Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

LOGO'S OMROEPEN - BONT

NOS logo wit

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Burgerschap, mediawijsheid, welvaart en samenleving

NOS op 3

Programmalogo's

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Dit is een reclame voor sigaretten uit de jaren vijftig. En dit is een recente reclame voor vapen. Nog eens. Een oude rookreclame en een nieuwe vapereclame. Zoek de verschillen. En dat zijn niet de enige overeenkomsten tussen roken en vapen. De tabaksindustrie heeft een nieuwe manier gevonden om het verslavende nicotine te verkopen bedoeld om mensen te laten stoppen met roken, zeggen ze. Maar tegelijkertijd. Ik was eigenlijk gewoon nieuwsgierig naar hoe het eigenlijk is om te doen. Het werd op een gegeven moment een trend. Steeds meer jonge kinderen gaan vapen. Ik rook, ik vape, ik blow. Dit is hoe zij de wereld aan de nicotine houden. British American Tobacco, een van de grootste tabaksfabrikanten ter wereld wist het al in 1958:  Roken zorgt voor longkanker. Overduidelijk. Concurrent Philip Morris concludeerde hetzelfde en ook een derde zei: Sigaretten veroorzaken kanker, bevorderen kanker en zijn giftig. Maar dat hielden ze jarenlang geheim. Deze documenten zijn pas veel later uitgelekt. Wat ze ondertussen wel lieten zien:  Roken is lekker, roken is cool en mannelijk. Kijk dan, paarden! Het is gezellig en sexy zelfs. Kortom, roken is een lifestyle die je moet willen. Ik zou zeggen het leidt je zo prettig af van je dagelijkse zorgen. Dat is hoe ze het verkochten. Intussen krijg je bij iedere hijs teer binnen. Da’s een combi van honderden giftige stoffen, waarvan een deel kankerverwekkend. Je inhaleert ook koolmonoxide waar je hartproblemen van kunt krijgen. En nicotine. Je hart klopt sneller, je bloeddruk stijgt en in je brein wordt het beloningssysteem geactiveerd. Je voelt je lekker of alerter. Nicotine is heel verslavend. Ook dat wist de tabaksindustrie al lang. En toch beweren ze 31 jaar later: Inmiddels hoor je overal: Stop met roken. Of liever: begin er niet aan. Er kwamen verplichte waarschuwingen. Extra onaantrekkelijk is de bedoeling. Reclames mogen niet meer.  Rookverboden werden ingevoerd. Een pakje peuken koop je op steeds minder plekken en kost inmiddels € 11,10. Maar ja, stoppen is heel lastig omdat het zo verslavend is. Nu rookt bijna een vijfde van de volwassen Nederlanders en 13,5% doet dat dagelijks. We weten van de mensen die blijven roken dat daarvan ongeveer de helft uiteindelijk aan de gevolgen van sigarettenrook overlijdt. En dat zijn in Nederland toch wel zo'n 19.000 mensen per jaar. Hoe krijg je nou de meest verslaafde rokers van de sigaret af? Mensen bij wie therapie, nicotinepleisters en nicotinekauwgom niet werken.  nter: de e-sigaret. Een elektronische sigaret met nicotine, maar zonder tabak. In theorie dus minder ongezond. Is nooit echt een hit geworden. Andere varianten van die e-sigaret slaan ook niet geweldig aan. En dan komen de eerste vapes op de markt. Dat zijn eigenlijk ook gewoon e-sigaretten  maar dan met een hippere naam en uitstraling. Het idee is hetzelfde: er zit nicotine in, maar geen tabak. En in plaats van verbranding wordt de inhoud alleen opgewarmd. In theorie is dat een stuk minder schadelijk. De tabaksindustrie zocht al jaren naar zoiets. Dit document komt uit 1979. Ze zoeken een product zonder verbranding, maar natuurlijk wel verslavend. Het liefst met nicotine. Ook die vapes lopen in eerste instantie niet echt storm. Er is gedoe met de veiligheid van de apparaten en rokers vinden de nicotinekick te slapjes. Tot de Juul. en Amerikaanse startup die vapen groot heeft gemaakt. Zij deden namelijk twee dingen anders dan de rest. Allereerst marketing. De reclames spreken ook een nieuwe groep aan met felle kleuren, jonge mensen en de associatie met vriendschap.  Andere merken nemen die strategie over. En zeg nou zelf:  sommige reclames lijken wel heel veel op die oude sigarettenspotjes. In een klassieke sigaret komt de nicotine uit de tabak die je rookt, slaat nogal op je keel. En is niet superefficiënt om het in je bloed te krijgen. Juul gebruikt nicotinezout, dat adem je makkelijker in en belandt sneller in je bloed. En dat doen ze ook nog eens in veel hogere doses dan een klassieke sigaret.  Het is dus veel verslavender.  Sinds Juul ging vapen viral. Letterlijk. Er kwamen wegwerpvapes, vapes met kleurtjes in allerlei vormen en maten en met smaakjes. Heel veel smaakjes.  In 2017 kon je in Nederland 16.000 vapevullingen kopen in zo'n 250 verschillende smaken. Volgens onderzoekers een belangrijke reden dat de vape zo populair is geworden ook onder mensen die niet roken en jongeren. Intussen gebruikt ruim één op de vijf Nederlandse jongeren tussen de 12 en 25 wel eens een vape. Er zit een smaakje aan. En met een drankje erbij. Dan is het altijd wel genieten.  Terwijl, de Juul was eigenlijk bedoeld om rokers van hun verslaving af te helpen. Ja, die uitspraak klopt niet helemaal, want inmiddels is ruim een derde van Juul opgekocht door Altria, het moederbedrijf van onder meer Marlboro. En dat geldt voor wel meer populaire vapes. Eigenlijk heeft iedere grote tabaksfabrikant inmiddels flink in vape geïnvesteerd. Omdat er in een vape dus geen tabak zit en de vloeistof wordt opgewarmd in plaats van verbrand noemen zij het rookvrij en dus minder ongezond. Is dat ook echt zo? Nou, er lijken minder schadelijke stoffen vrij te komen. Dat is alleen niet zo moeilijk vergeleken met de sigaret. En ook vapen is slecht voor je. Uit onderzoek blijkt dat vapen je longen en luchtwegen kan beschadigen. Het risico op tandproblemen verhoogt en mogelijk op meerdere plekken je DNA beschadigt. En nicotine verhoogt de kans op hartproblemen of depressie. Maar wat hier ook in staat, en misschien wel net zo belangrijk wat we nog niet weten, dat zijn vooral de langetermijneffecten. Want ja, die kun je nog niet bewijzen als iets nog maar kort bestaat.  Dus of vapen ook kanker veroorzaakt of andere gezondheidsissues daar zijn aanwijzingen voor, maar is nu nog niet te bewijzen. Al weten we steeds meer. Bij het gebruik van elektronische sigaretten komen giftige metalen vrij. Zo zou vapen het risico verhogen om lood, uranium en cadmium diep in te ademen. Die metalen tasten onder meer de hersenen en organen aan. Inmiddels zijn er ook voor vapes allerlei regels ingevoerd.  Ze mogen niet meer online verkocht worden, reclames zijn verboden het nicotinegehalte heeft een maximum, er staat een gezondheidswaarschuwing op en sinds dit jaar zijn in Nederland smaakjes verboden. Dan is natuurlijk de vraag: zorgt vapen nou met of zonder smaakje, er nou echt voor dat mensen afstappen van sigaretten? Nou, dat valt tegen. Sommige onderzoeken suggereren van wel, vooral als rokers gratis vapes en begeleiding krijgen.  Maar in andere onderzoeken gaan mensen juist roken en vapen tegelijk. En dat is al helemaal schadelijk. Hon Lik, die de eerste e-sigaret uitvond omdat hij zelf wilde stoppen met roken, is uiteindelijk ook niet gestopt.  En andersom dan, zorgt vapen ervoor dat juist een nieuwe groep begint met roken?  Daar lijkt het wel op, maar het is lastig om te bewijzen dat iemand die begint met roken na een vape zonder die vape nooit begonnen was. Omdat er wel zoveel aanwijzingen voor zijn, vooral onder jongeren... Ik rook, ik vape, ik blow. ...is dus onder meer het smaakjesverbod ingevoerd.  Al kun je nog steeds makkelijk aan zulke vapes komen.  Het is net als met het vuurwerkverbod. Mensen gaan er toch via via aankomen, dus dat maakt eigenlijk echt helemaal niks uit. Strawberry, cherry  Watermelon, ice... Ik heb nu Rainbow candy vandaag gekregen dus helemaal top.  acon. Baconsmaak, wauw! Met andere woorden: de tabaksindustrie blijft vol inzetten op nicotineproducten die zij een rookvrije toekomst noemen.

De tabaksindustrie houdt nicotineverslaving in stand

Steeds minder mensen roken, maar vapen wordt steeds populairder. De e-sigaret werd ooit geïntroduceerd als gezond alternatief voor de gewone sigaret. Maar uit onderzoek blijkt dat vapen net zo verslavend is als roken. Zo wordt de tabaksindustrie nog steeds rijk van onze nicotineverslaving.

Hoe is vapen zo populair geworden?

