Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Burgerschap, mediawijsheid, welvaart en samenleving

NOS op 3

Programmalogo's

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Eén van de allergrootste humanitaire nachtmerries van dit moment begon met hoop.

Sudan, hoofdstad Khartoem.
April 2019.
Tussen het protest dít iconische beeld.
Een zee van mobiele telefoons licht het donker op.
Je zou het als symbolisch kunnen zien voor de hoop die het Sudanese volk op dat moment heeft.
De vrouw draagt een witte, traditionele Sudanese jurk.
Een jurk met geschiedenis.
'Kandaka' wordt ze genoemd.
Afrikaanse Koningin.
Een trotse naam, die in verre verledens en volksverhalen aan vrouwen werd gegeven die vochten voor de vrijheid en hun land.
Kandaka van de Sudanese Revolutie.
Want dit is de grootste revolutie ooit in het land.
Met die hand in de lucht heeft ze wel wat weg van een Sudanees vrijheidsbeeld.
Viral gaat de foto.
En even is de aandacht van de wereld op haar en de mensen om haar heen gericht.
De foto is genomen nét voordat militair dictator El-Bashir wordt afgezet.
Na dertig jaar.

Maar dan: 2024. De hoop is vermorzeld.
Al een jaar woedt een meedogenloze oorlog in Sudan.
En Sudan heeft al een traumatische geschiedenis
In deze video: waarom het ramp op ramp is in Sudan.
Democratie, dat is wat de demonstranten van net willen.
Plus: een einde aan de corruptie, economische misère en racisme in het land.
Hier ligt Sudan. Het land stond tot 1956 onder bestuur van 
 Groot-Brittannië en Egypte. Zij trokken deze haarscherpe grenzen.
Grofweg bestaat de bevolking van Sudan uit vele verschillende Afrikaanse en Arabische volken.
Verspreid over het hele land.
De Arabieren die vooral hier wonen, domineren al decennia de politiek en daarmee ook de economie van het land.
En zij kijken vaak neer op de zwarte Afrikaanse Sudanezen die vooral in het zuiden en het westen wonen.
Rustig is het vrijwel nooit in Sudan. Sinds de onafhankelijkheid is letterlijk elke leider afgezet met een militaire staatsgreep. Het land heeft een lange geschiedenis van geweld.
En dat geweld is vaak etnisch gemotiveerd.

Miljoenen mensen, meestal zwarte Sudanezen, worden verjaagd en vermoord in verschillende conflicten.
600.000 mensen op de vlucht voor Arabische milities.
Mannen, vrouwen, kinderen worden er letterlijk afgeslacht. En ook nu is het helemaal mis.
Onder meer Human Rights Watch spreekt van massamoorden, martelingen, verkrachtingen, etnisch geweld en zelfs genocide.
Bijna negen miljoen mensen zijn op de vlucht. Negen miljoen.
18 miljoen Sudanezen zijn ondervoed. Da's zoveel als de hele Nederlandse bevolking.
Het dreigt de grootste hongersnood te worden die de wereld in decennia heeft gezien.

En de komende maanden worden catastrofaal.
Door de voedselinfrastructuur te vernietigen en te plunderen en te voorkomen dat mensen toegang krijgen tot voedsel kunnen de SAF en RSF hongermisdaden begaan.
Staat in dit rapport.
Deze zijn belangrijk: de SAF en de RSF.
Twee legers die na maanden protesten van het volk in april 2019 dictator Al-Bashir afzetten.
Onder leiding van deze twee mannen. Generaal Abdel Fattah al-Burhan, van de SAF, de
Sudanese Armed Forces ofwel het regeringsleger. De andere generaal is Mohamed Hamdan Dagalo. Ook wel Hemedti.
Ooit een kamelendrijver, nu runt hij de RSF. De Rapid Support Forces, een paramilitaire organisatie.
De SAF is verantwoordelijk voor bruut geweld tijdens eerdere burgeroorlogen in het zuiden van het land in de jaren '80 en '90.

En was samen met de Arabische militiegroep RSF verantwoordelijk voor 300.000 doden tijdens de oorlog en genocide in Darfur in 2003. Da's een regio in west Sudan.
Dictator Bashir wilde in zijn tijd niet teveel macht bij één leger dat hem potentieel met een coup af zou kunnen zetten.
Dus hij gaf aan verschillende milities geld in ruil voor bescherming. Een soort verdeel en heers.
En deze twee legerleiders waren zijn grootste vertrouwelingen.
Die tijdens de burgeroorlog en genocide in Darfur het vuile werk voor hem opknappen.
Daar worden beide legers heel rijk van, onder meer omdat daar goudmijnen zitten.

Goed, terug naar de reden van de oorlog van nu.
Weet je nog die protesten?
Hemedti en Burhan ruiken een kans op macht en zetten die dictator af.
Maar een democratie stichten zit niet hun plannen.
Ze keren zich tegen het Sudanese volk.
Maar, de generaals gunnen elkaar de absolute macht ook niet.
En dus keren ze zich tegen elkaar.
En ze gaan van letterlijk partners in crime naar vijanden van elkaar en het volk.
Een jaar nu, zijn de RSF en SAF in oorlog met elkaar.
Er woedt dus een machtsstrijd in het land.
Bij hun strijd sparen de generaals niets of niemand op hun pad.
Ze moorden, verkrachten, pakken woningen af, branden dorpen plat.
Plunderen banken en bedrijven.
Vernietigen bruggen, scholen en ziekenhuizen. Dit is een van de ernstigste conflicten in Afrika ooit.
Ook richten de generaals hun geweld op iedereen die democratische waarden probeert te brengen.
Op veel plaatsen in het hele land wordt gevochten.
Het aantal doden kan slechts worden geschat.
Volgens VN-hulporganisatie UNHCR gaat het er om zeker tienduizenden.
Maar eigenlijk zijn er in Sudan op dit moment twee tragedies gaande.
Want naast de machtsstrijd van de generaals speelt er ook: Darfur.
In die regio zijn de RSF en hun Arabische milities op grote schaal bezig met etnische zuiveringen.
Omdat ze de zwarte mensen in Sudan willen vernietigen.
Het is niet de eerste keer dat er etnisch geweld is in Darfur.
Het is het soort humanitaire ramp waar de wereld doorgaans veel en veel te laat achter komt. Het is ook heel ver weg.

Twintig jaar geleden werden naar schatting driehonderdduizend Sudanezen van Afrikaanse afkomst omgebracht, zoals het Masalit-volk.
Destijds heetten de Arabische milities de Janjaweed. Vrij vertaald als duivels op paarden. Dat werd later de RSF.Die oorlog is eigenlijk nooit gestopt en laait nu weer op door de strijd tussen de generaals.
De RSF vermoordt jongens, mannen en zelfs baby's en is onder meer uit op vruchtbaar land.
Er zijn video's van Arabische RSF-strijders die een grote groep Afrikaanse mannen met zwepen opjaagt en beschiet.
Ook het geweld tegen vrouwen is onbeschrijfelijk.
Kijk, hier in het grijs. Twee miljoen mensen zijn over de grenzen gevlucht. Naar buurland Tsjaad bijvoorbeeld.
In het wit, zeven miljoen mensen op de vlucht binnen de grenzen van Sudan.

Het is voor journalisten moeilijk om in Sudan te komen dus er komen ook weinig verhalen naar buiten. Mijn collega, correspondent Elles van Gelder was in een vluchtelingenkamp in buurland Tsjaad.
Het is duidelijk dat de regio Darfur belangrijk is voor de RSF.
Niet alleen komen veel strijders uit het gebied, maar er is ook landbouwgrond en er zijn grondstoffen, waarmee ze hun landelijke strijd bekostigen.
De ligging van Darfur is ook van strategisch belang voor ze.
De regio, die zo groot is als Frankrijk, grenst onder meer aan Tsjaad de Centraal Afrikaanse Republiek en Libië. Via die grenzen kunnen ze grondstoffen het land uit smokkelen, en wapens en strijders het land in.

En over die machtsstrijd in heel Sudan: dit is veel meer dan een tweestrijd tussen generaals.
Op de achtergrond spelen andere landen een belangrijke rol.
Ze kiezen partij en zorgen voor geld en wapens. Dat gaat ook over grotere geopolitieke belangen. En dat maakt het complex.
Ik noem er een paar.
Zo steunen de Verenigde Arabische Emiraten de RSF en die controleren goudmijnen in Darfur. En dat goud gaat onder meer naar de Verenigde Arabische Emiraten en daarmee houden ze natuurlijk die oorlogsmachine draaiende.
Dus dat is iets waar het westen naar zou kunnen kijken. Naast dat goud zijn de VAE ook geïnteresseerd in landbouwproducten die ze zelf niet hebben.
Dus generaal Hemedti van de RSF is hun mannetje om toegang te krijgen tot landbouwgrond.
En er zijn meer landen in de regio die invloed uitoefenen.
Zo heeft die andere generaal, Al-Burhan van de SAF,  juist goede banden met Egypte.
Ook lijkt hij bewapende drones uit Iran te krijgen.
Voor Iran ligt Sudan zeer strategisch, aan de Rode Zee -een belangrijk handelskanaal- en tegenover Jemen waar ze de Houthi-rebellen steunen.

Dit conflict is dus complex en reikt ver buiten de grenzen van Sudan.
En ondertussen lijdt het Sudanese volk.
Volgens het Rode Kruis zijn 25 miljoen mensen in nood. Je kan je er bijna niks bij voorstellen.
En de vluchtelingenkampen zijn mensonwaardig volgens hen.
Geen wc's, ziektes, amper water, een aanstaande hongersnood.
Hulporganisaties kunnen maar moeilijk hulp leveren.
En toch weten we hier weinig over deze humanitaire ramp.
Volgens het Rode Kruis krijgt het weinig aandacht door andere crises zoals in Gaza of Oekraïne.
Bovendien zijn weinig beelden en informatie omdat lokale journalisten worden vermoord of geen verslag durven te doen en soms is er ook maandenlang geen internet.
Daarom is er ook bijna geen beeld uit de stad El-Fasher in Darfur dat sinds mei omsingeld is door de RSF en waar honderdduizenden mensen vrezen voor hun leven.

Ik hoop dat je nu een beter beeld hebt waarom het dus ramp op ramp is voor Sudan.

De vergeten oorlog in Sudan

Door de burgeroorlog in Sudan zijn 25 miljoen mensen in nood. In april 2019 zetten twee legers dictator Al-Bashir af na maanden protesten van het volk. Deze twee legers, de SAF en de RSF, zijn nu in een machtsstrijd verwikkeld. Miljoenen mensen worden verjaagd en vermoord. Naast die machtsstrijd vindt er etnisch geweld plaats, met name in Darfur.

25 miljoen mensen in nood

Welkom in Brussel! Kloppend hart van Europa.
Deze plek betekent vrede tussen de leden.
Samenwerking.
En een machtsblok van betekenis op het wereldtoneel.
Maar we zijn er wel vooral geld aan kwijt.

Euro's, een munt waar we niet eens zelf de baas over zijn.
Dag soevereiniteit.
Love it or hate it.
Oke, wacht wacht wacht.
Stop, stop.
Gaan wij hier nou ook al een beetje zitten te polariseren?
Zo zwart-wit is het toch ook weer niet?
Nee, nee. Laten wij gewoon ouderwets bij de feiten blijven.
Akkoord, een explainer over Europa dus. Da's een hele puzzel.

