PO aardrijkskunde

Natuur en techniek PO

Geschiedenis PO

Sport PO

Engels PO

Taal en spelling po

Kunst PO

Mens en maatschappij PO

Rekenen PO

Medaille met schade

Het NOS Jeugdjournaal is een nieuwsprogramma van de NOS met het laatste nieuws voor kinderen van 9 t/m 12 jaar. Er is dagelijks een ochtenduitzending.

Jeugdjournaal

Het laatste nieuws van NOS Jeugdjournaal

Het ochtendjournaal met daarin een mislukte raketlancering, antwoord op de vraag waarom je 'gezondheid' zegt als iemand niest en nieuws over de medailles van de Olympische Spelen van afgelopen zomer.

Nieuws over een raketlancering, kapotte medailles en waarom je 'gezondheid' zegt

Jeugdjournaal vrijdag 17 januari

Omslag Nieuwsquiz week 3

Wat weet jij nog van het nieuws van deze week? Test je kennis met de quiz! Deze week in het nieuws: bosbranden, de Kinderboekenweek, besmet fruit, een reuzenpissebed en een bijzondere parachutelanding. Na elke vraag vind je een video met achtergrondinformatie bij een onderwerp uit het nieuws.

Test je kennis over het nieuws van de week

Nieuwsquiz over bosbranden, besmet fruit en een reuzenpissebed

Rebecca, jij weet veel over het brein en over muziek. Hoe kan het dat muziek werkt als medicijn? Muziek werkt natuurlijk niet precies zoals een medicijn. Iets waar je meteen beter van wordt. Nee. Maar het kan wel heel erg helpen bij de genezing van verschillende dingen. Dat komt eigenlijk omdat in die hersenen heel veel gebeurt als je naar muziek luistert. Ik heb dat ook als ik naar muziek luister, bijvoorbeeld dit liedje. Komt-ie. (muziek van Maaike Ouboter: 'Dat ik je mis') *En laat me los* Echt zo'n liedje, dat ik denk: Oh Daar word ik een beetje verdrietig van. Terwijl, als ik naar dit liedje luister (muziek van David Guetta & Bebe Rexha: I'm good) Ja, hoor! Daar word ik heel blij van! Hoe kan dat dan, dat je dan zo blij wordt, weet je wel? Als je hier de hersenen hebt dan zit er hier heel diep in het brein hier, een gebiedje waarbij het stofje wordt doorgegeven dat heet dopamine en dat stofje is ook heel belangrijk voor het gevoel van plezier. Dat kan zijn omdat je chocola hebt gegeten of aan het winnen bent met gamen of misschien wel een beetje verliefd bent. Of als je naar een lekker nummer luistert. Zeker. Is dat dan misschien ook de reden dat mensen tijdens een operatie minder pijn en stress ervaren? Dat kan heel goed. Niet alleen kun je heel erg blij worden van muziek het kan ook heel rustgevend en ontspannend werken. We weten wel dat als je minder stress hebt, meer ontspannen bent je dan minder pijn ervaart. Rebecca, welke muziek is nou het meest geschikt om als medicijn te gebruiken? Het hangt er een beetje vanaf, soms is het persoonlijk. Dan gaat het om wat jij met je muziek hebt. Ja. Of je er een bepaald gevoel van krijgt of het heel leuk vindt of heel stom. Ik heb denk ik wel een leuk testje hierbij. Ik heb wat liedjes in de dj-booth opgeslagen, die ga ik afspelen. Dan mag jij zeggen waar het bij kan helpen. Is goed. Ja? Ok, komt-ie. (muziek van Ed Sheeran: Bad habits) Dit is toch een lekker nummertje? Zeker. Wat er vooral heel sterk inzit, is het ritme. Je gaat meteen vanzelf bewegen. Heerlijk! Dat kan mensen die problemen hebben met bewegen zoals mensen met de ziekte van Parkinson echt helpen. Bij Parkinson heb je niet goed de controle over je spieren, toch? Klopt. Ok, Parkinson dus. Dan heb ik hier nog een nummertje. Komt-ie. (muziek van Luis Fonsi: Despacito) Lekker, Despacito! Oh! Is toch heerlijk? Precies zo'n liedje dat je vaak gehoord hebt. Ja. Waar je veel kans heeft gehad om herinneringen bij te maken. Absoluut. Waar denk jij bijvoorbeeld aan? Zomervakantie 2017. Strandfeestjes, heerlijk. Ik zal er niet te veel over uitweiden. Voor iemand die een liedje hoort waar heel veel herinneringen aan gekoppeld zitten dat kan fijn zijn voor mensen met dementie. Wat dan bijvoorbeeld voor mensen zoals Marcia die een operatie ondergaan? Dan is het belangrijk dat ze muziek krijgen waar je rustig van wordt. Waar je je stress van kwijtraakt. Dat is vaak zo bij langzamere tempo's. (snelle rockmuziek) Ik zet het even af. (rustige muziek) Oh, ja. Dit is toch heerlijk! Goede harmonie, rustig liedje, geen gekke uitschieters. Ja, doe mij deze maar als ik geopereerd word.

