PO aardrijkskunde

Natuur en techniek PO

Geschiedenis PO

Sport PO

Engels PO

Taal en spelling po

Kunst PO

Mens en maatschappij PO

Rekenen PO

Jeugdjournaal woensdag 26 juni

Het NOS Jeugdjournaal is een nieuwsprogramma van de NOS met het laatste nieuws voor kinderen van 9 t/m 12 jaar. Er is dagelijks een ochtenduitzending.

Jeugdjournaal

Het laatste nieuws van NOS Jeugdjournaal

Het jeugdjournaal van woensdag 26 juni met nieuws over een mooie actie voor een dakloze man, de naam Nederland en het verlies van Oranje.

Nieuws over de naam van Nederland en verlies Oranje

Je zegt niet weh, maar... wuh! (weh maar wuh)
Je zegt niet teh, maar... tuh! (teh maar tuh)
Je zegt niet jeh, maar... juh! (jeh maar juh)
Ze hebben allemaal een eh
 
Een eh die klinkt als... uh!

Je geeft de planten water 
Je eet een hap meloen
In plaats van u dan staat er
 
Een e - niks aan te doen
Eh... 

Als je dan u moet zeggen
 
Heet dat een stomme e 
Dus lachen, liggen, leggen 
Niet meer vergeten, hè?
Eh...

Je zegt niet weh, maar... wuh! (weh maar wuh)
Je zegt niet teh, maar... tuh! (teh maar tuh)
Je zegt niet jeh, maar... juh! (jeh maar juh)
Ze hebben allemaal een eh
 
Een eh die klinkt als... uh!

Zo'n e staat vaak geschreven 
Aan 't einde of begin
Maar mensen, wacht eens even 
Hier staat hij middenin

Je zegt niet weh, maar... wuh! (weh maar wuh)
Je zegt niet teh, maar... tuh! (teh maar tuh)
Je zegt niet jeh, maar... juh! (jeh maar juh)
Ze hebben allemaal een eh
 
Een eh die klinkt als... uh!

Bij groente of geleerde
Heb je een u verstaan
Let op, dan komt dus weer de
Stomme e er achteraan
Eh...

Je zegt niet weh, maar... wuh! (weh maar wuh)
Je zegt niet teh, maar... tuh! (teh maar tuh)
Je zegt niet jeh, maar... juh! (jeh maar juh)
Ze hebben allemaal een eh
Een eh die klinkt als... uh!

Ook bij het woord verkouden 
Schrijf je de stomme e 
Je moet maar goed onthouden 
Alleen een schaap zegt: beh

Je zegt niet weh, maar... wuh! (weh maar wuh)
Je zegt niet teh, maar... tuh! (teh maar tuh)
Je zegt niet jeh, maar... juh! (jeh maar juh)
Ze hebben allemaal een eh
Een eh die klinkt als... uh!

Een e die klinkt als u

Aanstekelijke liedjes die helpen bij het leren van niet-klankzuivere woorden. Zing lekker mee en test je kennis in de quizzen!

Letterliedjes

Letters leren met Letterjungle

Bij sommige woorden hoor je een u, maar schrijf je e. Dat noem je de stomme e. Maar dit liedje over de stomme e is helemaal niet stom!

Onze maan. Al eeuwenlang draait ze rondjes om de aarde. Maar wist je dat andere planeten in ons zonnestelsel ook manen hebben? Sommige wel twee. Of nog veel meer. 

Een maan is een object in de ruimte dat om een planeet draait. Alle manen zijn weer anders. Maar meestal zijn ze rond, en altijd zijn ze kleiner dan de planeet waar ze bij horen. Een maan geeft geen licht, maar kan bijvoorbeeld wel licht weerkaatsen. Zo zien we onze eigen maan.