In juli 1995 verandert een klein idyllisch stadje in Bosnië, op maar twee uur vliegen van hier in het toneel van de grootste massamoord in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Van een populair vakantieoord verandert voormalig Joegoslavië in een grimmig oorlogsgebied waar mensen die tot voor kort elkaars vrienden en buren zijn vijanden worden. In Srebrenica, een stad waar tienduizenden mensen hun toevlucht vinden moeten Nederlandse VN-soldaten de vrede bewaken. Maar dat gaat fout. Meer dan 8000 mannen en jongens worden op gruwelijke wijze vermoord. Een genocide. In deze video leg ik je uit wat er 30 jaar geleden, gebeurde in Srebrenica. Om de genocide in Srebrenica te begrijpen en ook wat de Nederlanders daar deden beginnen we in Joegoslavië, een land dat in de jaren 90 uit elkaar valt. Het bestaat daarvoor uit zes deelrepublieken: Slovenië, Kroatië, Bosnië en Herzegovina, Servië, Montenegro en Macedonië. Die toen, anders dan nu, dus geen losse landen waren. In die deelrepublieken leven allerlei bevolkingsgroepen, naast en door elkaar ongeacht geschiedenis of religie. Onder het regime van communistische leider Tito is er geen ruimte voor onderlinge verschillen. Mensen leven, zo lijkt het, in goede harmonie naast elkaar. Wat je etnische of religieuze identiteit is doet er niet toe. Je bent Joegoslaaf. 35 jaar houdt Tito dit fragiele evenwicht bij elkaar. Tot alles verandert. Onderdrukt nationalisme vindt z'n weg naar boven. De jaren 80 zijn woelig, spanningen uit het verleden steken de kop op. Verschillende groepen willen autonomie en eisen hun eigen staat op. Joegoslavië wankelt, want de republieken Kroatië en Slovenië hebben zich onafhankelijk verklaard. Begin jaren 90 klapt Joegoslavië uit elkaar. Kroatië en Slovenië zijn er dan al geen onderdeel meer van. In de hele regio is het oorlog. De hevigste strijd is in Bosnië-Herzegovina. Bosnië in de volksmond. Waar verschillende bevolkingsgroepen nu ook onafhankelijkheid willen. Maar de machtigste groep, de Bosnische Serviërs, zien dat niet zitten. Zij willen wat er resteert van Joegoslavië koste wat het kost bijeenhouden onder Servische leiding. Zij zijn niet van plan Bosnië kwijt te raken aan andere volken. Gesteund door de Servische leider Milosevic beginnen de Bosnische Serviërs een bloedige oorlog in hun eigen deelrepubliek. De Bosnische oorlog. De belangrijke en grootste bevolkingsgroepen in Bosnië zijn de Bosnische moslims, ook wel Bosniakken genoemd, Bosnische Kroaten en Bosnische Serviërs. De Bosnische Serviërs wilden delen van Bosnië inlijven bij een 'Groot-Servië'. Wie daar geen Serviër is, moet of weg of dood. Dat ontaardt begin jaren '90 in een etnische zuivering tegen de moslims en Kroaten met wie ze tot voor kort samenleefden. Met bombardementen en uithongering worden vooral moslims verdreven. Er komen steeds meer bewijzen van wreedheden en etnische zuiveringen. De Bosnische Serviërs vernietigen huizen, moskeeën en dorpen. Tienduizenden mensen worden gedeporteerd, verkracht en vermoord. In 1992 al, gaan beelden van een Servisch concentratiekamp met uitgehongerde en mishandelde moslims de wereld over. Niemand hield voor mogelijk dat dit na de Tweede Wereldoorlog nog zou gebeuren op Europese grond. Intussen zijn ruim een miljoen Bosnische moslims op de vlucht geslagen voor het geweld richting enclaves, plaatsen die niet in handen zijn van de Serviërs en waar ze veilig zijn. Eén daarvan is Srebrenica. Tienduizenden Bosnische moslims vluchten hier naartoe. De Serviërs beschieten het stadje en sluiten de toevoer van voedsel af. Het is een onooglijk stadje, Srebrenica. Na een jaar beleg bijna in handen van de Serviërs. Het is het symbool van veroveringsdrang van de Serviërs en van de onmacht van de wereld om Bosnië te redden. De inwoners en vluchtelingen krijgen hoop wanneer een VN-generaal Srebrenica bezoekt   en hen geruststellend zegt: De VN-Veiligheidsraad verklaart Srebrenica samen met vijf andere moslim-enclaves tot veilige zones. De VN eisen dat de Serviërs hun aanvallen op de stad staken en noodhulp toelaten. VN-soldaten, blauwhelmen, moeten de vrede bewaken. In Srebrenica zijn dat Nederlandse militairen. Het Dutch Battalion: Dutchbat. Licht bewapend en met een beperkt mandaat ze zijn alleen bevoegd om te schieten uit zelfverdediging vertrekken 400 mannen en vrouwen naar Srebrenica. De eerste grote groep van Dutchbat is afgereisd naar het voormalige Joegoslavië. Sinds kort zijn er zo'n 400 Nederlandse VN-militairen gelegerd. De stad ligt in een dal en is omgeven door bossen en heuvels. De Bosnische Serviërs beheersen die heuvels rond de enclave. En in die tijd zijn er beschietingen op Srebrenica, maar in eerste instantie blijft het relatief rustig. Zolang de VN daar zitten, zullen de Serviërs nooit zo brutaal zijn om daadwerkelijk aan te vallen, is de gedachte. Maar als dat gebeurt, zitten de vluchtelingen als ratten in de val. Om de enclave staan vijftien observatieposten, de oren en ogen van Dutchbat. Hun militaire hoofdkwartier zit hier, in Potocari. Als de Bosnische Serviërs de grens van de veilige zone zouden schenden   komen de VN ingrijpen met F16's en bommen. Althans, dat is het plan. De Serviërs zijn een ingewikkeld pokerspel begonnen, ze hebben de inzet flink opgeschroefd. In 1995 komt Dutchbat III de voorgaande Nederlandse eenheden aflossen. Inmiddels zijn er zeker 40.000 Bosnische moslims naar de enclave gevlucht. Maar dan: 6 juli 1995. Die dag vallen zo'n 4.000 Bosnisch-Servische soldaten onder leiding van generaal Ratko Mladic toch Srebrenica aan. De aanval wordt het begin van een grootschalige volkerenmoord. Dutchbat bestaat dus uit slechts 400 mensen, met alleen lichte wapens. En maar een deel van de Dutchbatters is opgeleid om te vechten. De anderen zijn bijvoorbeeld arts, kok of boekhouder. De enclave beschermen blijkt een onmogelijke opgave. Wanneer observatieposten worden ingenomen, een Nederlandse militair omkomt   en zeker 30 Dutchbatters gegijzeld worden, trekken de Nederlanders zich terug   op de compound in Potocari. Srebrenica raakt verder geïsoleerd. De dagen die volgen ontaarden in totale chaos. Overal in de enclave slaat de paniek toe onder de bevolking. Velen van hen hebben de gruwelen van de Serviërs al eerder gezien en weten van de eerdere moorden en etnische zuiveringen. De Serviërs hebben het op iedereen voorzien, maar met name op de mannen. De Bosnische moslims hebben twee keuzes: de bossen invluchten, op zoek naar veilig gebied of veiligheid zoeken bij Dutchbat op de compound. Zeker 15.000 mannen vluchten de onherbergzame bossen in. Zo'n 25.000 mensen, vooral vrouwen en kinderen maar ook mannen en ouderen vluchten in die dagen richting de compound in Potocari, hopend op bescherming van de VN. Daar is het chaos: er kunnen maar 5000 mensen de compound op, beslist Dutchbat. De rest staat buiten het hek. Het is snikheet, er is amper eten en drinken. De omstandigheden zijn dramatisch. In de tussentijd heeft Dutchbat-commandant Karremans meerdere keren luchtsteun aangevraagd   steun die hem expliciet is toegezegd. Dutchbat hoopt op tientallen gevechtstoestellen die met hun bommen de totale inname van Srebrenica een halt toe kunnen roepen. Klem in het midden, het Nederlandse bataljon dat het stadje Srebrenica tegen de Serviërs moet beschermen. Opnieuw zullen er meer mensen zijn die zich afvragen wat de VN wat Nederlandse soldaten daar eigenlijk doen. De beloofde hulp komt niet. Eenmaal werpen twee F16's bommen. Maar ze komen te laat. Srebrenica valt. Dames en heren, er heeft zich vanmiddag een ramp van grote omvang voltrokken met vergaande consequenties. De enclave Srebrenica is gevallen is onder de voet gelopen door de Serviërs Die avond treffen Karremans en Mladic elkaar op de plek waar ook de 30 Nederlandse gegijzelden vastzitten om te onderhandelen over de gijzelaars en het vertrek van de vluchtelingen. Mladic is woedend over de luchtaanval van de VN, al had die weinig uitgehaald. Met een overmacht aan wapens en militairen, kleineert hij Karremans. En daar spreekt Karremans de beruchte woorden. Karremans bedoelt: don't shoot the messenger. In de publieke opinie ontstaat het beeld dat Dutchbat zich niet tegen de Bosnisch-Servische troepen   durft te verzetten. Wat niet op video staat is dat toen Karremans binnenkwam, een gillend varken geslacht werd. Sommige aanwezige Nederlandse militairen zien hierin de boodschap dit kunnen we ook met de gegijzelde soldaten doen. En met de tienduizenden Bosnische moslims die nu dus echt als ratten in de val zitten. Karremans wordt dus bewust geïntimideerd en staat daar zonder rugdekking. Jaren later zegt hij hierover: Ik had geen enkele onderhandelingsruimte dus dan ben je als militair redelijk snel uitgerangeerd. Hoe is het voor u om die beelden te zien? Dat is nog steeds heel vervelend als ik dat zie. Ja, staat die vervelende man weer. Die schreeuwer. Die onbeschofte, want die man is gewoon onbeschoft. Die ochtend staat Mladic met zijn soldaten aan het hek bij de compound waar dus 25.000 moslims angstig wachten. De Serviërs kondigen aan dat er bussen komen, waar eerst de vrouwen en kinderen in gaan en in veiligheid worden gebracht, richting veilige zone Tuzla. De mannen worden van de vrouwen en kinderen gescheiden. Op de beelden zie je Mladic mooi weer spelen, doet vriendelijk, alsof er niks aan de hand is. Dutchbat kan niet anders dan toekijken hoe Mladic en zijn soldaten de dienst uitmaken terwijl de vrouwen en kinderen in bussen van de compound worden weggereden. De achterblijvers zullen nooit een veilige plek bereiken. Want wat volgt is de executie van ongeveer 350 moslimmannen en jongens die vergeefs veiligheid zochten bij Dutchbat. Hun lichamen gedumpt in massagraven. Buiten de compound, in de heuvels, voltrekt zich die dagen een drama van nog grotere omvang. De mannen die besloten Srebrenica via de bossen te ontvluchten zijn grotendeels in handen gekomen van de Servische soldaten. Goedenavond dames en heren, de etnische schoonmaak   in de veroverde enclave Srebrenica is in volle gang. Bosnische-Serviërs deporteren in hoog tempo nu duizenden en duizenden moslims. Hier in de bossen worden zeker 8000 mannen door de Serviërs in koelen bloede vermoord. In Potocari is de compound inmiddels leeg en de Dutchbatters worden geëvacueerd naar Kroatië. Eenmaal in veiligheid is de ontlading groot. Deze beelden zorgen achteraf voor groot ongemak. Want terwijl de wereld kijkt naar de opgeluchte, bierdrinkende Nederlandse soldaten komt er steeds meer naar buiten over wat zich in Srebrenica en de omliggende heuvels heeft afgespeeld. We moeten ons niet voor de gek laten houden door mensen die zeggen dat het allemaal nog niet is bevestigd. Er zijn daar duizenden mensen vermoord. Dat is iets wat we wisten dat er kon gaan gebeuren. De Serven hebben dat een aantal keren gedaan. Het is genocide. Genocide. Dit zou na de Tweede Wereldoorlog nooit meer gebeuren in Europa. Meer dan 8000 mannen slachtoffer. In Nederland rijst de vraag of Dutchbat, met Karremans als frontman meer had kunnen en moeten doen om de enclave te beschermen tegen de Bosnische Serviërs. De minister van Defensie zegt al vroeg van niet: Wat heeft gefaald is het beleid van de internationale gemeenschap   om de wreedheden in Bosnië te stoppen. Wat heeft gefaald is het tijdig effectief een halt toeroepen aan de politiek van etnische zuivering. Dat heeft gefaald vanaf 1991 en de val van de enclave Srebrenica is het meest dramatische voorbeeld daarvan. Toch liegt de publieke opinie er niet om. Wij werden schuldig gezien omdat we zonder slag of stoot de enclave zouden hebben verlaten. Dat we de mannen moedwillig zouden hebben overgedragen aan de Serven die de enclave hadden aangevallen. Dat we mee hadden gewerkt aan de deportatie. Dat beeld klopte niet? Daar zaten toch wel behoorlijk wat gaten in. Waardoor ik zeg dat het niet klopt. Er volgt een grondig onderzoek. Duidelijk wordt dat het vanaf het begin een ondoordachte en vrijwel onuitvoerbare vredesmissie is geweest. Een mission impossible met een dramatisch einde voor de Bosnische moslims. In feite zat Dutchbat vanaf het begin klem tussen de strijdende partijen. Premier Wim Kok neemt politieke verantwoordelijkheid voor de ramp. Zojuist heb ik aan Hare Majesteit de Koningin het ontslag aangeboden van het voltallige kabinet. Ik ben tot de slotsom gekomen dat de ernst van de bevindingen van het NIOD niet zonder politieke consequenties mogen blijven. De internationale gemeenschap is anoniem en kan niet op een zichtbare manier verantwoording nemen, verantwoordelijkheid nemen tegenover de slachtoffers en nabestaanden van Srebrenica. Ik kan en doe dat wel. De jaren die volgen worden in Srebrenica getekend door verlies en verdriet en hier in Nederland vooral door rechtszaken. Het in Nederland gevestigde Joegoslaviëtribunaal een internationaal gerechtshof speciaal om oorlogsmisdadigers uit voormalig Joegoslavië te veroordelen velt in 2017 een vonnis over Mladic. Levenslang heeft oud-generaal Ratko Mladic van het Joegoslaviëtribunaal gekregen. Hij zit nog altijd zijn straf uit in een gevangenis in Scheveningen. De Hoge Raad stelt de Nederlandse staat in beperkte mate aansprakelijk voor de massamoord op de 350 mannen bij de compound. De grootste verantwoordelijkheid ligt volgens de Raad bij de VN. Maar de VN is juridisch onschendbaar. Nabestaanden van de vermoorde mannen, onder wie de 'Moeders van Srebrenica' proberen al jaren meer erkenning en een schadevergoeding te krijgen vanuit de VN en Nederland. Vanuit de Nederlandse staat is er inmiddels zo'n 25 miljoen aan nabestaanden uitgekeerd. Srebrenica blijft veel Dutchbatters hun hele leven achtervolgen. De frustratie, de boosheid van we hadden kunnen ingrijpen, nog steeds ik zou nog steeds terug willen gaan om het over te doen, bij wijze van spreken. Alleen dan wel met de juiste middelen. En daar denk je toch nog regelmatig over na. Het had allemaal voorkomen kunnen worden. Een groep veteranen spant een rechtszaak aan. Zíj stellen het ministerie van Defensie aansprakelijk en eisen eerherstel van de Staat. Wat ze ook krijgen. De stad Srebrenica is voorgoed veranderd. De huidige inwoners zijn voornamelijk Bosnische Serviërs. De meeste slachtoffers, hoofdzakelijk dus mannen en jongens liggen begraven op de begraafplaats in Potocari. De lichamen van de slachtoffers werden vooral gevonden in de tientallen massagraven en nog altijd worden er meer dan 1000 mannen vermist. Je weet nu wat er gebeurde in Srebrenica en wat Nederland daar mee te maken had. Op 11 juli wordt in Bosnië en Nederland herdacht en nog steeds worden elk jaar slachtoffers bijgezet die pas later zijn gevonden en geïdentificeerd. Zelfs dertig jaar na de genocide.

De moord op 7000 Bosnische moslims

In 1995 vindt er een genocide plaats in het Bosnische stadje Srebrenica. Nederlandse soldaten van Dutchbat moeten de Bosnische moslims die naar de veilige enclave zijn gekomen, beschermen. Maar ze kunnen niets beginnen tegen het Servische leger. De Serviërs vallen Srebrenica binnen en vermoorden duizenden jongens en mannen.

De val van Srebrenica in 1995

Als er niets gebeurt, is dit glaasje water straks niet meer zo vanzelfsprekend.  Schoon water uit de kraan vinden we zo normaal dat het ons haast niet kunnen voorstellen. Maar door allerlei problemen de bevolking blijft groeien. PFAS, vervuild water, klimaatverandering, nog meer hittegolven en het is droog. …staat ons drinkwater onder druk en sneller dan je denkt. Binnen vijf jaar is er 100 miljoen kuub per jaar nodig. In deze video duik ik in de problemen met ons drinkwater. We gebruiken met z'n allen nogal wat per persoon per dag bijna 130 liter voor een bad of douche, plasje af en toe, maar ook hiervoor.  Voor dit alles gebruiken we superschoon drinkwater.  Want het water waar je de wc mee doortrekt is precies hetzelfde als wat er uit de kraan komt.  Dus als je straks geen noodpakket hebt en het is nodig, kun je zo uit de pleepot drinken. Gadver Sjaan. Ja sorry, ik drijf af. Twee problemen met ons drinkwater.  We hebben soms niet genoeg en dat wat er is, is niet altijd even schoon.  Eerste probleem: watertekort, één van de oorzaken klimaatverandering. En dat zorgt ervoor dat het grondwaterpeil daalt en we minder oppervlaktewater hebben. Het grondwater is, surprise: het water dat in de grond zit. Komt ons meeste drinkwater vandaan.  Het is water dat honderden jaren geleden is gevallen als regen. De grond heeft het zelf gezuiverd. Door gebrek aan zuurstof zitten er bijvoorbeeld geen virussen en bacteriën in. De regen die nu valt, vult het aan. Dat is sowieso een traag proces, maar als het lang droog is, gaat het nog langzamer en daalt dus het grondwaterpeil. En droog is het. Hebben wij niet alleen last van.  Die droogte is dus funest voor de grondwaterstand maar ook voor het oppervlaktewater, zoals in rivieren en meren. Daar komt de rest van ons drinkwater vandaan. En ook hier is dus te weinig van. Minder water in de rivieren zorgt ervoor dat er zout water uit de zee makkelijker vermengt met zoet water.  Verzilting. En dat is lastig uit te zuiveren tot drinkwater. De vraag naar water is soms hoger dan dat drinkwaterbedrijven mogen oppompen volgens vergunningen. Het grootste waterbedrijf van Nederland, Vitens, sloeg een paar jaar geleden alarm. Wat gebeurt er als er niks gebeurt? Dan zullen wij toch hier en daar of geen aansluiting kunnen maken. Of er zal een heel dun straaltje water uit de kraan komen. En we zijn nogal afhankelijk van dat bedrijf.  Er is niet alleen minder water nu er is in de toekomst ook meer nodig. Onder meer door de gevolgen van klimaatverandering. Want hoe warmer, hoe meer water we gebruiken. Maar ook omdat er meer mensen, huizen en bedrijven bij komen. In de toekomst zullen we ook wellicht bij nieuwe aan te leggen wijken wel de infrastructuur hebben, maar onvoldoende water uit de kraan krijgen.  Waterbedrijven proberen wel nieuwe bronnen aan te boren maar om daar vergunningen voor te krijgen is superingewikkeld en…Want die bronnen liggen soms bij natuurgebieden en daar zijn natuurorganisaties niet blij mee. En het is ook niet zo alsof er eindeloos veel bronnen zijn en dat is niet het enige.  Superonhandig nu, maar Nederland is van oudsher juist kampioen water afvoeren. Omdat we zo laag liggen, was altijd het idee: het is pompen of verzuipen.  We moeten van dat water af. Ook in landbouwgrond. Om met zware trekkers over het land te kunnen is een lage grondwaterpeil gunstig.  Daar is een heel systeem van buizen dat regenwater snel afvoert naar sloten.  En ook in steden verdwijnt het vaak zo snel mogelijk het riool in. Dan het tweede probleem: ons drinkwater is niet altijd   even schoon, vooral als het uit oppervlaktewater komt.  Daarvoor moeten we even uitzoomen naar Europa. Op de lijst met goede kwaliteit oppervlaktewater bungelen wij onderaan.  Moet ik uitleggen, want dat is niet alleen onze schuld.  Kijk even waar die rivieren liggen. Nederland is daardoor letterlijk het afvoerputje van Europa. Voordat al dat water bij ons is, wordt het in andere landen aan alle kanten vervuild door bedrijven die   daar shit in lozen en door vervuild regen- en rioolwater.  En in ons land zelf zijn stoffen uit de landbouw en rioolwaterzuiveringsinstallaties een probleem.  Er zit veel viezigheid in ons water wat je met het blote oog niet kunt zien.  Bacteriën, De poepbacterie. Drugs. Het rioolwater van Amsterdam bevat de meeste resten MDMA, ketamine en cannabis van heel Europa. Medicijnresten, zware metalen, nitraten. En groot probleem: PFAS. Het giftige PFAS. Een verzamelnaam voor duizenden chemicaliën die supermoeilijk afbreekbaar zijn. Door oude vergunningen, afgegeven toen er nog andere regels golden, weten we niet waar en wat voor stoffen de industrie allemaal loost, bijvoorbeeld in de Maas. De zorg zit erin dat er eigenlijk geen overzicht is van welke bedrijven doen dat allemaal en welke stoffen lozen ze nou precies? En dat is op z'n zachtst gezegd niet wenselijk. De Maas is de bron van drinkwater voor 7 miljoen mensen in Nederland en België, zoals hier. De Rijn de bron voor 4 tot 6 miljoen Nederlanders is geen haar beter. Er zijn Europees wel regels voor hoeveel bedrijven mogen lozen maar dat zijn richtlijnen, geen harde wetten, betekent: geen consequenties als een bedrijf meer loost. Op sommige plekken is dat wel tien keer meer dan afgesproken. Je zou haast denken: is dit nog wel veilig? Het RIVM, dat de kwaliteit van drinkwater controleert, zegt van wel. Ja, er zit troep in, maar niet zoveel dat het schadelijk is, maar liever nog een tandje minder. Die troep moet eruit, vindt hij ook. Bedrijven die PFAS gebruiken moeten zo min mogelijk uitstoten en plannen maken om überhaupt dat gebruik tegen te gaan. Dat is sowieso lekker voor onze gezondheid, maar ook omdat water zuiveren steeds moeilijker en duurder is. Dus wat nu? Komt er over vijf jaar nog wel schoon en genoeg drinkwater uit de kraan? Ja, want drinkwaterbedrijven zijn verplicht de kwaliteit te beschermen. Maar Nederland moet wel aan de bak. Dat kan op een paar manieren, zoals drinkwater maken van zeewater uit de Oosterschelde of uit nieuwe drinkwaterbronnen. Voor het zover is gaat het vooral over grondwatergebieden beter beschermen, procedures voor nieuwe vergunningen versnellen, grootverbruikers meer belasting laten betalen, grotere watervoorraden aanleggen in duinen en iets korter douchen. Water besparen. Het kabinet wil dat we voor dit alles over tien jaar niet 130, maar 100 liter water per dag gebruiken. De Algemene Rekenkamer was laatst nog kritisch want er moet wel meer gebeuren dan nu. Zo kunnen drinkwaterorganisaties dan ook nog doen wat ze moeten doen: schoon en genoeg water leveren.

