Stel je voor dat Hitler nu had geleefd en hier in Nederland de macht had. 'Je hebt altijd van die gekke mensen eigenlijk.' 'Ik denk dat het best heftig kan worden.' Ik denk, een dictatuur natuurlijk.' Dat hij hier in de straten van Amsterdam met optochten, parades en speciale activiteiten voor scholieren zijn verjaardag vierde. Net zoals hij vorige eeuw deed in Berlijn. Hoe weet jij dan zo zeker dat jij hier niet tussen had gestaan? In deze video leg ik je uit hoe Hitler aan de macht kwam en onderzoeken we de vraag of zoiets weer zou kunnen gebeuren.
Je hebt het natuurlijk over Adolf Hitler tijdens Geschiedenis op school. De leider van de nazipartij en de man die de Tweede Wereldoorlog begon. Hij was hoofdverantwoordelijk voor de Holocaust, de massamoord op bijna 6 miljoen Europese Joden. En ook op dit ding is Hitler nog springlevend. Bijna tweeduizend jongeren vulden een vragenlijst van ons in op Insta. Daaruit blijkt dat 65 procent wel eens memes of gifjes over de Tweede Wereldoorlog toegestuurd krijgt, of die zelf stuurt in appgroepen met vrienden of klasgenoten. 'Van alles, van hakenkruizen tot aan foto's met Hitler erop.' 'Met die snor enzo, zulke dingen.' 'Ik weet niet, best wel erge stickers eigenlijk.' In plaats van comfortzone hebben ze kampfertzone. 'Beetje zogenaamd Duits, I guess. En dan een foto van Adolf Hitler.' 'Ja, het is niet echt bepaald grappig, maar soms geeft het wel een klein glimlachje.'
En niet alleen jullie verwijzen nog vaak naar de Tweede Wereldoorlog. Dat gebeurt ook in de politiek. Zo was er vorig jaar ophef over een poster waarin Forum voor Democratie een verband legt tussen de Duitse bezetting en de coronaregels. En dit zei de dochter van oud-coronaminister Hugo de Jonge in het Jeugdjournaal. "Door de brievenbus krijg je soms dreigbrieven en in mijn dm krijg ik soms berichten als 'Kijk uit voor je vader, hij is gevaarlijk, hij gaat jou en je gezin wat aandoen.' Of plaatjes, dat mijn vader is omgetoverd tot Hitler die ze dan naar mij sturen. Dan denk ik wel, jullie kennen mijn vader niet echt hoor." Dat krijg je van volwassen mensen dan? Dat lijkt me als familie ook gewoon heftig. Dat is niet leuk. "Dat is het ook."
Op 4 mei herdenken we de mensen die slachtoffer werden van Hitlers oorlog. Hitler, een man die tot verschrikkelijke dingen in staat was en op andere manieren nog steeds een rol speelt in het leven van nu. Maar wie was hij eigenlijk? Wie was Adolf Hitler? Om daar antwoord op te geven, beginnen we met Hitler zijn jeugd. Hitler komt uit Oostenrijk en werd geboren op 20 april 1889. Hij had een goede band met zijn moeder, maar veel ruzie met zijn vader en allebei overlijden ze terwijl Hitler nog best jong is. Op school heeft Hitler niet echt vrienden en haalt hij slechte cijfers. Hij besluit te stoppen met school en na een tijdje thuiszitten wil hij kunstschilder worden in Wenen. Alleen: de kunstacademie wil hem niet hebben. Weer een mislukking dus. Door de Eerste Wereldoorlog, van 1914 tot 1918, krijgt Hitler een nieuw doel in zijn leven. Hij gaat het leger in en we weten allemaal hoe die oorlog afloopt. Duitsland verliest en die nederlaag is voor veel Duitsers en Hitler maar moeilijk te accepteren. Na de Eerste Wereldoorlog wordt de situatie in Duitsland er alleen maar slechter op. Oorlogsschulden, een wereldwijde economische crisis. Werkeloosheid, kabinetten die elke keer vallen en iedere keer weer nieuwe verkiezingen. En van deze situatie profiteert Hitler. Hij gaat de politiek in en zegt dat hij de boel kan fiksen. Hij krijgt veel aanhangers en zijn nazipartij, de NSDAP, wordt in 1933 de grootste partij van Duitsland. Maar Hitler wil alle macht. Hij verbiedt de andere politieke partijen en de belangrijkste personen daarvan worden opgepakt. Dictator Hitler. Uiteindelijk verovert Hitler grote delen van Europa, waaronder ook Nederland. In 1945 worden de nazi's verslagen en pleegt Hitler zelfmoord in zijn bunker in Berlijn.
