Name: Wat wil het CDA?
Uploaded: 2023-11-02T00:00:00+01:00
Duration: 1 min 37 s
Description: Het Christen Democratisch Appèl heeft de Bijbel als basis, maar minder strikt dan bij andere christelijke partijen. Het CDA wil de aarde op een goede manier doorgeven aan toekomstige generaties. Ook solidariteit en tradities zijn belangrijk. Ze willen meer betaalbare woningen voor jongeren en meer belasting op vermogen dan op arbeid.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Het Christen-Democratisch Appèl, het CDA. Eerst de basis van de christendemocratie. Dat is de Bijbel. Maar wel minder strikt dan bij andere christelijke partijen. Belangrijk is rentmeesterschap, dat betekent dat de mens beheerder is van een door God geschapen aarde. Voor het CDA is heel belangrijk dat we deze aarde doorgeven op een goede manier aan de toekomstige generaties. Solidariteit is belangrijk met zorg voor kwetsbare mensen. Maar de overheid moet zich daar niet al te veel mee bemoeien. Verder is het CDA een conservatieve partij waarbij waardes en tradities erg belangrijk zijn. Het verkiezingsprogramma heet ‘Recht doen’ en het CDA zet flink in op bestaanszekerheid met meer betaalbare woningen voor jongeren. Een flinke stijging van de kinderbijslag en meer belasting op vermogen dan op arbeid. Omdat het de middenklasse is die ons land draagt. Meer dan ooit is duurzaamheid belangrijk bij het CDA en het wil af van dat doorgeslagen rendementsdenken. Dus bijvoorbeeld investeren in die trein in de provincie in plaats van in de Randstad.

De nieuwe lijsttrekker is dus Henri Bontenbal. Hij wil een veel groenere koers varen en daaronder verstaat hij ook kernenergie. Oh, dit is trouwens wel een leuk feitje. Bontenbal begon als Nieuw Kamerlid dat tijdelijk de zetel van Pieter Omtzigt invult maar is nu dus de captain.

Tot slot de matrix. De coalitie met VVD, D66 en ChristenUnie is duidelijk zichtbaar. Tussen links en rechts zijn de verschillen erg klein. Dus je zou het CDA echt kunnen zien als een middenpartij.

Europese verkiezingen

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Elke 5 jaar mogen we naar de stembus voor de verkiezingen van de Europese Unie (EU). We kiezen dan de leden van het Europees Parlement. Dat zijn Europarlementariërs. Hoe gaan deze verkiezingen in hun werk? Klik op de afbeelding om de story te lezen.

Story over het Europees Parlement

Hoe werken de Europese verkiezingen?

Europees parlement

Elke vijf jaar mogen we naar de stembus voor de Europese verkiezingen. Maar op wie stemmen we dan eigenlijk? Klik op de afbeelding om de quiz te starten en test je kennis!

Quiz over het Europarlement

Hoeveel weet jij over de Europese verkiezingen?

Gescripte chat Politiek

Een samenleving kan niet zonder politiek. Politiek is de manier waarop er keuzes gemaakt worden voor de samenleving, vaak door middel van democratie. Door te stemmen, oefenen mensen invloed uit op de toekomst van hun gemeente, provincie of land. Vanaf 18 jaar mogen we kiezen wie ons vertegenwoordigt in de gemeenteraad, Provinciale Staten, Tweede Kamer of het Europees Parlement bij verkiezingen.
Deze gescripte chat is gebaseerd op de EDUbox Politiek van de VRT.
Klik op de afbeelding om te beginnen en ga in gesprek met Marleen de Rooy, parlementair verslaggever bij de NOS.

Gescripte chat over politiek en democratie

Van stem tot politiek

Waarom zijn bananen krom? Hoe werkt je geheugen? Uiteenlopende vragen die Clipphanger met een grappige animatie op een verrassende manier beantwoordt.

Clipphanger header

Clipphanger logo

Clipphanger 

Clipphanger op Youtube

Waar je ook woont in Nederland, elke gemeente heeft een gemeenteraad. In deze raad zitten mensen die door de inwoners gekozen worden. Dat gebeurt elke vier jaar bij de gemeenteraadsverkiezingen. Weet jij hoe de gemeenteraad werkt? Klik op de afbeelding en test je kennis in de quiz!

Quiz over het bestuur van de gemeente

Wat weet jij over de gemeenteraad?

Wat wil het CDA?

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Programmalogo's

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Het Christen Democratisch Appèl heeft de Bijbel als basis, maar minder strikt dan bij andere christelijke partijen. Het CDA wil de aarde op een goede manier doorgeven aan toekomstige generaties. Ook solidariteit en tradities zijn belangrijk. Ze willen meer betaalbare woningen voor jongeren en meer belasting op vermogen dan op arbeid.

Organisatie en bestuur

Politieke partijen uitgelegd door NOS op 3

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Introductievideo’s bij zeventien politieke partijen die meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen, uitgelegd door NOS op 3.

De Boer Burger Beweging, BBB, die in de basis voortkomt uit de boerenprotestbeweging en het geluid vormde tegen de voorgenomen stikstofmaatregelen. Ze zijn heel fel tegen de, wat zij noemen, uitverkoop van het platteland. De belangen van de hele agrarische sector staan voorop. En verder heel belangrijk: gemeenschapszin en goed voor elkaar zorgen. Met een mooi woord: noaberschap. Gewoon noaberschap. Het imago van boeren moet beter en de kloof tussen stad en platteland kleiner. En de partij wil het vertrouwen van de burger in de overheid herstellen. Een stem op BBB was voor veel mensen ook een proteststem. ‘Ik heb ook op de BBB gestemd.’ ‘Ik vond dat zeker in het politieke klimaat waarin we nu leven dat het wel een keer tijd wordt.’ Wat betreft die proteststem is er nieuwe concurrentie.

