PO aardrijkskunde

Natuur en techniek PO

Geschiedenis PO

Sport PO

Engels PO

Taal en spelling po

Kunst PO

Mens en maatschappij PO

Rekenen PO

Jeugdjournaal maandag 13 januari

Het NOS Jeugdjournaal is een nieuwsprogramma van de NOS met het laatste nieuws voor kinderen van 9 t/m 12 jaar. Er is dagelijks een ochtenduitzending.

Jeugdjournaal

Het laatste nieuws van NOS Jeugdjournaal

Het ochtendjournaal van maandag 13 januari. Met nieuws over de branden in Los Angeles, de Kinderboekenweek en over verjaardagen.

Nieuws over de bosbranden in LA en de Kinderboekenweek

Er zijn wel 700 verschillende soorten mos in Nederland. En voor elke soort een punt in de SoortSafari app! Hoeveel punten weten Janouk en Bram bij elkaar te verzamelen.

Op zoek naar mos | SoortSafari

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Het Klokhuis

Er zijn wel 700 verschillende soorten mos in Nederland. En voor elke soort een punt in de SoortSafari app! Hoeveel punten weten Janouk en Bram bij elkaar te verzamelen?

Klokhuis SoortSafari

Op zoek naar mos

Nieuwsquiz week 2

Deze week in het nieuws: Nederlandse snack, Donald Trump, best bekeken film in Nederland, beste game ooit gemaakt, en de Elfstedentocht .

Test je kennis over het nieuws van de week

Nieuwsquiz over snacks, Trump, films, games en de Elfstedentocht

Ja, je gaat naar buiten en je hebt er eigenlijk altijd mee te maken. Of je nu fietst, skate, wandelt of autorijdt. Kilometer na kilometer, je gaat bijna altijd over bestrating. Je staat er misschien niet zo vaak bij stil maar al die stenen die je hier ziet zijn daar allemaal door mensen neergelegd. We zijn hier nu in Alphen aan den Rijn waar stratenmakers meer dan 27.000 vierkante meter moeten bestraten. Dit hier is ongeveer 1 vierkante meter. Dus dit keer 27.000, omgerekend ongeveer vier voetbalvelden dus ik ga een even checken hoe ze dat eigenlijk doen. Voordat je straten gaat leggen is het wel handig om eerst een ontwerp te maken en dat zien we hier. Ja. Hier hangt het hele ontwerp, qua riolering en straatwerk. En wat zien we hier allemaal? We zien hier alle rioolleidingen die we ingegraven hebben en het straatwerk. En met name ook de parkeervakken. En wat is dit dan bijvoorbeeld? Dat is nou de straatkolk, dus niet de put. Superhandig dat je dit hebt, maar hoe weet je dan op de bouwplaats zelf waar je moet graven en hoe diep? Nou, Maarten staat buiten op de locatie, daar gaan we nu naartoe. Dan laat hij het zien. -Is goed. Maarten, sorry dat ik stoor, maar jij bent uitzetter. Wat houdt dat precies in? Ik zet de lijntjes uit voor de jongens buiten zodat ze precies weten waar ze wat moeten maken. En dat doe ik met behulp van dit gps-station. Die staat in verbinding met heel veel satellieten. Dit is eigenlijk een soort navigatiesysteem net als in de auto, maar dan nog beter. Precies. De tekening die je