Welke invloed heeft muziek op je hersenen?

Het Klokhuis informeert kinderen van acht tot veertien over de wereld om hen heen, in de breedste zin van het woord. 

Het Klokhuis

In je hersenen gebeurt veel als je naar muziek luistert. Je wordt bijvoorbeeld verdrietig of blij van een liedje. Het kan ook rustgevend werken. Als je ontspannen bent, voel je minder pijn. Daardoor kan muziek werken als medicijn.

Blij, ontspannen en minder pijn door muziek

Je herkent het misschien niet meteen, maar dit is een schaats. Heel vroeger kwamen mensen erachter dat je op twee botjes prima kon schaatsen. Ze gebruikten geslepen dierenbotten. Die bonden ze om hun voeten en zo konden ze over het ijs glijden. Schaatsen is dus al duizenden jaren oud. Er is niet één uitvinder. Vermoedelijk kwam het slimme idee van mensen die in koude gebieden leefden. De oudste schaatsen zijn gevonden in Scandinavië en in Rusland tijdens opgravingen. Ze zijn ongeveer 5000 jaar oud. Veel later zijn schaatsen van hout en ijzer bedacht. Mensen gebruikten het om ergens heen te glijden of gewoon voor de lol. Je ziet dat op veel oude schilderijen over Nederland hoe het vroeger in de winter was. En ook op filmbeelden van vroeger. De schaatsen werden steeds moderner, zoals met deze schoen. Je kunt er lang en hard op schaatsen. In Nederland worden, als er dik en goed ijs is, wedstrijden zoals de Elfstedentocht gehouden. Kijk zwierend en zwaaiend. Tientallen, honderden komen nu binnen. Er is geen land ter wereld dat zo schaatsgek is als Nederland. En dat is ook te merken tijdens internationale schaatswedstrijden. Maar als je geluk hebt, kun je misschien, heel misschien deze winter nog buiten schaatsen. Als het koud is geweest en zoals hier het schoolplein groot genoeg is. Maar ja, wie dat glijden op het ijs precies heeft uitgevonden, dat valt dus niet te zeggen.

Wie heeft de schaats uitgevonden?

Nederland is een echt schaatsland. Zodra het vriest, binden we de schaatsen onder. Dat deden mensen in de prehistorie ook al. Alleen waren die schaatsen gemaakt van dierenbotten.

Schaatsen op geslepen botten

Nieuw voor primair onderwijs

VO biologie

VO aardrijkskunde

VO geschiedenis

VO Nederlands

Economie VO

Mens en maatschappij VO

Engels VO

VO wiskunde

VO kunst

Ironie is een stijlfiguur waarmee je op een subtiele manier ergens mee kan spotten. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van verbale ironie. Dat kan door het omgekeerde te zeggen van wat je eigenlijk bedoelt: ‘Wat een fantastisch weertje vandaag!’ Met ironie kun je kritiek leveren, en nog grappig overkomen ook. ‘Leuk hoor. ‘ Is het ironie, of nie? Dat is niet voor iedereen altijd even duidelijk. Als jij van iemand een foto binnenkrijgt, en je reageert met de tekst ‘nou wat zit je haar leuk!’, dan is dat voor jou duidelijk ironisch. Maar je vriend stapt misschien wel trots de straat op. Dé oplossing? Natuurlijk een hard lachende emoji d’r achteraan sturen. Of hopen dat het toevallig weer zo’n héérlijk weertje is…Naast de bewuste ironie als stijlfiguur bestaat er ook situationele ironie. Die ontstaat meestal per ongeluk. Bijvoorbeeld als je ziet hoe een brandweerkazerne tot de grond toe afbrandt. Al is het misschien verstandig om daar niet al te hard bij te gaan staan lachen. Want sommige mensen zijn niet zo’n grote fan van ironie…

Wat is ironie?

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Met ironie kun je op een subtiele manier ergens mee te spotten. Bijvoorbeeld door het omgekeerde te zeggen van wat je bedoelt. Een situatie kan ook ironisch zijn, bijvoorbeeld als een brandweerkazerne tot de grond toe afbrandt.