De lijsttrekker is opnieuw Caroline van der Plas. In korte tijd werd ze razend populair als een soort anti-Rutte. Ze neemt bepaald geen blad voor de mond. ‘Het is gewoon echt compleet gelul, sorry voor het woord.’ ‘Sorry voorzitter, ik ben daar zo ongelofelijk klaar mee.’ Van der Plas wil zelf overigens geen premier worden. Wie dan wel? Mona Keijzer. 
‘We zijn heel blij dat zij ook terugkeert in de politiek.’ Zij was CDA, maar is nu BBB. ‘Praktisch. No nonsense, wars van politieke spelletjes.’

Het verkiezingsprogramma heet Iedere dagBBBeter. Met veel focus op het herstel van vertrouwen in de politiek en weg met, wat zij noemen, de witteboordenoverheid. En meer focus op het ‘poten-in-de-klei-denken’. Bijvoorbeeld door meer boeren of verpleegkundigen in de overheid, ambulancepersoneel en de brandweermensen. De minister voor Natuur en Stikstof mag van de partij verdwijnen. Ze willen geen klimaatrevolutie, want dat is slecht voor hun sector, zeggen ze. Verder willen ze een asielquotum, geen btw op groente en fruit en een hoger minimumloon.
Er is wel een dingetje. ‘Heeft mevrouw Van der Plas een idee wat de ongeveer 1% verhoging van het minimumloon kost?’ ‘Ehm, heb ik niet zo paraat.’ ‘U dient een vrij grote gratis bier-motie in waar miljarden mee gemoeid zijn en u dekt hem niet.’ ‘Ja, heb ik al veel vaker aangegeven dat wij bijvoorbeeld ook niet bij het CPB ons programma laten doorrekenen. Die gaat uitrekenen wat het allemaal kost en wij willen zo graag…’ (gelach) Ja, da's op zich wel een dingetje. BBBoeit BBB verder niet. ‘Op 22 november, dan lachen wij.’ 

Dan de matrix. BBB stemt het vaakst hetzelfde als Omtzigt en leunt verder iets meer naar rechts. Maar de verschillen met links zijn helemaal niet zo groot. BBB verschilt in totaal net zo hard van de SP en DENK als van JA21 en de SGP. BBB stemde niet vaak mee met het kabinet, dus die proteststem, die klopt.

Wat wil de BBB?

De Boer Burger Beweging (BBB) komt voort uit de boerenprotestbeweging. Ze zijn tegen de stikstofmaatregelen. De agrarische sector vinden ze erg belangrijk, net zoals gemeenschapszin. De focus ligt op herstel van vertrouwen in de politiek en ze willen een asielquotum.

BIJ1. Zoals: bijeen. In de basis legt BIJ1 de focus op gelijke behandeling en het discriminatieverbod. Oftewel artikel 1 van de Grondwet. Zo heette de partij eerst ook. Volgens de partij worden we verdeeld door alledaags institutioneel en structureel racisme en is er sprake van witte suprematie. De partij wil, in hun eigen woorden, radicale gelijkwaardigheid. Nederland eigenlijk beter, gelijkwaardiger, rechtvaardiger maken. Tegen racisme, seksisme en kapitalisme. En BIJ1 voert een dekoloniale politiek omdat volgens de partij de gevolgen van kolonialisme nog altijd voelbaar zijn.

De lijsttrekker is de relatief onbekende Rotterdammer 
Edson Olf. ‘Samen met het team gaan we een fantastisch plan maken. Weinig slapen, maar ik heb er heel veel zin in.’ Eerder was hij al wijkraadslid, bestuurslid en ook vicevoorzitter van BIJ1, maar hij erft een partij in conflict.

In het verkiezingsprogramma ligt de focus op de bestrijding van racisme en dan vooral met maatregelen tegen discriminatie in het onderwijs, de arbeidsmarkt en bij het vinden van een woning. En de partij wil een verbod op alle vormen van blackface, dus ook Zwarte Piet. Los van de anti-discriminatiepolitiek is de partij economisch heel links, antikapitalistisch. De partij wil collegegeld in het beroepsonderwijs en op de universiteit afschaffen. Werkgevers moeten sneller een vast contract geven en anticonceptie wordt gratis.

Tot slot nog de matrix. Bij1 zit ver links op het spectrum en met de Partij voor de Dieren zijn ze het het vaakst eens. BBB en Omtzigt stemmen in tweederde van de gevallen hetzelfde. De grootste verschillen zie je duidelijk met de rechtse partijen.

Wat wil BIJ1?

BIJ1 focust op gelijke behandeling en een verbod op discriminatie. Ze noemen dit radicale gelijkwaardigheid. Ze zijn tegen kapitalisme en zijn economisch links. Ze willen collegegeld afschaffen en willen dat werkgevers sneller een vast contract moeten geven.

Belang van Nederland. Ofwel BVNL. In de basis is BVNL bij uitstek een partij voor ondernemers, zeggen ze. Ze noemen zichzelf klassiek liberaal. Van Haga komt uit de stal van de VVD, al distantieert die zich inmiddels wel van die partij. ‘We hebben 2 miljoen ondernemers. Die worden nu echt gebruikt als de pinautomaat van de overheid.’ BVNL noemt zichzelf verder cultureel conservatief, al zijn ze op medisch-ethische kwesties wel weer progressief.

De lijsttrekker is Wybren van Haga. Hij was dus eerst VVD, maar lag daar onder vuur omdat hij bij meerdere van de honderden panden die hij bezit en verhuurt de huurregels schond. Ging toen naar Forum, vertrok weer, begon toen de partij Groep Van Haga en dat werd dus BVNL.
Een ander dingetje... De nieuwe nummer twee op de kandidatenlijst. Ken je die nog? Ik ben ongelooflijk trots en blij en verguld dat jij voor ons in de Tweede Kamer de ouderen gaat bedienen zoals het hoort. En een ander opvallend gezicht: Kickbokser Alistair Overeem stopt met vechten. Eerst zei hij nog: Ik ga lekker op het strand liggen. Een maandje of een jaartje of misschien vijf jaar. Maar nu is ‘ie dus politiek actief. Hij is lijstduwer voor de partij.

