PO aardrijkskunde

Natuur en techniek PO

Geschiedenis PO

Sport PO

Engels PO

Taal en spelling po

Kunst PO

Mens en maatschappij PO

Rekenen PO

Nieuwsquiz banner

Het NOS Jeugdjournaal is een nieuwsprogramma van de NOS met het laatste nieuws voor kinderen van 9 t/m 12 jaar. Er is dagelijks een ochtenduitzending.

Jeugdjournaal

Het laatste nieuws van NOS Jeugdjournaal

Test je kennis over het nieuws van de week

Nieuwsquiz over oud en nieuw, het kinderwoord van 2024 en 3FM Serious Request

Metabolisme is geen enge sekte, maar eigenlijk gewoon een heel mooi woord voor je ‘stofwisseling’, het proces waarbij alles wat jij eet wordt omgezet in energie voor je lichaam. Belangrijk hierbij zijn ‘enzymen’, want die houden de stofwisseling op gang. Bij een metabole ziekte zit er een fout in het gen dat je enzymen aanmaakt. Hierdoor kunnen schadelijke stoffen zich ophopen, en dat zorgt voor een hoop ellende. Elke dag wordt er in Nederland een kind geboren met een metabole ziekte. Metabole ziektes zijn erfelijk, maar de ouders weten vaak niet dat ze drager zijn. Met een hielprik worden sommige ziektes meteen herkend. Maar vaker is het wachten op de symptomen. Zo kan een kind bijvoorbeeld achteruitgaan in de ontwikkeling: eerst nog kunnen lopen, en daarna niet meer. Ook verstandelijke beperkingen kunnen voorkomen, groeiachterstanden en orgaanfalen. Metabole ziektes zijn nog niet te genezen. Behandeling bestaat vooral uit het verminderen van klachten en het vertragen van de ziekte. Er zijn meer dan 1900 verschillende varianten, dus er is nog veel onderzoek nodig voor we metabole ziektes kunnen genezen of misschien zelfs voorkomen.

Wat zijn metabole ziektes?

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Je stofwisseling zorgt ervoor dat alles wat je eet wordt omgezet in energie. Als je een metabole ziekte hebt, gaat er iets mis bij dit proces. Je kunt daardoor erg ziek worden. Er zijn bijna 2000 verschillende varianten, dus er is nog veel onderzoek nodig voor we metabole ziektes kunnen genezen.

Clipphanger

Standbeelden van de dictator Assad gaan omver. De beelden van Assad moesten mensen duidelijk maken dat hij de baas was in Syrië en niemand anders. Maar nu verandert dat. Op straat zijn duizenden mensen blij dat de gewelddadige dictator weg is. Bashar al-Assad was 24 jaar lang de baas in Syrië. Daarvoor was zijn vader de leider Hafiz al-Assad. Zo was de familie Assad meer dan vijftig jaar aan de macht in het land. Assad was een dictator. Hij onderdrukte de bevolking en liet duizenden tegenstanders in de gevangenis zetten of zelfs doden. Al jaren is in Syrië een burgeroorlog bezig. Het Syrische leger van Assad bombardeerde hele steden in puin. Mensen hadden het daardoor erg zwaar. Miljoenen Syriërs vluchtten hun land uit, ook naar Nederland. En de familie Assad bleef steeds aan de macht en leefde al die tijd in grote rijkdom. Jarenlang kreeg de regering en het leger van Assad hulp van andere landen, van Iran en Rusland. Maar die landen gaven de laatste tijd steeds minder hulp bijvoorbeeld omdat Rusland te druk is met hun eigen oorlog in Oekraïne. Daardoor werd Assad steeds zwakker en gewapende tegenstanders van hem die wisten dat. Die gewapende groepen veroverden steeds meer gebied in Syrië. En nu ook de hoofdstad Damascus. De gewapende groepen hebben nu de macht in Syrië. Inmiddels zijn ook mensen het paleis van Assad binnengegaan. Zelf is hij daar niet meer. Het is onbekend waar Assad nu wel is. Journalist Zainab Hammoud weet veel over Syrië. Ook zij ziet blije mensen in dat land. Zij hebben jarenlang geleden onder president Assad. Hij was heel hard. De mensen mochten geen kritiek op hem hebben. Dan kregen ze zware straffen. Dus nu hij weg is, zijn ze heel logisch blij. Maar, zegt ze, er zijn ook zorgen bij Syriërs over de toekomst. Want president Assad is verslagen door veel verschillende groepen. En die moeten eigenlijk samen het land gaan regeren. En de vraag is of dat gaat lukken. Als het niet lukt, dan kan het zomaar gebeuren dat de oorlog weer opnieuw begint. Maar voor nu denken heel veel mensen dat het in ieder geval niet veel erger kan worden dan toen president Assad de baas was. Veel gevluchte Syriërs willen na jaren weer terug naar huis. Ze hopen dat er eindelijk vrede komt in hun land.