Sommige planeten in ons zonnestelsel hebben geen manen. Bijvoorbeeld Mercurius en Venus. Onze buurplaneet Mars heeft er twee. Die manen hebben meer de vorm van een aardappel…

Een stuk verderop in ons zonnestelsel vinden we Jupiter de grootste planeet van het zonnestelsel. En deze planeet heeft heel veel manen, waarvan vier grote. Dat zijn Io, Europa, Ganymede en Callisto. 

Onderzoekers vinden vooral de maan Europa interessant. Ze hebben ontdekt dat er ijs te vinden is op deze maan. En daaronder ligt zelfs een grote zee met water. Misschien betekent dat dat er leven mogelijk is op de maan Europa. Dat zou een grote ontdekking zijn.

Ook de maan Io wordt goed bestudeerd. Opvallend aan deze maan is dat er honderden vulkanen op staan. Zoals hier bovenin. Een satelliet heeft gefilmd dat er een gigantische uitbarsting bezig is. 

En zo zweven er rondom Jupiter tientallen manen. En waarschijnlijk zijn dit ze nog niet eens allemaal. Elk jaar worden er weer nieuwe manen ontdekt. 

Nog verder in ons zonnestelsel vinden we de planeet Saturnus. Je herkent ‘m aan z’n ringen. Maar dat is niet het enige bijzondere aan de planeet. Want ook om deze planeet draaien meer dan honderd manen. De grootste heet Titan, de enige maan die we kennen waar wolken voorkomen. Die zie je hier, het zijn de witte strepen. 

Manen zijn er dus in allerlei vormen en maten. Elke maan is uniek. Er wordt steeds meer onderzoek gedaan. Mogelijk kunnen de manen van andere planeten ons meer leren over het ontstaan van onze eigen maan en.. het ontstaan van leven.

Manen in het zonnestelsel

Hoe groot is het heelal en hoe warm is het op Mercurius? Alles wat je wil weten over de ruimte, verpakt in korte clips met adembenemende beelden van ESA en NASA.

Spaceclips

Het zonnestelsel

De aarde heeft één maan, maar er zijn ook planeten in ons zonnestelsel die tientallen manen hebben. Sommige daarvan zijn extra interessant voor sterrenkundigen, zoals Europa met haar ijs en mogelijke levensvatbaarheid, en Io met vulkanen.

Onze maan is niet alleen

Containerhijskraan

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Het Klokhuis

Schepen van over de hele wereld leggen aan bij de Haven van Rotterdam om hun goederen te laden en te lossen. Ooit was het een kleine vissershaven. Nu varen mammoettankers van wel 300 meter lang naar binnen.  Hoeveel weet jij over de Haven van Rotterdam? Test het in de quiz!

Quiz over de grootste haven van Europa

Wat weet jij over de haven van Rotterdam?

Nieuw voor primair onderwijs

VO biologie

VO aardrijkskunde

VO geschiedenis

VO Nederlands

Economie VO

Mens en maatschappij VO

Engels VO

VO wiskunde

VO kunst

We behoren dus allemaal tot één soort de mens.  Sterker nog, we delen voor meer dan 99% hetzelfde DNA.  Maar als het witte en het zwarte ras helemaal niet bestaan?  Waar komt dat idee dan vandaan?  Het idee van ras is ontstaan in de periode van koloniale expansie.  Omdat men vanuit Europa bijvoorbeeld  landen in Afrika, Amerika en India  wilde overnemen, moest dat op een bepaalde manier worden goedgepraat.  Hoe deed men dat?  Door te stellen dat men in Europa, het zogenaamde witte ras of  Europeanen meer ontwikkelde, meer intelligent, meer beschaafd waren  en dat het daardoor hun plicht was om  die minder ontwikkelde wezens in Afrika en  Amerika en Azië beschaving te brengen.  En dat slavernij eigenlijk goed voor hen was  omdat ze zo hun land op een goede manier konden gebruiken.  En hoe werd dat idee van ras eigenlijk bedacht?  Nou, je had bijvoorbeeld antropologen die  onderzoek deden door menselijke schedels te meten en men stelde  dat je op basis van de hoeken van die schedels kon stellen dat  zwarte mensen  minder intelligent, minder ontwikkeld waren en dat ze eigenlijk een soort  missende link waarde tussen de apen en de meer ontwikkelde Europeaan.  En dat soort ideeën zijn heel lang gemeengoed geweest  en werd als normaal gezien in de wetenschap, in de filosofie  en daardoor zag je dat het idee van ras heel lang als normaal werd beschouwd.  Nou, gelukkig weten we nu dat het totale onzin is  maar heel lang dachten wetenschappers op deze manier na.