Goed, gaan wij eens even Europa voor jullie ontleden.
Tot op de molecuul nauwkeurig.
Zal ik hoofdstuk 1 ff doen?
Lijkt me een goed idee, ga ik even een frietje halen.
Maar niet voordat we dit hebben gedaan. Zo.

Is nog niet makkelijk, want Europa is complex.
Het is maar een heel klein stukje aarde, maar zo veel verschillende landen, talen en culturen.
Maar ja, we zijn wel een grote Europese familie.
Of ja, dat is ook alweer afhankelijk van aan wie je het vraagt.
We delen met z'n allen een continent.
Of ja, daar ga je al, want wat dat Europese continent precies is, daar is al discussie over.
Want waar ligt die grens?
We zitten in ieder geval vastgelijmd aan Azië, maar omdat we in Europa zo'n unieke roemruchte geschiedenis delen, hebben we op historische, politieke en culturele gronden bedacht dat we toch een continent zijn.

Eeuwenlang oorlog, nu een Unie. De Europese.

Maar... wat is de Europese Unie eigenlijk?
Simpel gezegd betekent de EU de samenwerking tussen deze 27 landen.

Om het iets concreter te maken bestaat de EU uit deze zeven instellingen.
En de meeste daarvan zitten hier, in de Belgische hoofdstad.
Daarom praten we vaak over Brussel als we het over de Europese Unie hebben.
Leuke stad, hoor!
Europese wetgeving begint hier: bij de Europese Commissie.
Dat is feitelijk niet helemaal correct, maar je zou het de Europese regering kunnen noemen.
Met een voorzitter, Ursula von der Leyen.
En 27 andere Eurocommissarissen, uit elke lidstaat 1.
Bijvoorbeeld onze eigen Wopke Hoekstra op Klimaat.
De Commissie voert dus het Europese beleid uit, werkt nauw samen met al die andere EU-instellingen en is spreekbuis naar de rest van de wereld, namens de EU.


En belangrijk: het is de enige EU-instelling die zelf wetgeving kan voorstellen.
Maar dat gaat altijd wel in goed overleg met twee andere EU-instellingen.
De Raad en het Parlement.
Hier allebei op een steenworp afstand.
Van die laatste zit er trouwens ook een op 350 kilometer afstand, in het Franse Straatsburg.
Inclusief een maandelijks verhuiscircus, maar dat is voor nu even een heel ander verhaal.

Eerst even over de Raad. Officieel: de Raad van de Europese Unie.
Da's een club van 27 ministers.
Welke ministers, dat hangt helemaal van het onderwerp af.
Gaat het bijvoorbeeld over landbouw, sturen we nu nog onze demissionair minister Adema deze kant op. Die Raad is echt een machtig orgaan, want alles wat die 27 ministers met elkaar afspreken is bindend.
Ze bespreken dus wetsvoorstellen van de Commissie, kunnen het wijzigen en goed- of afkeuren.

Maar niet alleen zij moeten dat doen.
Ook de enige direct gekozen instelling van de EU stemt erover, voordat het daadwerkelijk een Europese wet wordt.

Het Europees Parlement.
Dat bemoeit zich met vrijwel alles wat EU is.
Maar dat gaat Jeanine je straks allemaal vertellen.
Ik heb zin in een patatje.
Dan nu een overhoring of je alles ook echt hebt onthouden.
Nee grapje, wij hebben er ook echt heel veel dagen over gedaan om dit hele verhaal een beetje te snappen.
En behapbaar te maken.
Ik heb dit voor jullie besteld om te verduidelijken hoe Brussel invloed kan hebben op jouw leven.
Ik vertel je wat er allemaal hier wordt bepaald.
Mag ik trouwens een biertje bij jou bestellen?
Of is het daar nog iets te vroeg voor?
Dank je wel, he.

Hoeveel van alle wetten in Nederland worden eigenlijk in Brussel bedacht?
Deze man zei ooit: over tien jaar komt 80 procent van alle wetten die over onze economie gaan, misschien zelfs ook over onze belastingen en sociale zaken vanuit de Europese Unie.
Of dat klopt is echt super moeilijk te zeggen.
Maar experts denken dat die 80 procent echt overdreven is.
De mate van invloed is sowieso afhankelijk van het onderwerp.
Gaat het over deze thema's, dan heeft Brussel een flinke vinger in de pap.
Maar gaat het over nationale veiligheid, onderwijs of de gezondheidszorg?
Daar gaat de EU dan weer niet over.
Waarom dat verschil?
Met sommige dingen heeft het gewoon niet zo veel nut als je dat als land in je uppie gaat regelen.
Wat als Italië de grenzen openzet voor vluchtelingen en Griekenland dat niet doet?
Komen er nog steeds net zo veel vluchtelingen Europa binnen.
Nog even over dat frietje.
Ho...
We gaan deze ook nog ff ontleden.

De basis. Deze dingen.
Jij ziet misschien een simpele aardappel, maar een aardappelboer ziet regels.
Bijvoorbeeld over aardappelmoeheid, of bestrijdingsmiddelen.
Dat eerste is een plantenziekte.
En als je daar als boer mee te maken hebt, moet je aan allerlei EU-regels voldoen om verspreiding te voorkomen.
Of wat dacht je van de bestrijdingsmiddelen om die aardappels zo goed mogelijk te laten groeien.
Onder het mom van de Green Deal kwam de Commissie een paar jaar geleden met het idee om pesticidegebruik te halveren. De bodem lag er namelijk niet zo lekker bij.
Nou, dat wetsvoorstel viel niet in goede aarde bij de boeren.
En het resultaat: het wetsvoorstel ging van tafel.
Tot zover de aardappelen.
Ik heb het nog niet eens gehad over het plastic bakje of de mayonaise die erbij komt.
De EU wil minder wegwerpplastic.
O, nee. Wacht.
Want alleen al in Nederland gooien we 19 miljoen voedselverpakkingen na één keer gebruiken weg.
Dus ze willen het liever in een kartonnen bakje.

Serge, mag ik nog wat saus?
Kijk aan.
Ik vind het altijd zo irritant als je te weinig mayo krijgt.
Volgens mij staat die mayo er niet op, maar goed.
Op het etiket moet ook van alles en nog wat aan info staan.
Nu denk je misschien: hoezo heeft zij het al tien minuten over friet?
Nou, ik wilde gewoon de hele dag friet eten tijdens de opnames. En ik wil maar aangeven: Brussel zit overal.
Tot in de moleculen van je mayonaise aan toe.

Mag ik ook nog een colaatje bestellen?
Proost.
Europa is dus heel veel.
En zit overal.

Om te weten waar het straks verder heen gaat, moet je vooral ook ff weten waar het vandaan komt.
We beginnen hier, het einde van de Tweede Wereldoorlog.
Europa ligt in puin.
Maar is ook bevrijd. En met de blik vooruit.
Het grote doel vanaf dan: vrede in Europa.
De Fransman Robert Schuman, zeg gerust een geestelijk vader van de EU, pleit voor economische samenwerking.
Die komt er. De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal.
Het idee is: als we die economische belangen nou eens met elkaar vervlechten, wie heeft er dan nog baat bij oorlog?
Zes landen, ook Nederland, werken vanaf dan samen in die gemeenschap.
Al snel gaan ze een stap verder met de Europese Economische Gemeenschap, de EEG.
Er komt een douane-unie.
Is lekker zakendoen.
En de EEG wordt uitgebreid, deze landen komen erbij.

Europese landen groeien steeds verder naar elkaar toe.
Tenminste: aan onze kant van het IJzeren Gordijn, de muur die het communistische Oost-Europa scheidt van West-Europa. Maar dan.

Na de val van de muur gebeurt er heel veel.
Onder meer wordt de EEG de Europese Unie en er komt een gemeenschappelijke munt.
Er komt een interne markt.
En nog meer landen treden toe.
Ook super belangrijk, voor mij dan: Erasmus. Om vrienden voor het leven te maken.
Dag mannen!
Zo, da's lang geleden. Pff.
Waar was ik?
O ja.
Wat ooit begon als een samenwerkingsverband om oorlogen te voorkomen, kreeg in 2012 een symbolische bekroning.
Maar na jaren van groei, uitbreiding, intensivering is het de laatste jaren toch wel erg vaak crisis op crisis.
Economische problemen. Vluchtelingen. Corona. Enorme uitdagingen.
En ook binnen de EU zijn allerlei tegenstellingen.
En veel kritiek ook.
Dat Brussel veel te groot en te machtig wordt.
En die discussie wordt steeds heviger.
Vaak gereduceerd tot meer of minder Europa.
Of als je het aan de Britten vraagt: helemaal geen.
Tot zo ver even die tijdlijn.
En nu?
Tja, het is oorlog aan de poorten van de EU.
Het zijn, kun je rustig zeggen, roerige tijden.
Zeker ook voor de Europese Unie.

Het Europees Parlement.
Dit is het enige instituut van de Europese Unie dat direct gekozen wordt.
Iedere vijf jaar mogen alle stemgerechtigde Europeanen naar de stembus.
Al die Europeanen samen kiezen 720 Parlementsleden, die de bijna 450 miljoen inwoners van de
Europese Unie vertegenwoordigen.
Hoeveel parlementsleden een land krijgt, is afhankelijk van het aantal inwoners.
Met als minimum zes voor de kleinste landjes en maximum 96 voor de grote jongens.
Check Nederland: we zijn misschien een klein landje maar hebben relatief veel inwoners.
En dus staan we met 31 zetels op de zevende plek.
Als dan na vier dagen dat hele stemcircus voorbij is, komen de gekozen parlementariërs meestal in een fractie terecht.
En die is gebaseerd op hun politieke voorkeur.
Op dit moment zijn er zeven fracties. Deze.

En opvallend: nationale partijen sluiten zich aan bij zo'n Europese fractie omdat ze min of meer dezelfde politieke kleur hebben, in Europa dan.
Want soms zijn ze in hun eigen land rivalen.
Zoals in Renew Europe.
Daar zitten voor Nederland vooral VVD'ers in, maar ook iemand van D66.

Ander voorbeeld. GroenLinks/PvdA is in Nederland 1 fractie.
Maar in Europa zit GroenLinks bij De Groenen en de PvdA bij deze.

Die Europarlementariërs zijn verantwoordelijk voor een paar dingen.
Ze moeten instemmen met de voorzitter en commissarissen van de Europese Commissie, weet Hoekstra alles van, checken of vooral de Commissie haar werk een beetje goed doet.
Ze keuren de EU-begroting goed.
En ze stemmen en onderhandelen over allerlei wetten en regels, over bijvoorbeeld jouw frietje met, jouw telefoon, privacy, games, pornosites, elektrisch rijden, zonnepanelen... Enne, ik kan nog wel een uur doorgaan met opsommen, maar Emil staat op me te wachten.

Het mag duidelijk zijn, die hele Europese Unie is een flinke puzzel.

En ik weet niet of het nou zo ingewikkeld is of dat ik honger heb, maareh, ik zie inmiddels sterretjes.
Nog 1 selfie.

