Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

De gaswinning in Groningen is inmiddels na zestig jaar stopgezet, terwijl die eind jaren 50 juist heel positief begon.  Presentator Winfried Baijens gaat met Groningers in gesprek over de oorzaken, maar ook vooral over de gevolgen van de aardbevingen.

De aarde beeft in de klas

Natuurlijke omgeving

Arbeid, productie en bedrijf

Organisatie en bestuur

De aarde beeft in de klas 

De aarde beeft

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Voor de rest van Nederland. Ja, is het gewoon heel moeilijk te begrijpen wat hier in Groningen aan de hand is. Je huis moet je basis en je veilige haven zijn. Daar kan je altijd op terugvallen. Ja en die staan hier in Groningen op spanning. En ik denk dat mensen heel vaak vergeten wat het inhoudt als je basis, als je vaste grond, maar ook je huis, je basis, als dat onder druk staat. Dat doet wat met een mens. Laat ik maar eerlijk zijn. Groningen scheurde en de rest van Nederland keek toe. Ook de meeste mediamensen zoals ik. We waren hier wel, maar vooral even vlug vlug. De ernst van de situatie te lang onderschattend. In 1959 wordt bij het Groningse dorpje Slochteren het grootste aardgasveld van Nederland ontdekt. Een goudmijn voor de staatskas, maar wat later blijkt een nachtmerrie voor de Groningers… één van aardbevingen, scheuren in huizen, onzekerheid en jarenlange schadeprocedures… 
Ja kijk. Dit is toch wel mooi hè? Dit is toch historische grond. Op deze plek werd dus het Groningse gas aangeboord. Jarenlang het grootste gasveld ter wereld. Op die plek daar, op de plek van die schuur, daar stond de boerderij van boer Boon. Is hij nu rijk geworden? Nee, Boer Boon is geen oliesjeik geworden. Hij is gewoon boer Boon gebleven. Want de Nederlandse Mijnwet bepaalt dat hij alleen een vergoeding voor het gebruik van zijn land krijgt en dat hij voor de rest rustig moet blijven dorsen. Onze welvaartstaat... onze hele economie drijft jarenlang op het gas dat hier uit de grond komt. Een gas consortium van Shell, Esso en de Nederlandse staat richt in 1963 de Gasunie op vette winst voor de oliemaatschappijen, maar verreweg de meeste inkomsten zijn voor de staatskas. Nederlands nationale Turbokoe, geboren in Slochteren. Ja kijk, dit is m ja. Dit is het monument dat de NAM hier in de provincie heeft neergezet om ja de rijkdom te vieren die uit deze provincie is gehaald. Een gas molecuul, die staat hier. Ja, vieren zeg ik in eerste instantie tot ver in de jaren zeventig nog, waren er eigenlijk nauwelijks wanklank enrond de gaswinning. Het geld werd geïnvesteerd. Er werden wegen aangelegd en als er schadegevallen waren, werden die over het algemeen ook wel vergoed. En die schadegevallen waren er eigenlijk ook nog niet zo heel veel in die jaren. Dat veranderde gaandeweg, zeker gedurende de jaren tachtig. De eerste zorgen in Groningen gaan dan nog niet over aardbevingen, maar vooral over een steeds snellere verzakking van de bodem.
Toch zijn er ook dan al scheuren te zien in de huizen. Eén ding staat vast de bodemdaling komt in ieder geval van de gaswinning. Dat wordt ook door niemand ontkend. De vraag is of de scheurvorming in huizen een gevolg is van de bodemdaling. Maar t is nou pas begonnen. Vijftien centimeter. Ik kan niet zien hoe je scheuren trekt in huizen. Waardoor deze hele graduele zakking in het land heeft plaats heeft gevonden. Het is niets. forse verschuivingen. Het Is een komvorming die er plaatsvind. Ik zie niet in hoe je scheuren krijgt. Het blijft voor de Groningers niet bij bodemdaling alleen. Diep onder de grond begint het ook echt te rommelen. In 1986, net buiten Groningen, is er een flinke aardbeving bij een gasveld onder Assen. Wij dachten eerst dat ergens iets ontploft was. Ja, de schrik kwam na die tijd. Op dat moment schrik je niet, daarvoor was het ook echt te kort. Maar na die tijd denk je van: nou kan dat dan hier in Drenthe? En kan het nog een keer gebeuren? En is je huis er wel tegen bestand?
Begin jaren 90 krijgt Groningen voor het eerst ook zelf te maken met aardbevingen. Het zijn nog kleine bevingen, maar ze veroorzaken al wel scheuren in muren en wegen. De overheid ontkent dat de bevingen veroorzaakt worden door de aardgaswinning en de boringen gaan door. 
