De hele wereld houdt de adem in. Komt er een oorlog of niet? Een staatsgreep in het Afrikaanse land Niger met hulp van Buitenlandse Zaken, heeft de negentien Nederlanders geëvacueerd uit Niger. Ik heb het over Niger of Nigèr. Tot voor kort hoorde je er vrijwel nooit iets over. En best een kans dat je het ook niet één, twee, drie kan aanwijzen op de kaart. Nou, hier ligt het dus midden in West-Afrika. Dit is Abdourahamane Tiani, een generaal die zichzelf hier verklaart tot de nieuwe Nigeriaanse leider. Op 26 juli pleegde hij een staatsgreep in het land. President Bazoum zit sindsdien thuis opgesloten, tot ongenoegen van zijn westerse bondgenoten. Er spelen enorme internationale belangen, zeker ook voor Europa. Er staan troepen aan de grenzen en een militaire interventie dreigt. Niger lijkt een kruitvat waarvan alleen de lont nog niet is aangestoken. In deze video doen we een stap terug. Wat is Niger voor een land? Wat speelt daar en wat hebben andere landen daar eigenlijk te zoeken? Dit is waarom de hele wereld naar Niger kijkt. Even een korte introductie. Niger is een van de armste landen ter wereld. De bevolking is piepjong zeker tweederde, is jonger dan 35. Veel kansen op een mooie toekomst zijn er niet. En dan druk ik me nog zacht uit. De jonge bevolking staat te springen om verandering. En met die wind in de zeilen kon Tiani met de nodige steun een coup plegen. Maar er is ook een kamp dat president Bazoum steunt. Een land onder hoogspanning dus. Dan die kaart even terug. Niger dankt net als buurland Nigeria zijn naam aan de rivier de Niger. Aan die rivier ligt de hoofdstad Niamey. Het land ligt midden in de Sahel. Dit gebied tussen de kurkdroge Sahara en de vochtige tropen en vooral ook een conflictgebied. Sinds 2020 zijn in al deze landen in de Sahel ook al staatsgrepen geweest, elk met hun eigen verhaal, maar met vooral ook grote overeenkomsten, vertelt correspondent Alice van Gelder. Als motivatie noemen ze dat onveiligheid in het land, hè. De terreur in het land en ook de sociale en economische situatie. Het is een straatarm land. Ik moet wel zeggen het is ongeveer één op één wat we hebben gehoord van militairen die de macht hebben gegrepen in Mali, in Burkina Faso. Nee, Niger was zeker niet de eerste. Sterker nog, Niger is de laatste. Goed, ook in buurland Tsjaad zitten nog westerse troepen. Maar Niger is of was in de Sahel de belangrijkste bondgenoot in de internationale strijd tegen terreur, tegen jihadistische groepen die banden hebben met IS en Al-Qaida. Dat is een van de redenen dat de wereld nu zo meekijkt. Het Westen wil zijn bondgenoot terug. De afgezette president Bazoum, hier te zien op oudere beelden, zit op dit moment opgesloten in zijn presidentiële woning en er zijn zorgen om zijn gezondheid en veiligheid. Dit schreef hij vanuit zijn huisarrest in een brief. Ik schrijf dit als gegijzelde. Mijn land wordt aangevallen. De democratie omvergeworpen. Gericht aan de Amerikaanse krant The Washington Post. Gek? Niet eens eigenlijk. Dit is zijn manier om hulp in te schakelen van zijn westerse bondgenoten. Maar volgens de coupplegers heeft het Westen, met Frankrijk voorop, juist gefaald om het land veilig te houden. Frankrijk zou vooral uit zijn op grondstoffen in Niger, een heel belangrijke uranium. Kijk maar. Van al het uranium dat in 2022 aan de EU is geleverd, kwam maar liefst een kwart uit Niger. Gaat vooral naar Frankrijk. Uranium wordt namelijk gebruikt voor het opwekken van kernenergie. Waar Frankrijk voor een groot deel opdrijft. Frankrijk en West-Afrika, dus ook Niger, delen een lange geschiedenis met elkaar, vertelt correspondent Frank Renout. Frankrijk was vroeger een koloniale grootmacht. Het bestuurde zo'n vijftien landen in Afrika. Maar toen die landen onafhankelijk werden in de vorige eeuw, verdween de Franse invloed niet. Politiek en economisch bleef Frankrijk een vinger in de pap houden in dit gebied. Ook in de Sahel, waar Niger ligt en waar Mali ligt. In de Sahel zijn veel terroristische organisaties actief en migranten proberen via de Sahel naar Europa te komen. Frankrijk wil daar iets tegen doen en heeft daarom