Clipphanger

Ik zweer trouw aan de constitutie, voorts dat ik alle voor de republiek Indonesia geldende regelingen, steeds zal onderhouden. Dat ik land, volk en staat vertrouwelijk zal dienen en dat ik alle verplichtingen die de republiek mij oplegt getrouw zal vervullen zoals een goed staatshoofd doet. Dit is Soekarno. Hij is vanaf 1949 de eerste president van de onafhankelijke Republiek Indonesië. Die vrijheid is zwaar bevochten. Want Nederland, dat veel geld verdient aan het land, wil haar kolonie niet zomaar opgeven. Waarom niet? En hoe is die onafhankelijkheid tot stand gekomen? Laten we even terugspoelen.  Dit is een kaart van Indonesië. Het is een enorm eilandenrijk, helemaal aan de andere kant van de wereld. Het land is een paar honderd jaar geleden erg in trek bij Europeanen die op zoek zijn naar handelswaar. De eilanden zijn erg vruchtbaar en er groeien dan ook kostbare gewassen en specerijen. Zoals koffie, peper en nootmuskaat. In 1602 zet de Nederlandse handelsmaatschappij, de VOC, de Vereenigde Oostindische Compagnie, voet aan wal in het land. De handelslieden van de VOC worden steenrijk van de handel in deze producten. Maar dit gaat wel ten koste van de Indonesiërs. Mensen worden tot slaaf gemaakt en gedwongen om mee te werken aan de productie van grondstoffen en specerijen. De VOC heeft het alleenrecht, ook wel ‘monopolie’ op de handel in Azië afgedwongen. Voortaan mogen de Aziaten alleen nog maar handeldrijven met de VOC. Wie zich daar niet aan houdt, wordt bestraft. Zo organiseert koopman Jan Pieterszoon Coen een strafexpeditie naar het eiland Banda als hij hoort dat zij met anderen handeldrijven. Hij laat tien tot vijftienduizend inwoners van Banda vermoorden. Het is een bloedbad! In 1799 gaat de VOC failliet en neemt de Nederlandse staat de macht over. Het land wordt dan een echte kolonie, met de naam Nederlands-Indië. De Nederlandse staat is maar wat trots op haar ‘wereldrijk’. Tienduizenden Nederlanders vestigen zich er. En al zijn zij een kleine groep in vergelijking tot de Indonesiërs, ze hebben wel de hoogste posities in bedrijven, het leger en in het bestuur. Huidskleur speelt een grote rol. Hoe lichter, hoe meer aanzien. De slavernij wordt afgeschaft, maar de uitbuiting gaat wel door. De Indonesiërs, en dan met name de Javanen, worden gedwongen op één vijfde van hun land gewassen te verbouwen voor Nederland. De opbrengsten daarvan moeten ze afstaan. Dit heet het ‘Cultuurstelstel’. Cultuur betekent gewassen.De Nederlandse staat wordt hier enorm rijk van, maar de Indonesiërs lijden honger en leven in armoede. 
In de loop der tijd komt er steeds meer opstand en kritiek tegen de uitbuiting. Zo schrijft de Nederlander Edouard Douwes Dekker, oftewel Multatuli het boek de Max Havelaar, waarin hij kritisch is over het koloniale bewind en de Koning van Nederland waarschuwt. Aan U vraag ik met vertrouwen of het uw keizerlijke wil is dat de Havelaars wordt bespat met den modder van slijmeringen en droogstoppels. En dat daar ginds Uwe meer dan dertig miljoenen onderdanen worden mishandeld en uitgezogen in Uwen naam. Ook in Indonesië zelf is kritiek. De roep klinkt om onafhankelijkheid. Een eigen natie voor het eigen volk. Dit heet nationalisme. Een bekende nationalist is Soekarno. Maar het Nederlandse gezag moet niks van de onafhankelijkheid weten en houdt de touwtjes stevig in handen. 