‘’Het komt allemaal tot een climax in de zomer van 2012. De avond van 16 augustus in Huizinge. Drie punt zes op de schaal van Richter. De hevigste Groningse beving ooit… Uiteindelijk verandert alles voor Groningen na die beving in Huizinge. Het keerpunt in de gehele aarbevings-problematiek. Het besef daalt in dat die bevingen niet alleen wat scheuren veroorzaken, maar dat de veiligheid van de Groningers in het geding is. 
Tijdens een bewonersbijeenkomst in Middelstum, zoeken geschokte bewoners, steun bij elkaar. Elf Zichtbare scheuren in de muren van onze hal. 23 Zichtbare scheuren in de buitenmuren Schoorsteen gescheurd en lekt. We krijgen rookgassen en in de kamer. Het was echt een eyeopener. Directe contact met de mensen. Ze voelden zich onveilig in hun woning. En ze vroegen ook: wie houdt eigenlijk onze veiligheid in de gaten? Wie is daar verantwoordelijk voor? Toen dacht ik: dat zijn wij. Wij zijn de toezichthouder op de veiligheid van de delfstofwinning, dus dit is onze taak om hier heel hard aan het werk te gaan. En te zorgen dat het gewoon niet meer voorkomt. Een drie komma zes is al veel te veel. Op de TU Delft is Hans Roest een onderzoek gestart of de relatie tussen gaswinning en aardbevingen echt bewezen kan worden. En dat zal voor de gaswinning in Groningen flinke gevolgen hebben. Dit is een doorsnede van het Groninger gasveld met de plaats waar het gas zich verzameld heeft. Het gas reservoir met doorsneden met grote geologische breuken. Als hier gas onttrokken wordt kunnen grote spanningen ontstaan op die breuken. En dan keek ik wat kan er gebeuren met zo'n breuk structuur? Kan die gaan bewegen? Dit is zo'n breuk structuur. En wat we dan zien als we de gasdruk laten gaan waar die breuk in zat, kon een een verschuiving plaatsvinden waardoor aardbevingen kunnen ontstaan. Het rapport bevestigd dat de aardgaswinning de oorzaak is van de aardbeving in Huizinge. De Groningers zijn boos en eisen een schadevergoeding en minder gaswinning om hun regio veiliger te maken. Maar de overheid doet er niets mee… Oke hier hebben we dan dus het staatstoezicht op de mijnen… adviseert in 2013 heel duidelijk aan de overheid: laat het niet over aan de NAM. Want die gaan niet aan gas terugnemen. Nee, overheid grijp in. Hier staat het letterlijk. De gasproductie uit het Groningse gasveld zo snel mogelijk en zo veel als mogelijk terug te brengen. Doe dat overheid. Nou wat doet de overheid? Minister Kamp die schrijft een hele reeks aan onderzoeken uit naar die bevingen in Groningen. En de productie van het gas neemt enorm toe in plaats van dat het minder wordt. 
Dan denk ik bij mijzelf: dit kan helemaal niet. We worden belazerd. En dat er dus gas minder uit de grond gehaald wordt… helemaal niet waar! Ze hebben namelijk meer uit de grond gehaald. Ze wisten het bliksems goed. Er moest zoveel mogelijk geld verdiend worden. En dat vind ik de grootste schurkenstreek die er achter weg kwam.
De gasboringen blijven dus aan. In 2018 vindt er weer een zware aardbeving plaats. Eindelijk luistert de regering naar het advies van het Staatstoezicht op de mijnen en wordt de aardgaswinning afgebouwd. Ja de gaswinning in Groningen is aan zijn einde. Die gaswinning heeft ons, heel Nederland, heel rijk gemaakt. Maar ja voor de mensen hier, in dit deel van Groningen, ook heel veel narigheid gebracht. Schade, overlast, stress. En sommige mensen hebben daar nog steeds last van. Ja mijnbouwschades. Hier heb ik een overzicht van de schades. Dit geeft een slopende impact waar je eigenlijk mee bezig blijft . Want je leest het en je gaat je verweren en je denkt het zit niet goed en dan krijg ik weer gelijk. Ja dit gedeelte van die aardbevingen is wel het ergste. Ja, dat durf ik eigenlijk wel te zeggen. Zo voel jij dat ook zo he? Ja. Nou we zijn eigenlijk nu nog steeds bezig met de effecten van die ene aardbeving en dit is het gevolg daarvan. En het duurt nog steeds voor het is nog steeds niet klaar. Het Is nog steeds niet afgewikkeld en daar wachten we nog steeds op. Eigenlijk ben je gewoon hartstikke kwaad. En dan heb je de gemeente die zegt: we monitoren het. Dan denk ik fock off joh.  Wat heb ik daaraan? Je had verwacht als een beschaafd land hé jongens Groningen, heeft zoveel gedaan voor voor Nederland. Echt als welvaart heeft dat een enorme bijdrage geleverd. En dan krijg je ja stank voor dank dat gevoel. En dat doet pijn. Ja doet echt pijn. Ja, dat hebben we niet verdiend. De Groningse gaskraan is inmiddels helemaal dicht. Maar de aardbevingen zijn nog niet weg en dreunen ook soms nog na. Zeker in de hoofden van veel Groningers. Het zal nog wel even duren voordat zij weer echt vaste grond onder de voeten voelen.