Waar komen ras en racisme vandaan?

Waarom is praten over racisme zo moeilijk? Sosha Duysker onderzoekt hoe we dit kunnen doen zonder elkaar aan te vallen, op eieren te lopen of in de kramp te schieten. Ontdek haar inzichten in deze persoonlijke serie gemaakt door KRO-NCRV.

Uit de kramp in de klas

Uit de kramp

Mensen delen voor meer dan 99% hetzelfde DNA. Een wit of een zwart ras bestaat dus niet. Het is een idee dat tijdens de koloniale expansie is ontstaan om het overnemen van bepaalde landen goed te praten. Zo stelde men dat het witte ras meer ontwikkeld, meer intelligent en meer beschaaf waren. Dat soort ideeën zijn heel lang gemeengoed geweest. Gelukkig weten we nu dat het totale onzin is.

Ontstaan in de tijd van kolonialisme en slavernij

Als dit kunst is en dit ook. Waarom dit dan niet?  Dat ga ik jullie uitleggen.  Dit werk is gemaakt met AI, Artificial Intelligence.  Een heel slim computersysteem waarmee beelden gemaakt kunnen worden.  Maar sommige kunstenaars vinden de kunstwerken gegenereerd met AI  geen kunst, terwijl anderen dit juist wel kunst vinden.  Er is in de kunstwereld dan ook veel discussie over AI.  Maar jongens, wat is nou kunst?  Uit onderzoek blijkt dat kunst heel subjectief is.  Dat betekent dat het voor iedereen anders is.  Kunst heeft niet één duidelijke betekenis.  In het woordenboek staat kunst omschreven als  het vermogen om schoonheid te scheppen en esthetisch genot op te wekken.  De schone kunsten.  Maar er zijn ook kunstwerken die helemaal niet mooi zijn of esthetisch zoals dit.  Vaak vinden mensen kunst iets dat door mensen is gemaakt.  Een kunstenaar neemt de kijker mee op reis  vol emoties, intenties en persoonlijke expressie.  Artificiële intelligentie heeft in  vergelijking dit niet, of in ieder geval op dit moment nog niet.  Het heeft geen gevoelens of persoonlijkheid.  Was ik dat nou of niet?  Maar is het echt belangrijk dat een mens het kunstwerk heeft gemaakt?  Dat is een vraag waar je over kan nadenken.  AI kan ook gebruikt worden om nieuwe creatieve kunstwerken mee te maken.  Kunstenaars gebruiken AI dan als een soort hulpmiddel, net zoals een camera  en een kwast dat zijn. Of AI kunst als echte kunst beschouwd kan worden.  Dat hangt af van je definitie van kunst.  Dat is voor iedereen anders.  Het belangrijkste is dat het de kracht heeft om ons te inspireren.  Net zoals menselijke kunst dat doet.  Wat denk jij? Vind jij AI beelden kunst?

Kan je AI werken kunst noemen?

Het Rijksmuseum Junior Fellowship is dé profielwerkstukprijs van het Rijksmuseum. De finalisten hebben samen met NTR en Schooltv explainervideo's gemaakt over het onderwerp van hun eigen werkstuk. 