Hitler kwam aan de macht met veel steun, ook van jonge mensen zoals jij. Hoe kreeg hij dat voor elkaar? Het was in Duitsland niet vanzelfsprekend om tegen Hitler te zijn, vertelt Herman. Hij ging naar school in de tijd van Hitler.
"Er werd ons geleerd hoe we moesten schieten. Ik was toen nog geen tien jaar oud. Ik wilde meemarcheren. Het was een beetje soldaatje spelen." Hoe weet jij zo zeker dat jij niet voor Hitler zou vallen als je in die tijd had geleefd? 'Nou, dat weet ik niet.' 'De waarden die ik heb, komen niet overeen met iemand die zoiets zou doen. Dus ik zou dat nooit doen.' 'Het werkt ook een beetje met de mensen om je heen. Als zij al allemaal voor vallen, dan wordt het heel lastig dat jij er niet voor valt.' 'Eigenlijk zie ik dat nu ook wel een beetje gebeuren met Thierry Baudet moet ik eerlijk zeggen. Die speelt ook wel heel erg in op jongeren, ook met die coronacampagne. Ik val daar niet voor, want ik val ook niet voor Thierry.'
Hitler wist jongeren als geen ander te bespelen door gebruik te maken van media. Vandaag de dag zouden we hem waarschijnlijk iets als een politieke influencer hebben genoemd en hij had zelfs een speciale minister om zo goed mogelijk te kunnen influencen. De nazi-minister van propaganda: Joseph Goebbels. Iemand die alles weet over hoe Hitler media gebruikte om te influencen, is onderzoeker Erik Somers. Hij werkte tien jaar lang aan een boek over Hitler. "Hij probeerde altijd met jongeren op de foto te komen en vaak ook kleine kinderen. Dat doet het goed, als je met jonge kinderen op een foto staat, dan toon je je van een hele menselijke kant. Hij voerde ook symbolen in. Het hakenkruis is een heel duidelijk symbool. Je hebt alleen maar een teken nodig om te zien waar je voor staat. Vlagvertoon, maar ook uniformen. En zo deed hij dat ook met de jongeren, met de jeugd. Hij bepaalde dat er een jongerenorganisatie moest komen die helemaal in de nationaalsocialistische sfeer doordrenkt was. De Hitlerjugend. Dat werd de Hitlerjugend."
Doordat Hitler aan de macht kwam en de Tweede Wereldoorlog begon, vielen er wereldwijd ongeveer 55 miljoen doden. Voor de slachtoffers staat hier op de Dam het Nationaal Monument in Amsterdam, de Nationale Herdenkingsplek. Na de Tweede Wereldoorlog was de hele wereld het erover eens dat zoiets nooit meer mag gebeuren. Maar hoe realistisch is dat? Zou Hitler nu weer hier aan de macht kunnen komen? Zo'n twintig procent van de mensen in onze vragenlijst denkt dat dit kan. En een groot deel van jullie twijfelt. 'Ja, ik zou er niet raar van staan te kijken als het weer zou gebeuren, met Poetin ofzo.' 'Ik zie dat niet zo snel gebeuren. Maar zijn doel is natuurlijk Oekraïne nu. Maar Oekraïne zit nu niet bij de NAVO. Nederland wel en heel veel andere landen. En wanneer de NAVO wordt aangevallen, dan heb je natuurlijk ook Amerika op je kop.' 'Ik denk dat de mindset van heel veel mensen gewoon anders is. En als er wel zoiets heel dichtbij komt, dat we dan met z'n allen gewoon gaan opstaan om dat tegen te houden.'
Volgens Hitlerdeskundige Erik, die je net ook al zag, is de kans klein dat iemand als Hitler hier in Nederland nu weer aan de macht komt en dat ook blijft. "Daarvoor is de traditie van onze democratie te sterk geworteld in onze samenleving. En daar zien we ook het belang van in. Maar het is wel iets wat voortdurend onderhouden moet worden."
Op 4 mei houdt onder meer de koning hier twee minuten stilte. En misschien denk jij dan ook wel aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog of aan de slachtoffers van andere oorlogen daarna.