Steeds minder en vervuilder water

Ons drinkwater staat onder druk. Er is steeds minder drinkwater en de kwaliteit ervan gaat achteruit. Nederland is namelijk het afvoerputje van allerlei grote rivieren die sterk worden vervuild met onder andere zware metalen en PFAS. Wat betekent dat voor onze drinkwatervoorziening?

Is ons drinkwater in gevaar?

Vanuit de ruimte zie je ze niet, maar onder de oppervlakte is al dat water voortdurend in beweging.  Komt door de wind, de getijden, het ronddraaien van de aarde maar vooral door de verschillen in dichtheid van het water.  Oftewel hoe licht of zwaar het water is. Twee dingen bepalen de dichtheid: de temperatuur en het zoutgehalte. Hoe kouder en zouter, hoe zwaarder het water.  In andere woorden: warm zoet water gaat omhoog en koud zout water zinkt.  Voorbeeldje: daarom blijf je ook drijven op de ultrazoute Dode Zee hier in Jordanië, die koud-warm en zoet-zout dynamiek zorgt voor een heel complex systeem aan zeestromen.  Maar ze komen allemaal samen in één gigantische oceaanstroom die op wereldtournee is, met meer aan de oppervlakte een reuzerivier aan wat warmer water en een enorme onderstroom met bakken aan koud water. Maar al dat water is onderdeel van een zelfde soort lopende band die voortdurend wordt rondgepompt. En die lopende band heet de thermohaliene circulatie. Dat betekent ook letterlijk warmte en zout.  In het kort THC.  Die THC is superbelangrijk voor het zeeleven. Het transporteert cruciale voedingsstoffen. Het geeft hele mariene ecosystemen vorm en sommige zeedieren   gebruiken hem zelfs als onder water superhighway.  En ook voor op het land is die oceaanstroom cruciaal, want die bepaalt voor een groot deel het klimaat waar het koud of juist warm is, droog of juist nat   en dus ook waar het leefbaar is voor de mens. Nu zoomen we even in op de Noord-Atlantische Oceaan   naar een essentieel onderdeel van de lopende band, de Golfstroom. Deze. Die vervoert namelijk warm water uit de Golf van Mexico vandaar ook de naam Golfstroom, onze kant op, naar Europa. Dat is de reden dat wij hier een bijzonder zacht zeeklimaat hebben   want gezien onze breedtegraad zou het hier eigenlijk een stuk kouder moeten zijn.  We liggen bijvoorbeeld op dezelfde noorderbreedte als de Canadese stad Calgary, waar het toch echt gemiddeld een graad of tien kouder is.  Onthoud dit even. Eerst even dat woord ontleden.  Atlantisch spreekt voor zich. Dat is de oceaan. Meridionaal betekent de richting noord zuid. Overturning betekent omslaan en circulatie omdat het  circuleert, in een loop dus. De AMOC strekt zich uit over de hele Atlantische Oceaan maar vooral dit specifieke stukje hier is belangrijk, want dit is als het ware de motor die ervoor zorgt dat die hele thermohaliene circulatie in beweging blijft.  Let op. Zout water heeft een hogere dichtheid, weet je nog? Doordat een groot deel van het warme water uit die golfstroom onderweg naar Europa verdampt en die warmte loslaat in de atmosfeer koelt die stroom af en wordt die gaandeweg ook steeds zouter. Tel daar de vorming van zeeijs in de poolcirkel bij op dat nog meer zoet water uit die stroom onttrekt en je plaatje is compleet. Het resultaat is op deze plek een enorme concentratie koud zout en dus loodzwaar water dat hier dus naar beneden zinkt, verticaal en onderlangs weer naar het zuiden stroomt. En precies dat is die motor waar ik het over had die die wereldwijde thermohaliene circulatie een slinger geeft.  Noem het gerust onze kachel, want die zorgt er ook voor dat dat warme subtropische oppervlaktewater richting het noorden blijft stromen en ik hier lekker in mijn T-shirtje zit. Maar die motor   hapert.  Dat heeft alles te maken met ons, met de in hoog tempo door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde   door grootschalige ontbossing en uitstoot van broeikasgassen. Dat hoef ik onderhand niet meer uit te leggen.  Hoop ik. Lange tijd was het niet meer dan een verretoekomstscenario of voer voor een zwaar overdreven fictief filmscript. Maar voortschrijdend inzicht.  Dat begon al in 2015 met dit mysterieuze blauwe vlekje net onder Groenland met de naam De koude blob. Zoals je ziet wordt het overal ter wereld warmer, behalve hier. Precies de plek waar die motor een zwieper geeft aan de amoc. En dat is een teken dat hij nu al aan het afzwakken is.  En dat heeft alles te maken met de in rap tempo smeltende ijskappen op Groenland. Ook al zo'n tipping point trouwens.  Enorme hoeveelheden zoet smeltwater worden daar in de Atlantische Oceaan gedumpt. Maakt het water daar dus veel minder zout en dus veel minder zwaar.  Dat verzwakt die AMOC dus. Uit metingen blijkt dat die al 15% in kracht is afgenomen sinds halverwege vorige eeuw.  En als dit proces zich doorzet, betekent dat zelfs dat de AMOC helemaal stilvalt.  Wat dat betekent? Nou dan gaat onze kachel dus kapot en dat is niet fraai. Het hele noordelijk halfrond zal veel kouder worden.  Kijk vooral wat er gebeurt in Noord-Europa. Hier in Nederland zouden we zo'n vijf graden koudere zomers krijgen   en maar liefst 10 tot 15 graden koudere winters.  En dat is niet alles. We komen hier dan aan een soort warmtekoudefront te liggen met extreem weer tot gevolg, zoals joekels van hagelstenen en ook tornado's.  Landbouw zou op veel plekken onmogelijk worden. Met groot gevaar voor onze voedselvoorziening.  En door een herverdeling van het oceaanwater verandert ook de zeespiegel.  Zowel hier als aan de oostkust van de VS zou het water tot wel een meter extra kunnen stijgen bovenop de huidige verwachtingen. En nee, geen megatsunami zoals in de film. Maar we zijn dan wel redelijk fucked.  En niet alleen wij. Doordat de AMOC geen warmte meer afvoert zal het op het zuidelijk halfrond juist steeds heter worden en ook compleet de neerslagpatronen veranderen. De tropische regengordel zal naar het zuiden verschuiven.  Rampzalig voor het Amazoneregenwoud en voor honderden miljoenen   mensen in Sub-Sahara Afrika die in extreme droogte komen te zitten.  En indirect zou het zelfs betekenen dat de West-Antarctische ijskap ook zo'n kantelpunt trouwens, versneld zal afsmelten.  En dit zijn nog maar een paar voorbeelden. Het zou die hele thermohaliene circulatie in de war schoppen en wereldwijd een kettingreactie teweegbrengen. Paleoklimatologisch bewijs, dat is onderzoek naar  klimaatverandering uit het verre verleden, laat zien dat dit kan.  De laatste keer was 12.000 jaar geleden, toen we net uit de laatste ijstijd kropen en er in één klap een gigantisch Canadees smeltwatermeer de Atlantische Oceaan in spoelde Europa bleef daardoor toen zo'n duizend jaar langer in een ijswereld hangen.  Nu zijn wij die omstandigheid maar ook de gevolgen zijn voor ons. De grote vraag: gaat het ook echt zover komen?  Nou, daarom heb ik het er nu over.  Deze twee recente studies haalden wereldwijd headlines. Dit Deense onderzoek, waarin ze met een statistische analyse hebben berekend   dat de AMOC in het huidige tempo volgens de beste schattingen zou kunnen instorten. Ergens halverwege deze eeuw.  En deze studie met de weinig opbeurende titel: Vroege waarschuwingssignalen laten zien   dat de AMOC richting het kantelpunt beweegt, waarin Nederlandse wetenschappers dat met geavanceerde klimaatmodellen konden vaststellen.  Onder wie dus ene René van Westen. Zal je hem hebben.  He René. He Emil. On Tipping Course, leg uit.  Wij hebben een klimaatmodel gebruikt. En wat wij eigenlijk hebben laten zien is dus dat de AMOC in dat klimaatmodel kan instorten. En daarbij zien we dus inderdaad echt dat we richting dat kantelpunt bewegen.  Het staat nog niet vast dat dit gebeurt.  Nee, het is inderdaad nog steeds een potentieel scenario, want er is gelukkig nog tijd om hier wat aan te doen.  En dat is natuurlijk dat wij een kleinere impact moeten hebben op onze aarde.  Maar het feit dat we dus richting dat   kantelpunt bewegen, dat is natuurlijk wel heel zorgelijk.  Als, wat dan?  Dat is een beetje het vervelende aan die kantelpunten is dat ze bijna onomkeerbaar zijn binnen enkele generaties.  Dus dat betekent als we er eenmaal in zitten, dan zitten we er ook echt heel diep in. En dan krijgen we dus al die nadelige gevolgen. Nou, in The Day after Tomorrow gebeurt dat dus echt binnen enkele dagen.  Maar in de werkelijkheid is dat dus niet het geval. Dat gaat over ongeveer de tijdspanne van zo'n honderd jaar.  Heel langzaam   maar dat is nog steeds voor klimaatstijdschalen echt ontzettend abrupt. Maar nu rest de vraag: bij welke opwarming gebeurt het nu eigenlijk? En dat is op dit moment onderzoek dat wij aan het verrichten zijn aan de Universiteit Utrecht.  Nou, tot later. Hoi hoi! Bedankt René.  Ik zei toch:  het is allemaal heel genuanceerd en ingewikkeld. Dus conclusie: gaan wij nou een nieuwe ijstijd in of niet?  Mondiaal dus sowieso niet. Die planeet, die warmt voorlopig nog wel even op, maar als die dus te veel opwarmt, komt er paradoxaal genoeg regionaal wel een nieuwe ijstijd. En wij zijn die regio waar het dus wel eens heel veel kouder zou kunnen worden als die AMOC…

Het stilvallen van de belangrijkste oceaanstroom

Oceaanstromen zijn essentieel voor het klimaat op aarde. Wetenschappers zijn bang dat door de opwarming van de aarde de belangrijkste oceaanstroom, de AMOC, stil komt te vallen. Dat betekent dat het in Europa veel kouder zou kunnen worden. Wat kunnen we doen om dit kantelpunt te voorkomen?

Wat gebeurt er als de AMOC instort?

Hand uitsteken. De laatste jaren zie je steeds meer mensen op een fatbike zitten. Een fatbike ziet er best wel vet uit. Ja, wel fijn hoor. En hij gaat natuurlijk gewoon lekker snel. Ja, ik vind het best leuk en best snel. Eigenlijk is dat ding gewoon heel fijn, want je bent overal zo en je hoeft niet veel te trappen. Rond 2017, 2018 waaide de rage over uit de VS. Je zag toen nog maar een handjevol fatbikes op de weg. Vanaf 2019 begon ie populairder te worden met een paar duizend verkochte exemplaren. Maar echt hard gaat het vanaf 2022 en al helemaal een jaar later. In dat jaar komt er een helmplicht voor snorfietsen en zien fabrikanten een dikke piek in de verkoop van fatbikes, waarbij je dus geen helm op hoeft. Met het aantal fatbikes lijkt ook het aantal ongelukken toegenomen. Dat wilden artsen onderzoeken en daarom hielden ze een week lang alle fietsongelukken in Nederland bij. Check. Echt veel! Het is niet oke. We zien echt mensen met ernstig hersenletsel of echt breuken in het gezicht waarbij mensen ook geopereerd moeten worden. Toch een hele hoge snelheid waarbij je echt een lelijke smakkerd kan maken. Bij fatbikes heb je vaak ernstige ongelukken met jonge mensen die ook niet altijd even veilig fietsen. Ja, dat herken ik wel. Dat herken je waarschijnlijk ook wel. Ik was bijvoorbeeld laatst gaan fietsen door de regen en ik werd ingehaald door een fatbiker die gleed uiteindelijk uit. Toen lag ie in de bosjes. Ik vond het eigenlijk wel een beetje grappig hoor. Kijk, moet je dit artikel zien. Hier hebben ze het over woestelingen die door het park slingeren, voorbij zoeven zonder te bellen. En hier ook iemand die een kinderwagen omver rijdt. Maar moet je kijken als je inzoomt op de datum? Het artikel komt uit 1885. Kritiek op de fiets is dus blijkbaar van alle tijden. En toen dachten ze nog ja, paarden en rijtuigen…Die hoor je tenminste aankomen. Fiets: levensgevaarlijk. Zo is de Nederlander al van kindsbeen af als het ware met zijn stalen ros vergroeid. Maar die unieke fietscultuur en onze geliefde fietspaden, die zijn niet aan komen waaien. Voor dat rood-roze asfalt is hard gestreden. Dat kostte fel activisme, duizenden verkeersdoden en heel veel regels. Het eerste fietspad van Nederland. Dat lag dus hier ergens op de Maliebaan in Utrecht. Even kijken hoor. Dit is het letterlijk. Uit 1885. Echt heel oud. Dat is het eerste fietspad. Maar die 37.000 kilometer fietspad die danken we vooral aan de auto. Na Tweede Wereldoorlog neemt de welvaart toe en daarmee het aantal auto's ook. Die hebben ruimte nodig en verdrukken daarmee de fiets op de weg. En stilletjes aan moet de fiets, de weg die dus steeds drukker wordt en waar ook nog niet echt fietspaden zijn zoals deze steeds vaker delen met de auto. De fiets is eigenlijk altijd geruisloos aanwezig geweest. Zo geruisloos dat ie een beetje over het hoofd gezien werd en daardoor steeds meer in de verdrukking kwam. Het zijn alledaagse beelden geworden in Nederland. Geen dag gaat er voorbij zonder ernstige verkeersongelukken. In 1972 komen er 3200 mensen om in het verkeer. Veel fietsers, maar waaronder ook 400 kinderen. De protesten en profiets organisaties zoals de Fietsersbond, die vanaf 1975 strijdt voor meer plek en meer veiligheid voor de fiets, geven de fiets in de jaren zeventig de wind in de rug. Dat werkt. En zo worden de seventies een keerpunt in de Nederlandse stedenbouw. Dat toen nog uitzonderlijke fietspad burgert helemaal in in steden en dorpen. Zijn er meer gemeenten in Nederland die geïnteresseerd zijn in zo'n fietspad? Die zijn er inderdaad. De bedoeling is dat we hele netwerken van dit soort fietspaden in alle steden in Nederland van de grond krijgen. Echt uniek dus. Wij doen alles op de fiets. Zijn er dus ontwikkelingen of gebeurt er iets met fietsers of op het fietspad? Ja, dan gaan Nederlanders gewoon direct op hun achterste poten staan. Dat er regels moeten komen vindt eigenlijk iedereen die niet op een fatbike zit. Onder zestien is wel overdreven. Kijk 13, 14 vind ik gewoon een goede leeftijd om een fatbike te hebben. Hoe oud ben je? Veertien bijna. Want het fietspad is vol. Al jaren trouwens. Al lang voor de fatbike erop reed. Ook veel meer verschillende soorten fietsen waardoor het ook lastiger wordt in te schatten: Hoe hard gaat iemand, hoe breed is iemand? Het worden er meer en meer. Zoveel zelfs dat tellen niet lukt. Maar er wordt wel elk jaar een onderbouwde schatting gemaakt. Kijk, er komen elk jaar meer Nederlanders bij en dus ook meer fietsen. En zo heb je dus al jaren meer fietsen dan Nederlanders. Vanaf 2012 kwamen daar ook een hoop e-bikes bij. De laatste jaren zie je zelfs dat bijna alle fietsverkoop daalt, behalve die van e-bikes. En daar vallen dus ook fatbikes onder. Het gaat ook al jaren over meer regels zoals een helmplicht voor e-bikes. Liever niet. Lijkt me zo warm. Ik vind het een lastig ding. Als ik ga skiën doe ik een helm op maar met fietsen doe ik nog geen helm op. En als je ergens niet aan moet komen bij Nederlanders is het hun haar. Zelfs kinderen willen niet aan een helm. De Nederlandse jeugd, die moet van de fietshelm op dit moment nog weinig hebben. En toch wordt er nu bij fatbikes weer om geroepen. Net als om een minimumleeftijd. De helft van alle ongelukken zijn kinderen tot vijftien jaar betrokken, dus dan is het verstandig om een minimumleeftijd in te voeren van veertien jaar. Ik denk dat het heel lastig wordt om die fatbike echt uit te zonderen en te onderscheiden van een elektrische fiets. Maar waarom is het nou zo moeilijk om iets te doen tegen de overlast van fatbikes? Om een antwoord te geven op die vraag moeten we eigenlijk bijna terug naar een soort filosofisch vraagstuk. Wat is een fiets? Want ja, twee wielen, een stuur, trappers. Er zitten wat standaard dingen aan die een fiets een fiets maken en met zo'n motor erin heb je een elektrische fiets. En waar jij en ik echt wel wat verschil zien tussen wat een fatbike is en wat een normale elektrische fiets is, is dat in de wet niet duidelijk vastgelegd. En daarom liet het ministerie onderzoek doen. Zij wilden eigenlijk weten: kan je op basis van de dikte van de banden zeggen een fatbike is echt een ander soort fiets en dus gelden er andere regels. Korte antwoord: nee, want de banden zijn niet het probleem. Dikke banden zijn zelfs veiliger dan dunne banden en dus kan je niet zeggen deze fiets is onveiliger vanwege deze eigenschap en dus gelden er meer regels voor. En fabrikanten kwamen ook meteen met een reactie op die plannen. Zij zeiden: dan gaan we toch gewoon skinny bikes maken? Oftewel als je regels gaat maken op basis van die banden, dan leg je het probleem niet aan banden. En helpen regels überhaupt wel? Ik denk niet dat iedereen daar aan gaat houden, want zo is de jeugd van tegenwoordig nou eenmaal. Komt er eigenlijk een helmplicht en een leeftijdsgrens voor alle e-bikes? Ik kan u dat nog niet zeggen. Op dit moment wordt er een onderzoek uitgevoerd of we de fatbike een aparte voertuigcategorie kunnen laten zijn. Maar moeten mensen er niet ook gewoon een beetje aan wennen? Elektrische fietsen zijn nog relatief nieuw, worden nu steeds populairder en daar moeten mensen aan wennen. Je hoort ze niet, ze rijden best wel hard. We zien de ongelukscijfers, dus we gaan hier goed over nadenken en komen binnenkort met nieuw beleid. En dat zal ook niet iedereen leuk vinden vermoed ik, want als je ineens wel een helm verplicht op moet of er komt een minimumleeftijd  van een elektrische fiets, dat overweeg ik allemaal. Ja, dan kan het zijn dat je ineens weer zelf moet trappen. We zitten waarschijnlijk nog wel even vast aan die fietsen dus. Maar wat is dan wel een oplossing?

