Deze bunker was ooit een streng bewaard geheim. Een ondergronds commandocentrum, waar mensen wekenlang moesten overleven als een alles vernietigende atoombom zou vallen. Een atoombom van de Russen. Stel het je even voor. Alles bovengronds is weggevaagd en je moet hier met een klein clubje Nederland draaiende houden. Gelukkig viel de bom hier nooit, bleef de Derde Wereldoorlog uit en kunnen we die periode nu de Koude Oorlog noemen, die nooit echt oplaaide. Sindsdien zijn in Nederland veel van dit soort bunkers leeggehaald, maar de Zweden stoffen ze juist weer af.
"Alle schuilkelders in Zweden worden op dit moment gecontroleerd en dat is veel werk. Zweden heeft tienduizenden van dit soort kelders."
En ook in Oekraïne zetten ze zich schrap. De spanning met Rusland is terug. Deze man speelt daarin een hoofdrol en heeft zo zijn eigen perspectief op hoe de verhoudingen in Oost-Europa moeten liggen. Kijk mee door de ogen van Vladimir Poetin.
Om Poetins blik van nu te begrijpen moet je het verleden van Rusland leren kennen en we beginnen voor nu even bij de Koude Oorlog, de periode waarin deze bunker actief was en waarin de kaart van Europa er, vlak na de Tweede Wereldoorlog, heel anders uitzag. Dat continent was in twee stukken verdeeld door grootmachten Amerika en de Sovjet-Unie, met aan de ene kant het kapitalistische Westen dat miljarden Amerikaanse dollars ontvangt voor succesvol economisch herstel. 'Ons dagelijks brood is van de bon af'. En daarnaast wordt het onderdeel van een machtig militair bondgenootschap, de NAVO. En aan de andere kant het communistische oosten, waar Oost-Europese landen onder controle staan van de Sovjet-Unie en communistische partijen de baas zijn. Ook in het oosten komt er een militair bondgenootschap, het Warschaupact. Beiden hebben ze een grote krijgsmacht, grote hoeveelheden kernwapens en zijn ze doodsbang voor elkaar. Niet voor niks bouwen ze op grote schaal dit soort bunkers.
Een man die de Koude Oorlog heel actief meemaakt, is Vladimir Vladimirovitsj Poetin. Hij werkt in die periode in Oost-Duitsland bij de KGB, de staatsveiligheidsdienst van de Sovjet-Unie. Die unie houdt het eind jaren tachtig economisch niet meer vol en valt uiteen in vijftien landen, waarbij de Russische Federatie de grootste wordt. En waarvan Poetin later president wordt. En die heeft een duidelijke mening over de geschiedenis.
De Unie valt uit elkaar, maar ook het machtige Sovjetleger. Dat gaat deels in de uitverkoop, net als veel staatsbedrijven. Het kapitalisme wint en één beeld vat dit het best samen. Gorbatsjov, de oud-leider van de communistische Sovjet-Unie, speelt uiteindelijk mee in een reclame voor Pizzahut. In het westen vieren ze het uiteenvallen van de Sovjet-Unie als een overwinning en hopen ze dat Rusland, dat eerst nog in een diepe economische crisis zit, uiteindelijk een beetje westers wordt. Veel Oost-Europese landen die vroeger gelieerd waren aan of onderdeel waren van de Sovjet-Unie, doen dat ook en worden lid van de NAVO of de Europese Unie. De eerste gebroken belofte van het Westen volgens Poetin. Want volgens hem is er na de Koude Oorlog beloofd dat de NAVO-grens geen millimeter naar het oosten op zou schuiven. Westerse landen hebben heel andere herinneringen aan wat er toen is besproken. Tweede irritatiepunt: een NAVO-raketschild in Oost-Europa. Een peperduur en ingewikkeld systeem in Roemenië en Polen dat vijandelijke raketten moet onderscheppen. Een gebrek aan vertrouwen volgens Rusland, dat het raketevenwicht in gevaar zou kunnen brengen. En de derde irritatie: Oekraïne, waar de EU een samenwerkingsverdrag of associatieverdrag mee sloot en waar Europese politici zich tijdens protesten lieten horen.