militairen in het gebied gestationeerd. Maar eerder moesten die militairen al weg uit Mali. En de nieuwe machthebbers in Niger hebben nu ook gezegd dat ze niet gediend zijn van de Franse aanwezigheid. Dat anti-Franse sentiment heeft niet alleen gevolgen voor de strijd tegen terreur. Het drijft de coupplegers mogelijk ook in de handen van een nieuwe bondgenoot Rusland, dat met De Wagnergroep een Russisch huurlingenleger, heel actief is in Afrika. En even voor de duidelijkheid Wagner opereert officieel niet onder de Russische vlag. En volgens onderzoekers zou Wagner kunnen in al deze landen actief zijn of zijn geweest. De gedachte in die landen is de Fransen kunnen onze veiligheid niet waarborgen. Misschien kunnen we beter op de Russen wedden die dat bijvoorbeeld in buurland Mali al laten zien. De Russen doen er in ieder geval alles aan om de Nigeriaanse bevolking ervan te overtuigen dat ze bij hen beter af zijn via social media bijvoorbeeld. Niet voor niks duiken tijdens protesten steeds vaker Russische vlaggen op. En die Russische vlag? Ja die, die zijn natuurlijk niet per ongeluk. Die zijn het niet toevallig. Die lagen niet toevallig ergens bij iemand thuis die dacht goh, ik, ik, ik leg eens een paar € 100 Russische vlaggen daar neer. Dat dat is natuurlijk niet hoe het werkt, dus dat is voorbereid. En misschien kan je deze man ook nog wel. Die reageert ook op de groep. Voor Rusland een uitgelezen kans om nieuwe vrienden te maken en hun politieke invloed te vergroten. Want door de oorlog in Oekraïne hebben ze veel vijanden gemaakt. En die grondstoffen komen de Russen natuurlijk ook niet slecht uit. Bovendien hebben veel West-Afrikanen in de strijd tegen terrorisme meer vertrouwen in de meedogeloze Wagnergroep dan in de westerse troepen. Ondanks dat Wagner op grote schaal mensenrechten schendt en ook veel burgerslachtoffers maakt. Dus je kunt je voorstellen het Westen kijkt gespannen toe. Het vecht nu al tegen één vijand in de regio, moslim extremisten. En daar komen de Russen dus mogelijk bij. En er is nog iets. Migratie. Niger is een knooppunt voor Afrikaanse migranten die de tocht naar Europa willen wagen. Het land ligt op een populaire mensensmokkel route en kreeg zelfs de bijnaam de zuidgrens van Europa. Omdat andere routes naar Europa werden afgesneden. En laat migratie nou een groot Europees hoofdpijndossier zijn, ook in Nederland. We zijn hier omdat Niger heel erg belangrijk is. Niet alleen voor de Europese Unie, maar zeker ook voor Nederland. En hier zijn ook veel mensensmokkelaars en mensenhandelaren actief. De regering strijdt daartegen en wij ondersteunen die regering daarbij. Daar hebben we ook gesprekken over. De regering van president Bazoum dus, die nu opgesloten zit in samenwerking met hem en zijn voorganger president Issoufou investeerde de Europese Unie honderden miljoenen om migratie vanuit Niger tegen te houden. Dat lukte aanvankelijk ook. Iedere week vertrokken er vanuit hier zo'n 4000 migranten richting Libië en een deel daarvan reisde door naar Europa. Maar onder druk van de Europese Unie worden die voertuigen nu geconfisqueerd in de hoop natuurlijk dat daarmee de smokkel industrie voorgoed zal stoppen. Doordat het nieuwe regime de banden met het Westen wil verbreken, is er een goede kans dat ook die mensensmokkelaars de draad weer willen oppakken. Mocht het echt tot een oorlog komen, bestaat er een grote kans dat het aantal vluchtelingen heel hard toeneemt. Dus even alles op een rijtje. Het Westen dreigt zijn laatste bondgenoot te verliezen in de strijd tegen terreur. De Franse historische banden met West-Afrika staan onder grote druk. Er staan grote economische belangen op het spel. Denk aan al dat uranium. En nota bene Rusland staat klaar om in dat gat te springen. En dan dreigt er ook nog eens een nieuwe migratie crisis voor Europa. Dus ja, de wereld kijkt mee met Niger. De conclusie Niger is een soort laatste dominosteen in een rij van staatsgrepen in de regio en het Westen wil die bondgenoot koste wat kost behouden of eigenlijk terugkrijgen. Of het tot een oorlog komt, dat gaan we zien. Je weet nu in ieder geval wat er speelt.