In het verkiezingsprogramma ‘Nederland voorop en vooruit’ mikt BVNL op een asielstop en wil mede daarmee het woningtekort oplossen. De partij zegt niet te geloven in het stikstofprobleem en negeert het dossier. ‘De discussie wordt nu gevoerd als een soort, ja, religieuze obsessie. ‘We moeten allemaal vechten tegen stikstof.’’ Internationaal moet Nederland zich vooral niet mengen in buitenlandse oorlogen. Het OV moet gratis worden voor studenten en ouderen en ze willen een zakenkabinet. Dat betekent dus geen politici in de regering, maar ondernemers en zakenmensen.

Dan de matrix. BVNL zit duidelijk diep aan de rechterkant van het spectrum en heeft het meest gemeen met JA21. Met linkse partijen is de partij het het meest oneens.

Wat wil BVNL?

Belang van Nederland (BVNL) noemt zichzelf klassiek liberaal en bij uitstek een partij voor ondernemers. Ze geloven niet in het stikstofprobleem. Verder willen ze geen politici in de regering, maar zakenmensen. Ze zitten aan de rechterkant van het spectrum.

De ChristenUnie. Eerst de basis. De Bijbel is de leidraad voor de partij. Het geloof staat centraal. Elke fractievergadering wordt dan ook begonnen met een gebed. De overheid staat in Zijn dienst, met een hoofdletter Z. ‘Daarom geloven we bij de ChristenUnie.’ Het gezin is de hoeksteen van de samenleving en de plek om essentiële waarden over te dragen aan je kinderen. Over medisch-ethische kwesties zoals abortus of euthanasie is de partij duidelijk. God beslist over leven en dood. Niet de mens. ‘En voorzitter, de Wet afbreking
Zwangerschappen draait niet alleen om de keuzevrijheid van de vrouw, maar ook om de bescherming van het ongeboren leven. Want elk leven heeft intrinsieke waarde.’ Verder wil de partij een groene economie, vinden ze vrijheid van onderwijs heel belangrijk en willen ze de verschillen tussen arm en rijk verkleinen.

Het verkiezingsprogramma heet 
Nieuwe verbondenheid. ‘Verbonden met mensen om je heen, met God de Schepper en met Zijn schepping, de natuur.’ De partij wil een duurzamere economie met onder meer een hogere vliegtaks. Het belastingstelsel moet op de schop, zonder toeslagen. Belasting op inkomen uit arbeid moet omlaag en op vermogen omhoog. Verder wil de partij een suikertaks, betaald mantelzorgverlof, een hoger minimumloon en is de partij tegen het beperken van gezinshereniging voor vluchtelingen. ‘Ja, dat is redelijk liefdeloos.’ 

De lijsttrekker is dus de 41-jarige jurist Mirjam Bikker. ‘Om samen te bouwen aan een hoopvolle toekomst. Ik wil een land met ruimte voor elkaar.’ 

Dan de matrix. De ChristenUnie zit in een kabinet met
D66, VVD en CDA en dat zie je. Verder valt op dat de partij niet echt in een links of rechts hokje valt te stoppen, al leunt de partij wel iets verder naar links.

Wat wil de ChristenUnie?

Het christelijke geloof staat centraal voor de ChristenUnie, met de Bijbel als leidraad. Het gezin is de hoeksteen van de samenleving. Ze zijn tegen abortus en euthanasie. Ze willen een groene economie en willen de verschillen tussen arm en rijk verkleinen.

D66 staat voor Democraten 66, het jaar van de oprichting van de partij. Terug naar de basis. D66 profileert zich als 
sociaal-liberale partij en dat kun je zo samenvatten. Je moet de vrijheid krijgen om je leven zo in te richten zoals je wil, liberaal, maar dan wel onder goede voorwaarden. Dus een goede gezondheidszorg en goed onderwijs. Sociaal. En wat ook heel belangrijk is, burgers moeten meer directe invloed in de politiek krijgen. Vinden ze al heel lang. ‘Ons plan voor een nieuw kiesstelsel, voor vernieuwing en verjonging.’ Denk aan een gekozen burgemeester of premier. En D66 is progressief, en dan vooral bij medisch-ethische kwesties. Zo stond de partij aan de wieg van het homohuwelijk en de euthanasiewetgeving. Tot slot is de partij zeer pro-Europese Unie. ‘Laten we er samen voor zorgen,
Europa First, dat wij als Europa sterk genoeg zijn om ook
Amerika, China en Rusland aan te kunnen.’ 

Het verkiezingsprogramma heet ‘Nieuwe energie voor Nederland’ en dat slaat voor het eerst dus ook op kernenergie. D66 wil in 2040 echt klimaatneutraal zijn en wil naar een volledig circulaire economie. Dat betekent dus ook volledig uitstootvrij. En dus worden fossiele subsidies afgeschaft. Het kabinet maakt daarom nu bepalende keuzes voor de komende decennia. Ook zijn er volgens de partij radicale keuzes nodig op het gebied van voedsel en landbouw om de stikstofuitstoot in 2030 te halveren. Ook wil de partij het OV stimuleren en flink investeren in het onderwijs. Het minimumloon moet omhoog en de kinderopvang gratis.

De 36-jarige Rob Jetten. Hij was in 2018 al eventjes partijleider.

De matrix. D66 heeft iets meer op met links, zo tussen de 60 en 70% dan met de rechtse partijen. Ook hier zie je duidelijk dat ze in een regering zitten met VVD, CDA en ChristenUnie. Verder stemmen ze vooral vaak hetzelfde als Volt en GroenLinks-PvdA.