Het trilt en beeft in Groningen (afl. 1)

In 2012 vindt in het Groningse dropje Huizinge de hevigste aardbeving tot dan toe plaats. 3.6 op de schaal van Richter. Toch ontkent de overheid dat de gaswinning iets te maken heeft met de bevingen.

Het trilt en beeft in Groningen 

Als ik dan bekijk hoeveel ellende dat zich hier afgespeeld heeft, terwijl dat hier de rijkdom uit de bodem werd gehaald en alles besteed werd aan een economisch kerngebied hebben, dat was het midden van het land. Eigenlijk zeg je dan gewoon ik neem het risico dat ik daar alles weghaal, daar alles heen breng en we laten in die regio maar een van de armste economieën van Nederland worden, want dat is het gevolg geweest. In deze tijd is Groningen bij de rest van Nederland vooral bekend door het aardgas dat er uit de ondergrond komt. Maar Groningen heeft altijd al een rijke bodem gehad. In de 19e eeuw wordt er turf uit de bodem gehaald. En op de vruchtbare grond wordt het beste graan geoogst. Groningen in de uithoek van het land, is en was heel belangrijk voor Nederland. Maar de Groningse arbeiders hebben hier niet altijd de vruchten van kunnen plukken. We gaan terug naar de 19e eeuw. De tijd van de ‘Graanrepubliek’. Waar vooral de boeren van profiteren. Het verschil tussen arm en rijk is hier in Groningen in de 19e eeuw heel groot. De graanboeren worden door recordoogsten herenboeren. Ze heersen over hun arbeiders en veranderen hun boerderijen in steeds maar groter wordende pronkpaleizen. Het is wel een mooi plaatje, zo! Een soort herenboer eigenlijk. Ja en dan met dit weer. Hai, goeiemorgen! Het Is een heel mooi ja gebied vind ik zelf. Ik ben hier... Ik heb m'n hart weer wel aan verpand. Rijkdom en armoede, strijd. Het heeft hier gevonkt en geknetterd.  En je hebt die pronk gevels. Ja, en die staan er allemaal nog. Ja, die zijn echt ongekend. Ik heb ze nog ja, had ze nog nooit zo gezien. Het is uniek hoor. Hoe Boerderijen als deze op een gegeven moment, zeg maar gewoon 3040 arbeiders in dienst hadden in de oogsttijd en die ook weer ontsloegen als de oogst klaar was. Die extreme rijkdom en die tegenstellingen en dat maakt die graanrepubliek zo bijzonder. Er zijn verhalen dat de arbeiders achter bij het erf kregen uitbetaald. Alsof de boer z'n kippen stond te voeren. Die dubbeltjes mochten ze oprapen op de grond. Nou, dat soort verhalen, daar zit pijn. Oh, kijk eens aan. Hier is nooit een arbeider binnen geweest. Mmm. En niet één keer dat een arbeider een voet over de drempel zou hebben gezet van deze kamer. Dat was ondenkbaar. Ja, echt gescheiden werelden, echt gescheiden. Dat gebeurde allemaal aan de achterkant. Ja. En er is zoiets als de champagne jaren. Ja. Nou ja, dat, dat vond hier dan plaats. Ja, die champagne hoorde dan op een gegeven en bij het ontkurken van de flessen ook in oogsttijd. Van Wij hebben weer een oogst van overvloed. Die gaan we nu binnenhalen. Daar hoort champagne bij. Perioden zeg maar in de negentiende eeuw. Ook dat deze rijkdom zich heeft opgebouwd, opgehoopt. Het kon niet op. De boeren gingen dansen in een hotel net over de grens. Daar gingen ze met de koets heen. Dansavonden op zaterdagavond. Ze gingen tennissen. En dan gingen ze op safari in de winter naar Tanzania. Terwijl je weet dat een eindje verderop begonnen daar dus de arbeiders in de winter honger te lijden. Gouden tijden voor de boeren. Maar de arbeider is ontevreden. Het blijkt vruchtbare grond voor de opkomst van het communisme in Groningen. Als je deze beelden dan ziet en die grote verschillen hoort, kan je dan een directe lijn trekken naar de opkomst van het communisme hier in dit gebied? Ja lijkt me wel. De herenboeren hebben dat eigenlijk zelf veroorzaakt. Ze werden groot in champagnejaren negentiende eeuw. Rijkdom.  Je moet vorige eeuw voorstellen dat er dus oogsten van overvloed waren. Recordoogsten, graan bracht veel op in de Korenbeurs in Groningen. Het werd hier hoog opgetast en dan een paar honderd meter verderop in de winter honger, gebrek, bittere armoede. Het Was gewoon wanhoop. Het Was ellende. En daar is een vonk. En ja, de vonk is van buitenaf gekomen. Ze. Ze richten hun hoop op achter de horizon, op het Sovjet communisme. Het gaat goed met de graanoogsten en ook de Nederlandse staat ziet dit. Politicus Sicco Mansholt besluit tot schaalvergroting. De boeren stichten nog grotere boerderijen. En de boeren blijken inventief. Van het restproduct van graan, stro, besluiten ze karton te gaan maken. De strokartonfabrieken schieten als paddenstoelen uit de grond. 