Junior Fellowship

Rijksmuseum Junior Fellowship

In de kunstwereld is er veel discussie over artificial intelligence: AI. Kan je een door AI gegenereerd beeld kunst noemen? Uit onderzoek blijkt dat kunst heel subjectief is. Sommige kunstenaars gebruiken AI ook als een hulpmiddel, net zoals een camera of een kwast.

Deze video is gemaakt in het kader van het Junior Fellowship door Ciska Daalder.

De meningen hierover verschillen

Kan je AI-werken kunst noemen?

Eus' Boekenclub in de klas

Presentator Özcan Akyol, ook wel bekend als Eus, bespreekt samen met twee mede-leesclubleden én de schrijver die centraal staat zijn/haar nieuwste boek. Met wat voor gevoel sloegen hun leesclubleden het boek dicht? Zijn ze positief verrast, of valt er een kritische noot?

Eus' Boekenclub

In Eus’ Boekenclub brengt Özkan Akyol schrijvers in contact met bekende mensen die hun boek hebben gelezen. In deze aflevering staat het boek ‘Nirvana’ centraal. Hierin onderzoekt een jongen de geschiedenis van zijn familie en komt hij erachter dat zijn grootvader in de tweede wereldoorlog met de nazi’s heeft gevochten, maar wat is hier goed en wat is fout? De leesclub, bestaande uit Janny van der Heiden en Yousef Gnaoui, gaat in gesprek met de schrijver, Tommy Wieringa.