De Nederlandse fietscultuur in het kort

Fatbikes zijn niet meer weg te denken van de Nederlandse fietspaden. Vooral onder jongeren zijn de e-bikes met dikke banden populair. Maar ze zorgen ook voor ongelukken en overlast. Om te begrijpen waar de irritatie over de fatbike vandaan komt kijken we terug naar de geschiedenis van de Nederlandse fietscultuur. Want die roze fietspaden, die waren er niet altijd.

Waar komt onze haat voor de fatbike vandaan?

De hele wereld kijkt naar de oceaan, want het gaat niet goed. Het lijkt soms zelfs hopeloos. Maar: Het gaat alleen niet vanzelf. In deze video: hoe we de oceaan om zeep helpen en hoe we hem zouden kunnen redden. En daarmee ook onszelf. Misschien denk jij nu wel: boeien. Maar  ik overdrijf niet. De invloed van de oceaan op ons bestaan is niet te onderschatten. Onze planeet is voor bijna driekwart bedekt met water en dat water is onze levensader. Maar: Zo moet in het jaar 2030 minstens 30% van de wateren effectief worden beschermd. Over hoe we de oceaan verwaarlozen en ik focus op drie hoofdzaken. Klimaat, plastic en overbevissing. 1: Klimaat. Dat we met onze uitstoot de atmosfeer gevaarlijk opwarmen is niet nieuw. Maar de rol van de oceaan is veel groter dan je misschien denkt. Als een spons heeft de oceaan 30% van de door de mens uitgestoten broeikasgassen en 90% van de daarbij vrijgekomen hitte uit de atmosfeer geabsorbeerd. Zeewater is dus een enorme buffer tegen klimaatverandering. Maar hoe lang nog? Deze studie gooit alle relevante wetenschappelijke literatuur van de afgelopen dertig jaar op een hoop. En wat blijkt? Die toenemende hitte verstoort de stabiliteit van de oceanen en hun functie als wereldwijde thermostaat. Dat heeft tot gevolg dat het zeewater ook die sponsfunctie verliest als hitte-  en CO2-opslagruimte. Want hoe voller de spons  hoe minder er bij kan. Komt ook nog bij dat die stijgende oceaantemperatuur een enorme impact heeft op het onderwaterleven. Onder meer door oceaanverzuring door al die CO2. En dat is funest voor organismen met een kalkskelet. En er zijn er veel van ook koralen. Die op grote schaal verbleken. En wat betreft impact op ons: door die opwarmende oceaan stijgt de zeespiegel en veranderen zeestromen die ons klimaat bepalen. Zeker ook voor ons in Europa. Mijn punt is: als wij fucken met de oceaan dan fuckt de oceaan met ons. En dat geldt ook voor puntje twee. Plastic. Grondstof: aardolie. Als we het toch over het klimaat hebben. Maar vooral plastic afval heeft impact op de oceaan. Da’s één volle vrachtwagen per minuut. Laat dat maar even bezinken. Of nee, doe maar niet. Anders wordt die plastic soep alleen maar groter. Google maar eens. Maar neem dan wel al die foto's bij die artikelen met een korreltje zout, want zo ziet de soep er echt niet uit. Het gaat juist om de veel minder fotogenieke zelfs onzichtbare, opgebroken deeltjes microplastic. Piepklein. Maar met grote gevolgen voor de hele voedselketen in de oceaan, de biodiversiteit. En ook weer voor die sponsfunctie. Want door die microplastics zijn fytoplankton minuscule zeeplantjes  minder goed in staat tot fotosynthese. CO2 omzetten in zuurstof. Ook zijn er misverstanden over de bron van al dat oceaanplastic. Blijf vooral jouw kleine microbijdrage leveren door niet overal plastic te laten slingeren en netjes te recyclen maar dat is zeker niet de oplossing. Slechts vijf bedrijven zijn verantwoordelijk voor een heel groot deel van het plastic afval dat op stranden wordt gevonden met Coca-Cola als grote uitschieter. Misschien daar eerst maar eens beginnen, met beter beheer van ons afval en geen dumpingen van grote bergen plastic en synthetische kleding. Toch zijn dat nog niet eens de grootste boosdoeners. Wat dan wel? Goh, wist ik niet. Andere unusual suspects. Verf, wist ik ook niet, maar met afstand de grootste schuldige, misschien minder verrassend, maar wel met een verbazingwekkend hoog aandeel: de visindustrie. Door al die netten en touwen zou meer dan driekwart van die plastic soep komen van afgedankte troep van visschepen. Wat ik probeer te zeggen: de oceaan koopt niet zoveel voor jouw individuele schuldgevoel en gedrag. Voor echte oplossingen zullen we grotere vissen moeten vangen. Figuurlijk dan hè. Maar wel een mooi bruggetje naar punt drie. Overbevissing. En dan heb ik het niet over de ruim 3 miljard mensen uit lokale kustgemeenschappen die van visserij afhankelijk zijn voor hun eigen levensonderhoud. Want dat is duurzaam. Zij zijn juist net zo goed de dupe. Modern kolonialisme op zee, in zijn woorden. Ik heb het hier dus over de industriële visserij. Sleepnetten zijn jaarlijks goed voor miljarden kilo's aan visvangst, waarvan het overgrote deel verspilling. Maar wel catastrofaal voor de biodiversiteit. Zo hebben heel veel haaien- en roggensoorten het zwaar. Het aantal vispopulaties waarop niet duurzaam wordt gevist groeit en groeit. Goed, hoog tijd voor de vraag: Hoe we de oceaan redden. Geen makkelijke opgave. Een goed begin zou zijn het naleven van al bestaande internationale verdragen. We beginnen bij het klimaat, met natuurlijk het historische klimaatakkoord van Parijs. Hoe staat het ervoor? Plastic dan. En? Die onderhandelingen lopen nog. En dan overbevissing. Dat is die dertig bij dertig waar ik het eerder over had. Is zo. Het is bewezen dat die kleine stukjes oceaan die nu al echt worden beschermd wonderbaarlijk goed en snel herstellen. Ook de omliggende oceaan profiteert daar enorm van. Dit kan serieus helpen tegen de vernietigende impact van die industriële visserij. En vordert het een beetje? Tja. Dit is nu het percentage beschermd gebied in de oceanen. In 2030 is dus een verdrievoudiging nodig. En dan is dit nog slechts de bescherming op papier. Er is dus een vertienvoudiging nodig. The clock is ticking. Is er wel iets hoopvols? Zeker wel, een heel goed voorbeeld zelfs. Er was een tijd dat we walvissen bijna compleet hadden uitgeroeid. Ware het niet dat we wereldwijd keiharde afspraken met elkaar maakten om dat te voorkomen. En met succes. Tja, kan zoiets nu weer?

Is de oceaan nog te redden?

De oceanen spelen een grote rol in ons klimaat. Maar ze worden bedreigd door klimaatverandering, plastic en overbevissing. Wetenschappers maken zich zorgen. Is er nog hoop voor onze oceanen?

Bedreigd door klimaatverandering, plastic en overbevissing

Gepest worden, de dood van een geliefde, woninginbraak, brand, een bevalling, fietsongeluk, seksueel misbruik. Wat hebben die met elkaar gemeen? Allemaal ingrijpend en iets waar sommige mensen last van blijven houden. Nachtmerries, trillen, flashbacks of spanning als je eraan denkt. Blijft die spanning aanhouden en zoek je daar hulp bij, dan krijg je nu bijna standaard EMDR aangeboden. Therapie met je ogen en een lamp, meestal. Deze traumatherapie is simpel, efficiënt en geliefd bij psychologen. In deze video: wat is EMDR? Waarom is Nederland in de ban? En heeft die populariteit ook een schaduwzijde? Ofwel: Dit is EMDR uitgelegd. Bij een traumatische ervaring in het verleden kan ervoor zorgen dat je in het heden nog steeds gespannen, bedreigd of angstig voelt. Het is niet alleen iets dat in je herinnering gebeurt, maar iets dat je lichaam je vertelt. Blijf je last houden van een schokkende ervaring, dan kan het zijn dat dat zich ontwikkelt tot een posttraumatische stressstoornis: PTSS. Dat betekent dat die verwerking niet helemaal goed is gegaan. En daar kun je allerlei klachten van krijgen, zoals somberheid, angst, een kort lontje. En vroeger was het idee dat alleen militairen dat opliepen. Maar tegenwoordig weten we dat PTSS veel oorzaken en vormen kent en dat je dat kan behandelen met EMDR. EMDR staat voor eye movement omdat de oogbewegingen een belangrijke rol spelen desensitization, dus het minder gevoelig maken, het minder naar maken van die herinnering en reprocessing, het herverwerken van die herinneringen. Je hebt het misschien wel eens gezien in films of series. Wat is EMDR? Dat is een afkorting. Vandaag wil ik proberen weer terug te gaan naar het zwembad. Iemand die met zijn ogen een lamp volgt. Van links naar rechts, links, rechts of met een hand. Vaak met geluiden erbij of kleuren of tikjes op jezelf. In Nederland is EMDR een van de voorkeursbehandelingen bij PTSS. Dat wil zeggen het is één van de therapieën die wordt aanbevolen voor mensen met PTSS. Naast bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie of exposuretherapie. Je behandelaar bepaalt samen met jou welke therapie geschikt is voor je. Dus wat gebeurt er? Bij EMDR vraagt je psycholoog, je therapeut, je behandelaar je te denken aan een beeld of herinnering dat je nu spanning oplevert. Sommige trauma's zijn complex, een opstapeling van herinneringen, soms over een langere periode. Andere trauma's bestaan uit een gebeurtenis zoals een auto-ongeluk. Je neemt de herinnering of het beeld als een soort filmpje in je hoofd. Je denkt actief aan waar die begint en eindigt. Dat is voor veel mensen echt heftig omdat het precies hetgene is wat je eigenlijk liever niet onder ogen komt. In dat filmpje in je hoofd zoek je naar het naarste beeld waar de meeste spanning zit. Je maakt als het ware een screenshot. Terwijl je aan dat beeld denkt, geeft de therapeut je een afleiding. Zoals die oogbewegingen. De eye movement. Er bestaat veel wetenschappelijk bewijs dat in één of meerdere sessies de emotionele lading door deze methode van je herinnering af gaat. Je bewerkt dus zo het beeld dat jou teistert. Het trauma blijft dus niet langer in je heden, maar wordt echt verleden tijd en slaat opnieuw op zonder die negatieve lading. De d en de r: desensitization en reprocessing. Het werkt niet altijd. Soms als er andere onderliggende problemen zijn of als de techniek niet goed wordt toegepast. Daar hebben we het zo over. Oké, dat het dus werkt is helder. Maar hoe werkt het? Want een beetje vaag klinkt het wel. Het antwoord is: dat is niet precies bekend. In Nederland gaan onderzoekers uit van dit, kijk. Dit is je werkgeheugen. Dat kan analyseren, bekijken, beoordelen, bewerken en tijdens een EMDR-behandeling haal je één herinnering uit je langetermijngeheugen. Daar liggen al je herinneringen opgeslagen. Zie het een beetje zo voor je. Maar dan met een traumatische herinnering. En die breng je in je werkgeheugen door er heel sterk op te focussen. En dan komt de therapeut met de afleiding, de stimulus, het lampje, de hand de geluiden, het kloppen allemaal hup in het werkgeheugen. Maar dat werkgeheugen dat kan niet zo veel aan en dat wordt dus overbelast. Een beetje zoals het RAM-geheugen van je computer. Het kan niet bezig zijn met en dat beeld en de afleiding. Je kunt niet tegelijkertijd pianospelen en een boodschappenlijstje bijvoorbeeld maken. Dat is lastig. Dus als we dan een herinnering van het langetermijngeheugen in dat werkgeheugen stoppen, dan neemt dat de ruimte in. Gaan we daar dan ook nog een taak aan toevoegen, dan neemt dat ook ruimte in in het werkgeheugen. En dan vindt er eigenlijk een soort van competitie plaats tussen die beladen herinnering  en die afleiding. Dan is er eigenlijk niet zoveel ruimte voor die levendigheid van die herinnering  waardoor die daarna eigenlijk minder emotioneel beladen weer terug wordt opgeslagen in het brein. Wat zie jij bij cliënten gebeuren die EMDR ondergaan? Ja, je ziet soms letterlijk dat dat lichaam zich meer gaat ontspannen. Cliënten geven ook vaak aan daarna dat ze wat meer ruimte voelen in hun hoofd, dat het rustiger wordt en dat klachten zoals bijvoorbeeld zelfverwijt verdwijnen. En dat ja, dat zorgt voor een enorme opluchting. En ze zijn ook wel vaak verbaasd hoor over de effecten in zo'n sessie. Want soms kampt iemand al jaren met klachten ten gevolge van een gebeurtenis jaren geleden. En als je dan in één sessie dat weet te behandelen, dan zijn ze ook wel verbaasd. Er valt nog veel te onderzoeken aan EMDR. Dat gebeurt ook. Wetenschappers ontdekken steeds nieuwe dingen. Bijvoorbeeld: Het hoeft helemaal niet per se horizontaal, maar het kan ook verticaal. En wetenschappers hebben ook ontdekt dat er mogelijk ook andere afleidende takenzijn die goed werken, zoals Tetris spelen of hoofdrekenen. Woorden achterstevoren spellen. Als je dus maar die herinnering actief houdt naast een andere taak die ruimte opneemt in dat werkgeheugen. En er wordt ook onderzocht of EMDR goed of zelfs beter werkt dan andere behandelingen voor weer andere psychische problemen zoals persoonlijkheidsstoornissen, angsten, depressies. EMDR is hierbij niet bewezen effectiever dan andere behandelingen, maar lijkt wel potentie te hebben. Zoek je een therapeut? Nou, dat is helemaal niet zo lastig om iemand te vinden. Nederland heeft per hoofd van de bevolking de meeste EMDR-therapeuten wereldwijd. Kijk, dit is de toename van EMDR-behandelaren die staan ingeschreven bij de Vereniging EMDR Nederland en wie daar staat ingeschreven heeft een geaccrediteerde opleiding gevolgd die aan strenge eisen voldoet. Je moet bijvoorbeeld al een psychologische of medische achtergrond hebben voordat je überhaupt een erkende EMDR-opleiding mag volgen.En het is hartstikke populair dus onder behandelaren.

