Name: Hoe gaan we om met vluchtelingen?
Uploaded: 2021-11-03T15:25:52+01:00
Duration: 8 min 30 s
Description: Aan de Nederlandse grens kan je tegenwoordig zo doorlopen, dankzij het vrije verkeer van goederen en personen binnen de EU. Onze buitengrenzen zijn daardoor opgeschoven naar de randen van Europa. Hier wordt steeds strenger gecontroleerd en soms ook gewelddadig opgetreden tegen migranten.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Ik sta hier aan de rand van Nederland. Ooit was dit de grootste grenspost van Europa en streng bewaakt. "Het douanewerk is nodig, helaas hard nodig." "Gezegd moet dan ook worden, de controle die hier plaatsvindt, dat is pas controle." Maar inmiddels is de boel hier vervallen en loop je zo door. Omdat onze buitengrenzen dankzij vrij verkeer van goederen en personen zijn opgeschoven naar de randen van Europa. En daar, ver weg en buiten ons zicht, is de controle steeds strenger. "Een hek van 40 kilometer." "Illegale en gewelddadige pushbacks." "Opgepakt en terug in zee gedumpt." Hekken worden hoger, migranten beschoten of zonder pardon teruggezet de grens over. Zogenaamde pushbacks, zoals Don meemaakte. 
"Ze (politie) sloegen mensen, ze hebben ons gefouilleerd. Als je geld had, pakten ze dat af, als je een telefoon had ook." 

In deze video maken we ronde langs de randen van ons continent en leg ik je uit waarom ze daar, waar wij het niet zien, migranten terugduwen. 
De Nederlandse grens bewaken, zoals hier vroeger gebeurde, is met 1500 kilometer een uitdaging, maar de grens van een heel continent bewaken, tienduizenden kilometers, is bijna onmogelijk. En toch staat precies dat doel hoog op de Europese politieke agenda, sinds de migratiecrisis van 2015. Meer dan een miljoen vluchtelingen en economische migranten kwamen toen in korte tijd de grens over en inmiddels liggen die aantallen een stuk lager. Maar mensen blijven het stiekem proberen, want vliegen of een veerboot nemen? Dat kan niet. Heeft te maken met deze Europese richtlijn en die maakt vervoersmaatschappijen verantwoordelijk voor het controleren van de verblijfspapieren van passagiers. Er zijn die papieren niet op orde, dan moet de vervoerder de terugreis betalen. Tegelijkertijd worden asielzoekers hier beschermd door twee verdragen. De eerste is de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens en daarin biedt artikel 14 iedereen het recht aan om asiel aan te vragen. En de tweede: het VN-vluchtelingenverdrag, waarin staat dat vluchtelingen niet teruggestuurd mogen worden naar een land waar ze gevaar lopen. Dat is het non-refoulement-principe. En dat is een basisbeginsel in het internationaal recht. Voor de duidelijkheid: je mag als vluchteling asiel aanvragen in de Europese Unie, maar een vliegtuig nemen om te komen, dat gaat niet. En tegelijkertijd mag je als land best een hek bouwen of je grens bewaken. Maar er moet ergens een plek zijn voor mensen om asiel aan te vragen. Dat is de papieren werkelijkheid, nu de echte. Want in plaats van alle asielzoekers opvangen, worden ze steeds vaker teruggeduwd. Zoals in Spanje, waar migranten binnenkwamen op de stukjes Spaans grondgebied Melilla en Ceuta. In plaats van een asielprocedure te starten, werden duizenden mensen teruggestuurd. Dan de zee tussen Libië en Italië, waar migranten worden beschoten door de Libische kustwacht die wordt betaald door de EU. Migranten die uit het water worden gehaald, worden vastgezet en soms gemarteld in detentiecentra tot ze betalen voor hun vrijlating. Verder naar het oosten sleept de Griekse kustwacht migrantenbootjes zonder pardon terug naar Turkse wateren en worden migranten die langs de hoge muren Griekenland binnenkomen alsnog teruggezet de grens over. In Kroatië gebeurt hetzelfde, blijkt uit deze beelden. En aan de grens bij Polen zijn er mensen omgekomen van de kou terwijl ze vastzaten tussen de Poolse en de Wit-Russische grensbewaking. En hoe pijnlijk dat terugduwen is, weet Don. 
"De eerste reis was samen met mijn moeder. We kwamen aan op Samos. En we zagen de politie al in de verte. We vertrokken naar een haven die volstond met politieboten. Ze sloegen mensen, ze hebben ons gefouilleerd. Als je geld had pakten ze dat af, als je een telefoon had ook. Uiteindelijk werden we op een vlot gezet. En de politie startte hun boot en vaarde weg. Op een gegeven moment ging ons vlot lek en kwamen we in het water terecht. Toen verloor ik mijn moeder en nog een andere jongen. Ik heb het er nog steeds heel erg moeilijk mee. Ik slaap 's nachts niet want ik heb hierdoor mijn moeder verloren. De persoon die alles voor mij betekende." 