Wat wil D66?

D66 is een sociaal-liberale partij. Mensen moeten de vrijheid hebben om te leven zoals ze willen, maar wel onder goede voorwaarden als goede gezondheidszorg en goed onderwijs. Ook is de partij pro-Europese Unie, willen ze het OV stimuleren en meer investeren in het onderwijs.

Beweging DENK, naar het Turkse woord voor gelijkheid. Eerst even de basis van DENK. Streven naar verdraagzaamheid. De roots van de partij liggen in de sociaal-democratische PvdA en ze geloven in een sociale samenleving met oog voor elkaar. Ze doelen op een betere positie voor minderheden en denk daarbij bijvoorbeeld aan de strijd tegen institutioneel racisme en discriminatie. ‘Het zit overal. Kijk, het wordt gelegitimeerd door de politiek maar het zit ook in de ambtenarij.’ Het liefst schaffen ze het woord integratie af en hebben ze het over acceptatie.

De lijsttrekker, Stephan van Baarle. Hij is pas 32 jaar. Hij gaat door waar zijn voorganger Azarkan was gebleven. Vooral tegen de PVV. ‘Als je tot de pseudo-fascistische sekte van de PVV behoort…’ Maar ook tegen de VVD. ‘Dilan Yesilgöz, een machtspolitica die bereid is om 1,5 miljoen moslims voor de bus te gooien voor de macht.’ ‘Ik vind het nu een beetje te ver gaan.’ Ook met Van Baarle zal DENK de randjes opzoeken.

Het verkiezingsprogramma dan? Dat is er nog niet. Wanneer wel dan? Wacht effe, even m’n future self bellen van eind oktober. Hee, Soof van half oktober. Ja, het programma van DENK is er inmiddels. Het heet ‘Nu is het moment.’ Het thema: racismebestrijding. Aandacht voor minderheden is belangrijk. Vooral moslimhaat willen ze keihard bestraffen. Ze zoeken ook hier de grenzen op met bijvoorbeeld een afbeelding van Wilders achter tralies. Ook wil de partij een wettelijk verbod op het verscheuren van de Koran. Veel aandacht is er voor diversiteit, cultureel dan. De partij verzet zich namelijk wel tegen LHBTQ+-activisme. Economisch is de partij links. Dat was ‘m voor nu. Doei! Oke, later. Snap je? Later.

Dan de matrix. DENK zit duidelijk aan de linkerkant en heeft het meest gemeen met GroenLinks-PvdA. Ze zijn het in meer dan driekwart van alle stemmingen ook eens met BBB en Omtzigt. Met andere rechtse partijen en het huidige kabinet hebben ze het minst op.

Wat wil DENK?

DENK gelooft in een sociale samenleving met oog voor elkaar. Ze strijden tegen institutioneel racisme en discriminatie en vinden aandacht voor minderheden belangrijk. Moslimhaat willen ze hard bestraffen. Ook zijn ze tegen LHBTQ+-activisme. Economisch is de partij links.

Forum voor Democratie. Kan die microfoon aan, jongens? Ja? Forum voor Democratie, FvD. De basis. Forum begon als eurosceptische denktank en werd een nationalistische politieke partij. Vóór Nederland, tegen de multiculturele samenleving en ook tegen klimaatbeleid, tegen gendergelijkheid, tegen feminisme. Ook begonnen ze tegen de islam, maar... ‘Ik heb heel veel prachtige elementen in de islam leren kennen.’ In hun programma 
Hoop, optimisme en herstel een paar bekende Forumpunten. Een Nexit, dus Nederland uit de EU, maar ook uit de euro en bindende referenda. En nieuw is dus dat Baudet zich nu ook op jonge moslims richt. Kijken of hij ook echt veranderd is. ‘Dat geloof je wel?’ ‘Ik hoop het.’ Verder wil de partij een verbod op, wat zij noemen, transgenderpropaganda. De automobilist krijgt alle ruimte en klimaatbeleid is onzin. Kolencentrales en de gaskraan moeten weer open.

De lijsttrekker ken je. Dat is natuurlijk Thierry Baudet, inmiddels veertig jaar. ‘De uil van Minerva spreidt z'n vleugels bij het vallen van de avond.’

Dan de matrix. FvD zit diep aan de rechterkant van het spectrum. Van de linkerkant en ook van de regering wil de FvD weinig weten deze kabinetsperiode. Verder valt op dat de partij alles bij elkaar opgeteld het meest afwijkt van iedereen in hun stemgedrag.

Wat wil Forum voor Democratie?

Forum voor Democratie (FvD) is een rechtse nationalistische politieke partij, tegen de multiculturele samenleving, tegen klimaatbeleid, tegen gendergelijkheid en tegen feminisme. Ze willen dat Nederland uit de Europese Unie stapt.

GL slash PvdA, GroenLinks en de Partij van de Arbeid. Eerst de basis. Die zit in de namen, Groen en Arbeid. Groen betekent vooral zuinig zijn op natuurlijke hulpbronnen. Onze ecologische voetafdruk moet kleiner. Het toverwoord daarbij is duurzaamheid. Dat vertaalt zich vooral nu naar klimaataanpak en arbeid. En arbeid? Dat betekende ooit heel letterlijk het recht van de arbeider. Maar zou je in deze tijden beter kunnen vangen onder de noemer sociaal. ‘Dat we schouder aan schouder werken met mensen die het niet zo goed hebben.’ Veel focus dus op bestaanszekerheid. En dat betekent voor GroenLinks en Partij van de Arbeid vooral vechten tegen inkomensongelijkheid, armoede en discriminatie.