De Europese Unie

De Europese Unie is een samenwerking tussen 27 Europese landen. Het centrum van die samenwerking zit in Brussel. De belangrijkste instellingen zijn de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie.

Een hele puzzel

Wel of niet vaccineren? Een verhit onderwerp. 
‘Get ready with me.’ ‘Nu hebben we toch besloten dat we hem helemaal niet gaan vaccineren.’ ‘Ziekte wordt in het Westen gezien als iets slechts.’ ‘Ziektes waartegen gevaccineerd wordt komen bijna niet meer voor in Nederland.’ ‘Voor iedereen met kinderen …kinderen vaccineren? Dat is voor jou.’ 
Niet alleen nu, dat is het al meer dan 200 jaar. Dit is primair noodzakelijk. Het inenten is het enige werkelijk goede dat we kunnen doen. Elkaar proberen te overtuigen wel of niet te laten vaccineren. Mensen moeten zich realiseren dat het een serieuze ziekte is waarvan het echt heel verstandig is dat we alle kinderen gewoon vaccineren. Bijna zestig jaar geleden doet ene Dick de Graaf hier ook aan mee. Demonstrant in rolstoel staat er in grote letters in de krant, met een foto van Dick erbij. Op het bordje dat hij vasthoudt: ik smeek u: doe dit uw kind niet aan. Dick is dan 31 en zit dan al tien jaar in een rolstoel. Hij is verlamd geraakt door polio. Hij is in Elspeet, een dorp in de Biblebelt om ouders ervan te overtuigen hun kinderen te vaccineren tegen die ziekte. In het jaar dat Dick verlamd raakt, is er in Nederland een polio-epidemie. Meer dan 2000 mensen krijgen het. Voor wie niet weet wat het is, polio is een infectie van het poliovirus. Als je geluk hebt, kom je er vanaf met een griepje. Maar wie pech heeft, kan een ontsteking krijgen van je ruggenmerg of hersenstam. En dan kun je dus verlamd raken, zoals Dick. 

Jaarlijks overlijden er mensen aan polio. Tot 1957, als er een vaccin komt. In ijlings ingerichte noodklinieken kan de bevolking een vaccin krijgen dat via de mond kan worden ingenomen. Dat je het behalve van naam niet echt kent, is dus niet zo gek. De ziekte is al een hele tijd verdwenen. Sterker nog: wereldwijd is polio zo goed als uitgeroeid. Maar nu zijn er grote zorgen dat-ie terugkomt. En niet alleen polio. De laatste tijd zien de artsen steeds meer ernstig zieke kinderen die niet zijn ingeënt. Het begon in de Biblebelt, maar inmiddels is een stijging in het hele land zichtbaar. Deze video gaat over verdwenen ziektes... En hun comeback. 

Difterie, tetanus, polio, kinkhoest... Geef even het script. ...haemophilus influenzae, zeg ik dat zo? Type b, hepatitis B pneumokokken, bof, mazelen, rodehond, meningokokken ACWY, het rotavirus en HPV. Het is nogal een mond vol maar dat zijn alle ziektes waar kinderen tot 14 jaar in Nederland voor inge-ent kunnen worden. Een hoop ken je waarschijnlijk niet eens, want verdwenen. Daarvoor moeten we toch weer even de geschiedenis in en dat deed ik samen met gezondheidswetenschapper Charifa. We gingen naar het Stadsarchief in Amsterdam. Vroeger hielden ze dus bij hoeveel ziektegevallen er waren en ook hoeveel sterfgevallen er waren. Wat het Stadsarchief Amsterdam ons heel mooi heeft aangeleverd is een overzicht van het aantal gevallen van difterie en polio. Net voor de Eerste Wereldoorlog stierven er elke maand honderd kinderen in Amsterdam aan de kinkhoest. Zo. Flinke cijfers. Ja, dat zijn cijfers en beelden die wij dus zijn vergeten, helaas. Het klinkt heel cliché, maar de geschiedenis herhaalt zich altijd. Door die ziektes die ik net noemde gingen vroeger dus veel kinderen dood. Of ze raakten bijvoorbeeld verlamd, zoals Dick. Die ziektes hebben een ding met elkaar gemeen: ze zijn onwijs besmettelijk. Mensen krijgen vaak allerlei griepklachten. Hoesten, of... En daarmee slinger je allerlei kleine druppels de lucht in en die kunnen een bacterie of virus overdragen. En als je die dan inademt, ben jij ook aan de beurt. Het virus dringt je lichaam binnen, past je lichaamscellen aan en die gaan dan ook zelf viruseiwitten aanmaken. En dus word je ziek. 
Niet iedereen komt er vanaf met een griepje. Voor sommigen kan het levensgevaarlijk zijn. Vooral voor jonge baby's. Die kunnen aan de mazelen bijvoorbeeld overlijden. En kinkhoest kan zulke extreme hoestbuien veroorzaken dat baby's geen lucht meer kunnen krijgen. Met de dood als gevolg. Of wat denk je van de bof. Tot 1987 kreeg ongeveer 85 procent van de kinderen die ziekte. Dat leidde ook nog eens jaarlijks in 300 tot 800 gevallen tot hersenvliesontsteking. Het woordgrapje laat ik even achterwege maar vorig jaar kregen in heel Nederland nog maar 91 mensen de bof. Hoe dat komt? Volgende hoofdstuk. Sinds 1952 hebben we in Nederland het Rijksvaccinatieprogramma. Vanaf dat moment kunnen kinderen gratis worden ingeënt tegen allerlei infectieziekten. Over de jaren zijn er steeds nieuwe vaccins ontwikkeld en bijgekomen. Baby's in Nederland krijgen een inentingsboekje waarin al hun vaccinaties geregistreerd worden. 

De allereerste vaccins zijn al eeuwen oud. Het woord 'vaccin' komt van het Latijnse 'vacca'. En dat betekent koe. Ik ga je vertellen waarom. Dit is de Britse arts Edward Jenner. Hij smeert in 1796 vocht uit een koeienpok in een wondje op de arm van een achtjarig jongetje. Omdat...? Jenner had gehoord dat melkmeisjes die koepokken hebben gehad, de pokken daarna niet meer krijgen. Dat jochie - het zoontje van zijn tuinman - wordt een beetje ziek, maar knapt snel weer op en krijgt dus nooit de pokken, waar op dat moment nog duizenden mensen aan doodgaan. Jenner is trouwens niet de eerste die hiermee experimenteert. In andere landen gebeurt dit ook. Zoals in Turkije, toen nog het Ottomaanse Rijk. Maar of het nou in Engeland of in Turkije is, vaccins roepen weerstand op... Zoals ik al zei, dat is van alle tijden. 
Check deze prent. Hierop zie je Jenner die, zoals we ze nu noemen, 'antivaxxers' ervan probeert te overtuigen het vaccin te nemen. Vervolgens werden er ook spookverhalen en complottheorieën over hem verspreid. Dat hij mensen probeerde om te toveren tot koeien. Sommige dingen veranderen dus nooit, maar natuurlijk is er in 200 jaar wel veel veranderd. Want inmiddels krijg je geen vocht meer in een wond gesmeerd, maar wordt er een stukje van het virus of bacterie ingespoten. Dat stukje is vaak verzwakt, zodat je er niet heel ziek van wordt maar zodat je lichaam wel leert om het te bestrijden. Je immuunsysteem herkent het deeltje als lichaamsvreemd en maakt antistoffen aan. Die worden opgeslagen zodat als je echt in aanraking komt met het virus of de bacterie je lichaam weet wat het moet doen. En die vaccins hebben effect. Weet je nog, polio? Dit gebeurt er met die ziekte nadat in 1957 het poliovaccin op de markt komt. En dit met de mazelen, nadat er in 1976 ook daar een vaccin voor is. En het aantal doden? Die zijn er bijna niet meer. 

Nu weet je dus waardoor veel ziektes haast niet meer voorkomen in Nederland. Is niet alleen door het vaccin op zich. Het is vooral doordat genoeg kinderen de afgelopen jaren het vaccin in Nederland hebben gekregen. Ik heb het over de vaccinatiegraad. Dat is het aandeel - in dit geval kinderen - dat de prikken heeft gehad. Volgens het RIVM moet de vaccinatiegraad minimaal 95 procent zijn om uitbraken te voorkomen. Werkt zo. Stel dat je een groep hebt van 100 kinderen en daarvan zijn er 5 ongevaccineerd dan is de kans op besmetting niet zo groot. Maar hoe groter die groep ongevaccineerde kinderen wordt, hoe groter de kans op verspreiding. Met het woord zijn we tijdens de coronacrisis doodgegooid maar dat noemen we dus groepsimmuniteit. Groepsimmuniteit. Betekent in het kort: als steeds meer mensen beschermd zijn tegen een ziekte kan die ziekte zich steeds minder goed verspreiden. En uiteindelijk kan die zelfs helemaal verdwijnen. In Nederland halen we die vaccinatiegraad al jaren. Voorheen waren het vooral de geloofsgemeenschappen waar mensen tegen vaccineren zijn. Dick stond niet voor niets met zijn bordje in de Biblebelt. Zij vertrouwen op God en willen niet ingrijpen in iets wat volgens hen in Zijn handen hoort te liggen. 
Maar nu daalt de vaccinatiegraad in het hele land. Een groeiende groep jonge kinderen heeft de standaard vaccinaties tegen infectieziekten niet gekregen. In de gemeente Den Haag kwam de GGD vorige maand zelfs met een rapport waaruit blijkt dat de vaccinatiegraad in de hele stad met 10 procent is gedaald. In sommige wijken zelfs tot onder de 65 procent. 
Charifa noemt drie belangrijke redenen voor die lage vaccinatiegraad. 
Eén: we hebben geen idee meer hoe erg die ziektes eigenlijk zijn. Wij zien dit soort cijfers niet meer. Wij horen niet meer dat er honderd kinderen per maand in een stad als Amsterdam overlijden aan kinkhoest. Waardoor je dan dus denkt: het is er niet meer, dus waarom zou ik dat moeten doen? 
Twee: wantrouwen in de gevestigde orde. Er is ook weerstand. Weerstand tegen vaccinatie maar ook weerstand tegen de instituten die vaccins geven. In dit geval de overheid. Als je daar negatieve ervaringen mee hebt en als dan datzelfde instituut naar je toe komt en zegt 'je moet water drinken, dat is goed voor je' dan denk je ja, ammehoela, moet ik naar jou luisteren? Jij hebt niet het beste met mij voor. - Ja. 
En de derde: social media en desinformatie. Ik zie dat mensen fantastische storytellers zijn geworden. En op zo'n manier dat als je heel weinig kennis hebt over het onderwerp, dat je het zo van ze aanneemt. Ze kunnen het excellent verkopen. Maar je snapt wel dat mensen het dan toch geloven? En vooral: het wordt door iemand gebracht die niet onderdeel is van het establishment. En die je misschien wel heel leuk vindt, en al lang volgt, of misschien tegen opkijkt. Ja. Of je er makkelijk mee identificeert. Dat je daar een soort van band mee hebt gecreëerd. 

