Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Wat leidde tot de Eerste Wereldoorlog? Wat is er gebeurd tijdens de Cubacrisis en waarom stond er een grensmuur middenin Berlijn? In FF terugspoelen kijken we terug naar het verleden. Wat is er gebeurd en wat zijn de gevolgen?

FF terugspoelen programma afbeelding

Wereldoorlogen

Televisie en computer

FF terugspoelen

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

1971. Taiwan verliest hier zijn zetel in de Verenigde Naties aan de Volksrepubliek China zijn rivaal in de strijd wie het echte China is. Wat is hier aan de hand? En hoe komt het dat Taiwan zich ook China noemt? Laten we even terugspoelen. Dit is China. Een enorm land in Azië en samen met dit eiland, Taiwan vormt het ooit een machtig keizerrijk. Het land heeft een van de oudste beschavingen ter wereld en is lange tijd een van de meest ontwikkelde landen in de regio. Maar vanaf het midden van de negentiende eeuw begint het keizerrijk te wankelen. Europeanen en Japanners buiten het land uit. Chinese keizers kunnen zich hier niet tegen verweren. In sommige havensteden hebben de buitenlanders hun eigen rechtssysteem en discrimineren ze de Chinese bevolking. Hongersnoden, corruptie en ongelijkheid zorgen voor steeds meer onvrede onder de bevolking. Vanaf 1850 volgt de ene na de andere opstand. Het keizerlijke leger kan soms met hulp van Europeanen de opstanden met moeite onderdrukken. Miljoenen mensen sterven. Het volk verliest hierdoor het vertrouwen in hun heersers. In 1911 valt na ruim zestig jaar aan onrust het Chinese keizerrijk. De politieke partij Kwomintang grijpt de macht en roept in 1912 de Chinese Republiek uit. Het land heeft nu geen keizer, maar een president. De Kwomintang is voor nationalisme. Dat betekent dat ze vinden dat het Chinese volk zelf China moet besturen. Hun leider Sun Yatsen wil graag traditionele waarden behouden, zoals respect voor ouderen, maar ook moderniseren. Zo nemen ze westerse systemen over als democratische verkiezingen en kapitalisme. Dat betekent dat ze voor een vrije markt zijn, zonder inmenging. Maar hoewel de nationalisten aan de macht zijn hebben ze eigenlijk nauwelijks controle over het land en is er veel armoede. En dit leidt in 1919 tot nieuwe opstanden. En er komt concurrentie. In 1921 wordt de CCP opgericht, de Chinese Communistische Partij. En één van de oprichters is Mao Zedong. Die komt later nog terug. Het communisme is een ideologie die streeft naar een samenleving zonder arm en rijk, waar geen privébezit is en waar het volk de macht heeft. Westerse invloeden willen ze buiten de deur houden en traditionele waarden worden aangevallen. Kortom, de CCP heeft een heel ander China voor ogen dan de nationalisten. Inmiddels is de nationalist Chang Kaishek president. In een poging eenheid te creëren besluit hij samen te werken met de communisten, maar dit houdt niet lang stand. De verschillen tussen de partijen zijn te groot en de aanhang van de communisten groeit waardoor zij steeds meer een bedreiging vormen voor de nationalisten. In 1927 leidt dit tot een bloedige confrontatie. De Chinese Burgeroorlog is begonnen. Tijdens de oorlog verdrijven de nationalisten de communisten uit de steden naar het platteland. Maar juist daar, onder de boeren, groeit de communistische beweging. Intussen is Mao Zedong, zelf een boerenzoon en een paar jaartjes ouder hun leider geworden. De burgeroorlog verzwakt het land en ook van buitenaf neemt de dreiging toe. Japan heeft zijn oog op China laten vallen. Net als de nazi's in Europa willen zij in Azië een groot rijk creëren. Maar de nationalisten hebben het te druk met het bevechten van de communisten om zich bezig te houden met de Japanners. In 1931 bezet Japan dan ook zonder veel moeite de Chinese provincie Mantsjoerije. En een aantal jaar later begint de Tweede Wereldoorlog in Azië. De nationalisten en de communisten kunnen niet anders dan de burgeroorlog te staken en samen ten strijde te trekken tegen Japan. In 1945 is de Tweede Wereldoorlog voorbij en geeft Japan zich over en direct wordt in China de burgeroorlog hervat. Maar de kaarten zijn flink geschud inmiddels. De communisten hebben in de strijd tegen de Japanners in grote delen van het platteland hun invloed flink uitgebreid. Steeds verder rukken de communistische legers in China op. De een na de ander vallen de grote steden in hun handen. Taiping, Nanking, Shanghai, Kanton en nu Chongqing. Onder de druk der communistische opmars heeft de regering van Chiang Kaishek zijn zetel intussen voor de vierde maal verplaatst. Binnen enkele jaren weten de communisten het gehele vaste land onder controle te krijgen. De nationalisten verliezen steeds meer terrein en in 1949 vluchten ze naar het eiland Taiwan, een provincie van China. En vanuit hier blijven ze strijd voeren tegen de communisten. En ze houden vol dat zij de officiële regering van China zijn. Maar de communisten trekken zich hier niets van aan en roepen nog datzelfde jaar de Volksrepubliek China uit, met