hebt gezien in de keet heb ik hier ook in dit apparaat staan. En daarop zie ik mezelf en het punt wat ik wil uitzetten. Dus zowel de machinisten van de graafmachines als de stratenmakers weten dankzij jou, de uitzetter hoe en waar de stenen moeten komen. De bestrating hebben jullie hier dus weggehaald. Leg je hier dan gewoon weer nieuwe stenen overheen? Nee, nee. Vroeger lag alles op het zand maar nu maken we alles op een gefundeerde ondergrond. We hebben een funderingsopbouw van gebroken puin en zand. En dit is dat puin, stenen en zo? -Ja. Dit is gewoon gemalen puin. Oké. En dit hebben jullie geplaatst, zodat het niet verzakt? Exact. We proberen een plaat te maken wat draagkracht heeft. Zodat de weg niet verzakt. Inderdaad. En is het dan klaar? Nee. Uiteindelijk wordt dit natuurlijk heel goed gedicht. Met een trilplaat. Zodanig dat het echt een plakkaat is. Straatzand erop, dat maken we overal netjes gelijk en dan komen de stenen erop en die gaan we weer machinaal leggen. We zijn hier bezig met het straten van de parkeervakken. Tussen elk parkeervak is een markeerlijn. Die zijn de oppermannen er handmatig in aan 't leggen en de stratenmaker. Dat is een vast duo. De opperman zorgt dat de straatstenen in de buurt zijn van de stratenmaker om ze neer te leggen zodat hij ontlast wordt en niet te veel hoeft te pakken. En dat gaat met de hand, maar ik zie ook een machine. Klopt. Dit zijn de machinale pakketten, die gaan we met de klem erin leggen. Maar die vierkantjes, ook die zwarte strook dat moet allemaal nog steeds met de hand. Ja, nog steeds handmatig. De parkeeraanduiding tussen de parkeervakken. Dat kan niet anders dan handmatig. En ook de stukjes opvullen. Je komt qua maat niet altijd even goed uit dus dan moet je dat pas maken. Maar al met al, als je het zo ziet is toch even een mooi stenen tapijt. -Absoluut, dat vind ik ook. Toon. -Hee, goeiemiddag. Jij bent stratenmaker van beroep. -Dat klopt. Hoe vind jij je werk? -Ik heb het heel erg naar m'n zin. Zeker weten. Ja? Ja, zeker. En wat maakt het zo leuk? Ja, je ziet wat je doet. Je bent lekker buiten bezig en aan het eind van de dag heb je een mooi stukje werk geleverd. Dus trots? Zeker! (luid gekerm) Oeaaaah! Vroeger versleepten jullie de stenen zo. Dit is toch niet te doen, man! Nee, zeker niet. Daarom doen we dat ook niet meer zo. We lopen even naar Sjaak. Ja. Dus tegenwoordig gaat het zo? Ja. Tegenwoordig doen we het machinaal. Je ziet, dat scheelt een hoop ruggen. Ja, precies. Dat is wel een stukje beter. Ja. Ja! Dat is de roterende laser. Wat je hiermee kunt doen, de elementen die je neerlegt bijvoorbeeld stoepranden, dat je die op hoogte kunt stellen. En ik kijk nu even of die jongens dat goed op hoogte hebben gedaan. Laten we het hopen. En als je dan een piepje hoort, dan is het goed. (gepiep) Is goed, toch? Ja, goed, inderdaad. Gelukkig.

