Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Verteller Daan Schuurmans neemt je mee langs de hoogte- en dieptepunten van de Oranje dynastie, van Willem van Oranje tot Willem-Alexander.

Het verhaal van Oranje Nassau 

Ontdekkers en hervormers

Pruiken en revoluties

Wereldoorlogen

Televisie en computer

Regenten en vorsten

Burgers en stoommachines

Het verhaal van Oranje Nassau in de klas

Verhaal van Nederland

Het Verhaal van Nederland

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De familie Oranje-Nassau is al meer dan vier eeuwen verbonden met Nederland. Van de eerste stadhouders en machtige koningen, tot koning Willem-Alexander en kroonprinses Amalia. Blijven de Oranjes in de toekomst zo’n grote rol spelen in onze geschiedenis?

De toekomst van het koningshuis

Koningin Wilhelmina is de eerste koningin van Nederland. En als haar enige dochter Juliana geen kinderen krijgt, zal ze ook de laatste zijn. Juliana vindt uiteindelijk haar man in prins Bernhard. Terwijl haar moeder tijdens de Tweede Wereldoorlog vanuit Londen het land regeert, zit zij met haar kinderen veilig in Canada. In 1948 volgt ze haar moeder op en wordt Juliana koningin van Nederland.

Van koningin Wilhelmina naar koningin Juliana

Koning Willem III heeft lang niet zo veel macht als zijn voorgangers. De grondwet van 1848 geeft het parlement meer invloed. De koning heeft weinig meer te zeggen over het beleid van de regering. En als hij niet zorgt voor een troonopvolger, zal Willem III de laatste Oranjevorst zijn.

Koning Willem III

Door de Franse revolutie worden vorsten in heel Europa bedreigd. Ook de Oranjes moeten vluchten. Hun rijkdommen en hun land raken ze kwijt. Maar in de strijd tegen Napoleon is er behoefte aan een sterk koninkrijk, met aan het hoofd een vorst: koning Willem I.

Koning Willem I

Na de dood van stadhouder Willem III breekt het tweede stadhouderloze tijdperk aan. Willems achterneef Johan Willem Friso erft de titel prins van Oranje. Zijn zoon Willem Karel Hendrik Friso zal uiteindelijk stadhouder worden van de gehele Republiek.

Stadhouder Willem IV van Oranje-Nassau

In 1625 trouwt stadhouder Frederik Hendrik met Amalia van Solms. Zij wordt hierdoor de machtigste vrouw van de Republiek. Amalia doet er alles aan om de macht en het imago van de Oranjes veilig te stellen.