Maar die populariteit heeft een schaduwzijde, want iedereen mag zich EMDR-therapeut noemen en dat gebeurt dan ook veelvuldig. Er zijn bijvoorbeeld cursussen van een dag of drie, vier te vinden waar je helemaal geen medische of psychologische achtergrond of überhaupt kennis van psychische ziektes voor nodig hebt. Dus de methode is weliswaar bewezen effectief  maar er lopen ook veel onvoldoende opgeleide therapeuten rond of beunhazen die zichzelf behandelaar noemen. En dit kan risico's met zich meebrengen. Jazeker, want van de buitenkant kan er soms heel simpel uitzien en gaan mensen het als een soort van trucje zien, terwijl het echt een vorm van psychotherapie is en vaak ingebed in een veel breder psychologisch behandelplan. En kun je daar als cliënt ook een soort van slechter uit komen? Nou ja, het gevaar is dat iemand bijvoorbeeld ontregelt doordat al die traumatische herinneringen omhoog komen, maar dat iemand dus niet weet hoe die daar dan op moet reageren of iemand zo iemand kan begeleiden. Als jouw behandelaar dus niet goed kan inschatten wat jij of jouw trauma nodig heeft dan kan je dus echt extra beschadigd raken. Denk je misschien: Hoe kan ik dat weten? Nou, ik kan geen medisch advies geven, maar check in ieder geval de achtergrond en de opleiding van je behandelaar. En als je dan ziet dat ze alleen een driedaagse cursus hebben gedaan dan zou ik misschien even verder kijken. Jij bedankt voor het kijken. Joe.

Wat is EMDR?

Als je last blijft houden van een ingrijpende gebeurtenis, kun je EMDR-therapie krijgen. Terwijl je aan het trauma denkt, leidt je therapeut je af met een lamp of handbewegingen. Zo overbelast je je werkgeheugen en wordt het trauma vervolgens minder emotioneel beladen, is het idee.

Populaire therapie voor traumatische ervaringen

Check dit skelet van de wolharige mammoet. Icoon van de ijstijd. Hier nu tentoongesteld bij Naturalis als een verzameling botten van een duizenden jaren geleden uitgestorven dier. En je kent 'm natuurlijk als Manny uit Ice Age. Maar wat als ik zeg dat ze in staat zijn om deze wollige vriend weer tot leven te wekken? De-extinctie heet dat. Letterlijk: ontuitsterven. Een soort Jurassic Park Maar dan écht. Niet met deze meid hier. Hey Trix! Maar dus wel met deze knul. Uitsterven ongedaan maken. Het klinkt fantastisch. Zeker nu we aan de voet staan van een zesde massale uitstervingsgolf, wat we sinds de dinosauriërs niet meer hebben gezien. Leg ik allemaal uit. De-extinctie dus. Schijnt nu serieus te kunnen. Mammoeten we het ook willen? Het 8-jarige jochie in mij, dat ook hier naast Trix spontaan begint te stuiteren, zegt: 'Tuurlijk! Hoe f*cking vet!' En als ik dan ik de site bekijk van het bedrijf achter dat project, ga ik nog harder. Het ziet er heel gelikt uit allemaal. En schijnbaar zijn ze ook al heel ver met de Tasmaanse tijger en de Dodo. Er zit ook nog eens veel meer achter dan de-extinctie, zeggen ze. Deze technieken zouden ook de nu bedreigde bestaande soorten beter kunnen beschermen. Terwijl we de technieken ontwikkelen om deze soorten weer tot leven te wekken kunnen we ze direct toepassen om diersoorten te helpen zich aan te passen aan het huidige klimaat. En check dit. De mammoet terugbrengen naar hun oude thuis in het Noordpoolgebied helpt de balans terug te keren in hun leefgebied en zal de schade vertragen of zelfs tenietdoen die klimaatverandering heeft aangericht op onze planeet. Toe maar. Kom ik zo uitgebreid op terug. Maar voor ik het over de-extinctie ga hebben wil ik eerst even praten over extinctie. Die massale uitstervingsgolf waar we nu mee te maken hebben. Dat dier- en plantsoorten uitsterven is doodnormaal. Dat is evolutie. Maar meestal gaat dat geleidelijk, verspreid over vele duizenden jaren. Maar op dit moment worden zo'n één miljoen soorten tegelijk bedreigd. Onze charismatische vrienden. Maar ook ontelbaar minder bekende soorten. Boosdoener? Eén soort: Homo sapiens. Want ineens bewonen wij de aarde binnen no time met z'n acht miljarden en knijpen 'm samen leeg. We kappen bossen, putten de bodem uit verstoren ecosystemen, stoten broeikasgassen uit verzuren de oceanen, warmen de atmosfeer op en veranderen het klimaat. Resultaat: Rampzalig voor de biodiversiteit en het leefgebied van wildsoorten. De mens heeft de aarde overlopen. Wetenschappelijke onderzoeken laten zien dat het tempo waarin soorten nu uitsterven honderden tot duizenden keren hoger ligt dan in de afgelopen miljoenen jaren. Dat het door de mens komt en zelfs steeds sneller gaat. En dat we daardoor dus aan de voet staan van die zesde massale uitstervingsgolf. Leg ik uit. We spreken van een massa-extinctie of uitstervingsgolf als binnen relatief korte tijd - op een geologische schaal van miljoenen jaren - zeker 75 procent van alle plant- en diersoorten verdwijnt. Deze ken je wellicht. Maar de afgelopen 500 miljoen jaar waren er dus al vijf van zulke golven. Weten we dankzij de paleontologie: de wetenschap van fossielen. Die de verhalen vertellen van een ver verleden. Elke laag in de bodem vertegenwoordigt een geologische periode van soms wel miljoenen jaren. Let op. Hier te zien op een tijdlijn. 444 miljoen jaar geleden zien paleontologen de eerste grote uitstervingsgolf. Een abrupte mega-ijstijd roeit een groot deel van het rijke zeeleven uit. Op het land leeft dan sowieso nog bijna niks. Maar het leven in zee herstelt zich. Vooral veel nieuwe vissoorten. Een tweede massa-uitstervingsgolf 80 miljoen jaar later deelt een nieuwe harde klap uit. Hoofdverdachte: fotosynthese. Als nieuwe planten en bossen op het land ineens massaal CO2 uit de atmosfeer halen en zo de aarde drastisch afkoelen. Dan The Great Dying. Die zijn bijnaam dankt aan het uitsterven van bijna al het leven op aarde 96 procent. Mogelijk door meteorietinslagen óf extreem vulkanisme. Het wordt in elk geval bloedheet op aarde. En in de vijf miljoen jaar daarna is het hier akelig stil. Maar Het leven vindt een weg. Met ook de eerste dino's. Die krijgen hun eerste grote klap 200 miljoen jaar geleden. Hoofdverdachte is hier extreme vulkanische activiteit als het supercontinent Pangaea openscheurt. Leidt wel een nieuw geologisch tijdperk in het Jura. De hoogtijdagen van de dinosauriërs. Maar dan. De laatste grote massa-extinctie, 65 miljoen jaar geleden. Driekwart van alle soorten uitgeroeid. Door een gigantische meteoriet. De begraven Chicxulub-krater in Mexico bewijst dat. Bijna álle dino's weggevaagd. Bijna We weten nu dat vogels de laatst overgebleven dinosauriërs zijn. Ook kleine zoogdieren overleven de inslag Onze voorouders. En die van hem. Maar zijn verhaal komt zo. Zeg eerst allemaal maar even allemaal: 'dankjewel Chicxulub-meteoriet'. Want de één z'n dood, is de ander z'n brood. Maar ik had het begin dit hoofdstuk over de zesde uitstervingsgolf. We zitten nog lang niet op die driekwart, maar wat wij nu al in een paar eeuwen klaarspelen, is ongekend. Veel van deze wondere wezens lijken voor eeuwig te verdwijnen. In andere woorden: wij zijn nu die 'meteoriet'. 

