sommige mensen gingen in verzet. Ze drukten stiekem krantjes of plakten posters tegen de Duitsers. Maar als je gepakt werd, hadden de Duitsers geen genade. 

Een gevaarlijke keuze

In 1939 is het oorlog in Europa. En dat komt allemaal door Adolf Hitler. Hij is de baas van Duitsland, maar dat vindt hij niet genoeg. Hij wil de baas worden van heel Europa. Daarom bouwt hij een heel groot leger met miljoenen soldaten en de nieuwste tanks en vliegtuigen. Dat leger is zo sterk, dat Hitler kan doen wat hij wil. Oostenrijk inpikken bijvoorbeeld. En daarna Tsjecho-Slowakije. Polen vecht wel terug, maar ze kunnen niet op tegen het sterke Duitse leger. In Nederland worden zo'n tweehonderd duizend mannen opgeroepen om ons land te verdedigen als de Duitsers aanvallen.
Heb jij m'n veldmuts gezien? Wat? Moet je zien hoe je eruit ziet! Vind je me niet stoer?! Dat pak is gekrompen. Je mouwen zijn veel te kort! Ach, nou ja. Met een beetje mazzel mogen we allemaal snel weer naar huis. Wauw, pap! Je lijkt net echt! Ja, dank je. En nou helemaal. Heeft u ook een geweer? Dat heeft hij helemaal niet nodig. Als de Duitsers hem zo zien, dan lachen ze zich vanzelf wel dood. Heel leuk.
Het Nederlandse leger is nogal verwaarloosd, omdat er al honderd jaar geen oorlog meer is geweest. Er zijn niet genoeg uniformen en ook niet genoeg geweren. En sommige kanonnen zijn al meer dan tachtig jaar oud. Omdat kogels duur zijn, lossen veel soldaten tijdens oefeningen geen schot, maar roepen ze: pang, pang!
Maar we hebben een geheim wapen! Iets waar Nederland al eeuwenlang op vertrouwt. Water. We laten ons land gewoon onder water lopen. De Duitsers weten dan dus niet meer waar een weg is of een sloot. Zo blijven er maar enkele plekken over, waar je de vijand moet tegenhouden.
Pas in godsnaam goed op jezelf. Shhht, stil nou maar. Misschien hoeven we helemaal niet te vechten. Ik hoop het wel. Dan mag je schieten! Hitler laat ons wel met rust. Echt. We hebben toch nooit iets tegen de Duitsers gedaan? Phiew! Phiew! Phiew! Beloof me dat je terugkomt. Jawohl. Nee, ik meen het. Zeg dat je weer terugkomt. Tfoew! Tfoew! Dat beloof ik.
In het hele land nemen vaders, broers en zoons, afscheid van hun gezinnen om zich te melden voor militaire dienst. Ze moeten het leger in, om het land te gaan verdedigen.
Zoals in Rhenen bij de Grebbeberg. Om zich goed te beschermen graven de soldaten loopgraven. Vanuit hier wachten de Nederlandse soldaten de Duitsers op.
Lieve Dirk, je zou het hier maar niks vinden. We mogen niet eens schieten. Zonde van de kogels, zeggen ze. Jammer. Wel moeten we scheppen. De hele dag door. Scheppen, scheppen, scheppen. Da's ook leuk. En 's avonds eten we steeds hetzelfde. Bonen. Dan zullen ze wel veel scheten laten. Helaas mag ik niet zeggen waar we zitten. Om de vijand niet op een idee te brengen. Maar weet wel dat ik veel liever thuis zou zijn.

Nederland in oorlog

Duizenden jongens en mannen melden zich bij het leger om Nederland te beschermen tegen de Duitsers. Maar Nederland is slecht voorbereid op een oorlog. Onze kanonnen zijn bijna 100 jaar oud en de kogels zijn bijna op.