Stadhouder Frederik Hendrik en Amalia van Solms

De Tachtigjarige Oorlog draait niet alleen om de onafhankelijkheid van de Nederlanden. Maar ook om het voortbestaan van de Oranjes. De Spaanse koning voert een persoonlijke strijd tegen de familie en wil haar macht breken door het meest dierbare van Willem van Oranje af te pakken, zijn oudste zoon en erfgenaam. Filips Willem. Hij zal zijn vader nooit meer terugzien. Dit is het verhaal van Oranje Nassau. Bijna 500 jaar geleden kwamen de Nederlanden in opstand tegen het wettige gezag van de Spaanse koning. De provincies dachten vooral aan hun eigen belang en werkten alleen samen dankzij de inspanningen van Willem van Oranje. Maar de leider van de opstand werd hier in de Prinsenhof in Delft vermoord. Met twee schoten brengt Balthasar Gerards de vader des vaderlands om het leven. De dag van de begrafenis kwam hier een eindeloze lijkstoet aangelopen met edelen in zwart fluwelen mantels en paarden die de belangrijkste erfgebieden van Willem symboliseerden. Breda, Veere en Vlissingen. Achter de kist liep de belangrijkste persoon, herkenbaar aan een mantel met lange sleep. Zo werd de opvolger van Willem van Oranje aan de buitenwereld gepresenteerd. Maurits van Nassau, de zoon van Willem van Oranje en Anna van Saksen. Maurits is niet meer dan een graaf zonder land, maar om zijn aanzien wat op te vijzelen wordt hij geboren Prins van Oranje genoemd. Een verzonnen titel zonder inhoud, want hij is geen echte prins van Oranje. De Spaanse koning was machtiger dan ooit en de opmars van zijn regeringsleger leek onstuitbaar. Antwerpen, Venlo, Nijmegen, Deventer. De ene na de andere stad gaf zich over en het gebied van de opstandige provincies werd steeds kleiner. Alleen Holland, Zeeland, Friesland en Utrecht waren nog volledig in handen van de rebellen. Zonder een leider als Willem van Oranje zou het snel zijn afgelopen met de opstand. In Spanje was al een opvolger gevonden om het bestuur over te nemen zodra de orde in de Noordelijke Nederlanden was hersteld. Filips Willem, de oudste zoon van Willem van Oranje en halfbroer van Maurits. Zeventien jaar eerder was hij door de Spaanse koning ontvoerd. Zo stonden er twee zoons van Willem van Oranje klaar om hun vader op te volgen. De protestantse Maurits, die zich voordeed als prins en de katholieke Filips Willem, de echte prins van Oranje. Want als oudste zoon erft hij het prinsdom Orange in Zuid-Frankrijk, waarmee de titel is verbonden. Maurits noemt zich niet alleen geboren Prins van Oranje maar ook markies van Veere. En om zijn woorden kracht bij te zetten laat hij zich zelfs inhuldigen. Een brutale machtsgreep, want Maurits heeft helemaal geen recht op de titel zolang de erfenis nog niet is verdeeld. De bestuurders van Veere brengen er niets tegenin. Want tegen de zoon van Willem van Oranje durft niemand zich te verzetten. Zo probeert Maurits de macht naar zich toe te trekken. Maurits heeft bereikt wat hij wilde. Hij heeft zijn vader vervangen als hoofd van de Republiek en van het Huis Oranje-Nassau. Maar voor hoe lang? De echte Prins van Oranje keert na 28 jaar gevangenschap terug aan het Hof van Brussel in de Nederlanden. Door de overwinningen van Maurits begrijpt de Spaanse koning dat hij de opstand op korte termijn niet kan onderdrukken. Hij heeft besloten zijn troefkaart te spelen