Maar dan: de-extinctie. Ontuitsterven dus. Dat kan op drie manieren. Eén is klonen. Op een kunstmatige manier een soort voortplanten met een exacte kopie van het DNA voor een identiek exemplaar. Zo werd schaap Dolly in de jaren 90 wereldnieuws. Schaap Dolly was een sensatie, een wetenschappelijke doorbraak. Fascinerend. Maar Dolly roep ook enge vragen op. Als we een schaap kunnen klonen, vragen mensen zich af waarom dan niet ook een mens? Tot het laten klonen van je huisdier. Ze hielden zo veel van Marly dat ze 'm niet los konden laten. Voor 50.000 dollar kun je een kloon van je geliefde huisdier thuis laten bezorgen. Het is precies een kopie van Marly. Heeft met de-extinctie verder helemaal niks te maken. Maar de Pyrenese steenbok, uitgestorven in het jaar 2000, wel. Wetenschappers hadden van Celia, de allerlaatste van haar soort cellen bevroren en bewaard. In 2003 werd zij succesvol gekloond, als eerste ont-uitgestorven dier ooit. Of ja succesvol. Dit was er allemaal nodig om tot de geboorte van één kloon te komen. Die al na tien minuten stikte, overleed en dus opnieuw uitstierf. Dat vat de uitdagingen en ook de ethische bezwaren rondom klonen wel samen. Ook heb je er een 100 procent compleet genenpakket voor nodig. Maar met al uitgestorven dieren is dat lastig. Dus de-extinctie door klonen nee. Of misschien toch? Eerst nog: terugkruisen. 
Een tweede, natuurlijkere, manier van de-extinctie. Door bestaande diersoorten selectief te fokken, kun je eigenschappen van al uitgestorven soorten terughalen. Dat gebeurt. Goed voorbeeld vinden we hier in Nederland: het Tauros-programma. We hebben een lange weg afgelegd van zo'n 40- tot 50.000 jaar geleden, tot nu. En nu hebben we de technologie en de behoefte om die kuddes weer vrij rond te laten lopen. Ze hebben succesvol de Oeros teruggebracht. Een al eeuwen geleden uitgestorven wilde rundsoort. Of ja, een 2.0-versie dan, maar nauwelijks te onderscheiden van z'n voorouder. En het mooie: Dat grazen van die Oeros is superbelangrijk voor het ecosysteem van de Europese wildernis. Goed voor de biodiversiteit. Toen, en nu dus opnieuw. Een succesverhaal. Terugfokken naar deze vriend, dat gaat niet gebeuren. Daarvoor is-ie al te lang geleden uitgestorven. Maar dit is wel een prachtig bruggetje naar Pleistocene Parc. Hier: diep in Siberië. Een soort Jurrassic Park, maar dan terug naar de ijstijd. Een initiatief van vader en zoon Sergei en Nikitia Zimov, die dit natuurreservaat willen herstellen naar de oude steppe graslanden van toen. Grassoorten kunnen niet concurreren met mos, struiken en bomen zonder de hulp van dieren. Maar we kunnen dit terugdraaien. Door grote dieren terug te plaatsen, voorkom je dat al alles teruggroeit. Dan krijg je gras, waar een pak sneeuw op blijft liggen die wordt platgestampt. Dat vertraagt het dooien van de permafrost, waardoor broeikasgassen in de grond blijven. Of dit écht gaat werken Hoeveel dieren heb je nodig? Honderdduizenden? Miljoenen? Je moet ergens beginnen, je moet bewijzen dat het werkt. Ons experiment is er een van de lange adem. Tientallen en tientallen jaren. Tientallen jaren? - Ja. Hadden ze maar een enorme kudde reusachtige herbivoren liefst een beetje bekend met het Pleistoceen. Misschien een slurf, slagtanden, dikke vacht Wat zij nodig hebben is de grootste bomenbreker van de afgelopen 20.000 jaar. Heb je de mammoet nodig om dit allemaal terug te brengen in het park? Heb jij je rechterarm nodig om te werken en te leven? Zelfde geldt voor de mammoet. He he. Eindelijk ben jij aan de beurt. Eerst even wat mammoet-basics. Honderdduizenden jaren is hij de hoeder van de steppe op het noordelijk halfrond. Van Europa tot Noord-Amerika. Dé bewaker van het ecosysteem. Waar andere soorten van profiteren. Jij wil een bodyguard zodat je niet iemands bijgerecht wordt. En ja, zelfs voor het reguleren van het klimaat. Maar zo'n 4000 jaar geleden sterft de allerlaatste mammoet hier op het eiland Wrangel boven Siberië. En wij zijn op z'n minst medeplichtig. Moeten wij dat dan ook weer terug willen draaien? Volgens sommige mensen spelen jullie voor God. Ik vind van niet. Onze voorouders speelden voor God 15.000 jaar geleden. En wij proberen 'm slechts terug te halen. En ze krijgen hulp: van dat ene bedrijf achter het mammoetproject Colossal Biosciences. In de laatste 10 jaar heeft de mensheid significante vorderingen geboekt in het begrijpen van DNA en het gebied van de genetica. Een doorbraak in gentechnologie zoals CRISPR en andere technieken maakt het mogelijk om een genenbestand te lezen, te bewerken en zelfs te ontwerpen. Met gentechnologie dus. 
De derde vorm van de-extinctie. Door te knutselen aan het DNA van een organisme of het aan te vullen met het DNA van een verwante soort. We brengen deze uitgestorven soorten terug om de biodiversiteit te vergroten en die techniek gebruiken we voor dierenbescherming, en dat is best cool. Klinkt inderdaad 'pretty cool'. Ze werken ook al nauw samen met organisaties voor natuurbehoud en doen bijvoorbeeld onderzoek naar een vaccin tegen olifantenherpes. De kansen voor wilde olifanten vergroten op een mooie toekomst. Maar hun topprioriteit is toch echt 'de-extinction'. Met nu dus de Dodo, de Tasmaanse tijger. Weggejaagd uit zijn leefgebied door de opkomst van de menselijke beschaving. En vooral dus die wolharige mammoet. Met grote beloftes dus. Het doel van Colossal is om uitsterven iets uit het verleden te maken. Wauw. Zegt evolutiebioloog en schrijfster van dit boek Beth Shapiro. Voor bijvoorbeeld het mammoet-project beginnen we met iets dat al bestaat. Een Aziatische olifant is het meest aan de mammoet verwant. We hebben al 98 procent van een mammoet. Ok, effe heel simpel gezegd: ze halen mammoet-DNA uit opgegraven resten in de permafrost. Ze mixen vervolgens die mammoet met olifantencellen en tweaken net zo lang tot ze meer mammoeteigenschappen krijgen. Zoals een wollige vacht, kleine oren en grote slagtanden. En dan… Dan gebruiken we somatische celkerntransplantatie een proces dat bekendstaat als klonen. Huh? Dus toch klonen? Van die cellen maken we een embryo en die implanteren we in een draagmoeder. Het wordt geboren, lijkt op een mammoet en gedraagt zich zo en het leeft nog lang en gelukkig, best simpel toch? Wacht effe Zaten daar niet allemaal ethische dilemma's aan vast? En risico's? Zomaar wat bezwaren. We hebben nooit levende mammoeten gekend. Wat weten we nou echt over wat ze nodig hebben? Een echte mammoet? - Een echte mammoet. Dus het is geen hybride? Goed punt. Het wordt geen echte mammoet, maar nieuw soort hybride 'mammoefant'. Dus technisch gezien ook geen de-extinctie. Zegt ook de andere mede-Colossal oprichter zelf: George Church. Eigenlijk maken we een hybride die zomaar had kunnen bestaan. Speel je als Church dan niet toch een beetje voor God? Ander punt: dierenleed. Er kleven enorme gezondheidsrisico's aan klonen. En hoeveel toch al bedreigde olifanten heb je nodig als surrogaatmoeders die in gevangenschap mammoetkloontjes moeten baren? Met hoeveel traumatische miskramen? Colossal heeft het daarom al over artificiële baarmoeders. Maar dat betekent dus ook: opgroeien in een lab. Maar olifanten zijn intelligente en complexe wezens met sterke familiebanden. Het allereerste mammoetkloontje uit een lab wordt zo'n beetje het eenzaamste dier op aarde. En het leeft lang en gelukkig. Maar wie voedt 'm op? En wat als moeder olifant het gekke wollige Frankenstein-kalfje afstoot? Wat zou jij doen als je ineens een chimpanseetje krijgt? En voor een gezonde populatie met genetische diversiteit heb je niet één mammoet ook geen honderd, maar vele duizenden nodig. Er zijn talloze voorbeelden waarbij mensen invasieve soorten hebben geintroduceerd en daarmee ecosystemen hebben verwoest. Doen we dat nu weer? En om ook impact te hebben op het landschap en klimaat, zelfs miljoenen. Heb je effe? Het duurt tientallen jaren? - Ja. Of nog langer. Overleeft deze nieuwe soort überhaupt in het wild? Op een door Homo sapiens overlopen opgewarmde planeet? De mens heeft de wereld overlopen. En zo staan er nog wel meer vragen open, die pas te beantwoorden zijn als die mammoet er uiteindelijk is. Maar is het kwaad dan niet allang geschied? Colossal doet kolossale claims. We willen uitgestorven soorten terughalen en al het leven op aarde behouden. Om van uitsterven iets uit het verleden te maken. Maar kunnen ze die waarmaken? In de paleontologie zijn ze zeer kritisch en het idee wordt afgedaan als 'absurd'. Anderen vrezen dat het uitdraait op een verkapt huisdierproject voor miljonairs. En ook de wetenschappers die wij spraken bij Naturalis zijn zeer sceptisch. Daarbovenop de-extinctie door gentechnologie is hartstikke duur. Geld dat naar andere projecten voor natuurbehoud kan gaan. In plaats van naar één, of drie al uitgestorven dieren. Toch slaat juist dít verhaal enorm aan. Want over geld gesproken. Dat is zelfs de reden dat we het hier nu over hebben. Vandaag ben ik blij om te kunnen zeggen dat de grootste investering ooit is gedaan in dierenbescherming en de-extinctie. Ik heb het over 200 miljoen dollar. Wie weet lukt het ons ooit extinctie iets uit het verleden te maken. 200 miljoen, is in één klap bijna een verdubbeling van hun budget. Ook beroemdheden als regisseur Peter Jackson, van je-weet-wel Paris Hilton en anderen steken miljoenen in dit project. Geld zat dus. Ze hebben een enorme klap geld opgehaald. De wetenschap is er gewoon, het was echt een kwestie van geld. Daarom dus de vraag van deze video komt de mammoet daadwerkelijk terug? Het zou dus zomaar echt kúnnen. Of ja een hybride, deels genetisch gemanipuleerde en deels gekloonde 2.0-mammoefant-variant dan, ofzo. De echte vraag is: moeten we dat wel willen? Mag je helemaal zelf oordelen. Maar de vraag of de-extinctie hét antwoord is op de huidige zesde massale uitstervingsgolf durf ik wel te beantwoorden. Nee. Hoe dan wel? We moeten leren met de natuur samen te leven, in plaats van ertegen. Dat weten anderen misschien beter. ..en ik ga je vertellen hoe. Hoe heet ook alweer die film dat alles na sluitingstijd in het museum tot leven komt?

Komt de mammoet terug?

De mammoet is nu uitgestorven, net als de oeros. Mensen hebben invloed gehad op het uitsterven van deze dieren. De technologie om dit terug te draaien is bijna zover, dit wordt de-extinctie genoemd. Dit kan gunstig zijn: het grazen van de ooeros was belangrijk voor het ecosysteem van de Europese wildernis en goed voor de biodiversiteit. We zouden dit soort dieren terug kunnen brengen met gentechnologie of terugkruisen. Maar is dat ook een goed idee?

Uitsterven ongedaan maken door terug te kruisen of gentechnologie

Deutschland. Was gibt? Wat weten we nou echt over onze oosterburen? Kijk, als er aan de andere kant van de oceaan iets gebeurt, weten we dat meteen. Ook niet zo gek, want de VS is übermachtig. Maar Duitsland is ook geen spielerei. Het land dat vorige eeuw na twee oorlogen nog in puin lag is weer een supermacht. Dus vergeet even bier, Bratwurst, Berghain, Bernhard. In deze video gaan we net even verder. Want dit is het invloedrijkste land van Europa. Want zo machtig is Duitsland. Zo dichtbij, maar voelt toch ver weg. Tijd om op dit land in te zoomen. Het ligt midden in Europa, heeft de meeste inwoners van de EU en de meeste buurlanden. Het heeft bergen, stranden, bossen, industrie, steden, dorpen, kastelen. Duitsers staan bekend als hardwerkend, efficiënt en zuinig. Grundlichkeit en Punktlichkeit. Duits is de meest gesproken moedertaal van Europa. Cultureel is het het land van filosofen, wetenschappers, componisten en natuurlijk voetbal. En een zeer, zeer rijke geschiedenis. De steeds veranderende kaart van Duitsland vat die goed samen. En alles hier behandelen lukt überhaupt niet. Dus ik begin dit verhaal bij de laatste keer dat Duitsland de ambitie had een wereldmacht te zijn. We weten hoe dat afliep. Na de oorlog wordt Duitsland door de geallieerden bezet. Het ligt volledig in puin, heeft geen vrienden maar wel een enorme schuld en moet dus onder nul opnieuw beginnen. Toch wordt Duitsland weer oppermachtig. Hoe? Zoals ik al zei: de Duitse economie is gigantisch. De grootste van Europa en de op twee na grootste van de wereld. Na de VS en China. Supergeil. Vooral door export. Lange tijd zijn ze zelfs de grootste goederenexporteur ter wereld. Tot China gaat knallen. Maar nog steeds gigantisch. Dat zie jij ook overal. Maar echt. Duitsers maken dingen. Nog even terug naar het einde van de Tweede Wereldoorlog want die maakeconomie bouwen ze bovenop die naoorlogse puinhopen. Onder meer met hulp van de VS in het Marshallplan. En dat waren geen misselijke bedragen. Het eerste Marshall-schip is binnen. Meer voor het goede volk. Waarom de VS dat gaf? Een hersteld Europa is ook goed voor de Amerikaanse economie. En om bondgenoten te kweken in de Koude Oorlog met de Sovjet-Unie. Duitsland leeft op. Zeker vanaf de jaren 50. En hoe. Een nieuwe munt, bloeiende industrie. Een economisch wonder. Das Wirtschaftswunder. Al gaat dat wel vooral over West-Duitsland. Want door die Koude Oorlog is Europa in tweeën gesplitst: Het kapitalistische Westen en het communistische Oosten. Met het IJzeren Gordijn dat dwars door Europa en Duitsland loopt. In West-Duitsland bloeit vooral de Mittelstand op, het midden- en kleinbedrijf. 99 procent van de Duitse bedrijven valt daaronder. Betekent supergespecialiseerde industrie, veel werkgelegenheid en innovatie. Zomaar een greep uit de Duitse uitvindingen. En er is nog veel meer. Wat dacht je van de Flachspuler? De wc. Met een inspectieplateau. Goed, terug naar het verhaal. West-Duitsland transformeert in no time van paria naar voorloper en wint het Europese vertrouwen terug. Na de val van de Muur, en het communisme, begin jaren 90 worden Oost- en West-Duitsland weer 1. Dat is even wennen, maar de Bundesrepublik Deutschland is begin deze eeuw de economische motor van Europa en een wereldleider in industrie en export. Het gaat goed met Duitsland. Supergeil. Maar er was nog iets niet onbelangrijks. Even terug naar die naoorlogse periode weer. 'Nooit meer oorlog' is het credo in Europa. En voorkomen dat een land ooit nog zo sterk zou worden. Zo ontstaat de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal in 1951. Een samenwerking tussen zes landen. Want door handel in kolen en staal, de belangrijkste grondstoffen voor wapenproductie Europees onder te brengen, betekent dat geen enkel land nog een oorlog kan beginnen, is het idee. Samenwerking als basis voor vrede. En economisch lekker voor Duitsland, als grote speler in kolen en staal. Die samenwerking is de voorloper van de Europese Unie. Met Duitsland bovenop die Europese apenrots. Goed voor een kwart van de portemonnee van de EU de meeste zetels in het parlement de voorzitter van de Europese Commissie is Duits, net als de baas van de grootste partij. Ze zijn niet de baas van de EU, maar als Duitsland praat, luistert Europa. Was lang ondenkbaar, gezien deze geschiedenis maar de Duitse visie op economie en beleid is leidend in Europa. Het zit diep in de bouwstenen van de Unie. Betekent: stabiele economie, stabiele euro, geen schulden. Dus: zuinig aan en zelfredzaam zijn. Drie voorbeelden. Zo heeft Duitsland geen zin om op te draaien voor andermans schulden. Blijkt bijvoorbeeld uit het Duitse initiatief van het Stabiliteits- en Groeipact uit 1997. Met een afgesproken maximaal begrotingstekort en staatsschuld voor alle EU-landen. Ofwel: geen geld uitgeven dat je niet hebt en weinig schulden bitte. Heel Duits. Dan, de Europese Centrale Bank, de ECB. Volledig gebaseerd op het model van de Duitse centrale bank, de Bundesbank. En niet toevallig op een steenworp van elkaar, in Frankfurt. Laatste voorbeeld: vrijhandel in de EU en daarbuiten en alle regels eromheen. Past bij die Duitse maakindustrie. Duitslands wil is nog net geen wet. Maar wel heel sturend. Zo zijn ze bijvoorbeeld initiatiefnemer van het Europees luchtverdedigingssysteem klimaatbeleid, en zo is er nog veel meer. Niet als einzelgänger trouwens, ze doen ook veel samen die andere Europese grootmacht: Frankrijk. Samen de motor van de EU. Vaak op 1 lijn, maar vaak ook niet. Maar zeker is: zonder Duitsland gebeurt er in Europa nichts. Kurzgesagt: Duitsland is een economische en politieke reus. Maar wat Duitsland tot supermacht maakt piept en kraakt. De Duitse economie komt hortend en stotend tot stilstand. Noem het een identiteitscrisis. Drie grote problemen: Een haperende economie. Geopolitieke ontwikkelingen. En gerommel in de binnenlandse politiek. Eerste: krimp. Even geen Wirtschaftswunder, zie je hier. Met een economie die wankelt. De Duitse ooit zo toonaangevende industrie blijft achter bij die van de VS en China met maar weinig innovatie. Zelfs het Duitse visitekaartje Volkswagen, das Auto, heeft het zwaar. Terwijl China's auto-industrie, vooral elektrisch, ontploft. Overal lijken in de industrie klappen te vallen. En dat dreunt door in Europa en zeker ook bij ons. Want vroeger zeiden ze altijd dat als Duitsland niest, Nederland verkouden wordt. Toch wel. Duitsland is een megagrote handelspartner voor ons. Import en export. En die economische problemen worden alleen maar groter door nummer twee: geopolitieke ontwikkelingen. Belangrijke factor: Russisch gas. Waar Duitsland zich behoorlijk afhankelijk van heeft gemaakt voor zijn energievoorziening. Maar dan Oorlog in Oekraïne, op het Europese continent. Gevolg: torenhoge energieprijzen. Hakt erin bij de Duitse industrie. Die goede verhouding met Rusland, daar is niets meer van over. Duitsland steunt Oekraïne volledig. Het begon met helmen sturen, maar inmiddels sturen ze tanks en zware wapens. Zelf investeerde Duitsland 100 miljard extra in Defensie. De oorlog in Oekraïne Een historisch keerpunt. Want Deutschlands Leitmotiv is al jaren: vredesduif. Geen oorlog op het continent, alsjeblieft. Komt bij: Amerika is niet meer de bondgenoot die het ooit was. Wie of wat houdt Europa nu veilig? En daarom kijken andere Westerse landen nu meer en meer naar Duitsland voor leiderschap. Daar zit de crux: het is Duitsland dat het tempo bepaalt. Een machtig land dus, en machtiger dan waar veel Duitsers zich comfortabel bij voelen. Maar Duitsland zelf is op dit moment enorm verdeeld. Vooral door de asielpolitiek. Misschien weet je dit nog? Vanaf 2015 komen honderdduizenden vooral Syrische vluchtelingen naar Duitsland. Maar het Duitse mantra van toen van Angela Merkel, zestien jaar lang Bondskanselier is verstomd. Het betekent de opkomst van een nieuwe partij, Alternatief voor Duitsland, AfD, een radicaal-rechtse partij en in de ogen van veel Duitsers, en de binnenlandse veiligheidsdiensten deels extreemrechts. Zitten in het parlement, maar geen enkele partij wil met hen samenwerken. Tot laatst, dit moment. Duitsland zal hoe dan ook, linksom of rechtsom, een nieuwe koers moeten gaan varen. Moeten ze leidend blijven of zelfs meer worden in de EU of meer naar binnen kijken? Europa, en dus zeker ook wij, gaan dat merken. Want zó machtig is Duitsland.