De lijsttrekker: Frans Timmermans. Deze Limburger is een oude bekende in Den Haag. Hij was al eens Kamerlid, staatssecretaris en minister van Buitenlandse Zaken. Sinds 2014 is hij Eurocommissaris in Brussel. Zijn CV? Hij was de drijvende kracht achter de Europese Grondwet, de Europese Green Deal en de Europese Natuurherstelwet. Een groen gezicht dus, uit de rode hoek. Hij schopte het tot vicevoorzitter van de Europese Commissie. Net geen voorzitter. Zij wel. Maar hij wil nu wel naar het Torentje. ‘Ik heb maar ambitie voor 1 plek. De tweede plek heb ik nu al vijf jaar gehad. Ik wil nu de eerste plek.’ Bij de Europese verkiezingen werd met hem als ‘Spitzenkandidat’ De PvdA onverwacht de grootste partij. ‘Mijnheer Timmermans, moet ik u feliciteren?’ ‘Dank u wel. Dat is heel aardig van u.’ ‘Het is natuurlijk spectaculair.’ ‘Ongelooflijk, deze uitslag voor een Partij van de Arbeid die nog bezig was de wonden te likken...’ Het Timmermans-effect. En daar hopen ze nu ook weer op. 

Het verkiezingsprogramma heet 
Samen voor een hoopvolle toekomst. GroenLinks-PvdA wil een einde aan nuluren- en oproepcontracten en een hoger minimumloon, lagere belastingen voor de lage en middeninkomens en hogere belastingen voor miljonairs en techbedrijven. ‘Een veel groter probleem met ons belastingstelsel... Jij betaalt meer belasting dan Shell.’ Belangrijk punt: Investeren in klimaatmaatregelen, maar niet in kernenergie. Verder: het OV stimuleren en uit die auto. Tot slot wil de partij af van marktwerking in de kinderopvang en de ouderenzorg.

Dan de matrix. Hier nog te zien als twee verschillende partijen. Maar die samenwerking is goed te zien. Een match van 98%. Verder stemt Volt het vaakst hetzelfde. En niet heel verrassend zie je ook hoge percentages bij die andere linkse partijen.

Wat wil GroenLinks-PvdA?

De basis voor de gezamenlijke lijst van GroenLinks en de Partij voor de Arbeid is groen en arbeid. Groen betekent zuinig zijn op natuurlijke hulpbronnen. Duurzaamheid is daarvoor belangrijk. Arbeid houdt in dat ze vechten tegen inkomensongelijkheid, armoede en discriminatie en voor een hoger minimumloon en hogere belastingen voor miljonairs en techbedrijven.

JA21 staat voor Juiste Antwoord of voor Joost en Annabel, de oprichters en het oprichtingsjaar. De basis voor JA21 ligt bij Forum voor Democratie. Daar komen Joost en Annabel allebei vandaan, maar ze willen een, in hun woorden, fatsoenlijk rechts alternatief. Als reactie op Forum. Ze typeren zichzelf als conservatief-liberaal rechts van het midden. En ze willen een kleine overheid. De overheid moet zich richten op die kerntaken en niet het leven van burgers tot in de kleinste details willen bepalen en regisseren. Ze zijn kritisch op de huidige Haagse bestuurscultuur. En Europese samenwerking moet alleen economisch zijn. In het verkiezingsprogramma is immigratie het hoofdthema. JA21 pleit voor vluchtelingenopvang buiten de EU en een tijdelijke asielstop. De partij wil zowel de landbouw, de industrie als de bouw van het stikstofslot halen. En ze willen inzetten op nieuwe kerncentrales.

De lijsttrekker is opnieuw Joost Eerdmans. Hij zat eerder al bij Leefbaar Nederland, Lijst Pim Fortuyn en Forum en nu dus bij de partij met zijn eigen naam erin. ‘Ik geloof in onze missie en ik dank u voor uw steun.’ 

De matrix. JA21 is overduidelijk rechts en heeft de grootste match met de PVV. Ze hebben veel minder gemeen met links, maar met alle partijen zijn ze het op z'n minst in de helft van de gevallen eens.

Wat wil JA21?

JA21 typeert zichzelf als conservatief-liberaal rechts van het midden. Ze willen een kleine overheid en zijn kritisch op de huidige bestuurscultuur en op de Europese Unie. Ze willen een tijdelijke asielstop en willen stikstofmaatregelen afschaffen.

NSC. Nieuw Sociaal Contract. De basis, want daarin wijkt NSC helemaal niet zo heel veel af van het CDA, waar christendemocraat Omtzigt immers vandaan komt. Daarbovenop wil ‘ie ook heel graag de basis leggen voor een nieuw bestuur. ‘We hebben gezegd dat we Nederland willen veranderen, want er is niets terecht gekomen van die belofte van een nieuwe bestuurscultuur.’ Of in een paar trefwoorden: meer toezicht, meer transparantie en het vertrouwen terugwinnen in de politiek.

De lijsttrekker, dat is Pieter Omtzigt zelf. Bij het CDA greep hij in 2020 nog net naast het lijsttrekkerschap. ‘Hugo de Jonge!’ Daarna koos de partijtop voor Hoekstra. ‘Ik kan wel zeggen dat er heel veel gesprekken zijn geweest.’ Omtzigt zegt nu dat hem het lijsttrekkerschap was beloofd als Hugo de Jonge ermee zou stoppen. Dat deed pijn. Maar Omtzigt had al wel naam gemaakt. Populair is hij onverminderd. Bij de Tweede Kamerverkiezingen haalde hij 342.000 voorkeursstemmen, gelijk aan vijf zetels in de Tweede Kamer. Vooral door het boven water krijgen van de toeslagenaffaire. De Belastingdienst discrimineerde bij de fraude-aanpak en tienduizenden onschuldige mensen raakten gedupeerd. Hij krijgt veel waardering voor zijn rol in de affaire. ‘Ik ben witheet. Het ministerie wist het al acht maanden en al die acht maanden zitten die ouders in de ellende, worden het huis uitgezet. En ze weten het. Het wordt niet aan de commissies meegedeeld. Wat voor werk ben ik aan doen, voorzitter?’ Twee hoofdrolspelers, een slachtoffer en een jurist staan ook op zijn kandidatenlijst.
En weet je nog die ‘functie elders’? Vastgelegd door een oplettende fotograaf... Dat ging over hem. Hij was te lastig, een luis in de pels. En dus zagen ze hem bij de formatie liever in een functie elders. De situatie bij het CDA werd zo onwerkbaar voor hem. ‘CDA-Kamerlid
Pieter Omtzigt stapt uit de partij.’ Dus die functie elders... ‘Ik kan wel wat anders gaan doen.’ Die heeft hij. 
Niet als CDA-lijsttrekker, wel van zijn eigen nieuwe partij.