Een verwaarloosd leger en verouderde wapens

In 1945 komt er een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Om die oorlog niet te vergeten worden overal in ons land monumenten neergezet. Die herinneren ons aan alles wat er in de oorlog is gebeurd. Op de Dam in Amsterdam staat het  Nationale Monument. Op 4 mei vindt hier de Nationale Herdenking plaats. Om 8 uur precies zijn we 2 minuten stil om te denken aan de verschrikkingen van de oorlog en alle doden die daarbij zijn gevallen. En zo kunnen we hen niet vergeten en spreken we de hoop uit, dat het nooit meer gebeurt.

Een monument voor oorlogsslachtoffers

Na de Tweede Wereldoorlog is iedereen het erover eens dat zoiets nooit meer mag gebeuren. Daarom worden er monumenten neergezet, die ons herinneren aan de verschrikkingen van de oorlog.

Opdat wij ze niet vergeten

Naar de gangkast. Vlug. PAPA!
De oorlog is in Nederland vier dagen aan de gang als op 14 mei 1940 meer dan 50 Duitse bommenwerpers richting Rotterdam vliegen. Precies om zeven minuten voor half twee gooien ze hun eerste bommen op de stad. Het bombardement duurt in totaal maar dertien minuten. Daarin worden 97 duizend kilo bommen gegooid. Iedere seconde vallen er twee bommen. Brisantbommen, die in miljoenen gloeiend hete scherven uiteen vliegen. Daarna staat alles, maar dan ook alles in brand.
Wat niet door de bommen kapot is gemaakt, wordt verwoest in die brand. Duizenden winkels, huizen, cafés, kerken en kantoren branden af. Het oude centrum van Rotterdam gaat in vlammen op. 
Mama! Mama…?
Mensen proberen uit de puinhopen nog te redden wat er te redden valt. Maar het is een hopeloze zaak. Het duurt dagen voor de laatste brand geblust is. Vanuit de lucht kun je goed zien dat het centrum van Rotterdam vrijwel met de grond gelijk is gemaakt.
Maar het is nog niet voorbij. De Duitsers eisen dat Nederland zich overgeeft, anders zullen ze nog meer steden bombarderen. Utrecht, Den Haag, Amsterdam, Haarlem. Nederland heeft dus niet zo veel keus. En op 14 mei 1940 om kwart over zeven in de avond geeft Nederland zich over. Na een strijd van vier dagen zijn de Duitsers de baas in ons land.
Ik zei toch dat ik terug zou komen.

Rotterdam gebombardeerd

Duitsland maakt korte metten met de Nederlandse tegenstand. De Duitsers bombarderen Rotterdam en eisen dat Nederland zich overgeeft, anders zullen ze nog meer steden vernielen. Nederland heeft geen keus. Vanaf 14 mei 1940 is Duitsland de baas in ons land.