Meerdere oorzaken dus. Oorzaken die vooral tijdens de coronacrisis een extra slinger hebben gekregen. Tel daarbij op dat door de lockdowns sowieso verschillende ziektes minder rondgingen. Ook daardoor nam de immuniteit af. Dat, in combinatie met die lage vaccinatiegraad, kan ervoor zorgen dat meer mensen ziek worden. Of het nu om de coronaprik gaat of om andere vaccinaties, wat er bijna altijd onder zit: ...mensen zijn vaak bang voor de risico's van vaccineren. Want: bijwerkingen. Denk aan zwellingen, koorts, misselijkheid, huiduitslag. Of erger, zoals een koortsstuip of flauwvallen. En in sommige gevallen zijn die er ook. Zo zijn vermoedens van zulke ernstige bijwerkingen in 2022 27 keer gemeld bij bijwerkingencentrum Lareb. In 11 gevallen kwam de koortsstuip of het wegvallen inderdaad door het vaccin. Om dat getal in perspectief te plaatsen: ...jaarlijks worden zo'n 2,9 miljoen kinderen in Nederland gevaccineerd. Dat worden er dus wel steeds minder. 
Risico's zijn er vooral voor jonge kinderen die nog geen prik mogen krijgen. Of bijvoorbeeld voor kinderen die nooit gevaccineerd kunnen worden omdat ze ziek zijn. En daar maken artsen zich nu dus zo'n zorgen over. Ze was inderdaad niet gevaccineerd, maar dat was dus omdat ze nog veel te jong was. 5 februari geboren en 14 maart al overleden. Dus 5,5 week oud. Je moet er toch niet aan denken dat misschien goede vrienden van je, familieleden een kind verliezen omdat jij ervoor hebt gekozen jouw kind niet in te enten. Dit zorgt momenteel voor veel onrust op kinderdagverblijven. Ouders die hun kinderen niet meer durven te brengen. Of een opvang die ongevaccineerde kinderen niet wil toelaten. 

Misschien is het je al opgevallen: ik gebruik de hele tijd het woord kunnen. Ouders kunnen hun kind laten inenten. Het is niet verplicht. In sommige landen, zoals België en Duitsland, zijn bepaalde prikken dat wel. En in Nederland is hier ook wel discussie over, maar de politiek wil geen vaccinatieplicht. Wel zijn er in het verleden wetsvoorstellen geweest waarin staat dat kinderdagverblijven ongevaccineerde kinderen mogen weigeren. Dat is nooit doorgezet, maar de VVD gaat er nu weer mee aan de slag. Daarover staat nu dus nog niets in de wet maar sommige kinderdagverblijven nemen ondertussen het heft in eigen handen en weigeren ongevaccineerde kinderen. Een verhitte discussie dus. En niet voor het eerst. Zoals Charifa zei... De geschiedenis herhaalt zich altijd. Dus... kunnen we daar nog iets van leren? Wat we kunnen leren is dat wat het RIVM en de GGD doen dat is heel goed, daar moeten we vooral mee doorgaan. En wat we ook kunnen leren is dat je vroeg moet ingrijpen en dat vaccins werken. Want de cijfers laten zien dat toen vaccins werden geïntroduceerd... Ging het omlaag. - ...ging het omlaag en verdween het. Dankjewel. En jullie ook dankjewel, voor het kijken. Tot de volgende!

Waarom mazelen en kinkhoest weer opleven

Levensgevaarlijke ziektes als mazelen en kinkhoest komen weer terug. Dat heeft alles te maken met de discussie over wel of niet inenten. Mensen wantrouwen de autoriteiten en de vaccins, weten niet meer hoe erg de ziektes kunnen zijn en er is desinformatie op social media.

De vaccinatiegraad daalt

Even los van de nu meer dan 30.000 burgerdoden als gevolg van Israëlische aanvallen op Gaza komen inmiddels dus ook Gazanen om van de honger. Hulporganisaties waarschuwen dat vooral kinderen het slachtoffer zijn. 
Dit is hoe Gaza sterft van de honger. Letterlijk. Als er geen verbetering komt in de situatie dreigt voor 1,1 miljoen Gazanen, ongeveer de helft van de totale bevolking, een hongerdood. Staat in dit rapport van het IPC, een samenwerking van internationale organisaties, gesteund door de VN. Afgelopen december waarschuwden ze nog voor het 'risico' op hongersnood. Nu, in deze laatste update van 18 maart, wordt die hongersnood daadwerkelijk voorspeld en kan het vooral tussen midden-maart en mei van dit jaar zelfs catastrofaal worden. Oftewel... 

Op straat ziet het er zo uit. Palestijnen die dagelijks wanhopig op zoek zijn naar voedsel en drinkwater. Kinderen die meel van de grond schrapen bij gebombardeerde bakkerijen. Of inwoners die noodgedwongen diervoeding, bladeren of gras eten. Of zelfs onkruid. Dat hoeft niet zo te zijn. Dit is buitenlandchef van de Europese Unie Josep Borrell. Hij zegt hier dus dat deze honger geen toevallig bijproduct is van deze oorlog. Wat hij daar precies mee bedoelt, kan Ingrid de Zwarte ons vertellen. Honger is een heel krachtig politiek militair machtsinstrument. Zij is universitair docent en doet onderzoek naar de rol van honger in oorlogen. Al sinds het midden van de twintigste eeuw zijn er geen praktische obstakels meer om hongersnood te voorkomen. Er is voldoende voedsel op de wereld om iedereen te kunnen voeden. En alle hongersnoden vandaag de dag zijn dan ook door mensen gecreëerd. Ze zijn of niet op tijd voorkomen, of ze zijn doelbewust veroorzaakt. Daarom is het heel belangrijk dat we hongersnood niet alleen als een humanitair probleem maar ook echt als een politiek probleem zien. Hij had het dus over mensenwerk. Het is voor het eerst dat de hoogste EU-diplomaat zich in zulke bewoordingen uitlaat. Hulporganisaties zeggen het al langer. In december was Human Rights Watch de eerste die heel stellig beweerde dat Israël uithongering van burgers gebruikt als methode van oorlogsvoering. 

We gaan nog iets verder terug. Oktober. Inmiddels bijna een half jaar geleden. De terreuraanval van Hamas op Israëlisch grondgebied, waarbij ze een bloedbad aanrichtten. Een ongekende aanval, die anders is dan alle voorgaande. Ook nam Hamas Israëlische gijzelaars mee, van wie een groot deel nog steeds in Gaza is. Israël laat er vanaf dan geen misverstand over bestaan. De gijzelaars moeten terug en Hamas moet worden uitgeschakeld. Twee dagen na de aanval van Hamas zei de Israëlische minister van Defensie dit. Dit zei de minister van Nationale Veiligheid: 'Zolang Hamas de gijzelaars niet vrijlaat zullen alleen honderden tonnen explosieven Gaza binnenkomen. Geen greintje humanitaire hulp.' En een parlementslid van Netanyahu's regeringspartij Likoed liet zich in deze bewoordingen uit. Het belangrijkste argument van Human Rights Watch was op basis van deze uitspraken dat Israël bewust hulpgoederen tegenhoudt als drukmiddel. En dat kan Israël ook doen, omdat het zowel te land, ter zee als in de lucht de baas is over de grenzen van Gaza en volledig bepaalt wat er in of uit gaat. 

Eerst even over dit woord. 'Belegering'. Dat betekent een langdurige blokkade en aanval op een stad of vesting. Volledig afgesloten van de buitenwereld, met uitputting, en dus ook honger als drukmiddel om de oorlogsdoelen te bereiken. Wie de betekenis opzoekt, krijgt vooral Middeleeuwse prenten onder ogen. Het is historisch dan ook een beproefde methode van oorlogsvoering. Dat de internationale gemeenschap zich nu zo stellig uitspreekt tegen Israël heeft er alles mee te maken dat we tegenwoordig met elkaar hebben afgesproken dat het inzetten van uithongering van burgers een oorlogsmisdaad is. Dat werd zes jaar geleden nog eens unaniem onderstreept in déze resolutie van de VN-Veiligheidsraad. Honger mag volgens het internationaal recht dus geen collectieve strafmaatregel zijn die alle burgers in een oorlogsgebied treft. En dat gaat nog verder dan alleen uithongering. Ook op andere manieren kan honger als oorlogswapen worden ingezet. Bijvoorbeeld door het actief tegenhouden van humanitaire hulpverlening, dus voedselhulp. Maar ook de zogenoemde 'verschroeide aarde'-tactieken dus militaire strategieën die erop gericht zijn om heel doelbewust de voorraden en hulpbronnen van de vijand te vernietigen. Verschillende hulporganisaties geven aan in hun rapportage van Gaza dat ook daar alle tekenen van het gebruik van 'verschroeide aarde' zijn. Dus het doelbewust vernietigen van landbouwgrond, van watervoorzieningen, van bakkerijen. In dit rapport staat dat tussen november en januari zo'n 60 procent van de landbouwgrond in Gaza is verwoest. Net als honderden boerderijen, opslagplaatsen, dierenverblijven en waterputten. 

Op dit kaartje zie je hoe vooral in het noorden er vrijwel niets over is van de eigen voedselvoorziening op het land. En ook op het water. In andere woorden: Gaza is nu volledig afhankelijk van hulp van buitenaf. En ook dat gaat niet goed. Andere landen proberen wanhopig voedsel Gaza binnen te krijgen. Onder meer via droppings uit vliegtuigen. Hulporganisaties wijzen erop dat voedselhulp door de lucht of over zee bij lange na niet genoeg is en noemen het een druppel op een gloeiende plaat. Bovendien is het zeer inefficiënt, kostbaar en gevaarlijk. En het feit dat er kennelijk vliegtuigen en schepen nodig zijn voor voedselhulp is volgens hen juist symbolisch voor het falen van de voedselhulp over land. Alleen voedselhulp met vrachtwagens kan een catastrofale hongersnood voorkomen. Dat zal via de door Israël bewaakte grenzen moeten. Het Israëlische leger zegt er alles aan te doen om de benodigde hulp Gaza in te krijgen. Maar het is nu juist dus die internationale gemeenschap die zegt dat Israël bewust humanitaire hulp tegenhoudt. Al sinds het begin van de oorlog staan vrachtwagens in grote getalen in de rij om Gaza in te mogen. Voor deze oorlog begon was Gaza al voor een groot deel afhankelijk van humanitaire hulp, en reden er dagelijks gemiddeld zo'n 500 vrachtwagens vol met voedsel en ander spul de grens over. Sinds het begin van de oorlog ligt dat gemiddeld ergens zo rond de 100 terwijl er volgens het VN-Wereldvoedselprogramma dagelijks minstens 300 vrachtwagens nodig zijn om een grote hongersnood te voorkomen. Ook al is het vrachtverkeer wel deels op gang gekomen volgens de hulporganisaties is het veel te weinig en zet Israël daarmee de blokkade voort. In dit nieuwe rapport claimt Oxfam Novib dat Israël op meerdere manieren systematisch humanitaire hulp tegenhoudt. Samenvattend: "De Israëlische regering heeft de totale controle over wat Gaza in en uit gaat en bepaalt wanneer, waar en hoe de hulp wordt geleverd en verdeeld. Het feit dat het volledige humanitaire systeem is ingestort en de bevolking van Gaza dreigt te sterven van de honger en aan ziektes, valt onder de reikwijdte van Israëls controle." En dus roept de internationale gemeenschap Israël op vooral over land hulp toe te laten. Zelfs nu ook hun trouwste bondgenoot en geldschieter. Maar volgens premier Netanyahu doet Israël dat al. De distributie van voedsel in Gaza is extreem moeilijk, en er zijn plunderingen van hulpkonvooien. De chaos was compleet vanmorgen vroeg, toen een konvooi van hulpgoederen aankwam in Gaza-Stad. Bij het uitdelen van hulgoederen zijn vanochtend mensen om het leven gekomen. Volgens de Palestijnse autoriteiten nam het leger de menigte onder vuur. Deze luchtbeelden van het drama komen van het Israëlische leger. Dat zegt dat de Palestijnen elkaar vertrapt hebben in de chaos van de voedseluitdeling. Het leger zou pas geschoten hebben nadat soldaten door Palestijnen werden belaagd. Volgens deskundigen heeft Israël deze omstandigheden gecreëerd. Israël herhaalt steeds dat er genoeg hulp voorhanden is en dat Hamas het grootste obstakel is om die hulp bij de bevolking te krijgen. 