Hoe leggen stratenmakers een straat?

Als is bepaald waar een straat moet komen te liggen en de gefundeerde ondergrond er ligt, is het tijd om de stenen te plaatsen. Het grootste deel wordt met een machine op de juiste plek gelegd. De details, zoals de randen bij parkeervakken, worden met de hand gedaan door stratenmakers.

Straatstenen leggen met machines en mensen

Nieuw voor primair onderwijs

VO biologie

VO aardrijkskunde

VO geschiedenis

VO Nederlands

Economie VO

Mens en maatschappij VO

Engels VO

VO wiskunde

VO kunst

Ik zweer trouw aan de constitutie, voorts dat ik alle voor de republiek Indonesia geldende regelingen, steeds zal onderhouden. Dat ik land, volk en staat vertrouwelijk zal dienen en dat ik alle verplichtingen die de republiek mij oplegt getrouw zal vervullen zoals een goed staatshoofd doet. Dit is Soekarno. Hij is vanaf 1949 de eerste president van de onafhankelijke Republiek Indonesië. Die vrijheid is zwaar bevochten. Want Nederland, dat veel geld verdient aan het land, wil haar kolonie niet zomaar opgeven. Waarom niet? En hoe is die onafhankelijkheid tot stand gekomen? Laten we even terugspoelen.  Dit is een kaart van Indonesië. Het is een enorm eilandenrijk, helemaal aan de andere kant van de wereld. Het land is een paar honderd jaar geleden erg in trek bij Europeanen die op zoek zijn naar handelswaar. De eilanden zijn erg vruchtbaar en er groeien dan ook kostbare gewassen en specerijen. Zoals koffie, peper en nootmuskaat. In 1602 zet de Nederlandse handelsmaatschappij, de VOC, de Vereenigde Oostindische Compagnie, voet aan wal in het land. De handelslieden van de VOC worden steenrijk van de handel in deze producten. Maar dit gaat wel ten koste van de Indonesiërs. Mensen worden tot slaaf gemaakt en gedwongen om mee te werken aan de productie van grondstoffen en specerijen. De VOC heeft het alleenrecht, ook wel ‘monopolie’ op de handel in Azië afgedwongen. Voortaan mogen de Aziaten alleen nog maar handeldrijven met de VOC. Wie zich daar niet aan houdt, wordt bestraft. Zo organiseert koopman Jan Pieterszoon Coen een strafexpeditie naar het eiland Banda als hij hoort dat zij met anderen handeldrijven. Hij laat tien tot vijftienduizend inwoners van Banda vermoorden. Het is een bloedbad! In 1799 gaat de VOC failliet en neemt de Nederlandse staat de macht over. Het land wordt dan een echte kolonie, met de naam Nederlands-Indië. De Nederlandse staat is maar wat trots op haar ‘wereldrijk’. Tienduizenden Nederlanders vestigen zich er. En al zijn zij een kleine groep in vergelijking tot de Indonesiërs, ze hebben wel de hoogste posities in bedrijven, het leger en in het bestuur. Huidskleur speelt een grote rol. Hoe lichter, hoe meer aanzien. De slavernij wordt afgeschaft, maar de uitbuiting gaat wel door. De Indonesiërs, en dan met name de Javanen, worden gedwongen op één vijfde van hun land gewassen te verbouwen voor Nederland. De opbrengsten daarvan moeten ze afstaan. Dit heet het ‘Cultuurstelstel’. Cultuur betekent gewassen.De Nederlandse staat wordt hier enorm rijk van, maar de Indonesiërs lijden honger en leven in armoede. 
In de loop der tijd komt er steeds meer opstand en kritiek tegen de uitbuiting. Zo schrijft de Nederlander Edouard Douwes Dekker, oftewel Multatuli het boek de Max Havelaar, waarin hij kritisch is over het koloniale bewind en de Koning van Nederland waarschuwt. Aan U vraag ik met vertrouwen of het uw keizerlijke wil is dat de Havelaars wordt bespat met den modder van slijmeringen en droogstoppels. En dat daar ginds Uwe meer dan dertig miljoenen onderdanen worden mishandeld en uitgezogen in Uwen naam. Ook in Indonesië zelf is kritiek. De roep klinkt om onafhankelijkheid. Een eigen natie voor het eigen volk. Dit heet nationalisme. Een bekende nationalist is Soekarno. Maar het Nederlandse gezag moet niks van de onafhankelijkheid weten en houdt de touwtjes stevig in handen. 