En deze praktijk aan de grens sleept ook anderen mee in ethische dilemma's, zoals de kapiteins van commerciële schepen. Een Nederlandse boot kwam op zee migranten tegen en moest kiezen tussen hen overdragen aan de Libische kustwacht of ze meenemen naar een Europese haven, wetende dat andere schepen soms een maand op zee dobberen totdat een Europees land de migranten toelaat, zoals deze olietanker overkwam. Een keuze die niet alleen levens beïnvloedt, maar ook kan kosten. Zo becijferde de Britse krant The Guardian deze zomer dat langs de grenzen van de EU in anderhalf jaar tijd veertigduizend mensen zijn teruggeduwd en dat 2000 omkwamen door de gevolgen daarvan. En volgens de UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, kwamen er sinds 2014 meer dan twintigduizend mensen om langs de Europese grenzen. Ze noemen het de dodelijkste ter wereld. 
Op dat terugduwen van migranten is veel kritiek. Vanuit hulporganisaties: "Wij vliegen rond met vliegtuigen en zorgen dat Europese landen verantwoordelijkheid nemen om mensen in nood te helpen. De volledige opsporings- en reddingszone in Libië en ook de zogenaamde kustwacht is een product van de EU. Dat betekent dat zij geld en materieel van de EU krijgen. En zelfs getraind worden door hen. Dus zij zouden een partij moeten zijn geworden die opsporings- en reddingsmissies doet op een fatsoenlijke manier. Maar ze zijn in iets heel anders geïnteresseerd. Ze zijn totaal niet geïnteresseerd in reddingen op zee. Ze willen alleen maar zoveel mogelijk mensen als ze kunnen terugduwen. Want daar worden ze ook voor betaald." 
En vanuit de Europese Unie: "Het mishandelen van vluchtelingen, asielzoekers en migranten is onacceptabel en illegaal." Maar landen doen het toch.  "Griekenland wil zijn grenzen beschermen. Dat zijn ook de Europese grenzen." En wijst erop dat ze niet alleen hun eigen grenzen bewaken, maar die van de hele Europese Unie. En indirect dus ook deze hier. Tegelijkertijd zitten de opvangcentra in grensregio's overvol, omdat de rest van de EU hun migranten niet wil opnemen. En dat is eigenlijk de essentie van het probleem. Veel EU-landen zeggen migranten netjes te willen behandelen, in verdragen en op persconferenties. Maar in de praktijk zitten ze er niet altijd op te wachten, omdat de opvang geld kost en ze moeten uitzoeken wie er wel en geen recht heeft op asiel. Sommige politici vinden dat asielzoekers simpelweg beter opgevangen moeten worden. "Mensen komen hier niet omdat ze weten dat ze niet worden teruggestuurd, mensen komen hier omdat ze vluchten voor verschrikkingen." En anderen vinden dat we er minder of geen moeten toelaten. "Omdat Nederland opnieuw wordt volgepropt met mensen die hier niets te zoeken hebben. En u laat gewoon de grenzen open en u zegt 'wir schaffen das'. En dat is onverantwoord." En in Denemarken overwegen ze migranten helemaal niet meer toe te laten in hun eigen land en opvangcentra te bouwen in andere landen, zoals in Rwanda. Nederland onderzocht vorig jaar of we die vluchtelingenverdragen niet gewoon kunnen aanpassen, vanuit de gedachte dat ze vlak na de Tweede Wereldoorlog zijn opgesteld en de wereld sindsdien een stuk bereikbaarder is geworden, waardoor mensen uit oorlogsgebieden, maar ook uit arme landen makkelijker hierheen kunnen komen. Toen was de conclusie dat aanpassen niet zoveel zin heeft, omdat al die regels ook al zijn verweven in Europese wetgeving en dat het meer zin zou hebben om met andere landen samen te werken om de problemen op te lossen. Sinds we de grenzen hier niet meer zo streng bewaken, hebben andere landen het werk van ons overgenomen, maar de hulp die ze daarbij krijgen is niet altijd voldoende, waardoor landen aan de buitengrenzen, ver weg, dat op hun eigen manier doen.

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Als je in je eigen land niet veilig bent, kun je in een ander land asiel aanvragen. Als je aan alle voorwaarden voldoet, krijg je een tijdelijke verblijfsvergunning en ben je officieel statushouder. En dan? Je leest het in de story op NPO Kennis.

Story over asielzoekers in Nederland

Hoe word je een statushouder?

Elk jaar slaan miljoenen mensen op de vlucht voor de effecten van klimaatverandering. Door de opwarming van de aarde zullen grote delen van de wereld overstromen of juist uitdrogen. In dit scrollverhaal lees je alles over de oorzaken en gevolgen van klimaatvluchtelingen.

Scrollverhaal over mensen die vluchten voor het klimaat

Wat is een klimaatvluchteling?

Wereldwijd zijn er bijna 90 miljoen mensen op de vlucht. Waar komen ze vandaag en waar gaan ze naartoe? Klik op de afbeelding om de story te lezen.

Story over mensen op de vlucht

Wanneer ben je vluchteling?

Nooit meer oorlog: dat is het idee waarmee zes landen in 1951 de EGKS oprichten: de voorloper van de EU. Hoe heeft de EU zich door de jaren heen ontwikkeld? En welke landen zijn er bijgekomen en weggegaan? Deze tijdlijn geeft een chronologisch overzicht. 

Tijdlijn over de Europese eenwording

De Europese Unie

Hoe gaan we om met vluchtelingen?

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Programmalogo's

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Aan de Nederlandse grens kan je tegenwoordig zo doorlopen, dankzij het vrije verkeer van goederen en personen binnen de EU. Onze buitengrenzen zijn daardoor opgeschoven naar de randen van Europa. Hier wordt steeds strenger gecontroleerd en soms ook gewelddadig opgetreden tegen migranten.

Landen en grenzen

Organisatie en bestuur

Zo dodelijk zijn Europa’s grenzen

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.