Zo machtig is Duitsland

Zonder Duitsland gebeurt er in Europa niets. Duitsland heeft de meeste inwoners van Europa en ligt middenin dit continent. De Duitse economie is de grootste van Europa en de op twee na grootste van de wereld, na de VS en China. Best knap, omdat ze na de Tweede Wereldoorlog helemaal opnieuw moesten beginnen. Ook spelen ze een belangrijke rol in vrede en samenwerking binnen Europa en de Europese Unie. De laatste tijd heeft Duitsland wel drie grote problemen: een haperende economie, geopolitieke ontwikkelingen zoals de oorlog in Oekraïne en gerommel in de binnenlandse politiek.

Het invloedrijkste land van Europa

Nieuws is overal. Een eindeloze stroom van informatie, wereldgebeurtenissen, updates. Eén van de meest gestelde vragen in onze comments: Waarom is het nieuws zo negatief? En kan dat ook anders? Ook al zijn we zelf journalisten, het antwoord op die vraag is ingewikkelder dan het misschien lijkt. En begint met de vraag: Wat is nieuws eigenlijk? Goedemorgen Dennis. Dit is Toon Brouwers, één van mijn docenten toen ik aan de School voor Journalistiek studeerde. Toon, je bent niks veranderd. - Jij ook niet veel, Dennis. Wat is nieuws eigenlijk? Het is een ingewikkelde vraag wat nieuws is, omdat nieuws voor iedereen een beetje iets anders is. Vaak gaat het over veranderingen in de maatschappij. Er is niet echt één officiële definitie. Het woordenboek komt niet veel verder dan "Bericht omtrent iets dat nog onbekend was." - Kort en bondig. Wikipedia blijft ook vrij algemeen en ook ChatGPT genereert geen sluitend antwoord. Toch is er wel één belangrijk kenmerk te noemen. Nieuws gaat meestal over uitzonderingen. Dingen die niet elke dag gebeuren. Zou wat zijn als het journaal gaat over iets dat élke dag gebeurt. Goedemorgen. Op de Mies Bouwman-boulevard in Hilversum zijn vanochtend geen ongelukken gebeurd. Onze verslaggever Dennis Hoogeveen, jij bent daar nu wat is daar precies aan de hand? - Ja, eigenlijk helemaal niks. Goed. Uitzonderingen dus. Maar: welke uitzonderingen kiest een journalist? En waarom die? Ligt voor een deel aan het medium. Lezers van de Telegraaf vinden waarschijnlijk andere onderwerpen belangrijk dan die van de Volkskrant. BNNVARA maakt programma's door een progressieve bril de EO richt zich op Nederlandse christenen en de NOS heeft als taak onafhankelijk het nieuws te verslaan. Goedenavond. Maar ja, hoe bepaal je uit álles wat er op een dag gebeurt, wat het nieuws is? Ik denk ook dat je zoektocht misschien moet gaan naar eindredacteuren. Ja, daar heeft Toon een goed punt. De eindredacteur van de NOS-website en -app is vandaag Jelle. Als je niet van discussie houdt moet je hier niet gaan werken. De hele dag door hebben we gesprekken over het nieuws. - Hoe bepaal je nou wat het nieuws is? Daarbij kijken we of het nieuws veel mensen aangaat en of het veel impact heeft op bijvoorbeeld de samenleving of de wereld. We hebben hier collega's van allerlei soorten komaf uit heel Nederland hebben we mensen. En die bepalen samen wat het nieuws is. Ja, het is belangrijk dat we veel meningen horen. Nieuws gaat dus vaak over de uitzondering, moet relevant zijn voor een groot publiek en impact hebben. Maar goed, dat kan toch ook positief zijn? Dus, de tweede vraag is: Is het nieuws écht zo negatief? Dat is nogal lastig te onderzoeken, maar toen ik samen met m'n collega Frederique de headlines checkte op een willekeurige dag - Nou niet echt heel veel positief nieuws, hè. - stemde dat niet heel hoopvol. Zelfs als je actief zoekt naar positief nieuws. Een aantal van de hoogst scorende sites in Google zijn al een tijdje niet meer actief. Oké, dit is allemaal niet heel wetenschappelijk Dus checkte Frederique het bij mediapsycholoog Mischa Coster. Bijvoorbeeld in 2017 is er een onderzoek geweest. Daaruit blijkt dat slecht nieuws en verbazing de twee meest voorkomende nieuwswaarden zijn. Waarbij slecht nieuws bovenaan staat. In 2012 is er een studie geweest bij ANP zelfs, in Nederland. Dat er nauwelijks berichten te vinden zijn met woorden als 'succes' of 'geslaagd'. Terwijl 'gefaald' en 'failliet' veel meer zoekresultaten opleveren. Dus, feitelijk, is er gewoon meer negatief nieuws. Jullie gevoel lijkt dus terecht. Veel positiviteit komt er niet echt naar boven. Dit fragmentje komt trouwens uit het SBS-programma GoedNieuws Vandaag. Goedenavond. Goed nieuws is wel nieuws, en dat zie je hier. Ja, hoe dat afloopt zie je zo. Waarom is het nieuws dan zo vaak negatief? Nou, voor een deel omdat het nieuws vaak gaat over wat er anders is dan normaal. En dat zijn nou eenmaal vaak geen positieve gebeurtenissen. Maar er is nog een reden. We besteden van nature meer aandacht aan negatief nieuws dan positief. Dat is niet omdat we het per se willen, maar ons brein is zo geprogrammeerd. Goed nieuws was in de beginjaren van de mens niet zo belangrijk om te overleven. Maar het zien van gevaren, dus het kunnen spotten van slecht nieuws, wel. Dat wordt door onderzoekers ook wel de negativity bias genoemd. Ons brein geeft meer aandacht aan mogelijke gevaren. Vroeger ging dat misschien over een bosbrand verderop heel vroeger heb ik het dan over. Tegenwoordig gaat het dan misschien over inbraken die zijn geweest in je omgeving. Dus je wil op de hoogte zijn van gevaar zodat je weet Wat moet ik doen, of wat kan ik doen? Kiki de Bruin doet onderzoek naar mensen die minder nieuws volgen door de negativiteit. Straks meer daarover. Dat het nieuws vaak negatief is, heeft natuurlijk ook te maken met het doel van de journalistiek. De journalistiek is er ook om misstanden aan te tonen. De journalistiek zoomt in op verhalen, denk aan de toeslagenaffaire en die brengen dingen aan het licht. En vervolgens is het aan jou, of aan de maatschappij, de politiek om daar wat mee te doen. Met al dat overwegend negatieve nieuws is het niet gek als je af en toe een break nodig hebt. Want van veel slecht nieuws kijken, voel je je ook slechter. In dit onderzoek van het Rode Kruis zegt meer dan de helft zich machteloos te voelen door negatief nieuws. En iets minder dan de helft zegt dat nieuws over rampen en conflicten hen meer raakt dan een paar jaar geleden. Sommige mensen zeggen daarom: ik wil liever helemaal geen nieuws meer zien. Ik word er niet zo gelukkig van. Je moet je ogen niet sluiten voor negativiteit, maar het heeft niet echt een goede invloed op mij in ieder geval. En daar doet Kiki dus onderzoek naar. Nou we zien dat het fluctueert. Als er net een nieuwe crisis of oorlog uitbreekt gaan vaak mensen veel nieuws consumeren. Omdat je wil weten wat er speelt, je wil op de hoogte zijn. Maar hoe langer zo'n crisis voortduurt, hoe meer mensen afhaken. Omdat er ook een bepaalde verzadiging ontstaat of het houdt niet op, de machteloosheid groeit. Is dat herkenbaar? Nieuws geeft je een bepaalde blik van wat er op de wereld speelt. Maar nieuws gaat dus vaak over de uitzondering over dingen die anders zijn dan normaal. Je kunt je dus afvragen of heel intensief het nieuws volgen je wel een goed beeld geeft van de alledaagse wereld. Hans Rosling was een bekende mediacriticus. Hij zei bijvoorbeeld: Gebruik de media niet om de volledige wereld te begrijpen. De media zijn heel goed in het brengen van nieuws en uitleggen van gebeurtenissen. Maar in het tonen van het grote geheel, vooral veranderingen die heel geleidelijk gaan. We houden de ontwikkelingen op wereldschaal gewoon niet goed bij. Bestaat er dan ook zoiets als goed nieuws? Jazeker, en ook dat haalt heus het journaal wel. Er zijn steeds minder werklozen Daar lijkt de ontbossing nu op het laagste niveau Goed nieuws over een natuurgebied Het versterken van de zeedijk op Vlieland is klaar. De overlevingskansen van patiënten met kanker zijn de afgelopen 20 jaar gestegen. Veel journalisten zoeken ook een goede balans in de berichtgeving. Tussen binnenland, buitenlands nieuws, opmerkelijk nieuws nieuws van dichtbij, nieuws van ver weg. - Nu denk ik ook dat er mensen kijken die denken: goh, Jelle kun je het vandaag niet een beetje positiever maken, waar we aandacht geven? - Ja, dat denk ik ook weleens. Soms begin ik aan de dag en dan denk ik: waar gaan we nu dat vergrootglas op zetten? Sommige dingen gebeuren nou eenmaal, en daar moeten we verslag van doen. De bezoekerscijfers houden we bij, geanonimiseerd, dus we kunnen wel een beetje zien wat er veel gelezen wordt. Dat is het argument niet om er meer aandacht aan te geven. Reden om er meer aandacht aan te geven is dat het veel impact heeft op veel mensen. Wij zijn een publieke omroep, wij zijn er voor iedereen en we worden ook betaald door iedereen. Dus we zijn eigenlijk niet bezig met kijken naar cijfers wat wordt het best gelezen, en daar gaan we dan meer van maken of iets dergelijks. Nee, nieuws is nieuws. En dat kan je bij de NOS lezen. Sommige media geven juist extra aandacht aan goed nieuws. Er zijn insta-accounts met alleen maar positieve berichten Nu.nl heeft er een eigen rubriek voor Trouw een nieuwsbrief En dus een goed-nieuws-tv-show. Goedenavond. Goed nieuws is wel nieuws. Al duurde dat maar kort. Ja dat was 'm dan, de laatste GoedNieuws vandaag. Want ja, zoals ik al zei: in alléén maar positief nieuws zijn mensen van nature minder geïnteresseerd. Dus wat werkt dan wel? Ik zou als journalist, denk ik, proberen om iets meer aandacht te besteden aan perspectieven. En ook iets meer laten zien van: wat kun je ermee, wat wordt eraan gedaan? Zodat dat machteloze gevoel iets meer weggaat of mensen zelf het idee krijgen van: oh, ik kan dus dit ermee doen. Journalisten noemen dat ook wel constructieve journalistiek. De Correspondent is daar een bekend voorbeeld van. Krijgt ook steeds meer aandacht op de School voor Journalistiek. En vaak willen studenten ook veel positiever nieuws gaan brengen. Dus dat betekent ook de studenten natuurlijk uitdagen om verschillende aspecten van een verhaal te laten zien. Dat zijn dingen die we als journalisten kunnen doen en daar proberen we in onze video's ook rekening mee te houden. Maar wat kun jij, als nieuwsvolger, doen? Als je zelf zegt: ik wil wel op de hoogte zijn maar ik kies bepaalde momenten op mijn dag of in mijn week uit om nieuws te consumeren. Probeer selectief te zijn, dus dat je wel op de hoogte blijft, maar dat je niet overladen wordt van alle informatie die constant op je afkomt. Thanks voor het kijken!

Waarom is het nieuws zo negatief?

Nieuws is een eindeloze stroom aan informatie, gebeurtenissen en updates. Het gaat eigenlijk altijd over uitzonderingen en die zijn vaker negatief dan positief. Van nature zijn onze hersenen ook geprogrammeerd om meer te letten op negatieve gebeurtenissen. In de beginjaren van de mens was het opmerken van gevaren, dus slecht nieuws, belangrijk om te overleven.