Tommy Wieringa - Nirvana

Voor de rest van Nederland. Ja, is het gewoon heel moeilijk te begrijpen wat hier in Groningen aan de hand is. Je huis moet je basis en je veilige haven zijn. Daar kan je altijd op terugvallen. Ja en die staan hier in Groningen op spanning. En ik denk dat mensen heel vaak vergeten wat het inhoudt als je basis, als je vaste grond, maar ook je huis, je basis, als dat onder druk staat. Dat doet wat met een mens. Laat ik maar eerlijk zijn. Groningen scheurde en de rest van Nederland keek toe. Ook de meeste mediamensen zoals ik. We waren hier wel, maar vooral even vlug vlug. De ernst van de situatie te lang onderschattend. In 1959 wordt bij het Groningse dorpje Slochteren het grootste aardgasveld van Nederland ontdekt. Een goudmijn voor de staatskas, maar wat later blijkt een nachtmerrie voor de Groningers… één van aardbevingen, scheuren in huizen, onzekerheid en jarenlange schadeprocedures… 
Ja kijk. Dit is toch wel mooi hè? Dit is toch historische grond. Op deze plek werd dus het Groningse gas aangeboord. Jarenlang het grootste gasveld ter wereld. Op die plek daar, op de plek van die schuur, daar stond de boerderij van boer Boon. Is hij nu rijk geworden? Nee, Boer Boon is geen oliesjeik geworden. Hij is gewoon boer Boon gebleven. Want de Nederlandse Mijnwet bepaalt dat hij alleen een vergoeding voor het gebruik van zijn land krijgt en dat hij voor de rest rustig moet blijven dorsen. Onze welvaartstaat... onze hele economie drijft jarenlang op het gas dat hier uit de grond komt. Een gas consortium van Shell, Esso en de Nederlandse staat richt in 1963 de Gasunie op vette winst voor de oliemaatschappijen, maar verreweg de meeste inkomsten zijn voor de staatskas. Nederlands nationale Turbokoe, geboren in Slochteren. Ja kijk, dit is m ja. Dit is het monument dat de NAM hier in de provincie heeft neergezet om ja de rijkdom te vieren die uit deze provincie is gehaald. Een gas molecuul, die staat hier. Ja, vieren zeg ik in eerste instantie tot ver in de jaren zeventig nog, waren er eigenlijk nauwelijks wanklank enrond de gaswinning. Het geld werd geïnvesteerd. Er werden wegen aangelegd en als er schadegevallen waren, werden die over het algemeen ook wel vergoed. En die schadegevallen waren er eigenlijk ook nog niet zo heel veel in die jaren. Dat veranderde gaandeweg, zeker gedurende de jaren tachtig. De eerste zorgen in Groningen gaan dan nog niet over aardbevingen, maar vooral over een steeds snellere verzakking van de bodem.
Toch zijn er ook dan al scheuren te zien in de huizen. Eén ding staat vast de bodemdaling komt in ieder geval van de gaswinning. Dat wordt ook door niemand ontkend. De vraag is of de scheurvorming in huizen een gevolg is van de bodemdaling. Maar t is nou pas begonnen. Vijftien centimeter. Ik kan niet zien hoe je scheuren trekt in huizen. Waardoor deze hele graduele zakking in het land heeft plaats heeft gevonden. Het is niets. forse verschuivingen. Het Is een komvorming die er plaatsvind. Ik zie niet in hoe je scheuren krijgt. Het blijft voor de Groningers niet bij bodemdaling alleen. Diep onder de grond begint het ook echt te rommelen. In 1986, net buiten Groningen, is er een flinke aardbeving bij een gasveld onder Assen. Wij dachten eerst dat ergens iets ontploft was. Ja, de schrik kwam na die tijd. Op dat moment schrik je niet, daarvoor was het ook echt te kort. Maar na die tijd denk je van: nou kan dat dan hier in Drenthe? En kan het nog een keer gebeuren? En is je huis er wel tegen bestand?
Begin jaren 90 krijgt Groningen voor het eerst ook zelf te maken met aardbevingen. Het zijn nog kleine bevingen, maar ze veroorzaken al wel scheuren in muren en wegen. De overheid ontkent dat de bevingen veroorzaakt worden door de aardgaswinning en de boringen gaan door. 
‘’Het komt allemaal tot een climax in de zomer van 2012. De avond van 16 augustus in Huizinge. Drie punt zes op de schaal van Richter. De hevigste Groningse beving ooit… Uiteindelijk verandert alles voor Groningen na die beving in Huizinge. Het keerpunt in de gehele aarbevings-problematiek. Het besef daalt in dat die bevingen niet alleen wat scheuren veroorzaken, maar dat de veiligheid van de Groningers in het geding is. 