Maar net als bij de graanoogsten, zijn het vooral de boeren en de fabriekseigenaren die het grote geld verdienen. Eind jaren zestig ontstaat er onvrede onder de arbeiders in de karton industrie. De lonen zijn te laag. Fré Meis, de voorman van de communistische partij, roept op tot staking. Toen hij op de Wedderweg op een zeepkist stond, was ik er ook, met m'n schoonvader. We moesten horen wat hij te vertellen had. Hij zei tegen de mens en van nou gaan we maar staken want anders krijg je dat geld nooit. Hij zei tegen de mensen van nou gaan we maar staken want anders krijg je dat geld nooit. En die arbeiders die staan dus op het standpunt dat ze een behoorlijke loonsverhoging willen hebben. Willen ze iets van de achterstand bij de Randstad al wegwerken. En dat is dus ƒ 25 voor de continu dienst, ƒ 30 voor de dagdienst. Achterstand bij de randstad? Uh, ze hebben meer achter staan waarschijnlijk, maar ze willen in elk geval beginnen om die achterstand weg te werken. Dat hier eigenlijk een behoorlijk loon kunnen verdienen. Ja, daar gaat het om. Zijn de lonen zo verschrikkelijk slecht? Hier vertelt u daar eens over. Ik heb drie kinderen. Meneer en ik hebben onder 150 gulden en een paar cent. Ja. Nou, dat vind ik niet genoeg. De lonen liggen hier beslist 25 tot 30 gulden lager als verdere Holland in. Ze hebben nu 130 gulden in een weekje. Houden ze over. Ik vind dat ze meer moeten verdienen. Mogen ze dan in de andere steden meer verdienen als hier in Oude Pekela? Deze mannen doen hun werk toch ook? En dan minder verdienen. Nee ik zou ook niet weten waarom. Ze hebben ook gelijk dat ze zeggen we willen meer hebben. En.. nieuwe concurrentie voor de landarbeider ligt op de loer… Na de Tweede Wereldoorlog is het eigenlijk gedaan met die arbeider. En hier gaat de maaidorser over en de naam zegt het al, het is gemaaid en gedorst en dat kan de boer zelf. Ja, hij had zich geen knechten meer voor nodig. Einde verhaal van de landarbeider. Ja, absoluut ja. Ja. En  eigenlijk ook van de herenboeren, want dat werden gewone boeren. Ze moesten weer boeren ook. Ja, ja, ze moest op te trekker. Fusies en automatisering om de productie te kunnen verhogen waren er de oorzaak van dat het aantal strokarton en aardappelmeel fabrieken sinds de jaren vijftig bijna gehalveerd werd. Al met al gingen d'r in de loop der jaren een paar duizend arbeidsplaatsen verloren. Dan gingen ze natuurlijk vertellen van joh: hij gaat dicht. Nou, er zijn wat asbakjes gesneuveld daar. Dat. Ja. Heleboel mensen die werden ook in een klap werden ook weer werkloos. En je zag het hier langzamerhand verpauperen. He de kartonfabrieken gingen dicht. Het NoordNed ging dicht. De matrassen fabriek ging dicht, Optilon ging dicht... Het ging allemaal weg en er kwam niks voor terug. Ja dit is in de jaren 70… Toen is dit allemaal gesloopt. Hier is wel 10 tot 20 jaar niks aan gaedaan. Maar ze hebben het ook nooit afgebroken. Hij staat misschien wel 50 jaar stil. Ja, hij staat misschien al wel 50 jaar stil. Dat ze hem nooit hebben afgebroken. De lege fabrieksgebouwen zijn de erfenis van de gouden tijden. Maar de Groninger zelf heeft weinig geprofiteerd van de winsten. Hij zit helemaal onder de spinnenwebben. Ik zal er een paar weghalen. Fré Meis, hij leeft al meer dan dertig jaar niet meer. Maar ja, zijn gedachtegoed en zijn erfenis is nog meer dan springlevend hier. In Oost-Groningen is de communistische partij nog altijd een factor om rekening mee te houden. Het communistische hart klopte toen en klopt nog altijd. En dat is niet zomaar. Er is hier een ja diepgeworteld wantrouwen tegenover mensen met macht, mensen met geld. We zouden graag met de kamerleden willen discussieren over het vraagstuk: waar de winsten van de rijkdom in de bodem van de provincie Groningen, Friesland en Drenthe zitten.. waar die eventueel aan zouden kunnen worden besteed voor een deel aan onze provincie en andere provincies in het noorden van de grond te krijgen? Geen werkgelegenheid voor ons, ik durf wel te zeggen: zijn wij geen Nederlanders? Wij horen toch ook gelijk bij u, daar in het Westen? Ik dacht dat als de kamerleden hun verstand gebruiken, dat ze eindelijk concreet iets aan het Noorden kunnen gaan doen. We willen werkgelegenheid en industrie. Groningen is het afvoerputje van Nederland. Ja. Nog steeds? Ja, door steeds. En dan gebeurt er niks. Er gebeurt nog steeds niks. En dat is erg. Ik vind dat erg. Echt waar. Ja. Ja, ik vind dat gewoon uh, niet normaal. Als ik dan bekijk hoeveel ellende dat er hier heeft afgepeeld, terwijl de rijkdom uit de bodem werd gehaald. En alles dan besteed werd aan het economisch kerngebied… Dat was het midden van het land. Eigenlijk zeg je dan gewoon ik neem het risico dat ik daar alles weghaal en daar alles heenbreng en we laten die regio maar één van de armste economieën van Nederland worden. Want dat is het gevolg geweest.