Een verkiezingsprogramma. Dat heeft NSC nog niet. Dus ja, wacht even. Heehee, daar ben ik weer. Weet je al meer, daar in eind oktober? Hee! Ja, dat langverwachte programma, dat is er inmiddels. Het heet Tijd voor herstel. En zoals verwacht ligt de focus vol op nieuw bestuur en daarmee het herstel van vertrouwen in de politiek. Ook wil Omtzigt een Grondwettelijk Hof zodat je aan de grondwet kunt toetsen of je rechten worden geschonden. NSC wil geen gratis kinderopvang en geen nieuwe megastallen. Wel twee nieuwe kerncentrales en een minister voor migratiebeleid. Verder wil hij onder meer een regionaal kiesstelsel en een Wet op het Rijkstoezicht voor het beter beschermen van klokkenluiders. En o ja, bestaanszekerheid natuurlijk, onder meer door het bestrijden van voedselarmoede. 
Bedankt weer!

Dan de matrix. Wat meteen opvalt: bij Omtzigt zie je over het hele spectrum de minste verschillen. Niemand op wie hij echt heel veel lijkt en ook niemand van wie hij duidelijk superveel afwijkt. Uit onderzoek blijkt ook dat Omtzigt zowel linkse als rechtse kiezers aantrekt.

Wat wil Nieuw Sociaal Contract?

Nieuw Sociaal Contract (NSC) wil graag de basis leggen voor een nieuw bestuur en vertrouwen in de politiek herstellen. NSC wil verder nieuwe kerncentrales, een minister voor migratiebeleid en bestrijding van voedselarmoede.

De PvdD. De Partij voor de Dieren. Eerst de basis. Het zit ‘m in de naam, een partij voor dieren. Het was in 2006 echt een wereldprimeur toen ze het parlement in kwamen. Ze zijn fel tegen plezierjacht, de bio-industrie en dierentuinen in hun huidige vorm. Maar het opkomen voor dieren staat ook symbool voor het beschermen van de zwaksten. En dat gaat ook over mensen. ‘Want kwetsbare mensen, voorzitter, zijn nooit het probleem.’ De partij zegt planeetbreed te denken. Het verkiezingsprogramma heet
Een wereld te herwinnen. Ze doen bewust radicale voorstellen omdat ze vinden dat het niet goed gaat met de wereld. Zo moet de veestapel met driekwart krimpen, moet er een totaalverbod komen op schadelijke PFAS-stoffen en vervuilende bedrijven zoals Tata Steel en Chemours mogen geen vergunning meer hebben. ‘Vandaag voeren ze actie bij Tata Steel.’ Verder wil de partij een minister voor Klimaat en Biodiversiteit en moet de premier elke maand een klimaatpersconferentie houden.

De lijsttrekker is dus wel, niet, wel, niet, wel, niet, wel Esther Ouwehand, veganist en een echte OG in de kamer. En ze kan zo nu en dan best fel uit de hoek komen zoals tegen de VVD na de val van het laatste kabinet. ‘Voorzitter, die toekomst, die is gediend bij juist het beschermen van alle kwetsbare belangen en ze niet gebruiken zoals de VVD weer heel lelijk heeft gedaan. In plat cynisch politiek opportunisme om de volgende verkiezingen te winnen. Dank u wel.’

De matrix. De Partij voor de Dieren stemt bijna altijd hetzelfde als andere linkse partijen. Vooral SP en GroenLinks-PvdA. En wie ook niet helemaal zoveel afwijkt in stemgedrag? BBB. Maar wacht effe, dat is toch gek? Heb je t over de breekpunten van beide partijen, landbouw en veeteelt, dan staan ze juist lijnrecht tegenover elkaar.

Wat wil de Partij voor de Dieren?

Het opkomen voor dieren staat ook symbool voor het beschermen van kwetsbare mensen. Ze willen een totaalverbod op schadelijke PFAS-stoffen, moet de veestapel drastisch krimpen en ze willen een minister voor Klimaat en Biodiversiteit. Vervuilende bedrijven als Tata Steel en Chemours mogen geen vergunning meer hebben.

De Partij voor de Vrijheid. De PVV. Je zou daar het etiket populistisch op kunnen plakken. Speerpunt van begin af aan: het anti-islamstandpunt van de partij. Wilders noemt de islam een totalitaire ideologie en pleit voor een Koranverbod. Zorgen dat het niet verkocht mag worden, dat het in beginsel alleen voor academische doeleinden gebruikt mag worden. Desnoods wil hij daarvoor artikel 1 van de Grondwet aanpassen, waarin verankerd zou moeten worden dat de joods-christelijk-humanistische cultuur in Nederland dominant is. Verder heeft de partij niets op met de multiculturele samenleving en ook niet met de Europese Unie. Wat Wilders betreft gaat
Nederland uit de euro.