Nieuws gaat over wat anders is dan normaal

Dikke kans dat in jouw smartphone een stukje zit uit dit land. De Democratische Republiek Congo zou het rijkste land op aarde kunnen zijn. Want Congo heeft het allemaal. Het gebied is rijk aan kostbare grondstoffen. Goud- en kobaltmijnen. Het zit propvol goud, kobalt, lithium, diamanten. Maar het is een van de armste landen en het toneel van het dodelijkste conflict sinds de Tweede Wereldoorlog. De situatie in het oosten van Congo verslechtert met de dag. Een snel ontwikkelende crisis. Voor de zoveelste keer is het spullen pakken en vertrekken. En terwijl in het land de strijd weer oplaait, wordt het voor de zoveelste keer volledig leeggezogen. In deze video leg ik je uit hoe Congo een plek van plundering werd. Dit is het geweld in Congo uitgelegd. De Democratische Republiek Congo is enorm. Het ligt midden in Afrika en kijk, zo ziet het eruit als je het op Europa zou leggen. Er wonen meer dan 200 etnische groepen. En dat land is werkelijk waar een geologische freak of nature. Het is een vruchtbaar en bosrijk land. Maar vooral wat onder het oppervlak zit, is ongekend. Die kostbare grondstoffen dus. Van koper tot goud tot kobalt. En nog veel meer. Zet je die grondstoffen om in cash, dan zou het een slordige 24 biljoen dollar waard zijn. Dat is een 24 met 12 nullen. Maar Die minerale rijkdom speelt een hoofdrol in een ongelooflijk dodelijk conflict. Want iedereen wil die rijkdom in handen krijgen. Leiders, buitenlandse bedrijven, legers, buurlanden. Ondanks de grondstoffen is Congo wanhopig arm. 1 op de 12 kinderen haalt de 12e verjaardag niet. 26 miljoen Congolezen zijn afhankelijk van humanitaire hulp. Komt onder meer door de vele gewapende milities in het land die met elkaar in strijd zijn. Met verschillende motieven. Vaak ooit begonnen uit zelfverdediging maar nu ook vaak uit op macht en geld. Macht betekent bijvoorbeeld dat je belasting kan innen. En ook vruchtbare grond is een moneymaker. Voor sommige groepen spelen ook jihadistische motieven een rol. Het resultaat is een cyclus van geweld. De bevolking is de dupe. Zij worden geterroriseerd. 6 miljoen Congolezen stierven de afgelopen 25 jaar als gevolg van conflict. Het Congolese leger is slecht uitgerust en kan geen bescherming bieden. En daar komt bij: sommige bewapende groepen krijgen hulp uit het buitenland waar ze ook uit zijn op de rijkdom in de grond. Eén zeer goed georganiseerde groep springt eruit. Kom ik zo op. Maar eerst, hoe kan een land met zo veel potentie zo'n zooitje zijn. Om dat te begrijpen, zoomen we in op drie belangrijke periodes uit de Congolese geschiedenis. De koloniale tijd, de dictatuur en de chaos daarna. Te beginnen met de uitbuiting door deze man, Koning Leopold II van België. Koloniale geschiedenis op z'n lelijkst. Hij heeft Congo als privébezit. Hij maakt de bevolking tot slaaf om een specifieke grondstof te winnen. Rubber. Booming business in die tijd, vooral voor auto- en fietsbanden. En half Congo bestond uit rubberbomen. Leopolds soldaten behandelen de Congolezen onmenselijk wreed. Wie niet levert wacht een lot van marteling of verkrachting soms hele dorpen tegelijk. Dat het afhakken van ledematen nog een 'milde straf' was, zegt genoeg. Miljoenen mensen vinden de dood onder Leopolds regime. Na Leopold wordt Congo een kolonie van de staat België tot de onafhankelijkheid in 1960. Dan de tweede invloedrijke periode, de dictatuur. Maar daar gaat eerst iets anders aan vooraf. Als de nieuwe premier Lumumba het voor het zeggen krijgt Hij wil de bevolking laten profiteren van de grondstoffen Hij vraagt daarvoor de Sovjet-Unie om hulp. Ten tijde van de Koude Oorlog als het Westen en de Sovjet-Unie in een wapenwedloop zijn verwikkeld. Het Westen wil niet dat de Sovjets voet aan de grond krijgen in Afrika en zo bij hun uranium en hun koper kunnen. Want daar kun je namelijk wapens van maken. Met hulp van het Westen komt Lumumba ten val en de Westersgezinde dictator Mobutu komt aan de macht. Hij geeft het land een nieuwe naam: Zaïre. Mobutu is een van de meest corrupte dictators die het Afrikaanse continent ooit gekend heeft. Hij verkoopt voor een spotprijs onder meer Congo's koper verder aan het westen. En met zijn verdeel-en-heerspolitiek vergroot hij zijn macht, speelt hij bevolkingsgroepen tegen elkaar uit, verzwakt hij het leger uit en legt hij zo de voedingsbodem voor onderling geweld. Dat maakt de weg vrij voor rebellengroepen. Intussen trekken buitenlandse mijnbouwbedrijven het land genadeloos leeg. Kijk, dit zegt de directeur van zo'n bedrijf Maar als begin jaren 90 de Koude Oorlog voorbij is is ook Mobutu's rol uitgespeeld. Hij wordt afgezet. Maar Congo wordt er niet per se beter van. Heeft alles te maken met buurland Rwanda. En wat daar in de jaren 90 aan de hand is. Het startpunt van de derde periode in dit verhaal. De twee grote bevolkingsgroepen in Rwanda - de Hutu's en de Tutsi's - zijn al lange tijd met elkaar in conflict. In 1994 loopt het zelfs uit op genocide. Zeker 800-duizend Tutsi's, en tienduizenden gematigde Hutu's worden in een paar maanden door extremistische Hutu's vermoord. Gewapende Tutsi's vechten terug, nemen wraak op Hutu's en grijpen uiteindelijk de macht in Rwanda. Veel Rwandezen vluchten naar Congo. Weg van het geweld dat in Rwanda geen rem meer kent. Zo'n 250-duizend Rwandezen zijn de afgelopen dagen de grens over gevlucht. Tussen die vluchtelingen zitten ook Hutu-extremisten. Zij vormen daar een nieuwe gewapende groep die we nu kennen als de FDLR. Een bedreiging voor de Tutsi's in Congo, zegt de nieuwe Tutsi-machthebber in Rwanda. Die Rwandese oorlog gaat dus de grens met Congo over. En alsof het niet ingewikkeld genoeg is, spelen er in die tijd op dezelfde plek ook de eerste en tweede Congo-oorlog Te veel om hier tot in detail uit te leggen, maar dat is dus allemaal tegelijk aan de hand. In de loop van de afgelopen 25 jaar opereren er zeker 200 verschillende gewapende groepen in Congo, dat van het ene in het andere gewapende conflict terechtkomt. Met sindsdien dus zeker 6 miljoen doden. En dan die ene groep waar ik het net over had die heet M23. Een overwegend uit Tutsi's bestaande rebellengroep. Goed georganiseerd en volgens de VN gefinancierd en geleid door de machthebbers in Rwanda. M23 zegt zelf de Tutsi-bevolking in Oost-Congo te willen beschermen tegen extremistische Hutu's. Maar da's zeker niet het hele verhaal. De groep is ook uit op wraak, macht en invloed in de regio. Sinds 2022 rukt M23 op in Congo met grof geweld. En Rwanda profiteert. Niet van rubber zoals in de tijden van Leopold of uranium in de Koude oorlog Nee, tegenwoordig gaat het over het zeldzame mineraal coltan. Zit in zo'n beetje al je apparaten. De wereldwijde vraag neemt momenteel en komende jaren toe. 60 tot 80 procent van alle coltan op aarde komt uit Congo. Waar mensen onder erbarmelijke omstandigheden dat spul uit de grond halen. Niet een staatsbedrijf met goede omstandigheden, maar geïmproviseerde, gevaarlijke mijnen. Wel een belangrijke inkomstenbron voor veel arme mensen die dan in ieder geval iets van inkomen hebben. Volwassenen en kinderen graven hier met hun handen. Loodzwaar en levensgevaarlijk werk. Niemand houdt toezicht. En voor vrouwen en kinderen extra kwetsbaar. En M23 heeft sinds vorig jaar de grootste coltanmijn ter wereld in handen. Hoewel Congo de grootste coltan-voorraden ter wereld heeft is Rwanda de grootste coltan-exporteur. Uit VN-documenten blijkt dat meerdere keren per week konvooien met kostbare grondstoffen van Congo naar Rwanda vertrekken die ze daar mixen met eigen mineralen. Die vervolgens bij ons terecht komen. En met dat geld financiert Rwanda M23 weer. I know, het is echt een clusterfuck van belangen, geschiedenis, corruptie, uitbuiting en geweld die elkaar allemaal in een houdgreep houden. En het is niet alleen coltan. De bevolking profiteert er niet of nauwelijks van dat buitenlandse bedrijven ook kostbare lithium, koper en kobalt uit de grond halen En dat gaat weer in onze windmolens elektrische auto's en zonnepanelen. Door de energietransitie neemt ook de vraag naar die grondstoffen de komende jaren waarschijnlijk alleen maar toe. Het is de paradox van Congo: hun rijkdom, is ook hun vloek. En dat brengt ons bij het nu. Miljoenenstad Goma kan ieder moment in handen vallen van de rebellen van M23. Het is inmiddels een enorme vluchtelingenstroom geworden. Wie achterblijft weet niet waar ie aan toe is. Er worden plunderingen gemeld. Dit is een oorlogsverklaring, dit is een invasie. Wat dat betreft, is er dus niets veranderd. Congo wordt leeggeplunderd en de bevolking betaalt de prijs. Ja, het is geen opbeurende video. Maar misschien wel goed om te weten. Thanks voor het kijken.

Waarom de steenrijke Democratische Republiek Congo zo arm is

De Democratische Republiek Congo is rijk aan grondstoffen zoals goud, lithium, kobalt en coltan. Veel van die stoffen worden in smartphones gebruikt. Toch is Congo één van de armste landen. Ooit was Congo gekoloniseerd door Koning Leopold II van België. Daarna volgen dictators en geweld door rebellengroepen. Ook het conflict tussen de Hutu's en de Tutsi’s in buurland Rwanda speelt een rol.

Koloniale geschiedenis, dictators en rebellengroepen

Wat zal ik eten? Dit of dit? Allebei gezond toch? Nou, ligt er maar net aan hoe je het bekijkt. Want ik wil het met je hebben over: Hoe schadelijk is landbouwgif? - Bestrijdingsmiddelen. Landbouwgif, glyfosaat, pesticiden. Pesticiden dus. Of bestrijdingsmiddelen. Want de afgelopen jaren stapelen de onderzoeken naar de gezondheidsrisico's zich op. Bestrijdingsmiddelen verspreiden zich verder dan gedacht. Een 11-jarig meisje overlijdt aan leukemie en dat zou te maken hebben met de pesticiden waar haar moeder tijdens de zwangerschap aan blootstond. Het aantal mensen met de ziekte van Parkinson stijgt snel. Dus, deze of deze? Het antwoord krijg je straks. Eerst: hoe zit het nou echt met dat gespuit? Dit is: pesticiden uitgelegd. Kijk dit appeltje. Lekker. Maar dat vinden de appelbloesemkever, fruitmot en appelschurft ook. En geloof mij, als iets daarvan op de appelboom zit is er óf helemaal geen appel om te eten, zitten er van die gaatjes in of is-ie helemaal niet te bewaren na de oogst. Een nachtmerrie voor telers. Om zulke schade te beperken en plantziektes en plagen te voorkomen grijpen tuin- en akkerbouwers dus naar bestrijdingsmiddelen. Of met weer een ander woord: gewasbeschermingsmiddelen. Zo'n beetje elke vierkante meter met gewassen wordt bespoten. En dat kan op drie manieren. Groen, microbiologisch of chemisch. Oftewel: middelen met een natuurlijke oorsprong, bacteriën of virussen, óf gif. Even een stukje geschiedenis. Na de Tweede Wereldoorlog groeit Nederland uit tot landbouwsupermacht. Daar kom je natuurlijk niet zomaar. Die opschaling had zonder bestrijdingsmiddelen nooit gekund. Maar daar was in het begin nog geen enkel toezicht op. Er werd flink met chemische middelen gespoten op het land. Zelfs ook in Amsterdam: vier weken lang, tegen een flinke rupsenplaag in de stad. Maar veel van die middelen van toen bleken hartstikke giftig te zijn. Die zijn tegenwoordig dan ook verboden. Dankzij de Bestrijdingsmiddelenwet uit 1962. En het in het leven geroepen College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden en ook de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid vindt er wat van. Met zelfs het strengste toelatingsbeleid ter wereld. Zij checken de risico's voor mens, dier en milieu. Want wat die risico's betreft onder meer Parkinson, COPD, lymfeklierkanker, leukemie, astma, hartritmestoornissen en cognitieve aandoeningen bij kinderen worden met pesticiden in verband gebracht. Ik zeg niet voor niets: in verband gebracht met al deze ziektes. Want aantonen dat het ook echt door die bestrijdingsmiddelen komt, is nog niet zo simpel. Recent gebeurde dat voor het eerst ooit in Frankrijk. Jarenlang heeft ze ervoor gestreden. En nu geeft het overheidsfonds voor pesticiden-slachtoffers haar gelijk. De leukemie van haar dochter is het directe gevolg van de blootstelling aan bestrijdings- middelen tijdens de zwangerschap. Zo'n directe link aantonen is dus ingewikkeld. Toch zijn wetenschappers over het gevaar van sommige middelen vrij zeker. Zoals paraquat, dat de EU in 2007 daarom verbood. En wel hierom. Neem de hersenziekte Parkinson. Ontdekt door James Parkinson tijdens de Industriële Revolutie in Engeland. Vooral mensen die werden blootgesteld aan zwaar vervuilde lucht zeker in de kolenmijnen, kregen de ziekte. Dat was toen. Stuk recenter dook de ziekte ook ineens heel erg op in de VS. Dit onderzoek laat zien dat in de gebieden waar in de jaren 90 veel met paraquat werd gewerkt er 25 jaar later relatief veel Parkinson-patiënten wonen. Maar ja, bewijs maar eens dat er echt een oorzaak-gevolg-relatie is. Maar er is meer. Dierproeven. Muizen kregen Parkinsonverschijnselen na het blootstellen aan paraquat. Hun substantia nigra ging eraan. Da's het gebied in de hersenen dat dopamine maakt en wat ook aftakelt als je Parkinson hebt. En onbedoeld zijn er ook mensproeven geweest. Hier zie je een drugsverslaafde man die MPTP inspoot, een soort heroïne en ongeveer meteen Parkinson kreeg. En zo zijn er meer gevallen bekend. En laat MPTP nou bijna identiek zijn qua chemische structuur aan paraquat. Voor Brussel genoeg reden om dus te zeggen: stoppen met dat spul. Maar dat betekent nog niet dat we ook echt van paraquat af zijn. Zo is Engeland nog steeds een grote producent van het spul. Zij exporteren het weer naar Brazilië, die gebruiken het volop op de akkers en zij exporteren hun gewassen dan ook weer. En weet jij altijd waar jouw eten vandaan komt? Dus best een kans dat jij alsnog paraquat binnenkrijgt, zonder het te weten. Maar deze Europese richtlijn zorgt ervoor dat er niet te veel resten op jouw eten zitten. Paraquat gebruiken we hier dus niet meer. Maar ook andere middelen die we hier nog wel spuiten, zijn omstreden. Neem een van de meest gebruikte onkruidverdelgers: glyfosaat. Onder meer gemaakt door het Amerikaanse chemieconcern Monsanto. De Amerikaanse chemiereus Monsanto moet een kankerpatiënt 290 miljoen dollar schadevergoeding betalen. Want volgens een jury in Californië is de ziekte veroorzaakt door een onkruidverdelger van Monsanto. Toch keurde de EU eind vorig jaar het middel opnieuw goed. Maar experts hebben flink wat aan te merken op de onderzoeken die de basis vormden voor de verlenging. Zij zeggen: test ook dit op de substantia nigra van muizen, net zoals bij Paraquat. Maar dat gebeurde niet. Terwijl van andere pesticiden bekend is dat ze dat gebied kunnen aantasten. Er ontbreken cruciale onderzoeksdata, zeggen die wetenschappers. En op de toelatingsprocedure valt sowieso het een en ander aan te merken, toonde Zembla aan. De wetgeving in Europa is zo dat in principe diegene die de stof produceert en die er dus geld mee verdient, dat die ook verplicht is om een dossier aan te leveren met tests. Wij van WC-Eend keuren WC-Eend. Ik vind dat die experimenten moeten worden uitgevoerd door onafhankelijke instanties zoals bijvoorbeeld in Nederland het RIVM. Die verantwoordelijkheid moet je helemaal niet bij de industrie leggen. Die hebben daar een groot commercieel belang bij. En die belangen zijn groot. Het Duitse Bayer, moederbedrijf van Monsanto, verdient jaarlijks 8 miljard euro aan de verkoop van glyfosaat. Met de recente goedkeuring van tien jaar kunnen ze dus weer 80 miljard op hun rekening bijschrijven. Zembla sprak ook deze onderzoeker die stuitte op een alarmerend onderzoek naar een bepaald type glyfosaat. Hun motoriek was ook aangetast. De fabrikant heeft de resultaten achtergehouden voor de Europese toelatingsautoriteiten. En volgens Zembla zou ook de CTGB gezondheidsrisico's verzwijgen. Recent onthulden ze ook nog dat de club volgens deze hoogleraar verkeerd testte op het kankerrisico van glyfosaat. Je kan dan inderdaad het kankerverwekkende effect niet zien, terwijl het er wel is. Check hun hele uitzending. Linkje hieronder. Oké, wat nu? Geen pesticiden meer? Nou de reden dat groente en fruit nog enigszins betaalbaar zijn, komt toch echt door het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Zonder wordt het pas echt heel duur. En uit dit onderzoek blijkt dat we zeker 20 procent van onze wereldwijde voedselvoorziening zouden verliezen als alles ineens biologisch geteeld zou worden. Natuurlijk, in een ideale wereld zouden we dat doen. Maar dat geeft ook weer heel veel praktische problemen. Voor een akkerbouwer met een normaal bedrijf zou je zomaar aan tienduizenden euro's per jaar kunnen denken. Dat gaat niet alleen over het inkomen van de boer dat vertaalt zich ook in hogere voedselprijzen. Maar dat betekent dus dat er op dit moment nog mogelijke gezondheidsrisico's kleven aan op het oog gezond voedsel. Terug naar het begin. Weet je nog, deze twee? Zeg het maar. Nou, als jij zo min mogelijk pesticiden in je lijf wil, zou ik die overslaan. Check deze lijst voor de details. Zet 'm gerust even op pauze. Verder onderzoek is nodig, en dat komt er ook. Al die ziektes die ik eerder noemde, worden in een langdurige landelijke studie onderzocht. En ook de mix van bestrijdings- middelen moet worden gecheckt. Want op dit appeltje zit meer dan één stofje. Terwijl de meeste onderzoeken maar naar één middel kijken. Eerste onderzoeksresultaten laten zien dat een cocktail aan middelen meer risico's met zich meebrengt. Conclusie? Tja, hangt ervan af welke bril je op hebt. Zolang de gezondheidsrisico's niet waterdicht bewezen zijn, kun je twee dingen zeggen. Of: better safe than sorry. Of: waarom alarm slaan als je iets niet helemaal zeker weet?

Zo giftig is jouw eten

Ons eten wordt bespoten tegen insecten. Zonder bestrijdingsmiddelen zou er niet genoeg eten zijn om iedereen te voeden en zou ons eten veel duurder worden. De laatste jaren zijn er veel onderzoeken naar wat die middelen met onze gezondheid doen. Ziektes als COPD en Parkinson worden in verband gebracht met dit soort middelen, maar aantonen dat het hierdoor komt is lastig.

Pesticiden uitgelegd

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

NOS op 3

Type videos