Nederland komt in Duitse handen

Voor de oorlog wonen er zo’n honderd veertig duizend joodse mensen in Nederland. De meesten in Amsterdam. En iedereen vindt dat heel gewoon. Joden en niet-joden leven samen, werken samen, trouwen samen en feesten samen. Geen enkel probleem. Totdat de Duitsers Nederland bezetten. 
Mag ik nou stoppen? Nee, nog éen keer. Ik wil dit vandaag afkrijgen. Eén-twee-drie! Moet je dit horen! De ondergetekende verklaart... de ondergetekende verklaart dat noch hijzelf, noch zijn echtgenoot of zijn ouders of grootouders ooit heeft behoord tot de joodsche geloofsgemeenschap! Een ariërverklaring! Hebben ze bij Gerda thuis ook gekregen! Gewoon opsturen. Hoor je nooit meer iets van. Ja, en wat vullen we dan in, Max? JOODS OF NIET-JOODS? Lijkt me logisch, toch?... Wij gaan nooit naar de synagoge en we werken gewoon op zaterdag, dus... Niet-Joods. Schrijf dat maar op. Dan zijn we ervan af. O Ja?! Als je liegt dan volgt onmiddellijk ontslag! Dat staat hier. Maar... wij horen toch niet bij die... anderen? Of wel? Lieve schat, hoeveel jaar geef ik nou al les op het conservatorium? Daar mag ik heus wel blijven werken. Nou thuis nog. Roos, die Joden, hè, waar ze het steeds over hebben... daar horen wij dus ook bij! Ja hèhè, wat dacht jij dan?! Joods of niet-joods, wat maakt dat nou uit?! We zijn allemaal mensen.
Maar Adolf Hitler, de leider van Duitsland denkt er heel anders over. Hij geeft de Joden de schuld van alle ellende in Europa. En daarvoor wil Hitler de joden straffen. In zijn ogen zijn het slechte mensen. Doe jij nou? Niks. Je kunt het zien, hè? Dat wij het ook zijn, bedoel ik. Als je het niet weet, dan let je er niet zo op, maar nu...M'n neus, m'n ogen, m'n haar, je ziet het aan ALLES! Ik zie het aan jou, als je viool speelt en toen papa vanmorgen zwaaide... die schuine blik, het is zo duidelijk: Jood! Kaat! Doe normaal, joh! Het is toch zo?! Al verft mama iedere dag d'r haar, je ziet het toch! Nou en?! Wees er trots op! Ja? En als ze nou eens gelijk hebben? Stel dat wij... dat de Joden echt slecht zijn, door en door slecht — Hou op, Kaat, je moet niet — Weet je nog: toen Gerda van haar fiets viel? Kwam door mij. En toen met die vuilnisbak...Het zijn allemaal praatjes. Daar geloof je toch niet in? Ik niet... Maar al die anderen misschien wel...
De Duitsers laten de Joden niet meer met rust. Kaat en Roos en heel veel andere Joden worden hard gestraft en vervolgd voor iets waar ze geen schuld aan hebben.

Jodenvervolging

Joodse en niet-joodse Nederlanders leven prima met elkaar samen. Tot Adolf Hitler zegt dat alle ellende in Europa de schuld is van de joden. Joden worden steeds meer buitengesloten.

Joden krijgen de schuld

Om vier uur in de ochtend van de tiende mei 1940, valt het Duitse leger ons land binnen. Met vliegtuigen en parachutisten. Maar ook met tanks en andere voertuigen. De parachutisten bereiken Rotterdam. Ze proberen de brug over de Maas te veroveren om zo de belangrijke Rotterdamse haven in handen te krijgen. 
Zie je, daar voor die brug, daar zitten de moffen. Die willen over die brug heen. Maar in dat huis...Dat hoge gele? Nee, daarnaast! Waar die rookwolken vandaan komen. Daar zitten de onzen. Daar is vast m'n vader. Ik hoop dat ze genoeg kogels hebben. Zijn jullie nou helemaal belazerd! Naar huis! Maar mam, het was net zo spannend! 
De Duitsers zijn beter getraind en hebben veel betere wapens dan de Nederlandse soldaten. Hier vallen de Duitsers aan. En dit is ons leger dat de Duitsers probeert tegen houden. Zoals op de Grebbeberg.
Die dagen zijn er felle gevechten. Een groot aantal Duitse vliegtuigen wordt neergeschoten. En in Rotterdam weten Nederlandse soldaten de Duitse troepen een paar dagen tegen te houden. Maar voor Hitler gaat het allemaal veel te langzaam. Hij wilde Nederland in één dag veroveren, maar de strijd duurt nu al vier dagen. Hij zal Rotterdam bombarderen. Dan zullen de Nederlanders zich wel overgeven.

Duitsland valt Nederland binnen

Op 10 mei 1940 valt Duitsland Nederland binnen. Het Nederlandse leger vecht uit alle macht terug, maar na een paar dagen is Rotterdam verwoest en geeft Nederland zich over.