en Filips Willem vrij te laten. Met groot vertoon wordt hij verwelkomd in Brussel. Hij krijgt cadeaus en onderscheidingen en wordt uitgenodigd op alle feesten, zodat iedereen kan zien: hier is de opvolger van Willem van Oranje. De Spaanse koning had misschien verwacht dat het Nederlandse volk hun verloren zoon in de armen zou sluiten, maar dat viel tegen. Filips Willem was al op jonge leeftijd ontvoerd en aan het grootste deel van zijn leven doorgebracht bij de vijand. In de Nederlanden was iedereen hem vergeten. Maar nu is de erfgenaam weer terug. Wat betekent dat voor alle goederen en titels die Maurits naar zich heeft toegetrokken? Die mag hij nooit houden als Filips Willem zijn rechten opeist. Willem van Oranje heeft duidelijk gesteld dat zijn oudste zoon het bestuur op zich neemt zodra hij weer vrij is. Maurits kan alleen maar hopen dat zijn broer zich gedeisd houdt. Dan is iedereen hem snel vergeten en kan alles blijven zoals het was. 
In het begin van de zeventiende eeuw probeert de Nederlandse Republiek een vredesovereenkomst met Spanje te sluiten. Het land is is oorlogsmoe, maar Maurits is fel gekeerd tegen die vrede. De status van zijn huis hangt samen met die oorlog. Maar die oorlog zorgt ook voor een belangrijke inkomstenbron voor de voor de familie. En bovendien is het de vraag: wat is de rol van een legerleider in vredestijd? 
Daarnaast zou Maurits ook nog eens een vergoeding krijgen voor de misgelopen oorlogspremies en plundertochten waarvan hij nu niet meer kon profiteren. Maar hij weigert akkoord te gaan, want zonder oorlog zou Filips Willem zich vrij kunnen bewegen en zijn hele erfenis opeisen. Voor het eerst ontmoet Filips Willem zijn halfbroers en zijn stiefmoeder. Is hij degene die voor verzoening zal zorgen? Is het stiefmoeder Louise de Coligny die tussen de kinderen bemiddelt? Of bekommert zij zich alleen om haar eigen zoon Frederik Hendrik en neemt Maurits de leiding? Het blijft voor de buitenwereld in nevelen gehuld. We kunnen alleen maar gissen hoe de familie Nassau de onderlinge geschillen bijlegt en afspraken maakt voor de toekomst. Maar het is duidelijk dat ze nu pas het advies van Willem van Oranje volgen om niet hun volledige erfdeel te eisen en elkaar tegemoet te komen. Zo kan de erfenis eindelijk worden verdeeld. 25 jaar na het overlijden van Willem van Oranje zijn alle kwesties rond zijn erfenis definitief opgelost. De weg is vrij voor een vredesbestand en de strijd met de Spanjaarden wordt twaalf jaar lang gestaakt. Voortaan kan de familie Nassau ongehinderd haar erfgebieden bezoeken en de opbrengsten innen. Maurits is met de verdeling van de erfenis akkoord gegaan, maar wel tegen een prijs. Hij wil alles erven als Filips Willem komt te overlijden. Jaren later, op zijn sterfbed, bekrachtigt Filips Willem de afspraken nogmaals in zijn testament. Zijn lieftallige vrouw probeert de erfenis nog weg te kapen met een onverwacht bijvoegsel. Maar haar man is te zwak om nog te tekenen. Hij sterft kinderloos en laat al zijn bezittingen en titels aan Maurits na. Hij was de laatste rooms-katholieke prins van Oranje Nassau, de oudste zoon die misschien nog wel het meest op zijn vader leek. Willem van Oranje en later de Spaanse koning hadden grote plannen met hem, maar daar kwam niets van terecht. Maurits wordt de prins van Oranje. De echte. 