Wie is Bashar al-Assad?

24 jaar lang was Bashar al-Assad de baas van Syrië. Begin december 2024 is hij uit zijn eigen land weggejaagd. De Syriërs zijn blij, want Assad was een dictator: iedereen moest doen wat hij wilde.

De gevluchte dictator van Syrië

Quiz uw eeuw ieuw

Aanstekelijke liedjes die helpen bij het leren van niet-klankzuivere woorden. Zing lekker mee en test je kennis in de quizzen!

Letterliedjes

Letters leren met Letterjungle

Bij woorden zoals leeuw en kieuw komt er een u bij. Maar bij woorden zoals ruw en duw is één u genoeg. Oefen woorden met uw, eeuw en ieuw in de quiz. Klik op de afbeelding om de quiz te starten. 

Quiz over woorden met uw, eeuw en ieuw

Wanneer schrijf je uw, eeuw en ieuw?

Nieuw voor primair onderwijs

VO biologie

VO aardrijkskunde

VO geschiedenis

VO Nederlands

Economie VO

Mens en maatschappij VO

Engels VO

VO wiskunde

VO kunst

Dit is een strijder van de islamitische rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham (HTS). En dit is een foto van de Syrische dictator Bashar Al-Assad. ‘...het plotselinge offensief van die rebellen, die ook een groot deel van de stad Aleppo in handen hebben.’ De afgelopen jaren hoorde je weinig over de burgeroorlog in Syrië. Sinds 2020 heeft dictator Assad het grootste deel van Syrië in handen.
Maar nu valt HTS plots aan en ze veroveren dit belangrijke gebied. Wie is deze islamitische rebellengroep? En hoe konden ze zo snel terrein veroveren?
Eerst even terug naar het Syrië van 2011. HTS bestaat nog niet en dictator Bashar al-Assad heeft de macht over vrijwel het hele land. Hij is de opvolger van zijn vader. Hafiz Assad. De familie regeert al meer dan vijftig jaar met harde hand. Maar mensen zijn de corruptie, werkloosheid en onderdrukking spuugzat. Deze massale protesten worden keihard neergeslagen. ‘Nog steeds schiet het regeringsleger in Syrië op vreedzame demonstranten.’ En neergeslagen is eigenlijk een understatement. ‘Martelen, vermoorden en verkrachten van burgers en de Syrische regering draagt daarvoor de verantwoordelijkheid.’ Het loopt uit op een gigantische burgeroorlog, waarbij Assads leger en verschillende strijdgroepen tegen elkaar vechten. Niets in Syrië is wat het lijkt. Rebellen, terroristen, regeringssoldaten, het zijn labels die wij er van een grote afstand opplakken. Maar als je dichterbij komt, zie je dat het conflict nog ingewikkelder is dan je al vermoedde. 
Andere landen, zoals de VS, Turkije en Iran, mengen zich ook in de strijd. Hoor je zo meer over. Jarenlang wisselt de machtsverdeling in het land. Van sommige groepen heb je misschien gehoord zoals IS, die een islamitische staat wil stichten en rond 2016 grote delen overneemt. In maart 2020 komt er dus een einde aan de grootste gevechten. De oorlog is niet voorbij, maar deze kaart verandert sindsdien nauwelijks.
Tot nu. ‘Na hevige gevechten in Hama zijn strijders erin geslaagd om deze stad in te nemen.’ Een plotselinge aanval van de islamitische rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham. Wat Organisatie voor de bevrijding van de Levant betekent. Hun belangrijkste doel: het regime van Assad omverwerpen. Dit is de leider Abu Mohammad Al-Jolani. Tot 2016 hoorde hij bij de Syrische tak van Al-Qaida. Je weet wel, de terreurorganisatie van Osama bin Laden, het brein achter deze aanslag. Veel landen zien HTS dan ook als terroristische organisatie. Maar zij doen hun best om van dat stempel af te komen. Ze verbreken de banden met Al-Qaida en hun macht groeit. Vooral in dit gebied. Jarenlang bereiden ze zich vanuit hier voor op een nieuwe oorlog, wachtend op het juiste moment. En dat juiste moment blijkt nu. Waarom? Nou, dat heeft veel te maken met de rol van andere landen. En dat zijn er nogal wat. Dus we kijken alleen naar de belangrijkste voor nu. Eerst Rusland. Dat staat aan de kant van Assad en helpt met onder meer wapens en luchtaanvallen in Syrië.
Maar Rusland is momenteel vooral bezig met de oorlog in Oekraïne. Andere bondgenoten van Assad, zoals Iran en de strijdgroep Hezbollah in Libanon, zijn in gevecht met Israël nu het geweld tussen hen weer is opgelaaid. Daardoor is met name Hezbollah verzwakt. Kortom, al die oorlogen waar je de laatste tijd zoveel over hoort, hebben ook invloed op Syrië. Assad staat daardoor minder sterk en HTS grijpt daarom nu hun kans.