Dan het verkiezingsprogramma. Ooit deed ‘ie het af met 1 A4’tje, maar nu een 46 pagina's tellend document met de titel
Nederlanders weer op 1. Een aantal van die stevige anti-islamstandpunten heeft hij dus afgezwakt. De minister voor remigratie en de-islamisering bijvoorbeeld is geschrapt. ‘Als u het programma ziet, ziet u dat er qua toon misschien hier en daar wat scherpe kantjes zijn afgehaald.’ De focus ligt nu meer op een algehele asielstop en hij wil Syrische vluchtelingen het land uit. Wat hem betreft gaan er ook geen miljarden meer naar klimaat of stikstofbeleid. Hij wil dat geld liever besteden aan de koopkracht van mensen. En ik zei net al even, 
Wilders wil uit de euro.

De lijsttrekker. Geen verrassingen hier, da’s Geert Wilders. Sowieso over rechts, dat zie je hier duidelijk. 
Op links worden de kleuren een stuk lichter en daar ligt ‘ie nog het dichtst bij de SP met 57% maar zelfs nog een procentje dichter bij DENK. Zouden die samen in een regering kunnen denk je? ‘Uw land is Turkije, dit is Nederland. Wegwezen, meneer Kuzu.’ Ja, da's misschien een beetje een gekke match.

Wat wil de PVV?

De Partij voor de Vrijheid (PVV) is tegen de islam. Geert Wilders wil graag in de wet verankeren dat de joods-christelijk-humanistische cultuur in Nederland dominant is. Hij wil dat Nederland uit de Europese Unie gaat en afscheid neemt van de euro. Ook wil hij graag een algehele asielstop en minder geld naar klimaat.

De Staatkundig Gereformeerde Partij, de SGP. Eerst de basis. Dat de Bijbel, het fundament van de SGP. Gods gereformeerde Woord is hun politiek. Meer dan bij welke partij dan ook. Leven vanuit Gods Woord. Het huwelijk en het gezin staan centraal en de zondagsrust is heilig. Je ziet het ook terug in medisch-ethische kwesties, dus tegen euthanasie, abortus, drugs en prostitutie. Homoseksuele praktijken worden niet geoorloofd. En met God bedoelen we hier de christelijke God. Want ze willen niet meer islam in Nederland. 

Met een nieuwe lijsttrekker. Chris Stoffer werkte bij Rijkswaterstaat, was gemeenteraadslid en ook al vijf jaar Kamerlid voor de SGP. Maar nu het gezicht. Ik wil Nederland graag een beetje beter en mooier maken. Het verkiezingsprogramma heet Woord houden, vol met Bijbelse thema's. De partij wil een ministerie voor Jeugd en Gezinsbeleid en streeft naar een drugsvrije samenleving. Dus weg met het gedoogbeleid. ‘Die wiet, dat dat ook gedoogd geteeld kan worden. Ik dacht echt dat ik De Speld las toen er stond dat CDA daarmee akkoord is gegaan.’ Verder wil de partij af van toeslagen in het belastingstelsel. En meer ruimte voor een eigen Nederlands asielbeleid.

Matrix. De SGP stemt vaak hetzelfde als de partijen aan de rechterkant van het spectrum maar lijkt het meest gemeen te hebben met Omtzigt. Overigens van geen enkele partij, ook op links, wijken ze heel veel af.

Wat wil de SGP?

De Staatkundig Gereformeerde Partij (SGP) neemt de Bijbel als basis. Het huwelijk en het gezin staan centraal en de zondagsrust is heilig. Ze zijn tegen euthanasie, abortus, drugs, prostitutie en homoseksualiteit. Ook willen ze niet meer islam in Nederland.

De SP, de Socialistische Partij. De basis van de SP ligt in het socialisme. We zijn een collectief en dat is belangrijker dan het individu, vindt de partij. Het is streven naar gelijke kansen met een sterke overheid die dat waarborgt. En iedereen heeft recht op onderwijs, inkomen en gezondheidszorg. Solidariteit is daarbij belangrijk. ‘In dit land bezit de rijkste 10% bijna tweederde van ons totale vermogen.’ De SP noemt zichzelf een partij voor het volk en ze willen graag af van de in hun ogen doorgeslagen marktwerking. Verder zijn ze zeer kritisch op de Europese Unie.

Dan het verkiezingsprogramma. Titel: Nu de mensen. Overkoepelend thema: antikapitalisme. De SP pleit voor een radicale democratisering van de economie. Ofwel: Nederland is veel te lang als een bedrijf gerund en dat heeft de verzorgingsstaat doen afbrokkelen. Mede door de marktwerking in de publieke sector. ‘De publieke sector is juist enorm gegroeid.’ ‘Nou, dat is heel simpel, meneer Baudet. We hebben zorgverzekeraars, die moeten met elkaar concurreren want dat is het marktdenken. 
Dat zou dan efficient zijn. Dus de zorg zou beter worden, transparanter worden. We kennen al die beloftes nog, allemaal geen zak van terecht gekomen.’ Dus weg met winstuitkeringen in de zorg bijvoorbeeld, of woningen als winstobject. Verder wil de partij de AOW en het minimumloon omhoog en het eigen risico in de zorg omlaag.

De lijsttrekker is Lilian Marijnissen, nu voor de tweede keer. Ze zet daarmee het werk van haar vader Jan voort. Het zal een kabinet worden wat die neoliberale politiek gaat voortzetten. Met dezelfde bravoure. 

Dan de matrix. De SP heeft, zoals je ziet, veel gemeen met de andere linkse partijen en ligt op een hoop thema's kennelijk ook niet heel ver af van Omtzigt en de BBB. Ook bijzonder: De SP is het met alle partijen in minstens de helft van de gevallen eens.

Wat wil de SP?

De Socialistische Partij (SP) vindt het collectief belangrijker dan het individu. Ze streven naar gelijke kansen en willen dat de overheid zorgt voor recht op onderwijs, inkomen en gezondheidszorg voor iedereen. Solidariteit vinden ze belangrijk. Ze zijn tegen kapitalisme en kritisch op de EU.