1942, tijdens de Tweede Wereldoorlog, valt het Japanse leger Nederlands-Indië binnen. De Japanners nemen de macht over van de Nederlanders. Het Indonesische volk ontvangt de Japanners met open armen. Eindelijk zijn ze bevrijd van Nederland. Toen ze het land binnenvielen, hadden ze één slogan: Azië voor de Aziaten en Javanen zijn natuurlijk Aziaten. Dat ten eerste. En ze hebben het beloofd: in de toekomst word je zelfstandig. Dus die waren blij. Die waren direct aan de kant van de Japanners. Maar in de jaren daarna blijkt het gezag van Japan niet wat de Indonesiërs verwacht hadden. Nederlanders worden opgesloten in Jappenkampen en Indo’s - Indonesiërs  met 1 Nederlandse ouder – worden onderdrukt. En miljoenen Indonesische mannen worden gedwongen te werk gesteld. Duizenden mensen komen hierbij om het leven. Na drie jaar oorlog, geeft Japan zich in augustus 1945 over. In het machtsvacuüm dat er ontstaat, zien de nationalisten hun kans. Nederland is zwak en gebroken na vijf jaar oorlog. De nationalisten Soekarno en Hatta roepen de onafhankelijkheid uit. ‘Merdeka’ roept het volk. Vrijheid. Maar de Nederlandse regering accepteert de onafhankelijkheid niet en wil haar kolonie behouden. Het is een enorme bron van inkomsten en het is immers onderdeel van Nederland! 
Veel Indonesiërs sluiten zich aan bij de nationalisten. Ze zijn het zat om te worden uitgebuit door Nederland. Er breekt een chaotische, bloedige periode aan waarin Indonesische jongeren jacht maken op iedereen die niet volledig van Indonesische afkomst is. Deze periode staat bekend als de Bersiap. Japanners vertrokken, dus richtten we ons op de Nederlanders. Had u wapens? Waar vocht u mee? Alle volwassenen kregen een zwaard, een machete en een bamboe speer. Een scherpe speer van geslepen bamboe. Alles wat maar naar Nederlanders rook kreeg een pak slaag. De Indonesische jongeren waren in die tijd heel erg haatdragend. Wat ik vroeger meemaakte... ik werd voor hond uitgemaakt. Ik mocht niet in de Bragastraat komen. Ik mocht niets. Het was wraak nemen. Nederlanders hebben ons 350 jaar lang onderdrukt. Hoeveel rijkdom hebben ze in die periode van ons afgepakt? Om het gezag te herstellen en de mensen te ‘bevrijden’ van de onafhankelijkheidsstrijders, stuurt de Nederlandse regering vanaf 1947 tienduizenden soldaten.  Het enige wat we wilden was die mensen bevrijden, voor de rest wisten we niks. We wisten helemaal niks over Indië, we gingen er maar naartoe. Nederland noemt deze militaire missie verhullend de ‘politionele acties’. Maar het is eigenlijk gewoon een oorlog. We noemen deze gebeurtenis nu de ‘Indonesische onafhankelijkheidsoorlog’. Het kost aan zeker honderdduizend Indonesiërs en vijfduizend Nederlanders het leven. Over en weer worden er oorlogsmisdaden gepleegd. De jongens met hun bamboestokken, die komen op je afstormen? Ja, die kwamen zo met een gil van ‘Merdeka!’ met een hele hoop herrie, een hele hoop toestanden. Ja, wat moet je? Je gaat op die 100 meter niet schieten. En wanneer ga je wel schieten? Als ze dichterbij komen. Maar er is heel weinig geschoten, want ze waren al gestopt omdat ze die artillerie gekregen hadden. Waren er al veel doden en gewonden aan hun kant denk ik. Maar dat is een hele ongelijke strijd! Ja dat was dus waar je heel dikwijls mee te doen had. Daardoor gingen wij ons weleens afvragen: wat doen wij hier? De internationale druk neemt toe. Veel landen zijn kritisch op het geweld van het Nederlandse leger. Overal in de wereld verklaren voormalige koloniën zich onafhankelijk. Het moet afgelopen zijn met het kolonialisme. Nederland moet Indonesië erkennen. De Verenigde Naties roept Nederland op de strijd te stoppen. Uiteindelijk geeft Nederland toe en trekken de militairen zich eind 1949 terug. Koningin Juliana erkent de onafhankelijkheid van Indonesië. En Soekarno wordt verkozen tot de eerste President. Ook al is Indonesië nu onafhankelijk, Nederland is vandaag de dag nog steeds verbonden met Indonesië. Zo wonen er veel mensen van Indonesische afkomst in Nederland. En ook in Indonesië vind je veel terug van de lange, gezamenlijke geschiedenis. Dat maakt dat Nederland zowel een beladen als een goede band heeft met het land.