Zij grijpen de macht in Syrië

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

De Islamitische rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham (HTS) valt plotseling aan in november 2024 na een relatief rustige periode van vier jaar in de burgeroorlog in Syrië. Binnen een paar dagen nemen ze grote delen van Syrië in en werpen ze het regime van dictator Bashar al-Assad omver.

Islamitische rebellengroep Hayat Tahrir al-Sham werpt regime Assad omver

Wat zal ik eten? Dit of dit? Allebei gezond toch? Nou, ligt er maar net aan hoe je het bekijkt. Want ik wil het met je hebben over: Hoe schadelijk is landbouwgif? - Bestrijdingsmiddelen. Landbouwgif, glyfosaat, pesticiden. Pesticiden dus. Of bestrijdingsmiddelen. Want de afgelopen jaren stapelen de onderzoeken naar de gezondheidsrisico's zich op. Bestrijdingsmiddelen verspreiden zich verder dan gedacht. Een 11-jarig meisje overlijdt aan leukemie en dat zou te maken hebben met de pesticiden waar haar moeder tijdens de zwangerschap aan blootstond. Het aantal mensen met de ziekte van Parkinson stijgt snel. Dus, deze of deze? Het antwoord krijg je straks. Eerst: hoe zit het nou echt met dat gespuit? Dit is: pesticiden uitgelegd. Kijk dit appeltje. Lekker. Maar dat vinden de appelbloesemkever, fruitmot en appelschurft ook. En geloof mij, als iets daarvan op de appelboom zit is er óf helemaal geen appel om te eten, zitten er van die gaatjes in of is-ie helemaal niet te bewaren na de oogst. Een nachtmerrie voor telers. Om zulke schade te beperken en plantziektes en plagen te voorkomen grijpen tuin- en akkerbouwers dus naar bestrijdingsmiddelen. Of met weer een ander woord: gewasbeschermingsmiddelen. Zo'n beetje elke vierkante meter met gewassen wordt bespoten. En dat kan op drie manieren. Groen, microbiologisch of chemisch. Oftewel: middelen met een natuurlijke oorsprong, bacteriën of virussen, óf gif. Even een stukje geschiedenis. Na de Tweede Wereldoorlog groeit Nederland uit tot landbouwsupermacht. Daar kom je natuurlijk niet zomaar. Die opschaling had zonder bestrijdingsmiddelen nooit gekund. Maar daar was in het begin nog geen enkel toezicht op. Er werd flink met chemische middelen gespoten op het land. Zelfs ook in Amsterdam: vier weken lang, tegen een flinke rupsenplaag in de stad. Maar veel van die middelen van toen bleken hartstikke giftig te zijn. Die zijn tegenwoordig dan ook verboden. Dankzij de Bestrijdingsmiddelenwet uit 1962. En het in het leven geroepen College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen en Biociden en ook de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid vindt er wat van. Met zelfs het strengste toelatingsbeleid ter wereld. Zij checken de risico's voor mens, dier en milieu. Want wat die risico's betreft onder meer Parkinson, COPD, lymfeklierkanker, leukemie, astma, hartritmestoornissen en cognitieve aandoeningen bij kinderen worden met pesticiden in verband gebracht. Ik zeg niet voor niets: in verband gebracht met al deze ziektes. Want aantonen dat het ook echt door die bestrijdingsmiddelen komt, is nog niet zo simpel. Recent gebeurde dat voor het eerst ooit in Frankrijk. Jarenlang heeft ze ervoor gestreden. En nu geeft het overheidsfonds voor pesticiden-slachtoffers haar gelijk. De leukemie van haar dochter is het directe gevolg van de blootstelling aan bestrijdings- middelen tijdens de zwangerschap. Zo'n directe link aantonen is dus ingewikkeld. Toch zijn wetenschappers over het gevaar van sommige middelen vrij zeker. Zoals paraquat, dat de EU in 2007 daarom verbood. En wel hierom. Neem de hersenziekte Parkinson. Ontdekt door James Parkinson tijdens de Industriële Revolutie in Engeland. Vooral mensen die werden blootgesteld aan zwaar vervuilde lucht zeker in de kolenmijnen, kregen de ziekte. Dat was toen. Stuk recenter dook de ziekte ook ineens heel erg op in de VS. Dit onderzoek laat zien dat in de gebieden waar in de jaren 90 veel met paraquat werd gewerkt er 25 jaar later relatief veel Parkinson-patiënten wonen. Maar ja, bewijs maar eens dat er echt een oorzaak-gevolg-relatie is. Maar er is meer. Dierproeven. Muizen kregen Parkinsonverschijnselen na het blootstellen aan paraquat. Hun substantia nigra ging eraan. Da's het gebied in de hersenen dat dopamine maakt en wat ook aftakelt als je Parkinson hebt. En onbedoeld zijn er ook mensproeven geweest. Hier zie je een drugsverslaafde man die MPTP inspoot, een soort heroïne en ongeveer meteen Parkinson kreeg. En zo