En zo is het een soort welles-nietes 'blame-game' geworden, wiens verantwoordelijkheid het nou is. Israël komt wat dat betreft wel steeds meer alleen te staan en kan op steeds minder internationale steun rekenen. De 27 EU-landen zijn het eens geworden over een oproep aan Israël. Er moet een onmiddellijk staakt-het-vuren komen om humanitaire hulp mogelijk te maken. Zelfs van hun trouwste vrienden dus. Goed, wiens schuld of verantwoordelijkheid het is en of hier mogelijk sprake is van een schending van het humanitair oorlogsrecht zijn vraagstukken waar al deze mensen nu niet mee bezig zijn. Die hebben zo hun prioriteiten. Intussen gaan deze beelden wel de wereld over en maken ze veel los. Alle beelden en berichten van honger die we nu ook uit Gaza krijgen die zijn heel belangrijk om ook druk te zetten op de strijdende partijen. Om te zorgen dat die internationale druk echt wordt opgebouwd en er uiteindelijk hopelijk ook voor zorgen dat die druk zo groot wordt dat Israël wordt gedwongen om onbelemmerd al die hulpverlening, die voedselhulp aan Gaza door te laten. Het IPC-rapport doet twee concrete aanbevelingen om de dreigende catastrofale hongersnood voor meer dan een miljoen mensen te voorkomen. Een onmiddellijk staakt-het-vuren en humanitaire toegang. Die laatste, daar heb ik het deze hele video over gehad. En wat betreft een staakt-het-vuren: meerdere pogingen en onderhandelingen draaiden de afgelopen maanden uit op niets. Ik citeer nog 1 keer uit dit rapport. "Alleen een onmiddellijk staakt-het-vuren en een aanvoer van voedsel, water en hulpmiddelen kan acute ondervoeding en grootschalige sterfte voorkomen". En: "Als dit niet gebeurt, zelfs als een hongersnood kan worden voorkomen zal de impact op de levens van Palestijnen nu en van de toekomstige generaties elke dag aanzienlijk toenemen." 

Dat brengt ons bij de nu al trieste conclusie dat deze honger Gaza hoe dan ook nog lang zal achtervolgen. Ingrid? De langetermijneffecten kun je eigenlijk in twee groepen opdelen. Dus enerzijds echt de langetermijngevolgen voor de voedselvoorziening zelf.  Dat duurt een hele lange tijd nadat de oorlog is opgelost voordat uiteindelijk mensen weer voldoende voedsel regelmatig kunnen krijgen mensen zelf weer voedsel kunnen produceren. Maar er zijn ook nog de fysieke langetermijngevolgen en daar zijn met name kinderen en ook ongeboren kinderen die nu nog in de buik van hun moeder zitten, die zijn daar erg kwetsbaar voor. We weten van andere hongersnoden dat die kinderen de rest van hun leven daar nog de gevolgen van zullen dragen. We weten ook dat ze grotere kans hebben om te komen te overlijden op jonge leeftijd.  Dus dat maakt het allemaal des te urgenter om ervoor te zorgen dat er heel snel en effectief wordt ingegrepen. En zo niet... 

Hoe Gaza sterft van de honger

In Gaza dreigt voor meer dan een miljoen mensen een catastrofale hongersnood. De eerste mensen in Gaza zijn al van de honger omgekomen. Volgens Israël is Hamas het grootste obstakel om hulp bij de bevolking te krijgen. De internationale gemeenschap roept Israël op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren en het toelaten van onbelemmerde voedselhulp.

Palestijnen zijn afhankelijk van hulp van buitenaf

Je tijdlijn staat er vol mee. De meest verschrikkelijke beelden uit de Gazastrook. Maar terwijl de wereld kijkt naar dit stukje grond, gaat het nog geen honderd kilometer verderop ook helemaal mis. Hier op de Westelijke Jordaanoever. Gewapende kolonisten en Israëlische militairen vallen Palestijnen aan. In deze video hebben we het over de bezetting van de Westelijke Jordaanoever en hoe het is om hier te leven. Juist dat militairen zijn verscherpt of kortingskaart. Dit is de Westelijke Jordaanoever. Als ik het over de Westelijke Jordaanoever heb, dan bedoel ik dit gebied. Een stuk land tussen Israël en de rivier de Jordaan. Vandaar de naam. Hier wonen zo'n 3 miljoen Palestijnen. Israël bezet dit gebied. Zie je deze lijn? Dat is een gigantische barrière die Israël gebouwd heeft. Muren en hekken van bijna tien meter hoog. Dwars door steden als Bethlehem en Jeruzalem. Sinds 2002 is daar telkens een stukje bijgekomen. Volgens Israël om Israëliërs te beschermen tegen Palestijnse aanvallen. Israël heeft op de Westelijke Jordaanoever militairen checkpoints en eigen snelweg wegen aangelegd. Die Palestijnen die op de Westoever wonen niet mogen gebruiken. Gevolg voor de Palestijnen. Zij kunnen zich niet vrij bewegen. Want naast de 3 miljoen Palestijnen wonen hier ook zo'n 700.000 Israëlische kolonisten, die dus wel langs de checkpoints barrière en over die speciale snelwegen mogen. Ja, wie die kolonisten precies zijn en waarom ze daar wonen. Kom ik zo op terug. Dit is dus hoe de Westelijke Jordaanoever eruit ziet. Maar wie het voor het zeggen heeft, is ingewikkeld. Kijk, het gebied is in drie zones verdeeld. In zone A heeft de Palestijnse autoriteit het voor het zeggen en in zone B gaat de Palestijnse autoriteit over het dagelijks bestuur, maar is Israël verantwoordelijk voor de veiligheid. En het grootste deel valt onder zone C. Daar heeft Israël de volledige controle. Oké, dus drie zones een honderden kilometers lange barrière, checkpoints, kolonisten en militairen. Om te begrijpen wat er nu allemaal gebeurt op de Westelijke Jordaanoever moeten we terug de geschiedenis in. In dit gebied liggen heel belangrijke plekken voor joden, moslims en christenen. Zoals het oosten van Jeruzalem, waar onder meer de Tempelberg is, door moslims Haram al Sharif genoemd. De stad Bethlehem waar Jezus zou zijn geboren. En Hebron voor zowel joden, moslims als christenen een van de heilige plekken. Joden geloven dat deze plekken horen bij wat zij het Beloofde land noemen. Deze plek zou door God beloofd zijn aan het Joodse volk. Bovendien zeggen ze “honderden jaren vóór Christus woonden daar ook al Joden in een plek die toen al Israël zou hebben geheten.” Met andere woorden veel Joden vinden dat zij recht hebben op dat land. We kunnen in deze video niet ingaan op de hele geschiedenis van dit gebied. Belangrijk voor nu om te weten de macht wisselde vaak. Er zijn talloze oorlogen, periodes van vrede, volken en koninkrijken geweest. En de naam Palestina klinkt ook al eeuwen niet als een land, maar meer als regio tussen de Jordaan en de Middellandse Zee. Dan spoelen we even door richting het einde van de Eerste Wereldoorlog. Palestina valt onder Brits toezicht en de Britse minister Balfour komt met een declaratie waarin hij de Joden van over de hele wereld een eigen plek beloofd in Palestina. Maar daar wonen al eeuwenlang Joodse, christelijke en islamitische Arabieren. En in de declaratie staat dat de Arabische inwoners met alle rechten die ze hebben daar ook kunnen blijven wonen. Intussen is over de hele wereld Jodenhaat toegenomen, al helemaal tijdens de Tweede Wereldoorlog. Als nazi-Duitsland systematisch 6 miljoen Joden vermoord, de Holocaust daarna vindt bijna de hele westerse wereld dat er een veilige plek moet komen voor Joden.Waar de Britse minister Balfour het ook al over had Israël dus. Maar ja, er wonen dus al heel veel Arabieren. Daarom proberen de Verenigde Naties te bemiddelen. Zij komen in 1947 met een verdelingsplan en daarin staat dat het gebied verdeeld moet worden in een onafhankelijke Joodse en een onafhankelijke Arabische staat. Jeruzalem zou onder internationaal toezicht komen te vallen. Dit plan mislukt en dan breekt in 1948 de Arabisch-Israëlische oorlog uit, waarbij zo'n 750.000 Palestijnen vluchten of uit hun huis worden verdreven. Ook wel de Nakba genoemd, de catastrofe. Arabische landen doen het tijdens deze oorlog alles aan om de stichting van de staat Israël te voorkomen. Maar die komt er toch. In 1949 volgt een wapenstilstand. Wat nu Jordanië is, krijgt de macht over de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem. Er wordt een wapenstilstand grens getrokken de groene lijn. Die groene lijn geeft min of meer de grens aan tot in 1967 de Zesdaagse Oorlog. Israël verovert dan onder andere de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever komt dan een militaire bezetting. De Verenigde Naties veroordelen die bezetting. Zij blijven vasthouden aan het verdelingsplan uit 1947. Later komt de tweestatenoplossing op tafel. Met het sluiten van de Oslo akkoorden in 1993 en 1995 wordt opnieuw geprobeerd om het conflict op te lossen door het gebied te verdelen. Maar ook dat mislukt. Inmiddels is er al jaren niet meer serieus gesproken over zo'n tweestaten oplossing en is dit hoe de Westelijke Jordaanoever er nu dus uitziet. Bezet door Israël. Die bezetting is niet alleen militair. Ook kolonisten spelen een belangrijke rol. Zij bouwen huizen op de Westelijke Jordaanoever, soms woonwijken of complete dorpen. Allemaal zwaar bewaakt door Israëlische militairen en gebouwd met hulp van de Israëlische overheid. Dit noemen we nederzettingen. Soms worden Palestijnen hun huis uitgezet en nemen kolonisten het in. Kolonisten vinden dat ze het recht hebben om hier te wonen. De eerste Israeli's hier kwamen al meteen na de Zesdaagse Oorlog uit een puur godsdienstige overtuiging. Ze hebben dit altijd beschouwd als het land van Israël en verdere argumenten hebben ze niet nodig om het in bezit te nemen. Zij komen uit Israël, maar ook uit andere landen. Zoals deze vrouw uit Amerika die een van de eerste kolonisten naar de Zesdaagse Oorlog was. Rondom die nederzettingen is het altijd gespannen. Die spanningen zijn niet alleen bij de nederzettingen, maar ook bij al die andere plekken waar de Israëlische bezetting zichtbaar is. Bij de militaire checkpoints bijvoorbeeld, waar geen Palestijn zomaar doorheen mag en waar zij zich continu vernederd voelen. Of de muur die Israël bouwde om de Palestijnse bevolking te scheiden van de Israëliërs en van de ene naar de andere plek gaan in het gebied, wordt ook steeds moeilijker. Kijk maar. Op deze wegenkaart zie je hoe Israël complete wegen heeft verboden voor Palestijnen of zelfs speciale wegen heeft aangelegd. Alleen voor Israeliërs. Dus als Palestijnen een bepaald gebied al kunnen bereiken, dan moeten ze soms kilometers omrijden. Terwijl je er met een Israëlische snelweg zo bent. Want niet alle wegen op de Westelijke Jordaanoever zijn beschikbaar voor Palestijnen. Volgens Israel is het voor de veiligheid van Israëliërs belangrijk dat ze hun eigen wegennetwerk hebben. Eigenlijk is zowat de hele internationale gemeenschap het er wel over eens dat deze bezetting illegaal is. Van de Verenigde Naties tot de Europese Unie en ook de Verenigde Staten, de belangrijkste bondgenoot van Israël, keuren het allemaal af. De aanklager van het Internationaal Strafhof vindt het aannemelijk dat Israël oorlogsmisdaden pleegt door de Israëlische bevolking te laten verhuizen naar de bezette gebieden. Mensenrechtenorganisaties zeggen Dit is een apartheidsregime. Toch blijft Israël bijna jaarlijks de bouw van duizenden nieuwe huizen goedkeuren. Het nieuws over de Westelijke Jordaanoever draait uiteindelijk vooral om de mensen die daar leven. Aan de ene kant de kolonisten die ervan overtuigd zijn dat zij recht hebben op dat stuk land en aan de andere kant de Palestijnen die al zo lang leven onder de bezetting. Wij spraken er met de 24 jarige Amir die ons vertelt hoe de bezetting dagelijks zijn leven beïnvloedt. Zoals je hoort, gaat het leven in de Westelijke Jordaanoever vaak samen met geweld en spanningen. Voor de oorlog al toen in het dorp Hurara tientallen huizen en auto's in brand werden gestoken door boze kolonisten. Dat gebeurde nadat een Palestijn twee Israëlische kolonisten had gedood. Daarna een geweld explosie. Dat geweld neemt sinds de ultra rechtse regering van Netanyahu sowieso toe. De minister van Nationale Veiligheid en de minister van Financiën zijn dan ook zelf kolonist. En sinds de opgelaaide oorlog tussen Hamas en Israël is het alleen maar erger geworden. Terwijl Hamas is niet aan de macht op de Westelijke Jordaanoever, dat is de Palestijnse Autoriteit. Toch zijn daar sinds de oorlog meer dan honderd Palestijnen doodgeschoten door het Israëlische leger of Israëlische kolonisten. Volgens mensenrechtenorganisaties neemt het geweld van Israëliërs op de Westelijke Jordaanoever nu toe, omdat de internationale gemeenschap de focus ergens anders heeft liggen. En de hoop op vrede neemt steeds verder af. Dromen over de toekomst, dat doet Amir hier nog wel. Maar hij weet ook een oplossing lijkt nu verder weg dan ooit.