1942, tijdens de Tweede Wereldoorlog, valt het Japanse leger Nederlands-Indië binnen. De Japanners nemen de macht over van de Nederlanders. Het Indonesische volk ontvangt de Japanners met open armen. Eindelijk zijn ze bevrijd van Nederland. Toen ze het land binnenvielen, hadden ze één slogan: Azië voor de Aziaten en Javanen zijn natuurlijk Aziaten. Dat ten eerste. En ze hebben het beloofd: in de toekomst word je zelfstandig. Dus die waren blij. Die waren direct aan de kant van de Japanners. Maar in de jaren daarna blijkt het gezag van Japan niet wat de Indonesiërs verwacht hadden. Nederlanders worden opgesloten in Jappenkampen en Indo’s - Indonesiërs  met 1 Nederlandse ouder – worden onderdrukt. En miljoenen Indonesische mannen worden gedwongen te werk gesteld. Duizenden mensen komen hierbij om het leven. Na drie jaar oorlog, geeft Japan zich in augustus 1945 over. In het machtsvacuüm dat er ontstaat, zien de nationalisten hun kans. Nederland is zwak en gebroken na vijf jaar oorlog. De nationalisten Soekarno en Hatta roepen de onafhankelijkheid uit. ‘Merdeka’ roept het volk. Vrijheid. Maar de Nederlandse regering accepteert de onafhankelijkheid niet en wil haar kolonie behouden. Het is een enorme bron van inkomsten en het is immers onderdeel van Nederland! 
Veel Indonesiërs sluiten zich aan bij de nationalisten. Ze zijn het zat om te worden uitgebuit door Nederland. Er breekt een chaotische, bloedige periode aan waarin Indonesische jongeren jacht maken op iedereen die niet volledig van Indonesische afkomst is. Deze periode staat bekend als de Bersiap. Japanners vertrokken, dus richtten we ons op de Nederlanders. Had u wapens? Waar vocht u mee? Alle volwassenen kregen een zwaard, een machete en een bamboe speer. Een scherpe speer van geslepen bamboe. Alles wat maar naar Nederlanders rook kreeg een pak slaag. De Indonesische jongeren waren in die tijd heel erg haatdragend. Wat ik vroeger meemaakte... ik werd voor hond uitgemaakt. Ik mocht niet in de Bragastraat komen. Ik mocht niets. Het was wraak nemen. Nederlanders hebben ons 350 jaar lang onderdrukt. Hoeveel rijkdom hebben ze in die periode van ons afgepakt? Om het gezag te herstellen en de mensen te ‘bevrijden’ van de onafhankelijkheidsstrijders, stuurt de Nederlandse regering vanaf 1947 tienduizenden soldaten.  Het enige wat we wilden was die mensen bevrijden, voor de rest wisten we niks. We wisten helemaal niks over Indië, we gingen er maar naartoe. Nederland noemt deze militaire missie verhullend de ‘politionele acties’. Maar het is eigenlijk gewoon een oorlog. We noemen deze gebeurtenis nu de ‘Indonesische onafhankelijkheidsoorlog’. Het kost aan zeker honderdduizend Indonesiërs en vijfduizend Nederlanders het leven. Over en weer worden er oorlogsmisdaden gepleegd. De jongens met hun bamboestokken, die komen op je afstormen? Ja, die kwamen zo met een gil van ‘Merdeka!’ met een hele hoop herrie, een hele hoop toestanden. Ja, wat moet je? Je gaat op die 100 meter niet schieten. En wanneer ga je wel schieten? Als ze dichterbij komen. Maar er is heel weinig geschoten, want ze waren al gestopt omdat ze die artillerie gekregen hadden. Waren er al veel doden en gewonden aan hun kant denk ik. Maar dat is een hele ongelijke strijd! Ja dat was dus waar je heel dikwijls mee te doen had. Daardoor gingen wij ons weleens afvragen: wat doen wij hier? De internationale druk neemt toe. Veel landen zijn kritisch op het geweld van het Nederlandse leger. Overal in de wereld verklaren voormalige koloniën zich onafhankelijk. Het moet afgelopen zijn met het kolonialisme. Nederland moet Indonesië erkennen. De Verenigde Naties roept Nederland op de strijd te stoppen. Uiteindelijk geeft Nederland toe en trekken de militairen zich eind 1949 terug. Koningin Juliana erkent de onafhankelijkheid van Indonesië. En Soekarno wordt verkozen tot de eerste President. Ook al is Indonesië nu onafhankelijk, Nederland is vandaag de dag nog steeds verbonden met Indonesië. Zo wonen er veel mensen van Indonesische afkomst in Nederland. En ook in Indonesië vind je veel terug van de lange, gezamenlijke geschiedenis. Dat maakt dat Nederland zowel een beladen als een goede band heeft met het land.