Indonesië

Wat leidde tot de Eerste Wereldoorlog? Wat is er gebeurd tijdens de Cubacrisis en waarom stond er een grensmuur middenin Berlijn? In FF terugspoelen kijken we terug naar het verleden. Wat is er gebeurd en wat zijn de gevolgen?

FF terugspoelen

Vanaf het einde van de 18e eeuw is Indonesië gekoloniseerd door Nederland en heet het Nederlands-Indië. Nederland gebruikt het land voor de kostbare grondstoffen en producten. Als na de Tweede Wereldoorlog de Indonesische nationalisten Soekarno en Hatta de onafhankelijkheid uitroepen en het verliezen van de waardevolle kolonie op het spel staat, breekt een bloedige oorlog uit.

Hoe werd Indonesië onafhankelijk?

In de geschiedenis gaan er voortdurend volkeren met elkaar op de vuist - of erger. Na de Tweede Wereldoorlog volgt een periode die we de Koude Oorlog noemen - er wordt dan niet gevochten in het heetst van de strijd, maar de sfeer is nogal kil. Vanaf 1945 kent de wereld 2 machtsblokken: De kapitalistische Verenigde Staten en de communistische Sovjet-Unie. De landen ertussen hebben ze zo’n beetje onderling verdeeld, en Duitsland is zelfs in tweeën gehakt. De twee blokken vertrouwen elkaar voor geen meter. Er wordt dreigende taal uitgeslagen en krankzinnig veel geld uitgegeven aan oorlogswapens. Al snel hebben de grootmachten genoeg wapens om elkaar en de rest van de mensheid weg te vagen. Zelfs de opkomende ruimtevaart wordt gebruikt om te kijken wie er nu eigenlijk de langste heeft. Tijdens de Cubacrisis in 1962 dreigt de Koude Oorlog om te slaan in een echte, maar dat loopt met een sisser af. Pas in 1989 valt het ‘IJzeren Gordijn’. In heel Oost-Europa gaan communistische regeringen ten onder, en 2 jaar later komt er ook een eind aan de Sovjet-Unie. En dan kan ook de koude oorlog eindelijk in de ijskast.

Waarom was de Koude Oorlog koud?

Na de Tweede Wereldoorlog is de wereld verdeeld in twee machtsblokken: de kapitalistische VS en de communistische Sovjet-Unie. Ze hebben genoeg kernwapens om elkaar en de rest van de mensheid weg te vagen. Tot een echte oorlog komt het niet, maar het scheelde niet veel.

Hersenschimmen van J. Bernlef. Het is winter. Maarten zit voor het raam. Zijn vrouw zet een pizza in de oven. “Hou jij de klok in de gaten? Hij moet nog 10 minuten. Dan ga ik even een trui aantrekken”, zegt ze. 10 minuten. De grote wijzer staat nu op de zeven. Als ie op de negen staat, zijn de tien minuten om. Maar wat moet er dan gebeuren? Ik staar naar de wandklok. Het lijkt alsof de klok stilstaat. Ik loop naar de keuken en kijk naar de felrode keukenklok aan de muur. Een elektrische met een secondewijzer die met lichte schokjes de wijzerplaat rondgaat. Ik laat mijn ogen er geen moment van afdwalen. Nu nog één keer en de grote wijzer zal op de negen staan. Ik sta op en loop de gang in. “Vera, Vera. De 10 minuten zijn om,” roep ik zo rustig mogelijk. Dan hoor ik haar antwoord uit de slaapkamer komen. “Zet de oven dan even uit als je wil.” Ik weet niet hoe snel ik terug moet lopen en die opdracht uitvoeren.

Dat je plotseling zo los kan slaan van de meest alledaagse handelingen verontrust Maarten. Er schort de laatste tijd iets aan zijn denken. Het lukt hem niet meer om de puzzel in de krant te maken. Hij denkt dat hij naar kantoor moet en zoekt steeds naar zijn werktas. Vera wordt ongeruster en verdrietiger. Maarten houdt zich groot. Het gaat bergafwaarts. Hij gooit de ruit in met een stoel om de hond binnen te laten. Hij pist in de gang omdat hij de wc niet kan vinden. Langzaam maar zeker raakt Maarten alle grip op de werkelijkheid kwijt. Totdat zelfs de taal hem ontglipt. 

Hersenschimmen is een beangstigend boek over dementie en over kijken zonder te zien. Want zonder herinnering kun je alleen maar kijken. Dan glijdt de wereld spoorloos door je heen.

Boek in beeld

Handig als je gaat lezen voor je lijst: Boek in beeld, korte boekbesprekingen in animatievorm met boeken als Turks Fruit, Het Diner en Sonny Boy.

Hersenschimmen is een indringende roman over Maarten, die dementie heeft. Je beleeft het verhaal vanuit zijn perspectief. Langzaam raakt hij alle grip op de werkelijkheid kwijt. Totdat zelfs de taal hem ontglipt.

Hersenschimmen van J. Bernlef

Nieuw voor voortgezet onderwijs

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Schooltv

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Op dit moment ervaren wij problemen met de site, waaronder de zoekfunctie. Er wordt aan gewerkt, hopelijk snel opgelost. red. Schooltv.nl

Schaatsende kinderen

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!