De Westelijke Jordaanoever

De oorlog tussen Israël en Hamas gaat door. Overal zien we verschrikkelijke beelden uit de Gazastrook. Ook op de Westelijke Jordaanoever wordt gevochten. Daar vechten gewapende kolonisten en Israëlische militairen tegen Palestijnen. Er zijn al verschillende pogingen gedaan om Israël en Palestina te verenigen, maar de hoop op vrede neemt steeds verder af.  

Conflict tussen Israël en Palestina

Goeiemorgen. Nou ja, nu we toch wakker zijn, dit is ons slaapprobleem. Nou niet meteen van wakker liggen want oplossingen zijn er ook. Geen zorgen, kom ik uitgebreid op terug. Maar wie een beetje oplet ziet al dat slechte slaap nieuws voor bij sluimeren waar je bij ligt. Sowieso wel een populair onderwerp. Je hoort vaak dat 8.00u slaap essentieel is, maar ik zal je uitleggen waarom dat niet persé klopt. Om 7:00 uur word ik wakker door een schreeuwende wekker en dan pak ik meteen m’n telefoon er weer bij. Wat is daar mis mee? Een hoop, zo blijkt. Sommige van jullie vinden het zo moeilijk om een goede nachtrust te pakken dat jullie maar aan deze pillen gaan. Melatonine. Verslavingsartsen maken zich daar zorgen over. Je leest het. Vooral jongeren slapen steeds slechter. Slechte slaap heeft allerlei gevolgen voor de gezondheid. En we hebben ook nog eens een slaappillen probleem. En je hoort het. Ik ben Bernadette en ik slaap al drie jaar bijna niet. Het is nu 3.00u s nachts, 3.30u s nachts, 5.30u. Kan echt gewoon janken. Over het algemeen slapen we dus steeds slechter. Had in 2017 nog één op de vijf Nederlanders moeite om in slaap te komen, nu is dat meer dan een kwart. Vrouwen vaker dan mannen. En wat betreft leeftijd? De werkende vijftigplusser slaapt het slechts. Maar de groep aan wie de slapeloosheid het hardst toeneemt Jongeren. Ik kom slaap tekort. Komt dus onder meer door deze. En we piekeren ons ook massaal suf. Over school, over studie, over werk, over sociale contacten, over wat er gebeurt in de wereld, over de toekomst, stress, Af en toe een gebroken nacht. Da's balen. Maar wist je dat voor maar liefst één op de tien Nederlanders dit de norm is? Ik heb het over de slapelozen. Zij die lijden aan chronische insomnie. Ik gok dat Bernadette nog wakker is. Uh ja, t is 3.00u s middags. Ik weet niet wat jij doet? Daar gaa mijn act. Maar vertel, drie jaar lang praktisch niet geslapen. Hoe dan? Ja, dat begon met wakker liggen door werkstress, waardoor ik eigenlijk nog maar één of twee uur per nacht sliep. Zelfs toen de werkstress weg was, was ik zo bang geworden door het slechte slapen dat ik daar dus ook weer niet van sliep. En ik voelde me overdag zo'n zombie dat ik echt helemaal gek werd. Slaap je inmiddels wel beter? Ja, gelukkig gaat het inmiddels wel ietsje beter. Wil ik zo meer over weten. We gaan eerst eventjes helemaal terug naar de basis. Ja, maar echt de basis. Want wat is slapen nou eigenlijk precies? Nee, slaap is niet een of andere soort menselijke variant van een simpel kabeltje om die lege accu weer op te laden. Er gebeurt juist gruwelijk veel in je slaap. Er vinden allerlei processen plaats, niet alleen in je brein, maar in je hele lichaam. En ook achter je oogleden gebeurt er van alles. Let op er zijn vier verschillende slaapfases. Het begint allemaal met de sluimer fase. Dat vage moment tussen wakker zijn en slapen in. Je ogen van het dicht, ze bewegen minder, je hersenactiviteit neemt af. Hier heb je nog wel eens zo'n spierstuip. Een schok. Maar binnen een paar minuten zak je weg naar fase twee. De lichte slaap. Je bent buiten bewustzijn, maar nog wel aan de oppervlakte. Als het ware stand by. Een onverwacht geluid kan je zo weer terughalen in de waakstand. Zo niet, hang je hier zo'n 20 minuten rond en beland je in fase drie. De diepe slaap. Je ademt langzamer, je hartslag gaat omlaag, je brein gaat in een soort vliegtuigstand. Je bent niet zomaar meer wakker te krijgen. Je spieren verslappen, maar intussen gaat je lichaam wel hard aan de slag met allerlei fysieke herstelwerkzaamheden. Want tijdens de diepe slaap komt veel groeihormoon vrij en dat helpt met bijvoorbeeld spierherstel, botherstel en wondgenezing. Ook deze fase duurt ongeveer 20 minuten voordat je terechtkomt in fase vier. De remslaap. Staat voor Rapid Eye Movement. Welkom in de droomfase. Je ogen schieten heen en weer en je ademhaling en je hartslag gaan op en neer. Je spieren verlammen, maar je brein gaat aan. In dromenland. Dat kan heel leuk zijn, maar ook doodeng. Hebben dromen betekenis? Geen idee. Mij niet vragen. Bewijs het maar. Wel zeker is dat ze een functie hebben. Want tijdens je REM slaap werk je aan je emotionele herstel. Tijd om je geheugen van die dag op te ruimen en te archiveren. Soms in een paar minuten, soms wel drie kwartier. Fascinerend aan deze fase is dat jouw brein bijna net zo actief is als overdag. Dus op het moment dat je wakker bent, wakker bent, wakker bent. En na die REM slaap ontwaak je vaak zelfs even. Maar daarna begint het hele circus weer opnieuw. In een goede nacht doorloop je die slaapcyclus van pak m beet 1,5 uur wel een keer of 4 a 5 in een als het goed is strakke choreografie. Hier zie je dat mooi uitgemeten in een zogeheten hypnogram. Met vaak dus ook wakkere momentjes tussendoor En na de allerlaatste REM slaap ben je echt klaar om wakker te worden. Effe kijken of ik ook een beetje goed geslapen heb hoor, want zo'n hypnogram komt jou misschien wel bekend voor. Als je met je smartwatch, je smartphone je eigen slaap meet. Maar sorry, het ziet er misschien allemaal heel gelikt uit en die apparaatjes meten echt wel wat, zoals je hartslag of je ademhaling, maar niet je hersenactiviteit. En dat bepaalt toch echt of jij wel of niet goed geslapen hebt. Voor een echt betrouwbare hypnogram, zul je toch echt aan de sensoren moeten die wel jouw hersenactiviteit kunnen meten. En voor het aflezen van zo’n hypnogram heb je een somnoloog, een slaapwetenschapper nodig. Zelfs voor hen is het heel moeilijk interpreteren. Al is het maar omdat elk individu ook weer andere slaapbehoeftes heeft. Kom ik zo in een volgende fase op terug. Die diepe slaap en die remslaap zijn dus superbelangrijk voor je fysieke en je mentale herstel. Roept de vraag op: wat doet te weinig slaap met je? Dat vroeg ik aan dokter somnoloog en slaaptherapeut Ingrid. Hoi, ik ben Ingrid Verbeek, slaap therapeute op het Centrum voor Slaap Geneeskunde Kempenhagen in Heeze. Wat merken we op de korte termijn van te weinig slaap? De korte termijn leidt een gebrek aan slaap aan wat moe of energieloos of een beetje chagrijnig of labiel of minder goed je aandacht erbij kunnen houden. En de lange termijn? De lange termijn gevolgen van slecht slapen, die gaan heel ver, want je hebt echt meer kans op het krijgen van angst- of stemmingen problemen. Mensen die langdurig slecht slapen, die staan de hele tijd aan. Die weten eigenlijk niet meer goed hoe te ontspannen en raken daardoor steeds verder verstrikt in de vicieuze cirkel van slecht slapen. Als je echt gemeten minder dan 5.00u slaapt op een nacht, dan is er echt een toenemende kans op hart- en vaatziektes. Of slechter werkend immuunsysteem en problemen met de hersenfuncties. Over die lange termijn gesproken Bernadette. Heb jij voor de zoveelste keer rechtop in bed zat? Wat heb je toen gedaan? Ja, uiteindelijk ben ik naar de huisarts gegaan en eigenlijk het eerste wat ik kreeg voorgeschreven was slaapmedicatie, diazepam. En, hielp het een beetje? Voor heel even wel, maar al heel erg snel werd ik er heel afhankelijk van. Door die slaapmedicatie kon ik eindelijk wel slapen, maar t was meer dat m'n lijf ging slapen. Maar de volgende dag voelde ik me echt nog steeds alsof ik een soort gebroken nacht had gehad. Dus hoewel ik fysiek kon slapen, was het mentaal nog echt heel slecht door die slapeloosheid. Nee, dus pillen niet oplossing? Nee, op lange termijn niet. Ja, effe over die pillen nog, want Bernadette is zeker niet alleen. Zij was een van de ruim 1,3 miljoen Nederlanders die regelmatig aan de benzo's of de pammetjes zitten. In oktober sloegen artsen zelfs nog alarm over de wildgroei aan slaapmiddelen, want die geven niet de kwaliteitslaap waar je op hoopt. En in veel gevallen maken ze het probleem zelfs alleen maar erger. Is dus niet de oplossing. Om iets dichter bij die oplossing te komen. Pakken we eerst onze biologische klok weer even bij. Ons slaap-waakritme en dan moet het hebben over licht en donker. Die Suprachiasmatische nucleus waar ik het in het begin over had, reageert direct als het donker wordt. In een serie van ingewikkelde chemische reacties in het brein, krijg je epifyse, je pijnappelklier de boodschap om het slaaphormoon melatonine aan te maken. En een stijgende melatonine spiegel in je bloed zorgt weer voor een lagere bloeddruk, een dalende lichaamstemperatuur, een aantal organen gaat alvast in slaapstand. Kortom, terwijl jij nog wakker bent, bereiden jouw brein en jouw lichaam zich vast voor op die slaap. Maar niet als er steeds licht in je oog blijf schijnen. En dus ook dat van dat schermpje. Maar goed, iedere slaper is uniek en heeft zijn of haar eigen slaap waakritme. Dat noemen we jouw chronotype. Je kent het concept ochtend en avond mens. Dat is dus echt een ding en het is een spectrum. Je hebt extreme ochtendmensen en extreme avondmensen, maar de meeste mensen zullen er ergens tussenin zitten. En jij? Ochtend? Of meer avondmens? Een Amerikaanse psycholoog besloot die chronotypen onder te verdelen in vier categorieën en ze te labelen als dier. Een beer, een leeuw, een wolf en een dolfijn. Ben jij een beer? Geluksvogel. Jij slaapt de beste. Gaat de zon onder? Dommel jij in en komt ie weer op? Dan ontwaak je. Gefeliciteerd! Of ben je meer een leeuw? Dat zijn de echte ochtendmensen. Je staat vroeg op, bent meteen lekker productief. En avonds zoek jij braaf op tijd je mandje op. Daar tegenover staat de wolf. De echte avondmensen. Vroeg opstaan in de ochtend? Liever niet. En het in slaap vallen stel je het liefst zo lang mogelijk uit. Dus erg leuk. In het weekend iets minder doordeweeks. Wat ben jij een van deze drie vrienden. Alvast een gouden slaap tip! Probeer zoveel mogelijk jouw chronotype te volgen, dus jouw natuurlijke slaap waakritme. En ik weet, het is moeilijk, zeker voor de wolven onder ons, want die doordeweekse wekker is jouw grootste vijand voor een complete nachtrust. Een sociale jetlag heet dat. Wat dat betreft zijn nachtdiensten ook niet bepaald bevorderlijk. En je kan ook door andere omstandigheden even tijdelijk uit je slaap-waakritme worden gehaald. En tot slot heb je ook nog de dolfijn. Dat is de lichte slaper, of eigenlijk meer de slechte slaper. Je komt maar niet fatsoenlijk in slaap en als het al lukt ontwaak je ook heel makkelijk. Technisch gezien is de dolfijn geen chronotype, want het zegt eigenlijk niks over je biologische klok. Maar toch leuk die dieren. Over die dolfijnen gesproken... he! De pillen hielpen niet, wat heb je toen gedaan? In slaaptherapie gaan. Dat is eigenlijk therapie waarbij je dus opnieuw leert slapen. Je krijgt oefeningen en je moet een slaap dagboek bijhouden. Je gaat experimenteren met vaste bedtijden zodat je je ritme snel hersteld. En dat heeft voor mij zo'n groot verschil gemaakt, waardoor ik dus veel meer vertrouwen heb gekregen in mijn slaap. Als je echt last hebt van slapeloosheid, kan therapie dus helpen. Cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid helpt om de vicieuze cirkel te doorbreken. Dus je gaat allereerst je eigen slaap beleving in kaart brengen. Dus opschrijven. hoe laat ging ik naar bed? Hoe laat uit bed? Als tweede krijg je heel veel informatie over slaap. Heel veel mensen denken ik moet 8.00u slapen, maar dat is niet zo. Bij slaap gaat het veel meer om de kwaliteit en dat jij weet wat is jouw slaapbehoefte? Hoeveel slaap heb jij nodig? We gaan ook aan de slag met letterlijk opnieuw leren slapen door tijdelijk korter op bed te liggen of op te staan als je niet kan slapen. Want slapen is ook gedrag. Je kunt letterlijk opnieuw leren slapen. En tot slot omgaan met piekeren helpt piekeren, leren buiten het bed houden en de zorgen over slaap aanpakken. Conclusie een goede slaap is dus superbelangrijk, maar we hebben er moeite mee.

