Populisme, wat is dat precies?

Het gaat in de politiek vaak over populisme. Poltici zoals Wilders en Trump zijn er heel goed in om mensen aan zich te binden door ze naar de mond te praten over onderwerpen als de EU en migranten. Maar populisme is niet per se rechts. Wat is het populisme precies en waarom is het zo’n lastig begrip?

Populisme, een populair begrip, maar wat betekent het nou precies. Veel mensen hebben de klok wel horen luiden maar weten niet waar de populistische klepel hangt. En daarom sta ik de popelen om daar iets over te vertellen. Populisme komt van het Latijnse woord populus en dat betekent volk. Populisten zeggen altijd namens het volk te praten, als een afgebakende homogene groep. En de gemeenschappelijke vijand is de gevestigde orde. In andere woorden: de gewone man wordt genaaid door de corrupte elite en de politiek moet een vertaling zijn van de wil van het volk. Om het volk te verenigen of te mobiliseren is een charismatisch leider nodig en dat zien we de laatste tijd erg veel. Bijvoorbeeld de bevlogen Varage die tekeer gaat tegen de EU en migranten. De excentrieke Trump tegen het Amerikaanse politieke establishment en migranten. En Europese rechte leiders zoals Le Pen en Wilders tegen de EU, het politieke establishment en migranten. Maar populisme is zeker niet noodzakelijk nationalistisch of antimigrant, wat dacht je van Bernie Sanders, een radicaal linkse politicus. Alleen zijn volgens hem niet migranten het probleem, maar Wallstreet. En kijk naar de Occupy-beweging. Weliswaar zonder een grote leider, maar wel de 99% tegen 1%, de corrupte elite. Hoe populistisch wil je het hebben? Het populisme is dus niet rechts of links en ook niet per se goed of kwaad. Populisme is dan ook vooral een effectief middel, een politiek gereedschap dat je kan gebruiken voor verschillende politieke boodschappen. Maar er zijn problemen met populisme. Een veelgehoord kritiek is dat populisten vooral uitblinken in mooie woorden en luchtkastelen bouwen maar vervolgens niet komen met een plan om de problemen ook echt aan te pakken. Een ander probleem: verdeeldheid. Want het volk van de populist is per definitie altijd maar een deel van de bevolking. De PVV bijvoorbeeld vertegenwoordigt met 20 zetels 1 op de 7,5 Nederlander. Wie zijn dat dan en wie zijn dat vooral niet? En dan is er ook nog de vaagheid van de term want een echte sluitende definitie is er niet en er wordt ook nog over gesteggeld. Bovendien is het ook niet zo zwart-wit als het lijkt, als in iemand is 100% wel of niet populistisch. Zo worden steeds meer politici uit juist die gevestigde orde verweten zich ook populistisch te gedragen en de kiezer naar de mond te praten. In dit opzicht zou het populisme al veel verder zijn doorgedrongen in de Nederlandse politiek. Niet voor niets zei Rutte dat Nederland ho heeft gezegd tegen het verkeerde soort populisme. Maar wat dan het goede soort populisme is? Het populisme is zo’n breed begrip is dat we het misschien niet eens over het populisme moeten hebben. Er is meer nuance nodig. Want dat is wat het volk wil.