Indonesië

Wat leidde tot de Eerste Wereldoorlog? Wat is er gebeurd tijdens de Cubacrisis en waarom stond er een grensmuur middenin Berlijn? In FF terugspoelen kijken we terug naar het verleden. Wat is er gebeurd en wat zijn de gevolgen?

FF terugspoelen

Vanaf het einde van de 18e eeuw is Indonesië gekoloniseerd door Nederland en heet het Nederlands-Indië. Nederland gebruikt het land voor de kostbare grondstoffen en producten. Als na de Tweede Wereldoorlog de Indonesische nationalisten Soekarno en Hatta de onafhankelijkheid uitroepen en het verliezen van de waardevolle kolonie op het spel staat, breekt een bloedige oorlog uit.

Hoe werd Indonesië onafhankelijk?

In de geschiedenis gaan er voortdurend volkeren met elkaar op de vuist - of erger. Na de Tweede Wereldoorlog volgt een periode die we de Koude Oorlog noemen - er wordt dan niet gevochten in het heetst van de strijd, maar de sfeer is nogal kil. Vanaf 1945 kent de wereld 2 machtsblokken: De kapitalistische Verenigde Staten en de communistische Sovjet-Unie. De landen ertussen hebben ze zo’n beetje onderling verdeeld, en Duitsland is zelfs in tweeën gehakt. De twee blokken vertrouwen elkaar voor geen meter. Er wordt dreigende taal uitgeslagen en krankzinnig veel geld uitgegeven aan oorlogswapens. Al snel hebben de grootmachten genoeg wapens om elkaar en de rest van de mensheid weg te vagen. Zelfs de opkomende ruimtevaart wordt gebruikt om te kijken wie er nu eigenlijk de langste heeft. Tijdens de Cubacrisis in 1962 dreigt de Koude Oorlog om te slaan in een echte, maar dat loopt met een sisser af. Pas in 1989 valt het ‘IJzeren Gordijn’. In heel Oost-Europa gaan communistische regeringen ten onder, en 2 jaar later komt er ook een eind aan de Sovjet-Unie. En dan kan ook de koude oorlog eindelijk in de ijskast.

Waarom was de Koude Oorlog koud?

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Na de Tweede Wereldoorlog is de wereld verdeeld in twee machtsblokken: de kapitalistische VS en de communistische Sovjet-Unie. Ze hebben genoeg kernwapens om elkaar en de rest van de mensheid weg te vagen. Tot een echte oorlog komt het niet, maar het scheelde niet veel.

Clipphanger

Vijftig jaar geleden sloot in Limburg een ondergronds industrieterrein. Groter dan een stad, tot wel een kilometer diep. Duizenden mijnwerkers wonnen daar onder de grond in de smalste gangetjes onze kolen.
In deze special duik je in die Limburgse kolenwereld.

De laatste steenkoolmijnen

Geen zwart goud meer uit de Limburgse steenkoolmijnen

De laatste steenkool

Hersenschimmen van J. Bernlef. Het is winter. Maarten zit voor het raam. Zijn vrouw zet een pizza in de oven. “Hou jij de klok in de gaten? Hij moet nog 10 minuten. Dan ga ik even een trui aantrekken”, zegt ze. 10 minuten. De grote wijzer staat nu op de zeven. Als ie op de negen staat, zijn de tien minuten om. Maar wat moet er dan gebeuren? Ik staar naar de wandklok. Het lijkt alsof de klok stilstaat. Ik loop naar de keuken en kijk naar de felrode keukenklok aan de muur. Een elektrische met een secondewijzer die met lichte schokjes de wijzerplaat rondgaat. Ik laat mijn ogen er geen moment van afdwalen. Nu nog één keer en de grote wijzer zal op de negen staan. Ik sta op en loop de gang in. “Vera, Vera. De 10 minuten zijn om,” roep ik zo rustig mogelijk. Dan hoor ik haar antwoord uit de slaapkamer komen. “Zet de oven dan even uit als je wil.” Ik weet niet hoe snel ik terug moet lopen en die opdracht uitvoeren.

Dat je plotseling zo los kan slaan van de meest alledaagse handelingen verontrust Maarten. Er schort de laatste tijd iets aan zijn denken. Het lukt hem niet meer om de puzzel in de krant te maken. Hij denkt dat hij naar kantoor moet en zoekt steeds naar zijn werktas. Vera wordt ongeruster en verdrietiger. Maarten houdt zich groot. Het gaat bergafwaarts. Hij gooit de ruit in met een stoel om de hond binnen te laten. Hij pist in de gang omdat hij de wc niet kan vinden. Langzaam maar zeker raakt Maarten alle grip op de werkelijkheid kwijt. Totdat zelfs de taal hem ontglipt. 

Hersenschimmen is een beangstigend boek over dementie en over kijken zonder te zien. Want zonder herinnering kun je alleen maar kijken. Dan glijdt de wereld spoorloos door je heen.

Boek in beeld

Handig als je gaat lezen voor je lijst: Boek in beeld, korte boekbesprekingen in animatievorm met boeken als Turks Fruit, Het Diner en Sonny Boy.

Hersenschimmen is een indringende roman over Maarten, die dementie heeft. Je beleeft het verhaal vanuit zijn perspectief. Langzaam raakt hij alle grip op de werkelijkheid kwijt. Totdat zelfs de taal hem ontglipt.

Hersenschimmen van J. Bernlef

Nieuw voor voortgezet onderwijs

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Schooltv

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Op dit moment ervaren wij problemen met de site, waaronder de zoekfunctie. Er wordt aan gewerkt, hopelijk snel opgelost. red. Schooltv.nl

Schaatsende kinderen

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!