Maurits van Oranje op een balkon

Na de moord op Willem van Oranje in 1584 lijkt de rol van de Nassaus in de Nederlanden uitgespeeld. Er barst een strijd los over wie zich de rechtmatige opvolger mag noemen van de Vader des Vaderlands: zijn oudste zoon Filips Willem of de jongere Maurits.  

De opvolger van Willem van Oranje

Het prinsdom Orange. Een lap grond, niet groter dan de Achterhoek, dat bijster weinig inkomsten opbracht. Maar wie het in handen kreeg, mocht zichzelf prins van Orange noemen. En dat maakte indruk. Het was een hogere titel dan baron of graaf. En net als de Franse koning en de Duitse keizer was een prins onafhankelijk en hoefde niemand te gehoorzamen. In Europa waren er wel meer prinsen, maar in de Nederlanden was er maar één. Dit is het verhaal van Oranje Nassau. Wilhelm von Nassau. Deze Duitse graaf krijgt op elf-jarige leeftijd de hele erfenis in zijn schoot geworpen. Daardoor behoort hij meteen tot de hoogste en rijkste edelen in de Nederlanden en staat hij bekend als Prins Willem van Oranje Nassau. Met gravin Anna van Buren krijgt hij een dochter en een zoon. En daarmee is zijn dynastieke plicht vervuld. Maar Willem is nog maar 25 jaar als zijn eerste vrouw overlijdt. Hij wil opnieuw trouwen, dit keer met de 14-jarige Anna van Saksen. Haar oom August van Saksen is keurvorst van het machtigste vorstendom van Duitsland en zou op die manier een belangrijke bondgenoot van Oranje Nassau geworden zijn. Alleen heeft Willem het meisje zelf nog nooit gezien. 
Huwelijken werden ook gebruikt om belangen in het buitenland uit te breiden en het huwelijk met de familie Saksen was voor Willem van Oranje aantrekkelijk, omdat hij daarmee de positie van zijn familie in Duitsland kon versterken. De Nassaus stonden duidelijk lager in aanzien. Dus die alliantie met Saksen bood grote voordelen. Maar het hielp Willem van Oranje ook om zich zelfstandiger, onafhankelijker op te stellen tegenover Filips de Tweede. De koning van Spanje. 
Het Duitse Rijk was een lappendeken van katholieke en protestantse gebieden, maar in de Nederlanden werd alleen het katholieke geloof toegestaan. Iedere andere godsdienst werd door Filips II meedogenloos vervolgd. Willem van Oranjes huwelijk met de protestantse Anna van Saksen zet dan ook alles en iedereen op scherp. 
Als je meerdere godsdiensten gaat toestaan, ja dan dan valt de structuur van de samenleving uiteen. En daarom was men in de zestiende eeuw ervan overtuigd dat religieuze eenheid belangrijk was voor het welzijn van de samenleving. En ook dat als een vorst een andere godsdienst zou aannemen, dat ook de onderdanen en de overheid automatisch die wisseling zou overnemen. 
Willem verzekert de Spaanse koning van zijn eeuwige trouw aan de enige ware kerk van Rome. En hij belooft dat Anna van Saksen een keurige katholiek zal worden. Na de bruiloft kwam het pasgetrouwde stel naar het Hof van Brussel. Dat werd gezien als het mooiste paleizencomplex van Europa. Hierboven bevond zich het politieke centrum van de Nederlanden. Daar liepen de spanningen flink op vanwege de onderdrukking van de protestanten. Veel edelen zijn tegen de wrede straffen en worden uitgemaakt voor geuzen, schooiers. Omdat ze in verzet komen tegen het beleid van de Spaanse koning. Ze sluiten geheime verbonden en beramen plannen die steeds radicaler worden. Zo wil Lodewijk van Nassau een leger op de been brengen om een opstand te beginnen en zijn broer Willem van Oranje, of hij nou wil of niet, wordt gezien als de leider. 