Het zijn drie voorbeelden van gebeurtenissen die de balans tussen Rusland en het Westen volgens Poetin verstoren en die raken aan wat Poetin ziet als zijn achtertuin. Die tuin van Poetin heeft ook een naam, de Russkiy Mir, oftewel de Russische wereld. Daaronder vallen volgens Poetin alle mensen die Russisch spreken of zich Rus voelen en dat zijn er nogal wat. Omdat heel veel gebieden vroeger onder Russische heerschappij vielen, zoals in de tijd van de Sovjet-Unie, maar ook in de tsarentijd en de eeuwen daarvoor. Een van die gebieden is Oekraïne. Op deze kaart zie je hoeveel procent van de inwoners zich identificeert als Russisch. In het oosten gaat het om hoge percentages en op de Krim zelfs om de meerderheid van de bevolking. Al die gebieden hoorden ooit bij de Sovjet-Unie, maar waren ook onderdeel van wat eind achttiende eeuw Novorossiya werd genoemd, in feite een kolonie van het toenmalige Russische Rijk. Vanaf dan gaan veel Russen er wonen, waardoor veel mensen nu zich er nog altijd Rus voelen. Een belangrijk stuk geschiedenis volgens Poetin, die er uitgebreid naar verwijst in een essay dat hij deze zomer publiceerde en waarin hij schrijft dat de inwoners van Oekraïne en Rusland in feite één volk zijn. Als de spanningen tussen pro-Europese en pro-Russische groepen toeneemt op de Krim, meent Poetin zijn volk te moeten beschermen. En dus grijpt hij in.
"Intussen laait de strijd in Oost-Oekraïne en dus ook de emoties daar weer flink op."
En door Rusland gesteunde separatisten beginnen een gewapende strijd tegen de Oekraïense regering. Het gevolg is een oorlog met alle ellende die erbij hoort. Duizenden doden en tienduizenden gewonden. De neergeschoten MH17, meer dan een miljoen mensen op de vlucht.
"Kalina houdt haar hart vast voor zoontje Ruslan, elke ochtend als hij weer alleen naar school loopt. De mensen hier wonen letterlijk aan de frontlinies en nog steeds wordt er vrijwel dagelijks geschoten."
Net als Kalina en haar familie zijn mensen moe van de oorlog, want zowel aan deze kant van de frontlinie als aan de andere kant, slechts enkele kilometers verderop, leven mensen al bijna 8 jaar in constante angst.
Lang verandert er weinig aan de situatie daar, tot afgelopen november. Als er honderdduizend Russische militairen zich verzamelen aan de grens met Oekraïne. De dreiging is terug. Maar ook in andere landen, omdat Rusland met onderzeeërs langs de kust vaart, met vliegtuigen overvliegt of militairen aan de grenzen staan, waardoor het Westen wel met Poetin moet praten. En Poetin heeft zijn eisenlijstje alvast op de site van het Kremlin gezet, dus da's makkelijk. Eén: alle NAVO-troepen moeten weg uit Oost-Europa. Twee: Oekraïne mag nooit bij de NAVO en drie: het Westen moet de Russische invloedssferen erkennen. Eisen waar ze zich in Oost-Europa grote zorgen om maken en waar het Westen met afkeur naar kijkt omdat ze de gedachten van invloedssferen iets uit de Koude Oorlog vinden. Plus ze vinden dat landen zelf gaan over hun eigen keuze.
Vindt Poetin trouwens hypocriet, met het oog op de invasies in Irak, Libië en Afghanistan, waar westerse troepen binnenvielen zonder dat die landen er zelf op zaten te wachten. De kans dat Poetin z'n hele wensenlijstje voor mekaar krijgt is erg klein, maar één ding heeft hij alvast binnen. Want net als vroeger, de tijd dat dit soort bunkers werden bevolkt, worden de Russen bloedserieus genomen en zitten ze als een van de machtigste partijen ter wereld aan tafel.