Tijdens een bewonersbijeenkomst in Middelstum, zoeken geschokte bewoners, steun bij elkaar. Elf Zichtbare scheuren in de muren van onze hal. 23 Zichtbare scheuren in de buitenmuren Schoorsteen gescheurd en lekt. We krijgen rookgassen en in de kamer. Het was echt een eyeopener. Directe contact met de mensen. Ze voelden zich onveilig in hun woning. En ze vroegen ook: wie houdt eigenlijk onze veiligheid in de gaten? Wie is daar verantwoordelijk voor? Toen dacht ik: dat zijn wij. Wij zijn de toezichthouder op de veiligheid van de delfstofwinning, dus dit is onze taak om hier heel hard aan het werk te gaan. En te zorgen dat het gewoon niet meer voorkomt. Een drie komma zes is al veel te veel. Op de TU Delft is Hans Roest een onderzoek gestart of de relatie tussen gaswinning en aardbevingen echt bewezen kan worden. En dat zal voor de gaswinning in Groningen flinke gevolgen hebben. Dit is een doorsnede van het Groninger gasveld met de plaats waar het gas zich verzameld heeft. Het gas reservoir met doorsneden met grote geologische breuken. Als hier gas onttrokken wordt kunnen grote spanningen ontstaan op die breuken. En dan keek ik wat kan er gebeuren met zo'n breuk structuur? Kan die gaan bewegen? Dit is zo'n breuk structuur. En wat we dan zien als we de gasdruk laten gaan waar die breuk in zat, kon een een verschuiving plaatsvinden waardoor aardbevingen kunnen ontstaan. Het rapport bevestigd dat de aardgaswinning de oorzaak is van de aardbeving in Huizinge. De Groningers zijn boos en eisen een schadevergoeding en minder gaswinning om hun regio veiliger te maken. Maar de overheid doet er niets mee… Oke hier hebben we dan dus het staatstoezicht op de mijnen… adviseert in 2013 heel duidelijk aan de overheid: laat het niet over aan de NAM. Want die gaan niet aan gas terugnemen. Nee, overheid grijp in. Hier staat het letterlijk. De gasproductie uit het Groningse gasveld zo snel mogelijk en zo veel als mogelijk terug te brengen. Doe dat overheid. Nou wat doet de overheid? Minister Kamp die schrijft een hele reeks aan onderzoeken uit naar die bevingen in Groningen. En de productie van het gas neemt enorm toe in plaats van dat het minder wordt. 
Dan denk ik bij mijzelf: dit kan helemaal niet. We worden belazerd. En dat er dus gas minder uit de grond gehaald wordt… helemaal niet waar! Ze hebben namelijk meer uit de grond gehaald. Ze wisten het bliksems goed. Er moest zoveel mogelijk geld verdiend worden. En dat vind ik de grootste schurkenstreek die er achter weg kwam.
De gasboringen blijven dus aan. In 2018 vindt er weer een zware aardbeving plaats. Eindelijk luistert de regering naar het advies van het Staatstoezicht op de mijnen en wordt de aardgaswinning afgebouwd. Ja de gaswinning in Groningen is aan zijn einde. Die gaswinning heeft ons, heel Nederland, heel rijk gemaakt. Maar ja voor de mensen hier, in dit deel van Groningen, ook heel veel narigheid gebracht. Schade, overlast, stress. En sommige mensen hebben daar nog steeds last van. Ja mijnbouwschades. Hier heb ik een overzicht van de schades. Dit geeft een slopende impact waar je eigenlijk mee bezig blijft . Want je leest het en je gaat je verweren en je denkt het zit niet goed en dan krijg ik weer gelijk. Ja dit gedeelte van die aardbevingen is wel het ergste. Ja, dat durf ik eigenlijk wel te zeggen. Zo voel jij dat ook zo he? Ja. Nou we zijn eigenlijk nu nog steeds bezig met de effecten van die ene aardbeving en dit is het gevolg daarvan. En het duurt nog steeds voor het is nog steeds niet klaar. Het Is nog steeds niet afgewikkeld en daar wachten we nog steeds op. Eigenlijk ben je gewoon hartstikke kwaad. En dan heb je de gemeente die zegt: we monitoren het. Dan denk ik fock off joh.  Wat heb ik daaraan? Je had verwacht als een beschaafd land hé jongens Groningen, heeft zoveel gedaan voor voor Nederland. Echt als welvaart heeft dat een enorme bijdrage geleverd. En dan krijg je ja stank voor dank dat gevoel. En dat doet pijn. Ja doet echt pijn. Ja, dat hebben we niet verdiend. De Groningse gaskraan is inmiddels helemaal dicht. Maar de aardbevingen zijn nog niet weg en dreunen ook soms nog na. Zeker in de hoofden van veel Groningers. Het zal nog wel even duren voordat zij weer echt vaste grond onder de voeten voelen.

Het trilt en beeft in Groningen (afl. 1)

De gaswinning in Groningen is inmiddels na zestig jaar stopgezet, terwijl die eind jaren 50 juist heel positief begon.  Presentator Winfried Baijens gaat met Groningers in gesprek over de oorzaken, maar ook vooral over de gevolgen van de aardbevingen.

De aarde beeft in de klas 

De aarde beeft

In 2012 vindt in het Groningse dropje Huizinge de hevigste aardbeving tot dan toe plaats. 3.6 op de schaal van Richter. Toch ontkent de overheid dat de gaswinning iets te maken heeft met de bevingen.

Het trilt en beeft in Groningen 

De aarde beeft in de klas

Nieuw voor voortgezet onderwijs

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Schooltv

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!