Leve de Geus en de Geuzin. Willem en Anna zitten op een kruitvat. Terwijl de edelen feestvieren aan het hof, barst in Vlaanderen de beeldenstorm los. Een razende protestantse menigte breekt katholieke kerken en kloosters open. Kunstwerken van onschatbare waarde worden kort en klein geslagen. De Spaanse koning is furieus. Om de schuldigen te straffen stuurde hij de hertog van Alva met tienduizend man naar de Nederlanden. Alleen al bij dat bericht sloegen talloze protestanten op de vlucht. Velen van hen naar de Dillenburg om hun diensten aan te bieden. Het moet hier een chaos geweest zijn van boodschappers en huursoldaten, want Lodewijk van Nassau verzamelde hier zijn troepen voor de Nederlandse Opstand. Ook Willem van Oranje is uit voorzorg naar de Dillenburg gevlucht, maar anders dan zijn broer Lodewijk hoopt hij de strijd juist te voorkomen. Willem werd gezien als leider van de opstand en officieel beschuldigd van hoogverraad. Al zijn bezittingen in de Nederlanden werden door Alva in beslag genomen en Willem zelf werd ter dood veroordeeld. En dat was geen loos dreigement. Talloze edelen die niet op tijd waren gevlucht, werden onthoofd. De belangrijkste onder hen hier op de Grote Markt. Willem was zijn bezittingen kwijt. Zijn reputatie. En die kon hij alleen maar terugkrijgen als de opstand in de Nederlanden zou slagen. Er zat niets anders op. Willem moest de leider van de opstand worden. 
De oorlog in de Nederlanden begint voor Willem van Oranje vooral als een privé-oorlog tegen Filips II. Maar omdat die opstand ook gaat over de autonomie van de Nederlandse provincies, over het geloof in die Nederlandse provincies, raakt Willem van Oranje ook daarmee, zijn privé-oorlog raakt daarmee verbonden. 
In de Slag bij Heiligerlee verloor Adolf van Nassau de controle over zijn paard en sneuvelde. In de veldslag die daarop volgde, rekende Alva genadeloos af met de rest van het leger. Adolfs broer Lodewijk kon zijn hachje ternauwernood redden door hier in de Eems te springen. De Duitse vorsten deden niets. Ze waren net als Anna tegen de opstand en vonden dat Willem erbuiten moest blijven. De beeldenstorm en de daaropvolgende opstand had ook de Duitse vorsten geschokt. Zij hielden fanatieke protestanten, de calvinisten, daarvoor verantwoordelijk. Dat waren in hun ogen onruststokers en rebellen. Als Willem geen afstand zou nemen van die calvinisten, dan kon hij niet langer rekenen op de steun van de Duitse vorsten. De mislukte veldtochten hadden Willem in grote financiële problemen gebracht. Voortaan moest hij niet alleen op zijn hoede zijn voor het Spaanse leger, maar ook voor de vele schuldeisers die achter hem aanzaten. Hij was voortdurend op de vlucht. Soms vermomde hij zich als boer of dook ergens onder, maar hij kon nergens langer dan een dag of twee blijven. Zelfs in Saksen, waar hij acht jaar eerder zijn huwelijk groots had gevierd, was hij niet meer welkom. Intussen dreigde de opstand te mislukken. De Nederlandse steden waren oorlogsmoe en wilden niet meer verder vechten. Zelfs Willem van Oranje leek alle moed te hebben verloren. Hij voelde zich eenzaam en miste het gezelschap van de hoge adel en hij keek uit naar de terugkomst van zijn broers. Hendrik en Lodewijk. Maar die zou hij nooit meer terugzien. Hun legers werden hier op de Mookerheide verpletterend verslagen door de Spanjaarden. Zelfs de lichamen van Lodewijk en Hendrik zijn nooit meer teruggevonden. Het verlies van zijn broers raakte Willem diep. 'Mijn hoofd duizelt zo van alle zaken en van alle verdriet dat ik niet meer weet wat ik doe.' 
Oorlog zat in het DNA van Nederland en van de Nederlanders. En dat betekent ook dat legerleiders zich kunnen ontwikkelen tot tot nationale iconen, tot oorlogshelden. En die rol was weggelegd voor de Oranjes. Oranjes hebben enorm baat gehad bij de oorlog. Oorlog heeft hen grootgemaakt, maar het heeft hen ook met Nederland verbonden. Willem van Oranje had op elfjarige leeftijd een fabelachtige erfenis gekregen. Steeds had hij geprobeerd om het bezit en de invloed van zijn familie te vergroten. Maar tegen het einde van zijn leven waren drie van zijn broers gesneuveld, zijn Duitse en katholieke contacten afgebroken, zijn bezittingen in beslag genomen en hij was vogelvrij verklaard. De rol van Oranje-Nassau in de Nederlanden leek al na één generatie te zijn uitgespeeld. 

In 1544 erft de Duitse Willem van Nassau het Franse prinsdom Orange. Opeens hebben de Nederlanden een prins: Willem van Oranje. Door zijn huwelijk met de protestantse Anna van Saksen komt Willem in grote problemen met de katholieke koning, Filips II. Willem raakt alles kwijt, en wordt tegen wil en dank leider van de Nederlandse opstand tegen Spanje.

Willem van Oranje, leider van de opstand

Het Verhaal van Oranje Nassau in de klas

Op dit moment ervaren wij problemen met de site, waaronder de zoekfunctie. Er wordt aan gewerkt, hopelijk snel opgelost. red. Schooltv.nl

Schaatsende kinderen

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Het verhaal van Oranje Nassau in de klas

Type videos