En bombardeert Rotterdam

In de Tweede Wereldoorlog wil Japan net als Duitsland een groot rijk veroveren, maar dan in Azië. Voor de oorlog heeft Japan al grote delen van Azië veroverd, zoals Korea en stukken van China. In 1941 valt Japan zonder waarschuwing de Amerikaanse vloot bij Hawaï aan. Tientallen schepen worden vernietigd. Bijna 2500 Amerikaanse soldaten komen om het leven. Vanaf dat moment is het oorlog tussen Japan en Amerika en brandt in heel Azië de strijd los. Hierna valt Japan valt ook de Filipijnen, Malakka, en Singapore binnen. 
En daarna is ook Nederlands-Indië aan de beurt. Op 1 maart 1942 landen Japanse soldaten op de kust van Java. Het wordt een ongelijke strijd. Op het land, en in de lucht, waar de Japanners alle Nederlandse vliegtuigen uitschakelen en de havens en fabrieken bombarderen. En ook de Nederlandse vloot wordt in een zeegevecht met de Japanse marine tot zinken gebracht. Na zeven dagen wordt op 8 maart 1942 de overgave getekend. Japan is de baas in Nederlands-Indië.
Hier radio Bandoeng, wij sluiten nu. Vaarwel. Tot betere tijden. Leve de Koningin.
Dat was dan dat. DEWI?!... DEWI? WAAR BEN JE? DEWI?!... Waar is Dewi? Vast waar alle inlanders zijn... Op het Koningsplein om de Jappen toe te juichen. Nu het apenleger is gekomen, laten ze hun ware aard zien en vergeten alles wat wij voor hen hebben gedaan. 
Een deel van de oorspronkelijke bevolking van Indië verwelkomt de Japanners inderdaad als hun bevrijders. Het Japanse leger zal de Hollanders verjagen. Indonesië zal deel van een groot Aziatisch rijk worden. 
Hello, come in. What can I do for you? Kieree. I'm sorry, what do you mean? Kieree! Misschien wil hij geld? Kieree! Do you want money?! Kieree! kieree! kieree! I don't understand you! Nee, in godsnaam! please! Buigen! Je moet buigen! Kieree betekent buigen. Kijk zo. 
De blanken zijn eeuwenlang de baas geweest in Azië, maar nu zijn de rollen omgedraaid. Nu moeten de Hollanders buigen voor iedere Japanse soldaat die langskomt. Maar er gebeurt nog veel meer. Nederlandse mannen, vrouwen en kinderen worden in werkkampen gestopt. Het leven daar is heel zwaar, en 1 op de acht Nederlanders overleeft de kampen niet.
Ook dwingen de Japanners de Nederlanders en andere Europeanen, maar ook Indonesiërs te werken bij de aanleg van een spoorlijn in Birma. Met hun blote handen moeten de gevangenen de stalen rails en de zware bielzen sjouwen. Door uitputting en mishandeling sterven zo’n 15.000 Europeanen en honderdduizenden Indonesiërs. Het zijn er zo veel dat je zou kunnen zeggen dat er voor elke biels een man is gestorven. Daarom wordt dit ook wel de dodenspoorlijn genoemd. 
Chris? Christiaan? Ik ben het. Dewi. Kun je me zo goed zien? Want daar kom je toch voor? Om te kijken hoe slecht het met me gaat? Hier. Hij toont zijn aangetaste handen en blote voeten. O God...Dus ga maar vertellen aan iedereen: de blanken worden flink gestraft door het apenvolk! Wij ook. Waarom ben je weggegaan zonder iets te zeggen? Jouw moeder... Ik... Het was dom. En nu is het te laat. Dag, lieve Dewi.
De oorlog duurt lang. Als Duitsland zich overgeeft blijft Japan gewoon doorvechten. Voor de Nederlanders in de kampen lijkt de bevrijding nog lang niet in zicht. Maar de Amerikanen hebben er genoeg van. Ze gaan een geheim wapen inzetten. De atoombom. Ze gooien er twee. Boven de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki. Hierbij komen meer dan honderdduizend mensen om het leven. Pas dan geeft Japan zich over. Het is 15 augustus 1945 en de Tweede wereldoorlog is nu echt voorbij.

Nederlands-Indië in oorlogstijd

De Japanners onderwerpen Nederlands-Indië aan hun gewelddadige regime. Duizenden Nederlanders en Indonesiërs sterven in Japanse werkkampen. Tot 2 Amerikaanse atoombommen op Japan een eind maken aan de Tweede Wereldoorlog, ook in Nederlands-Indië.

