Ik heb een droom dat op een dag dit volk zal opstaan en recht zal doen aan de ware betekenis van zijn credo: "Wij beschouwen de volgende waarheden als vanzelfsprekend: dat alle mensen gelijk geschapen zijn. Dit is Martin Luther King in 1963. Zijn ‘I have a dream’ speech is wereldberoemd. King is een leider van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Geweldloos strijdt hij tegen discriminatie en racisme. Waarom? En wat betekent zijn speech voor Amerika? Laten we even terugspoelen. De Verenigde Staten is een land gebouwd op slavernij. Bijna 300 jaar lang leven vele zwarte Amerikanen geketend. In 1865, dat is 100 jaar voor de beroemde speech van Martin Luther King, wordt slavernij na een bloedige burgeroorlog afgeschaft. Vanaf dat moment zijn alle zwarte Amerikanen vrij en volgens de grondwet gelijk aan witte Amerikanen. Maar in werkelijkheid wordt dit niet overal goed opgevolgd. Amerika is opgedeeld in staten en ook al is er een landelijke grondwet, de verschillende staten hebben allemaal in zekere zin wel de vrijheid om zelf wetten in te voeren. En in met name de zuidelijke staten, zit het racisme zo diepgeworteld, dat er racistische regels worden ingevoerd. De ‘Jim Crow-wetten’ om de zwarte en witte burgers van elkaar te scheiden. Dit wordt ook wel segregatie genoemd. Er zijn aparte toiletten en medische zorg en scholen zijn gescheiden. In de bus moeten zwarte Amerikanen achterin zitten. Dit alles om de zwarte bevolking te onderdrukken. Het was niet druk in de bus. En ik zat niet in het gedeelte voor blanken. Dat zeggen ze wel, maar ik zat in het gedeelte dat voor de kleurlingen was. Er stond een blanke mevrouw vlakbij me. De buschauffeur keek in zijn spiegel en vroeg om vier zitplaatsen. Drie studenten uit mijn gemeenschap stonden met tegenzin op. Maar ik bleef zitten. Als die mevrouw wilde zitten, kon ze tegenover mij plaatsnemen. Maar op grond van de Jim Crow-wetten mocht een blanke niet tegenover een zwarte zitten. Zwarte mensen moesten achter de blanken zitten. Naast de racistische wetten, wordt het zwarte Amerikanen ook erg lastig gemaakt om te stemmen. Het afdwingen van de segregatie en onderdrukking gaat vaak gepaard met extreem geweld. De lokale bestuurders en de politie grijpen hierbij niet in of doet zelfs mee. Racistische terreurorganisaties kunnen gewoon hun gang gaan. Zo gaan leden van de ‘Klu Klux Klan’ in witte gewaden ‘s nachts op pad om zwarte mensen te intimideren. En het blijft niet alleen bij angst aanjagen. Soms hoorde je wel van lynchpartijen. En dat het om een neger ging die naar een blanke vrouw had gekeken, Die werd gelyncht en opgehangen. Als een kleurling iets terug zei tegen een blanke, werd hij geslagen. Overal in de VS worden gruwelijke moorden op zwarte Amerikanen gepleegd. Tijdens rassenrellen of lynchings. Witte burgers nemen hierbij het recht in eigen hand. Vaak gebaseerd op ongegronde beschuldigingen. Dat een zwarte man een witte vrouw bijvoorbeeld iets zou hebben aangedaan. De ‘lynchpraktijken’ worden bijgewoond door grote mensenmassa’s. Afro-Amerikanen, vooral in het zuiden leven dus altijd met de angst dat hen iets kan worden aangedaan. Na de Tweede Wereldoorlog proberen burgerrechtenactivisten aandacht te krijgen voor de ongelijkheid en de gruwelijke moordpartijen. Ze organiseren protesten, en burgerrechtenorganisatie NAACP spant zaken aan tegen de staat. Maar dit alles zonder resultaat. Toch strijden ze door. Met grote, maar ook kleine acties, die grote gevolgen kunnen hebben… In 1955 neemt Rosa Parks, lid van de NAACP de bus in Montgomery, Alabama. Ze weigert haar plek in de bus af te staan aan een witte Amerikaan. Hij vroeg of ik wilde opstaan. Ik zei tegen hem: "Nee, dat doe ik niet." En hij zei: "Wel, als je niet... als je niet opstaat, zal ik... de politieman laten bellen en je laten arresteren." Ik zei: "Dat mag u doen." En hij stapte uit de bus en bleef een paar minuten staan en ik bleef nog steeds zitten, en toen er twee politieagenten in de bus kwamen, wees de chauffeur me aan en zei dat hij de stoelen nodig had en dat de andere drie zwarten stonden, maar 'Die' - hij zei alleen 'die' - niet wilde. Rosa