Groningen als wingewest voor Nederland (afl. 2)

Groningen is sinds het einde van de negentiende eeuw grootleverancier van graan. De boeren worden rijk met deze oogsten. Tegelijkertijd is er veel armoede. De arbeider heeft het zwaar. Dit blijkt een goede voedingsbodem voor het communisme.

Groningen als wingewest voor Nederland 

Mensen in Oost-Groningen. Ze vinden dat ze in het verdomhoekje van ons land wonen. Op buitenstaanders maken ze de indruk gebrek aan zelfvertrouwen te hebben. Bovendien heeft de regio waarin ze wonen sinds kort het etiket ‘erkent probleemgebied’ opgeplakt gekregen.Heel Oost-Groningen kampt in de jaren 70 en 80 met grote werkeloosheid. En de toekomst voor de jongeren is onzeker. Hoe krijg je Groningen weer vooruit? Er worden verschillende werkgelegenheidsprojecten opgezet. Soms te ambitieus en soms te rigoureus. Maar of het de Groningers echt aan werk helpt?..
Ik ga nu naar Delfzijl. De Nederlandse regering is al sinds de jaren 50 bezig met Delfzijl maken tot een bloeiende havenstad met moderne industrie en veel flats voor de hardwerkende arbeiders en hun gezinnen. Het havenstadje Delfzijl, aan de monding van de Eems moet vooruit. Mee in de vaart der volkeren. Meneer Nijburg. Goedemorgen! In uw Delfzijl. Op een bijzondere plek toch wel hier? Ja, zeker. Dit hier, had hét Europort gebied van Noord-Nederland moeten worden. Ja, zo was het de bedoeling. En zodanig dat hier ja een stad zou ontstaan van zegmaar 150.000 inwoners. Dat was toen de prognose. Ja, flinke plannen. U lacht erom. Ja, nou ja, eigenlijk.. het plan werd mij voorgeschoteld. Ja en dan zie je toch in de loop der tijd dat er toch wel heel veel dingen eigenlijk ja niet lukten. Paul Nijburg regelt namens het Havenschap de geschikte grond rond Delfzijl om de uitbereidingsplannen mogelijk te maken. En, daar is heel veel grond voor nodig. In deze uithoek van het land, gonst het ineens van bedrijvigheid. Zet m erbovenop! Er ontstaat een industriegebied waarvan Delfzijl het hart en de haven zal zijn. De plannen voor Delfzijl waren enorm hè? De ambities stegen tot grote hoogte. Waarom eigenlijk Delfzijl? Was dat ook mede omdat er hier ruimte was, speelde dat mee? Ja, er was ook ruimte. Toch? Ja er werd ook ruimte gecreëerd daarvoor natuurlijk hè. Ja, dat is waar. Nou ja dat ook. Ja er werd ruimte gecreëerd omdat men dacht: nou wacht eens even… De ideeën waren toen zodanig dat er nogal wat industrie op zou afkomen. En daar kwam u in beeld hè? Want dit is even een kaart… die kaarten zeggen ook eigenlijk alles ook wel. Dit is 1969. Daar is dus een lijn op de kaart gezet. Het hele oostelijke deel van Delfzijl werd ineens industrieterrein. Ja. Ik heb ook nog een kaart van 1971.. even.. twee jaar later maar hè. Ja en dan kun je zien. En dan zie je hoeveel er gebeurd is. Ten eerste: Akzo is al uitgebreid met de sodafabriek. En in die twee jaar is de haven uitgebreid met een derde haven helemaal. Dus het was Hosanna in die tijd. Bij de plannen voor het nieuwe industriegebied, moet alles wijken. En dit heeft grote gevolgen voor de omliggende dorpen. Oterdum, Heveskes en Weiwerd worden met de grond gelijkgemaakt. Het was waar de mensen woonden en waar ook hun verleden was zegmaar en dat moest allemaal weg. En dat ging meestal niet echt op een menselijke manier. Er was maar één optie: die dorpen en alles wat er was, zo snel mogelijk weg. Want de industrie die klopte aan de deur. En dat was belangrijker dan de mensen en de woningen. 
Extra pijnlijk voor Oterdum, Heveskes en Weiwerd.. er komen juist veel minder bedrijven dan verwacht. Zelfs de nieuwe Eemshaven blijft lange tijd net zo leeg als bij de oplevering. De haven ligt nu al enige tijd gereed, maar dat heeft er helaas nog niet toe geleid dat er industriële projecten op gang zijn gekomen. Je hoopt dan dat het ook echt gevuld wordt, met industrie. Maar dat is niet helemaal gelukt. Nee. Dat is misschien wel een understatement. Ja misschien. Het is het drama van Delfzijl. En van de Eemshaven. Jarenlang blijven de bedrijven weg. En de nieuwgebouwde flats, staan lange tijd leeg. Delfzijl komt de klap decennialang niet meer te boven. Een ander banenplan wordt uit de kast getrokken. De spreiding der rijksdiensten. De PTT, dan nog staatsbedrijf, wordt naar Groningen verplaatst om de