zijn er meer gevallen bekend. En laat MPTP nou bijna identiek zijn qua chemische structuur aan paraquat. Voor Brussel genoeg reden om dus te zeggen: stoppen met dat spul. Maar dat betekent nog niet dat we ook echt van paraquat af zijn. Zo is Engeland nog steeds een grote producent van het spul. Zij exporteren het weer naar Brazilië, die gebruiken het volop op de akkers en zij exporteren hun gewassen dan ook weer. En weet jij altijd waar jouw eten vandaan komt? Dus best een kans dat jij alsnog paraquat binnenkrijgt, zonder het te weten. Maar deze Europese richtlijn zorgt ervoor dat er niet te veel resten op jouw eten zitten. Paraquat gebruiken we hier dus niet meer. Maar ook andere middelen die we hier nog wel spuiten, zijn omstreden. Neem een van de meest gebruikte onkruidverdelgers: glyfosaat. Onder meer gemaakt door het Amerikaanse chemieconcern Monsanto. De Amerikaanse chemiereus Monsanto moet een kankerpatiënt 290 miljoen dollar schadevergoeding betalen. Want volgens een jury in Californië is de ziekte veroorzaakt door een onkruidverdelger van Monsanto. Toch keurde de EU eind vorig jaar het middel opnieuw goed. Maar experts hebben flink wat aan te merken op de onderzoeken die de basis vormden voor de verlenging. Zij zeggen: test ook dit op de substantia nigra van muizen, net zoals bij Paraquat. Maar dat gebeurde niet. Terwijl van andere pesticiden bekend is dat ze dat gebied kunnen aantasten. Er ontbreken cruciale onderzoeksdata, zeggen die wetenschappers. En op de toelatingsprocedure valt sowieso het een en ander aan te merken, toonde Zembla aan. De wetgeving in Europa is zo dat in principe diegene die de stof produceert en die er dus geld mee verdient, dat die ook verplicht is om een dossier aan te leveren met tests. Wij van WC-Eend keuren WC-Eend. Ik vind dat die experimenten moeten worden uitgevoerd door onafhankelijke instanties zoals bijvoorbeeld in Nederland het RIVM. Die verantwoordelijkheid moet je helemaal niet bij de industrie leggen. Die hebben daar een groot commercieel belang bij. En die belangen zijn groot. Het Duitse Bayer, moederbedrijf van Monsanto, verdient jaarlijks 8 miljard euro aan de verkoop van glyfosaat. Met de recente goedkeuring van tien jaar kunnen ze dus weer 80 miljard op hun rekening bijschrijven. Zembla sprak ook deze onderzoeker die stuitte op een alarmerend onderzoek naar een bepaald type glyfosaat. Hun motoriek was ook aangetast. De fabrikant heeft de resultaten achtergehouden voor de Europese toelatingsautoriteiten. En volgens Zembla zou ook de CTGB gezondheidsrisico's verzwijgen. Recent onthulden ze ook nog dat de club volgens deze hoogleraar verkeerd testte op het kankerrisico van glyfosaat. Je kan dan inderdaad het kankerverwekkende effect niet zien, terwijl het er wel is. Check hun hele uitzending. Linkje hieronder. Oké, wat nu? Geen pesticiden meer? Nou de reden dat groente en fruit nog enigszins betaalbaar zijn, komt toch echt door het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Zonder wordt het pas echt heel duur. En uit dit onderzoek blijkt dat we zeker 20 procent van onze wereldwijde voedselvoorziening zouden verliezen als alles ineens biologisch geteeld zou worden. Natuurlijk, in een ideale wereld zouden we dat doen. Maar dat geeft ook weer heel veel praktische problemen. Voor een akkerbouwer met een normaal bedrijf zou je zomaar aan tienduizenden euro's per jaar kunnen denken. Dat gaat niet alleen over het inkomen van de boer dat vertaalt zich ook in hogere voedselprijzen. Maar dat betekent dus dat er op dit moment nog mogelijke gezondheidsrisico's kleven aan op het oog gezond voedsel. Terug naar het begin. Weet je nog, deze twee? Zeg het maar. Nou, als jij zo min mogelijk pesticiden in je lijf wil, zou ik die overslaan. Check deze lijst voor de details. Zet 'm gerust even op pauze. Verder onderzoek is nodig, en dat komt er ook. Al die ziektes die ik eerder noemde, worden in een langdurige landelijke studie onderzocht. En ook de mix van bestrijdings- middelen moet worden gecheckt. Want op dit appeltje zit meer dan één stofje. Terwijl de meeste onderzoeken maar naar één middel kijken. Eerste onderzoeksresultaten laten zien dat een cocktail aan middelen meer risico's met zich meebrengt. Conclusie? Tja, hangt ervan af welke bril je op hebt. Zolang de gezondheidsrisico's niet waterdicht bewezen zijn, kun je twee dingen zeggen. Of: better safe than sorry. Of: waarom alarm slaan als je iets niet helemaal zeker weet?