Parks wordt gearresteerd. De zwarte gemeenschap is woest. Onder hen ook een predikant, genaamd Martin Luther King. Het is het begin van de eerste grote protestactie in de geschiedenis van de burgerrechtenbeweging. King is één van de leiders hiervan. Duizenden zwarte Amerikanen in Montgomery weigeren het openbaar vervoer te nemen. Ondanks intimidaties en aanslagen houdt de zwarte gemeenschap deze boycot ruim een jaar vol. Een actie zonder geweld. En met succes. De ‘Montgomery-busboycott’ zorgt er uiteindelijk voor dat in Montgomery rassenscheiding in bussen verboden wordt. Martin Luther King is in één klap beroemd. Met zijn vreedzame protesten weet King steeds meer mensen aan zich te binden. Ook witte Amerikanen. King wil verandering in de manier waarop zwarte Amerikanen behandeld worden. Maar hij beseft wel dat de weg naar gelijkheid een moeilijke zal zijn. Zo worden hij en zijn familieleden meerdere malen bedreigd en belandt hij bijna twintig keer in de gevangenis. Ik herinner me dat er een keer een groep blanke jonge mannen was die Dr. King wilden aanvallen, en een van de meer militante leden van de mars zei tegen hen: 'Je kunt op mij afkomen. Raak hem niet aan.' Maar Dr. King bleef kalm. Hij bleef zo kalm. Hij had gewoon zo'n vrede in zijn ziel dat het leek alsof de dingen om hem heen hem niet stoorden, en dat gaf ons die extra motivatie, weet je, om gewoon de hele weg met hem mee te marcheren, en gewoon deel te blijven uitmaken van deze grote beweging die Amerika zou veranderen. We springen naar een paar jaar later. De jaren 60. Een turbulente tijd voor de VS. Er is veel woede en geweld. Het land staat op scherp. In 1965 organiseert de burgerrechtenbeweging een grote mars van Montgomery naar de stad Selma. Maar wat begint als een vreedzaam protest, verandert al snel in een bloedbad. Vandaar dat deze dag ook wel ‘Bloody Sunday’ wordt genoemd. Honderden politieagenten grijpen hardhandig in en gebruiken veel geweld tegen de demonstranten. De soldaten kwamen op ons af met knuppels, traangas en zwepen en vertrapten ons met paarden. Ik had het gevoel dat het de laatste demonstratie was, het was het laatste protest van mijn kant, alsof ik mijn laatste adem uit het traangas zou halen. In reactie op het buitensporige geweld, organiseren de activisten een protestmars naar Washington. Dé thuisbasis van de Amerikaanse politiek. Ongeveer 250.000 mensen doen mee aan de mars. Witte en zwarte Amerikanen lopen hand in hand. ‘Zo kan het ook’, willen ze laten zien. Er zijn verschillende sprekers waaronder Martin Luther King. Hij mag als laatste zijn rede houden. Hij spreekt zijn hoop uit dat er ooit een dag komt dat zwarte en witte Amerikanen écht gelijk zijn aan elkaar. ’Ik heb een droom dat mijn vier kleine kinderen op een dag in een land zullen leven waar ze niet zullen worden beoordeeld op de kleur van hun huid maar op hun karakter. Ik heb een droom vandaag. De hoopvolle woorden van King ontroeren iedereen. De mensen zijn in de ban van zijn preek. Maar er is ook kritiek. Zo vinden sommige zwarte Amerikanen zijn acties te passief. Bijvoorbeeld the Black Panthers en Malcolm X. Zij zien juist de oplossing in geweldsacties en hard optreden. De acties van de burgerrechtenbewegingen hebben succes.
In 1964 ondertekent de president de Civil Rights Act, waarin discriminatie en segregatie verboden worden. In 1965 wordt ook het recht van zwarte Amerikanen om te stemmen beschermd. King krijgt voor zijn acties de Nobelprijs van de Vrede uitgereikt. Hij is dan pas 35 jaar. Vier jaar later wordt King vermoord. De wereld is geschokt door zijn dood. Sinds de speech van Martin Luther King is er op het gebied van burgerrechten in Amerika veel veranderd, maar zwarte Amerikanen gaan nog steeds gebukt onder racisme en geweld. In 2013 worden er na politiegeweld tegen zwarte Amerikanen, wereldwijd protesten gehouden door de Black Lives Matter beweging. Het gedachtegoed van King is vandaag de dag nog steeds hard nodig. Denk je dat het systeem ooit zal veranderen? Helaas… ik hoop het, maar we vechten al zoveel jaar. Martin vocht. Kom op. Denk ik dat het zal veranderen? Hopelijk. Ik bid, ik vecht. Ja.