Wat is slapeloosheid?

Ruim een kwart van de Nederlanders heeft problemen met slapen en 1 op de 10 lijdt zelfs aan chronische insomnie, of slapeloosheid. In deze video legt Emil je alles uit over ons slaapprobleem, maar zeker ook over de oplossing.

Waarom een goede nachtrust belangrijk is

Mishandeld. Gemarteld. Verkracht. Weggestopt in een ijskoude cel, ergens duizenden kilometers van huis. Deze video gaat over Russische strafkampen. Natuurlijk vanwege hem. Aleksej Navalny . Die ken je en je weet ook waarom. Oppositieleider Aleksej Navalny is dood. Natuurlijk ging het deze hele week over hem en het kamp waar hij zat: IK-3. Maar weet je ook wie dit is? Nee, dit is Ilar Dadin. Op deze foto te zien als 34 jarige activist bij een anti regerings protest in Moskou 2014. Hier nog een vrijman en een lach op zijn gezicht. Een jaar later niet meer. In 2015 is hij de allereerste persoon die wordt gearresteerd vanwege het toen net nieuwe controversiële artikel 212.1 van het Russische Wetboek van Strafrecht voor herhaalde schendingen van de wet op openbare bijeenkomsten. Ofwel de Russische Anti Protest wet. Hij krijgt een gevangenisstraf van 2,5 jaar die begint in strafkolonie nummer zeven in Segesta in Karelië. Je wil liever niet weten wat hij hier en in andere kampen heeft meegemaakt, maar ik ga het je toch vertellen, want zijn verhaal is meer dan illustratief voor het Russische gevangenissysteem van nu en eigenlijk ook van toen. Dit zijn de strafkampen van Poetin. Immense bruutheid. A real concentration camp, waar dus ook Ilar terechtkomt. Hij zou net gaan trouwen met zijn geliefde Anastasia Sotova. Terwijl hij nog in een Moskouse cel zit, doen ze dat ook wel zonder elkaar. maar kort daarna geen spoor van Ilar. Hij is ergens verdwenen in het Russische gevangenissysteem, maar twee maanden later ontvangt Anastasia een brief naar buiten gesmokkeld door zijn advocaat uit strafkolonie nummer zeven dus in Karelië. In zijn brief vertelt hij hoe hij meteen na aankomst in de isoleercel wordt gegooid omdat hij twee scheermesjes bij zich heeft. Die zijn niet van hem. Het is een opzetje van de bewaarders. Dagelijks wordt hij meerdere keren mishandeld door tien, twaalf bewaarders tegelijk. Zelfs de gevangenisdirecteur zou eraan meedoen. Ook duwen ze zijn hoofd in een wc pot. Ilar gaat uit protest in hongerstaking. De bewaarders dreigen een andere gevangene erbij te halen om hem te verkrachten als hij zijn hongerstaking niet zou opgeven. Ook wordt Ilar geboeid en aan zijn polsen opgehangen met vreselijke pijnen in zijn armen en rug en er wordt gedreigd om hem onder de grond te stoppen. Anastasia besluit de brieven te publiceren. Dapper, maar ook zeer risicovol voor haarzelf en haar man, maar ook zeer effectief. Een storm van verontwaardiging barst los, nationaal en internationaal. Kremlin critici en mensenrechtenactivisten buitelen over elkaar heen om Ilars verhaal te delen en op te roepen tot actie, zoals hier Amnesty International. En in een resolutie roept ook het Europees Parlement op tot onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating, niet alleen van Dadin, maar ook alle andere gevangenen die vastzitten onder deze wet. Want ook andere oud gevangenen laten zich horen. Het regent vergelijkbare getuigenissen. Al snel blijkt dat dergelijke horror praktijken niet alleen voorkomen in strafkolonie nummer zeven. Er zijn meer van dit soort gevangenissen die ook wel bekend komen te staan als martel kampen. Ik zeg er vast bij: gruwelijke beelden bestaan en wie ze zoekt zal ze vinden. Wij kiezen er in deze video voor onze niets te laten zien, maar de beelden en getuigenissen die rondgaan brengen al snel bepaalde herinneringen naar boven. Aan de Sovjettijd het volgende hoofdstuk. Hoe Ilars verhaal verder gaat, dat vertel ik je aan het eind van deze video. Eerst een stukje geschiedenis, want we moeten het in deze context hebben over het gevangenissysteem ten tijde van de communistische Sovjet-Unie en dan met name de periode onder deze man Josef Stalin. Ik heb het over de Goelag. Goelag is de naam van de in 1930 opgerichte overheidsdienst die verantwoordelijk was voor de strafkampen. Het is een afkorting voor de Glavnoje Oepravlenieie Ispravitelno-troedovych lagereij. letterlijk vertaald hoofd directoraat voor Opvoedings en Werkkampen. Voor het eerst komen alle Sovjet gevangenissen onder één organisatie te staan. De bekende oud gevangene Aleksandr Solzjenitsyn beschrijft in zijn boek De Goelag Archipel uit 1973 de strafkampen als een geografisch eilandenrijk van de moerassen van Siberië tot in alle hoeken van de Sovjet-Unie. Op deze kaart zie je wat hij daarmee bedoelt. Honderden kampen, verdeeld over dat immense, over vele duizenden kilometers uitgestrekte rijk. Het zijn dus straf, maar vooral ook werkkampen. Want ook al is heropvoeding, zoals het officieel heet, het ideologische doel. In de praktijk gaat het vooral om dwangarbeid om de Sovjet economie en ook de oorlogsindustrie te dienen. Zeg gerust slavenarbeid. Denk aan het kappen van hout, werken in de mijnen of het naaien van uniformen. Maar bijvoorbeeld ook het massaal inzetten van gevangenen om te bouwen aan enorme infrastructurele projecten, zoals het uitgraven van het meer dan 200 kilometer lange Witte Zeekanaal die de Witte Zee en de Baltische Zee met elkaar verbindt. Of de aanleg van de meer dan 3000 kilometer lange Baikal Amoer spoorlijn in het verre Verre Oosten. Wie er in die kampen zitten? Natuurlijk criminelen, maar ook veel politieke gevangenen. Want ten tijde van de Goelag geldt het beruchte artikel 58 tegen staats vijandige activiteit. Dat betekent zoveel dat onder de noemer vijand van het volk in principe iedereen die het regime niet aanstaat kan worden opgepakt en weggestopt. En vaak vele jaren. Naast Sovjet burgers zitten er ook veel krijgsgevangenen in de kampen, bijvoorbeeld uit Duitsland, Japan en Polen. En ook enkele duizenden Nederlanders hebben de Goelag kampen van binnen gezien. Precieze aantallen zijn lastig, want officiele cijfers zijn er vaak niet of zijn onbetrouwbaar. Maar volgens schattingen zouden in totaal tegen de 30 miljoen mensen gevangen zijn gezet in de Goelag en één op de tien zou het niet hebben overleefd. Probeer je eens een voorstelling te maken van de omstandigheden in die kampen. Te weinig voedsel, mishandelingen, martelingen, ontberingen zoals de kou en werken tot je er soms letterlijk dood bij neervalt. Ik kan er allerlei kwalificaties op plakken, maar wie dit veel beter kan vertellen is Rusland kenner Paul Alexander. Hij werkt momenteel aan een boek over politieke gevangenen in Rusland. Toen en nu. Die terreur onder Stalin, die was echt gigantisch. Toen waren de omstandigheden verschrikkelijk. Dus die gingen die. Die ging ook allemaal dood in de kampen, dus die werkten echt diep in Siberië met temperaturen van uh onder de dertig graden en dan moesten ze de hele dag werken. En die dagindeling was heel simpel en ze stonden om 6.00u op en dan was er appèl en dan gingen ze daarna naar het werk. Ze leefden op minimale rantsoenen s ochtends pap en s middags ook vaak gerstepap of tarwepap. Uh stuk brood en hele waterige soep kregen ze en ze woonden dan uh in barakken. Ja, daar lagen ze in een ruimte met zo'n honderd man gemiddeld in ver afgelegen gebieden in dat immense sovjet rijk. Onder Stalin werden d'r dus miljoenen mensen naar de kampen gestuurd en zonder verder proces of wat dan ook. En mensen werden ook per duizenden uh doodgeschoten. Officieel wordt de Goelag