De Japanse bezetting

 De arme Rama wilde zijn land terug, maar hoe? Hij stond helemaal alleen. Toen schoot de witte aap hem te hulp met zijn grote apenleger. De strijd duurde zeven dagen en zeven nachten tot het apenleger had gewonnen. De tiran was dood en Rama werd de nieuwe koning. Wat doe je dat goed, Dewi! Het leek net echt! 
Dit is Christiaan de Klerk, hij is geboren in Nederland, maar woont in Nederlands-Indie. Helemaal aan de andere kant van de wereld. Met de boot duurt een reis naar Indie wel een maand.
Nederlands-Indië is een kolonie van Nederland en dus eigenlijk een deel van ons land. Er zijn hier zo’n zestigduizend Nederlanders en ze hebben alle macht in Indië. De oorspronkelijke bewoners, zo'n zestig miljoen Indonesiërs worden door hen geregeerd en dat is al een paar eeuwen zo. De Nederlanders vinden het hun taak de inlanders op te voeden. 
Wij hebben kerken die hoger zijn dan alle huizen. Met torens... echt ongelooflijk... die raken de hemel! En onze dijken, die moet je zien! Hoe hoog de golven ook zijn, ze komen er nooit overheen. Ik kan niet wachten. Je zult geen spijt krijgen. Want Nederland... daar kan niets tegenop. 
Het spijt me, meneer. De keuken, Dewi. Het is mijn schuld, vader. Ze zag er zo moe uit, dus vroeg ik haar - Hier. Moet je dit eens lezen.
Ook voor de Nederlanders in Nederlands-Indië is de schok enorm, als ze horen dat op 10 mei 1940 hun vaderland is binnengevallen door de Duitsers. Het zijn onzekere tijden. Ook Nederlands-Indië verkeert in gevaar. Niet Duitsland is de vijand, maar een ander land dat in de buurt ligt...
Japan, wil net als Duitsland een groot rijk veroveren, maar dan in Azië. Voor de oorlog heeft Japan al grote delen van Azië veroverd, zoals Korea en stukken van China. En in Nederlands-Indië zijn de mensen bang nu ook aangevallen te worden. Met man en macht worden in korte tijd zoveel mogelijk oorlogsschepen en andere wapens gemaakt.
Ook worden Nederlanders en Indiërs die een Hollandse ouder hebben, opgeroepen om dienst te nemen in het Koninklijk Nederlands Indisch leger, - het KNIL – Een leger van wel 120.000 soldaten. Op de verjaardag van Koningin Wilhelmina geeft het KNIL een grote parade met duizenden militairen. Het ziet er allemaal heel indrukwekkend uit en velen denken dat het KNIL de Japanners best tegen kunnen houden, als ze worden aangevallen. 
Vandaag is jouw laatste dag hier. Morgen ben je weg. Maar mevrouw... Doe ik het niet goed? Moet ik harder werken? Je krijgt twee weken loon mee en ik zal rondvragen of je ergens anders terecht kunt. Maar waarom? Ik probeer mijn zoon een fatsoenlijke opvoeding te geven en daarbij horen goede vrienden en geen... Christiaan is nog zo naïef. Hij beseft niet wat een voorrecht het is om... volbloed Hollander te zijn. Daarom... Als jullie voortaan gewoon bij je eigen soort blijven... Dat is voor iedereen beter. nee, het spijt me. Stil! 
We interrupt this program to bring you a special news bulletin. The Japanese have attacked Pearl Harbor, Hawaii, by air. President Roosevelt has just announced. 
Dan barst de oorlog ook in Azië los. Zonder waarschuwing valt Japan de Amerikaanse vloot bij Hawaï aan. Tientallen schepen worden vernietigd. Bijna 2500 Amerikaanse soldaten komen om het leven. Hierna valt Japan ook de Filipijnen, Maleisië en Singapore binnen. En uiteindelijk is ook Nederlands-Indië aan de beurt.