dienstensector te versterken. Maar die ambtenaren, willen die wel naar Groningen toe? De dreigende onvrede in het noorden, moet kennelijk gedempt worden door het daar ‘dumpen’ van een aantal PTT’ers. Nooit! We zijn geen koeien! Ja voor een hoop mensen viel dat rauw op hun dak. Die wilden echt niet. Verschillende stakingen geweest op het Binnenhof. Heel veel discussies gehad ook. Maar ik had altijd zoiets van: het is wennen, maar we hebben er geen spijt van. Ondanks de hevige protesten van de werknemers, drukt de regering de verhuizing van het hoofdkantoor door. Maar aan alles is te merken dat ook de directie van de PTT er totaal niet blij mee is.Ik weet nog goed, ik denk dat het in 2000 was. Dat de Raad van Bestuur een presentatie gaf van: We stoppen ermee, daar komt het eigenlijk op neer. De directie gaat weer terug naar Den haag. Toen had ik een week lang: toen wilde ik die vlag niet meer zien. Ik was niet meer trots op mijn bedrijf.  Dus als je nou naar de gedachtengang kijkt van de spreiding der rijksdiensten. En ook de topfuncties, dan denk ik niet dat het heeft opgeleverd wat men vermoed had. En dan druk ik me bescheiden uit denk ik. Nee, ook de verhuizing van de PTT en andere overheidsdiensten naar Groningen, hebben niet de boost gegeven waar de regering zo op gehoopt heeft. Of waar de Groningers zelf op gerekend hebben. De afstand tussen de provincie en Den Haag, wordt er zo niet kleiner door. Professor Molema. Goedemorgen. Welkom. Goed je te ontmoeten. Ik heb toch wel een beetje behoefte op deze plek, zo midden in Groningen, om even met vogelperspectief naar de provincie te kijken. We zagen heel wat initiatieven van het rijk om hier grote projecten op te zetten en toch lijken dat soort grote rijksprojecten en gedachten dan weer jammerlijk te mislukken. Ja en daar is een soort psychologisch effect van de jaren 50 en 60. Iedereen zat in de vooruitgangsgedachte. En ook hier in Groningen dacht men: het wordt alleen maar beter. We worden steeds welvarender. En we worden net zo welvarend als in de rest van het land. Die eindtoestand is nooit bereikt, die men in de jaren 50 en 60 heeft geschetst. Dat heeft voor teleurstelling gezorgd. En die regionale politici hebben dat ook wel versterkt. Om een soort strategie om ook weer extra gelden hiernaartoe te trekken. Maar daar krijg je een vrij negatieve beeldvorming van. Maar waarom klopt dat beeld niet dan? Nou in de jaren 50 en 60, ook nog in de jaren 70, was de Rijksoverheid heel erg begaan met het gebied. Maar aan het einde van de 20e eeuw veranderde de politiek. Was het meer: regio’s op eigen kracht. Ging de aandacht ook veel meer naar de gebieden in Nederland die internationaal gezien het grote geld moest verdiend gaan worden. En in die periode.. de jaren 90, de jaren 0 is dat gevoel ontstaan hier. Van wij tellen niet meer mee in het toekomstverhaal van Nederland. En in Ter Apel, in het zuiden van de provincie, wordt dan toch ineens een groot werkgelegenheidsplan gerealiseerd. Is daar dan toch die welvaart, waar Groningen zo op hoopt? Er is besloten dat hier een COA kwam. Een asielzoekerscentrum. En een gevangenis. Iedereen blij en toen kon de vlag uit. Want Ter Apel had weer werk. Ja, want nu wordt erover gemopperd… Ja. Maar toen was het goed nieuws. Toen was het goed nieuws ja. Het was een grote goed nieuwsshow. En dat hadden we ook nodig hier hoor. Wat nu nog een opslagdepot voor legermaterieel is, moet een opvangkamp voor asielzoekers worden. De vlag ging uit bij de komst van het COA in de jaren 90. En er zijn sindsdien alleen maar banen bijgekomen. Veel Ter Apelaars zullen het ook wel met mij eens zijn dat we ook veel overlast daardoor hebben gekregen. Die niet al te gewenst is. En dan druk ik me nog denk ik heel fatsoenlijk uit. Maar wat weegt zwaarder? Nou ja, werk. Banen of… Ja ik denk de banen. Toch wel? Zeker. Ja, maar aan die overlast, daar wordt niks aan gedaan en daar zit het probleem. En daar moeten ze wat aan doen. Den Haag heeft wel degelijk van alles gedaan om Groningen vooruit te helpen. Maar dan vaak met plannen die de rest van Nederland goed uitkomen. En als er dan problemen ontstaan, overlast, of aardbevingen.. Dan blijft het stil. Dan is Den Haag ineens weer heel ver weg en moet de Groninger heel hard schreeuwen om gehoord te worden.