Zo giftig is jouw eten

Ons eten wordt bespoten tegen insecten. Zonder bestrijdingsmiddelen zou er niet genoeg eten zijn om iedereen te voeden en zou ons eten veel duurder worden. De laatste jaren zijn er veel onderzoeken naar wat die middelen met onze gezondheid doen. Ziektes als COPD en Parkinson worden in verband gebracht met dit soort middelen, maar aantonen dat het hierdoor komt is lastig.

Pesticiden uitgelegd

In 1874 wordt in een paleis in Engeland de kleine Winston Churchill geboren. Hij heeft niet zo’n fijne jeugd. Van zijn ouders krijgt-ie weinig liefde en op school wordt hij ook nog eens gepest. Hij interesseert zich alleen voor geschiedenis en literatuur. Da’s toevallig want in allebei de vakken maakt-ie een mooie carrière. De jonge Churchill gaat het leger in en reist als oorlogsjournalist de wereld over, van Cuba naar India en Zuid-Afrika. Daar wordt hij gevangengenomen, maar hij weet nogal spectaculair te ontsnappen. Churchill komt thuis als een bekende Brit en gaat de politiek in. Daarna is hij de grote baas op verschillende ministeries, schrijft dikke boeken, houdt van katten, schildert, krijgt 5 kinderen en rookt en drinkt zich ook helemaal suf. Wat een leven! Tijd voor een nieuw boek, over zichzelf. In het oorlogsjaar 1940 wordt Churchill premier. Hij houdt meteen een indrukwekkende toespraak. Met “bloed, zweet en tranen” en wat slimmigheden sleept hij de Britten door de Tweede Wereldoorlog. Zo krijgt hij zelf een ereplek in de geschiedenisboeken, en dan pakt hij in 1953 ook nog een keer de Nobelprijs voor de literatuur. Dat hadden die pestkoppen vast niet verwacht…

Wie was Churchill?

Als premier sleept Winston Churchill de Britten door de Tweede Wereldoorlog. Hij begint zijn carrière als oorlogsjournalist in het leger. Daarna gaat hij de politiek in, en verder schildert, schrijft en rookt hij veel.

Waarom leven Palestijnen in vluchtelingenkampen?

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

NPO Kennis

Veel Palestijnse vluchtelingen wonen al hun hele leven in vluchtelingenkampen, verspreid over Libanon, Syrië, Jordanië, Gaza en de Westelijke Jordaanoever. Aan het door de VN in 1948 vastgestelde ‘recht op terugkeer’ is tot op de dag van vandaag geen gehoor gegeven. Hierdoor is het leven in een vluchtelingenkamp voor meer dan 1,5 miljoen Palestijnen al meer dan 75 jaar dagelijkse realiteit.

Op de vlucht sinds 1948

Nieuw voor voortgezet onderwijs

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Schooltv

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!