in 1960 ontbonden, maar de kampen blijven en die komen onder beheer van de KGB, de toenmalige geheime dienst van de Sovjets. Dus echt verdwenen zijn ze nooit. Ook niet na de val van het communisme in de jaren negentig. We maken een grote sprong voorwaarts in de tijd naar het nu. Laten we de vraag kunnen stellen in hoeverre het huidige Russische gevangenissysteem te vergelijken is met de Goelag. In de woorden van Vladimir Oséchkin, oprichter van de mensenrechtenorganisatie Gulagu.net. De moderne Russische gevangenis kampen zijn een direct voortvloeisel van een Goelag systeem uit de Sovjet tijd. Vaak zelfs in dezelfde kampen als waar de gevangenen van toen werden geëxecuteerd. Zijn claims worden door andere getuigen bevestigd. En ja, die vergelijking is te maken. Ik bedoel de vreselijke omstandigheden waaronder gevangenen gebukt gaan. De locaties van de kampen diep in Siberië, vaak zelfs op de funderingen van de oude Goula kampen. Paul, daarom aan jou de vraag. Is de Goelag een onmenselijk verschijnsel uit het verleden of leeft het voort in het huidige systeem? Er is nu geen sprake meer van miljoenen mensen die naar de kampen worden gestuurd of uh duizenden die worden doodgeschoten. Dat uh ja staat niet in vergelijking met hoe het er nu aan toe gaat, maar de vonissen die nu worden uitgesproken door de rechters die doen aan de Stalin tijd denken dus voor t minste of geringste dan loop je de kans op zeven jaar uh strafkamp. Kamp systeem zoals dat nu bestaat stamt uit de jaren zestig jaren zeventig. Het leven ziet er hetzelfde uit. Ze wonen in dezelfde kampen, in dezelfde barakken die eigenlijk nooit gemoderniseerd zijn. In dezelfde bakstenen gebouwtjes met zo'n honderd gevangenen per barak. Wat ze bijvoorbeeld uh doen is je voor het minste of geringste vooral als politieke gevangene naar de isoleercel sturen. En dan geven ze je vijftien dagen isoleercel bijvoorbeeld. En de kampleiding heeft t in veel gevallen voorzien. Uh, op de politieke gevangenen. En die andere onvermijdelijke overeenkomsten tussen toen en nu? Het opsluiten van politieke tegenstanders onder het mom van een controversieel wetsartikel dat het mogelijk maakt om kritische geluiden voor het minste of geringste jarenlang weg te kunnen stoppen. Zoals dus Dadin in strafkamp. Zeven. Zoals ik net heb verteld. En natuurlijk Alexei Navalny. De reden dat we nu deze video maken. Aleksej Navalny is vergiftigd met het zenuwgas novitsjok en Vladimir Poetin zit erachter. Dat zegt zijn weduwe Julia Navalny. Navalny stierf in de beruchte strafkolonie IK-3 bijna 2000 kilometer van Moskou. IK-3 ligt in de poolcirkel en draagt de bijnaam de Pool Wolf. Het is er ijskoud en een winter lang zie je geen daglicht. Het is een van de meest afgelegen en strengst bewaakte strafkolonies van Rusland. Hier komen de zwaarste criminelen terecht en ook hier vreselijke omstandigheden en gruwelijkheden zoals beschreven door Ildar Dadin. En met Navalny en Dadin zijn er vele andere politieke gevangenen die de Russische kampen van binnen meemaken met alles wat daarbij hoort. Maar je kunt politieke tegenstanders wel opsluiten. Juist vanuit die gevangenissen spelen zowel Navalny als dat ding een ontzettend belangrijke rol voor dat Russische tegengeluid. Inmiddels is het in Rusland onmogelijk om je protest stem te laten horen. Zodra je de straat op gaat, wordt je ingerekend en loop je de kans op een lange gevangenisstraf. alleen vanuit de gevangenis zijn die politieke gevangene wel hun proteststem aan het laten horen. Bijvoorbeeld en Navalny deed dat heel duidelijk in de rechtszaal. Dan sprak hij zich politiek uit tegen Poetin en tegen de oorlog. En andere politieke gevangenen doen dat in brieven die ook gepubliceerd worden op sociale media en in de onafhankelijke Russische pers. En zo laten zij hun protest stem horen. Het is ook niet voor niets dat ze Navalny zo enorm hebben geisoleerd en nu uiteindelijk hebben omgebracht. Dat is het is wel altijd de bedoeling geweest van de autoriteiten om hen zoveel mogelijk het zwijgen op te leggen. En dan is er nog één vergelijking tussen toen en nu die ik hier moet benoemen. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog zijn ongeveer 1 miljoen Goelag gevangenen vrijgelaten om te dienen in het Rode Leger. Of ja, vrijgelaten, eerder losgelaten om te vechten en te dienen als kanonnenvoer. En ook dat doet ergens aan denken. Ken je dit fragment nog? Je ziet hier voormalig Wagner leider Jevgeni Prigogine. Met wie het als uiteindelijke tegenstander van Poetin ook niet goed is afgelopen. Net als veel anderen ook. Maar dat is weer een ander verhaal. Waar het hier om gaat is dat Prigogine in de kampen Russische gevangenen rekruteerde om te vechten aan het front in Oekraïne, met het vooruitzicht als je het zes maanden overleeft, ben je een vrij man. Wat zou jij doen? De beroemde Russische journalist en activist Olga Romanova beschrijft deze exploitatie van gevangenen als de voortzetting van de stalinistische mentaliteit. Heeft ze daar een punt? Poetin heeft het nooit nodig gevonden om het systeem van strafkampen te moderniseren, hoewel daar wel uh een roep om was, ook vanuit het Russische parlement. En nu blijkt, zeggen veel Russen., waarom. Het gevangenissysteem zoals het bestaat komt hem heel goed uit namelijk. Poetin kan deze strafkampen heel goed gebruiken, namelijk als menselijke reservoir voor zijn oorlog. Hij haalt criminelen uit de kampen en stuurt ze naar het front. Ze dienen dan ook vooral als kanonnenvoer, ook al zeggen ze zelf van niet. Toch komen de meesten van hen om het leven volgens cijfers van een Russische organisatie. Daarmee kan hij nu zijn oorlog voeren. Er zijn uh Russen die echt uh er vanuit gaan dat Poetin dit heeft uh gecreëerd op deze manier. Maar ja, wat Poetin precies uh denkt dat weet niemand. Dus is het huidige gevangenis systeem onder Poetin een voortzetting van de Goelag onder Stalin? De enorme aantallen gevangenen en ook de massaexecuties binnen de kampen zijn iets van toen. Maar feit is wel dat er in de huidige gevangenissen ook gruwel praktijken plaatsvinden en dat op eenzelfde manier wordt geprobeerd politieke tegenstanders de mond te snoeren, te intimideren en te ontmenselijken. Dat blijkt wel uit het verhaal van Dadin en de vele getuigenissen die daarop volgen. Over Dadin gesproken, want zijn verhaal is nog niet af. Na vijftien maanden in verschillende strafkampen kwam hij in 2017 vervroegd vrij. Nou Ildar,juist gemotiveerd door de horror die hij heeft doorstaan, zet meer dan ooit zijn activisme voort. Jarenlang predikt hij daarbij geweldloosheid. Het leverde hem de bijnaam Gandhi op. Tot de zomer vorig jaar. Hij is het geloof in vredig protest verloren. Maar hij is wel strijdbaarder dan ooit. Hij is nu in Oekraïne en heeft zich aangesloten bij het Siberisch Bataljon, een groep Russische vechters die het aan de kant van Oekraïne opnemen tegen de Russen om met wapens te vechten tegen zijn oude kwelgeest. En zo strijdt deze Russische oud gevangene in Oekraïne tegen andere Russische oud gevangenen.

Strafkampen in Rusland

De dood van oppositieleider Aleksej Navalny is een dieptepunt in het verzet tegen de Russische president Vladimir Poetin. Navalny is omgekomen in een strafkamp, net als veel andere politieke tegenstanders van Poetin. Wat zijn de omstandigheden in deze kampen en waar komt dit Russische gevangenissysteem eigenlijk vandaan? 

De politieke gevangenen van Poetin 

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

NOS op 3

Type videos