De oorlog in Nederlands-Indië

De Tweede Wereldoorlog treft niet alleen Nederlanders binnen de landsgrenzen. Ook overzee, in Nederlands-Indië, voelen Nederlanders dreiging. Niet vanuit Duitsland, maar vanuit Japan.

Japan valt aan

In 1940 bezetten de Duitsers ons land. Al snel nemen ze maatregelen tegen Joodse mensen. Normaal leven is er niet meer bij, en het wordt nog erger. Joden worden opgeroepen zich te melden. Ze zullen naar het oosten van Europa worden gebracht. Waarheen precies, en wat ze daar gaan doen weet niemand. 
De familie kaufman is opgeroepen! Jacob en Klara Presser ook. Theo en zijn zus zijn gisteren vertrokken! Erika meijer en haar kinderen zijn weg, Alex Offenbach, Izak Prins, Rebecca de Winter...Allemaal naar het oosten!
Ga maar even naar jullie kamers. Wat is daar toch in het oosten?! Wat moeten ze daar?! Werken, denk ik. De Duitsers helpen. Theo Vos is vierenzeventig! Dan krijgt hij vast een licht klusje. Maak je nou maar geen zorgen. Waarom laten ze dan niks van zich horen? Anna is al vier weken weg. Geen briefje, geen kaartje, niks. Misschien komt dat nog. En als wij worden opgeroepen... Wat dan? We slaan ons d'r wel doorheen. Als we maar samen blijven.
De overgrote meerderheid van de joden meldt zich en gaat op transport. Goedschiks of kwaadschiks.
Rainer und Lüdwig! auf der rechten seite anfangen! Het is zover. Doe je kleren aan en neem je koffer mee. O god! o god nee!
Omdat steeds minder joodse mensen zich vrijwillig melden, komen de Duitsers hen thuis ophalen. Hele wijken worden afgezet en huis voor huis doorzocht.
Werner! Im zweiten wagen abführen! Ze zijn nu bij De Haan op nummer vierendertig. Ik wist dat dit zou komen! ik wist het! Therees, alsjeblieft. De kinderen. O, ze hebben Daniël. En z'n broertje! Die heeft z'n knuffel mee. Laten we gewoon kalm blijven en doen wat ze zeggen. En meneer Polak van de hoek. Die wordt opgetild. Dat is nummer veertig. Nog twee huizen. Nee! nee! raak me niet aan! nee! Aufhören! du blöde schlampe! Waar blijven ze dan?! Wanneer komen ze ons nou halen?! Ze hebben ons overgeslagen.
Heel veel Joden laten zich niet zomaar oppakken... Ze zoeken een schuilplaats om onder te duiken. In de stad of op het platteland bij een boer. Maar eenvoudig is het niet om een onderduikadres te vinden.
Nee! nee! nee! Ik zet mijn gezin niet op het spel! Maar we weten niemand anders en ik dacht... Hoe DURF je hier te komen?! Je brengt ons allemaal in gevaar! Al is het maar voor een weekje, alstublieft! We zullen heel stil zijn. Gerda, laat jij Kaat even uit? Hier, wat snoepjes voor onderweg...In godsnaam! Je mag mijn cello hebben, als we maar mogen blijven. Ha! Jullie denken echt dat je alles kunt kopen. Jullie joden? Jullie joden denken dat je alles kunt kopen', dat bedoelt u toch? Tuurlijk mogen jullie blijven. Een week. En dan zien we wel verder. 
Toch worden veel Joodse onderduikers door de Duitsers ontdekt en opgepakt. In totaal voeren de Duitsers ruim honderdduizend Nederlandse joden weg naar het oosten van Europa. En daar worden ze bijna allemaal vermoord in de concentratiekampen.

Joden worden weggevoerd

De joden in Nederland leven voortdurend in angst voor de Duitsers. Sommige families duiken onder om niet opgepakt te worden. Maar honderdduizend Nederlandse joden worden in goederentreinen naar Duitsland weggevoerd en komen nooit meer terug.

Naar werkkampen in Duitsland

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Keukenhof

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

13 in de oorlog

Type videos