Banenplannen voor Groningen (afl. 3)

Als we terug gaan in de tijd, blijkt dat Den Haag wel degelijk ambitieuze plannen had om de Groningse economie te stimuleren. In Groningen-stad, Delfzijl en Ter Apel kwamen verschillende werkgelegenheidsprojecten. Helaas niet allemaal zo succesvol als gehoopt.

Banenplannen voor Groningen 

Vanaf 63 zijn we al belazerd, bedonderd en bestolen. En nog tot aan de dag van vandaag. En dat is voor ons hier in Groningen de overheid vinden wij erg. De NAM is niet mijn vijand. De overheid met de afwerking van de schade. Dat is mijn vijand. Toen begon pas het echte gedonder. 
Kijk, dit is de provincie op zijn allermooist. Deze rust, die weidsheid, de natuur. En dan is dit hier naast me de stress en ellende van de provincie Groningen. Zestig jaar besluitvorming rond de gaswinning in Groningen. Dit is het onderzoek van de parlementaire enquêtecommissie daarover. Het zijn heel veel pagina's, 2000 in totaal. Veel woorden. Maar de conclusie is heel eenduidig en heel pittig. De belangen van de Groningers zijn structureel genegeerd en dat heeft voor hen rampzalige gevolgen. De gaskraan zou dit jaar dicht moeten gaan, maar de ellende is nog lang niet voorbij. Want er waren natuurlijk de bevingen, maar de echte ramp is dit gebleken. De afhandeling van de schade en vooral hoe daarmee is omgegaan. Een onbegrijpelijke wirwar   `van regelingen en instanties voor velen. Ingewikkeld, maar ook nog eens een keer voor iedereen anders. Ja, wat doet dat met de gemeenschapszin en de mensen hier in Groningen? Mevrouw de wethouder. Dag! Winfried. Mooi dat jullie er zijn. Ja zeker. Ja ja, ja. En hier op een gevoelige plek. Oh zeker. Eén van de vele gevoelige plekken in Eemsdelta. Ja, ik heb de kaart mee genomen voor deze wijk om het zichtbaar te krijgen. Deze mensen. Dat zijn deze mensen krijgen een nieuw huis. Daar tegenover krijgen mensen... blijven in hun oude huis wonen, hebben hele lichte maatregelen. Maar hun achterburen dus waar ze de tuin aan grenst, krijgen een nieuw huis. Dus ze worden omklemd door nieuwbouw. Zelf ontvangen ze het niet. En als je dan dat ziet in de hele wijk wat nieuwbouw is, is het hartstikke onterecht. Ja, dat is wat hier. En die situatie van die huizen is niet anders? Het is dezelfde situatie, alleen het is een ander tijdsregime... andere regeling... dat er opgenomen is. En dat betekent deze grote ongelijkheid. Als het niet zo ernstig was dan zou je t zou t bijna grappig zijn toch? Ik bedoel wie bedenkt dit? Dit is. Dit is zo ernstig dat deze kaart heb ik aan t hele kabinet laten zien. En nog zijn de maatregelen d'r niet. Daar worden mensen echt ziek van, de stress en dat is ook al aangetoond. Er zijn al meerdere rapporten van geweest dat het ook aantoonbaar zo is. Als je al niet ziek bent van het lange wachten jarenlang dat word je nog zieker van dat je dus geen sloop nieuwbouw krijgt. En als je d'r dan achter komt dat jouw overburen dat wel krijgen, dan moet je je hele leven tegen deze ongelijkheid aankijken. Nou, dat is bijna niet te doen. Welkom in het labyrint van de aardbevingsproblematiek. In Groningen spelen er twee trajecten. Het ene is het schade, het andere het versterkingstraject. Een scheur bijvoorbeeld valt onder schade. Versterking is iets anders. Dan wordt gekeken of een woning een beving aankan. Is dat niet zo, kijk, dan moet ie worden versterkt.  