Volt. Dat is eindelijk een keer geen afkorting, gewoon Volt. What's new? Twee toch wel heel opvallende punten in het partijprogramma. De Tweede Kamer moet namelijk van 150 naar 250 zetels en de stemgerechtigde leeftijd van achttien naar zestien. Maar ze zijn sowieso een tikje radicaler geworden in hun standpunten. ‘We moeten radicaal durven te kiezen en dat doen we vandaag.’ Zo meer.
De basis van Volt ligt in Europa. De partij is door heel Europa actief en dat is ook het niveau waarop we problemen moeten aanpakken, vinden ze. Volt wil eigenlijk een soort Verenigde Staten van Europa met een eigen leger, Europees klimaatbeleid en Europese belastingen. En Nederland? Nederland als land kan gewoon blijven bestaan, net als dat de provincies in Nederland ook nog steeds bestaan.

Laurens Dassen, een late dertiger pas. Maar deze Brabander doet dus al voor de tweede keer mee. Hij ging de politiek in omdat hij zich zorgen maakt over opkomend nationalisme en populisme. Nou, dit is zeker een bedreiging van onze rechtsstaat en democratie. En met Volt wil hij daar dus tegenin. 

In hun programma Toekomst Nu zet Volt in op grote systeemveranderingen en een nieuw mensbeeld gebaseerd op vertrouwen. Europa moet in 2040 klimaatneutraal zijn. En dat willen ze doen met Europese snelheidstreinen, kernenergie en een verbod op privéjets en korte afstandsvluchten. In mijn optiek zijn ook nog steeds niet de harde keuzes gemaakt die nodig zijn om het klimaat te veranderen. Er is een hoop geld beschikbaar gesteld, maar ja, daar horen ook keuzes bij. Wat doe je nog wel en wat doe je niet? Ook moet er een vlees- en zuiveltaks komen en een verbod op megastallen. En daarnaast moet arbeid minder belast worden en vermogen juist meer.

Dan de matrix. Volt heeft duidelijk meer op met linkse dan met rechtse partijen. Zelfs 92% overeenkomst met
GroenLinks-PvdA. Niet zo veel met D66, lijkt het. Maar dat komt vooral omdat die partij in het kabinet zat.

Wat wil Volt?

Volt wil een soort Verenigde Staten van Europa met een eigen leger, klimaatbeleid en belastingen. Ook willen ze dat je mag stemmen vanaf je 16e en dat Europa vanaf 2040 klimaatneutraal is. Ze willen dat arbeid minder belast wordt en vermogen meer.

De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie. De VVD. De basis. De VVD is een liberale partij. Vrijheid staat centraal en dan bedoelen ze vooral de vrijheid van het individu. Maar het slaat ook op de vrije markt. De overheid moet zich daar vooral niet te veel mee willen bemoeien. ‘Kleine, krachtige en dienstverlenende overheid.’ Maar wel een beetje. Want na decennia van economische groei, stijgende welvaart en steeds grotere en machtigere bedrijven wil de VVD wel een sterke overheid als marktmeester. Centraal staat voor de VVD een gezond ondernemingsklimaat. Hardwerkende Nederlanders zeggen we graag als VVD. Ook veiligheid is altijd een belangrijk thema geweest voor de VVD. ‘Je blijft met je poten van mensen af die er zijn voor jouw gezondheid, voor jouw veiligheid. En vervolgens voor degenen die niet willen luisteren, dan pakken we je ook.’ En de partij maakt zich traditioneel sterk voor de automobilist. Die mag tegenwoordig ook in een elektrische auto zitten.

Het verkiezingsprogramma heet
Ruimte geven, grenzen stellen. Met heel veel focus op migratie, het punt waarop Rutte IV was gevallen, met een twee-status-stelsel voor vluchtelingen. Een onderscheid tussen mensen die tijdelijk of permanent naar Nederland komen. Dat is wat het verschil maakt. Verder wil de VVD huurstijgingen tegengaan en moet er een kooprechtwet komen zodat huurders hun sociale huurwoning kunnen kopen. Ook het jaar 2035 is belangrijk, want dan moet de stikstofuitstoot gehalveerd zijn en mag de energiesector geen CO2 meer uitstoten. Dat zou moeten lukken met behulp van nieuw te bouwen kerncentrales.

Dan de lijsttrekker. Dilan Yesilgöz, 46 jaar geleden geboren in Turkije. ‘Wie had dit ooit kunnen denken? Dat juist ik hier vandaag op deze plek zou staan? En dat met mijn achtergrond... een Ajacied in Rotterdam.’ (gelach) In de jaren tachtig kwam ze met haar familie naar Nederland en bleek al snel een geboren politica. Eerst over links bij de SP, GroenLinks en de PvdA, maar bij de VVD kreeg ze echt voet aan de grond. ‘De politiek moet echt minder met zichzelf bezig zijn, veel minder met elkaar bezig zijn, maar veel meer waarvoor wij ook dit doen. Dat is namelijk het dienen van de mensen.’ Ze klom op van gemeenteraadslid tot Kamerlid tot uiteindelijk zelfs minister van Justitie en Veiligheid. ‘Voorzitter, ik vind het prima dat de heer Wilders zijn tweede inbreng al had voorbereid. Maar hij moet wel naar me luisteren als ‘ie mij hier naartoe haalt over de veiligheid. Want ik weet wel wat er gaande is.’ 

De matrix. Je ziet hier duidelijk dat ze in een regering zitten met CDA, D66 en ChristenUnie. Het CDA is de trouwste broeder met een match van 92%. Zowel op links als op rechts zijn de verschillen veel groter.

Wat wil de VVD?

De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) is een liberale partij. Vrijheid staat centraal, vooral de vrijheid van het individu en de vrije markt. Een gezond ondernemingsklimaat is belangrijk. Ze willen een twee-status-stelsel voor vluchtelingen en ruimte voor de automobilist.

De standpunten van de partijen in het kort

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Keukenhof

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.