Veelzeggend dit hè. En soms kost dat versterken zoveel dat voor slopen en opnieuw bouwen wordt gekozen. En de wirwar aan regeltjes maakt het ook dat de één wel gecompenseerd wordt, terwijl de ander het nakijken heeft… Wij hebben de voorkant van het huis hebben wij roze geverfd om toch een noodkreet uit te brengen om te laten zien dat wij hulp nodig hebben. Het was recht. En zou zit er echt een kromming in. Dat was eigenlijk sinds een jaar geleden ongeveer, hebben wij dat ja ontdekt. Ik denk dat het er heel veel te maken heeft met de verzakkingen en dat het huis gewoon scheef gaat staan Dat die balken ook mee krom gaan en dat ik denk dat dat hier ook de oorzaak van is. Hij gaat eigenlijk draaien. Het hele verband is er op t laatst ook uit. Ja hoe veilig zit je hier nog? Ja dat vragen we ons vaak genoeg af. Voor die versterking van de NCG, dat is ergens dat we net buiten dat gebied zetten. Dus dan komen we niet in aanmerking voor versterking. Voor aardbevingsschade kijken ze alleen naar zichtbare schades en niet naar de fundering of zo. Terwijl daar moet je juist mee beginnen lijkt mij. We zijn al sinds 2012 bezig. Sinds we die eerste aardbevingsschades gemeld hebben. Het duurde elke keer jaren voordat je reactie krijgt en sinds 2012 zijn we niks opgeschoten. D'r is nog niks gebeurd en elke keer als die mensen komen die van instanties of de gemeente... dan krijg je weer een goed gevoel van ja ze gaan ervoor, ze helpen ons en nou uiteindelijk zijn wij weer een paar jaar verder. Scheuren in de huizen. In de kerken. Maar ook in de mensen. En dat heeft speciale zorg nodig soms. Neem plaats! Vandaag ga ik mee met Mylene Piek. Zij is aardbevingscoach op het Hogeland. Wat wij doen is mensen ondersteunen die getroffen zijn of op welke manier dan ook de nadelen ondervinden van het aardbevingsdossier en die proberen wij sociaal-emotioneel te ondersteunen. Wat zijn de problemen die je tegenkomt? Er zijn zoveel stappen die mensen moeten doorlopen. Zoveel keuzes die gemaakt moeten worden. Er kan een stappenplan liggen van goh zo gaan we het doen, maar dat kan nog wel weer 20 keer veranderen. Schrok je van de verhalen die je in je werk tegenkwam? Zeker. Deze mensen zitten er gewoon dag en nacht in hè. Hier komen we aan bij het tijdelijke terrein. Dus alle mensen die afscheid hebben moeten nemen van hun eigen woning en die verhuizen hiernaartoe. En die wachten tot hun nieuwe woning klaar is. Ik weet niet eens of het oneerbiedig gezegd is, maar het zijn gewoon containerwoningen toch? Ja. Hierna.. deze mensen zitten er nu in, maar er komen hierna ook weer mensen te wonen totdat zij dan aan de beurt zijn. Dus ze mogen ook geen schilderijtje ophangen ofzo, dat mag ook niet. Dus dat maakt het voor sommige mensen ook wel extra lastig om het thuis te doen laten voelen. En hoe lang zitten mensen hier? Deze mensen zitten hier nu ongeveer anderhalf jaar. En is er dan ook sprake van trauma? Nou als ik kijk naar wat wij aan klachten zien bij inwoners heb ik ook echt wel mensen die PTSS achtige klachten hebben ontwikkeld door deze problematiek. Ja het Groninger gasberaad kwam met een rapport twee, drie jaar geleden. Nou dit soort bewoordingen hè. Het verhaal van de steeds maar uitdijende rechtsongelijkheid. Inwoners die in volstrekt vergelijkbare posities verschillend worden behandeld. Waardoor er scheuren in de vaak kleine dorps- of wijkgemeenschappen ontstaan, die nog dieper dreigen te worden dan de scheuren in de muren van de huizen. Dit is toch.. Ja ik moet erom lachen, maar het is natuurlijk diep treurig. Dit is waar de burger mee te maken heeft. Bizar. Een warboel aan organisaties en loketten waar je mee te maken hebt als je als burger compensatie voor de schade wilde. Ja dit is niet normaal. Kijk dan. En dan zit hier in het midden. Ja heel veelzeggend in de vouw vastgeklemd… de burger.

Scheuren in de muren en in de mensen (afl. 4)

De afhandeling van de aardbevingsproblematiek heeft geleid tot ongelijkheid en willekeur. Waar de ene bewoner de schade vergoed krijgt, geldt dat voor de buurvrouw niet. Dit zorgt voor frustratie en stress bij de Groningers.

Afhandeling van de schade

Oranje

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.