als hoofdstad Beijing. Eén land, twee regeringen. Maar welke regering vertegenwoordigt nou China? De Republiek China op Taiwan of de Volksrepubliek China op het vasteland? Beide landen maken in de jaren hierna een andere ontwikkeling door. De Volksrepubliek zet zichzelf na de burgeroorlog neer als de bevrijder die het land eindelijk tot een moderne democratie gaat maken. Maar in werkelijkheid sticht Mao een communistische dictatuur. Grootgrondbezit wordt afgeschaft en fabrieken genationaliseerd. Door middel van propaganda en campagnes zoals de Culturele Revolutie wil Mao China hervormen naar een communistisch ideaal. Tegenstanders worden vervolgd, intellectuelen vernederd en erfgoed vernietigd. Miljoenen mensen sterven door honger en onderdrukking en ook van modernisering komt maar weinig terecht. China blijft lang een arme boerenstaat dat zich afsluit voor de rest van de wereld. Taiwan daarentegen ontwikkelt zich in rap tempo tot een modern, democratisch en welvarend land. Mede dankzij hulp en steun van de Verenigde Staten, dat maar wat graag het kapitalistische Taiwan steunt in zijn strijd tegen het communisme. Zo ontvangt Taiwan veel Amerikaanse wapens om zich te verdedigen. En Taiwan mag plaatsnemen op de Chinese zetel bij de Verenigde Naties de internationale politieke organisatie die zich inzet voor vrede en stabiliteit in de wereld. Met deze zetel erkent de internationale gemeenschap dat Taiwan het echte China is. Intussen is wereldwijd de Koude Oorlog aan de gang, een machtsconflict tussen de kapitalistische Verenigde Staten en de communistische Sovjet-Unie. De Volksrepubliek China is een belangrijke bondgenoot van de Sovjet-Unie, maar hun relatie raakt verslechterd. En Mao zoekt vanaf de jaren zeventig toenadering tot de Verenigde Staten. Die hopen via nauwere banden met China het communistische machtsblok te breken. Voor Taiwan is dit een ramp. Zijn bondgenoot kiest voor de Volksrepubliek in Beijing. En tot overmaat van ramp vindt er in oktober 1971 een stemming plaats in de VN over de zetel van China. Het resultaat? De nationalisten moeten hun zetel afstaan aan hun aartsvijand, de communisten. Weer een grote klap voor Taiwan. Niet veel later brengt de Amerikaanse president Nixon een bezoek aan Mao, Een historisch moment. Het is inmiddels genoegzaam bekend geworden dat de gesprekken die president Nixon met partijleider Mao Zedong en premier Zhou Enlai heeft gevoerd geleid hebben tot een duidelijke hervatting van de Amerikaanse-Chinese contacten. Na twintig jaar van openlijke vijandigheid. Dit was de week die de wereld veranderde. Als Mao in 1976 overlijdt wordt hij opgevolgd door Deng Xiaoping. En Deng opent de deuren nog meer voor het Westen. Hoewel de communistische partij alles blijft bepalen in het land voert Deng wel een vrije markt in. De handel met de rest van de wereld neemt in sneltreinvaart toe. Denk maar eens aan al die producten waarop Made in China staat. Eindelijk kan het land concurreren met Taiwan. De macht en de invloed van de Volksrepubliek China neemt toe. Taiwan blijft ondertussen welvarend maar omdat veel andere landen kiezen voor banden met de Volksrepubliek wordt Taiwan bijna nergens meer erkend als het echte China. Sinds 1949 zijn er twee China's. De Volksrepubliek China op het vasteland en de Republiek China op Taiwan. Beide hebben een eigen cultuur, economie en politieke kleur ontwikkeld die niet verder van elkaar af kan staan. En de landen blijven in conflict. Tot op de dag van vandaag. De vraag is of Taiwan ooit nog zeggenschap kan krijgen over China want de kans is veel groter dat het omgekeerde gebeurt. De dreiging vanuit het vasteland neemt toe en de steun van de VS wordt steeds minder. De huidige leider van China, Xi Jinping, heeft uitgesproken dat hij voor 2050 Taiwan met het vasteland wil herenigen. Voor het democratische Taiwan is dit de grootste nachtmerrie. Wat denk jij? Heeft China recht op Taiwan of heeft het eiland recht een onafhankelijke staat te zijn?

Waarom zijn er twee Chinese staten?

China is lange tijd een keizerrijk, tot de nationalistische partij de Kwomintang in 1912 de Chinese Republiek vestigt. Maar er breekt een burgeroorlog uit tussen de Kwomintang en de communistische partij van leider Mao Zedong. De Kwomintang verliest invloed en wordt verdreven naar het eiland Taiwan. Hierna roept Mao Zedong in 1949 de Volksrepubliek China uit. Sindsdien zijn de twee staten in strijd om wie het echte China is.

De strijd tussen het communistische China en het nationalistische Taiwan

Hier zie je Rusland in 1917. Burgers komen massaal in opstand tegen de tsaar. Deze Russische revolutie heeft de wereld veranderd. Waarom? Waar komt die revolutie vandaan? Laten we even terugspoelen. Dit is Rusland. Het is een kolossaal land dat deels in Europa deels in Azië ligt. En begin twintigste eeuw is het nog een keizerrijk met een grote kloof tussen arm en rijk. Op het platteland wonen miljoenen boeren die tot voor kort zogeheten lijfeigenen waren. Het lijfeigenschap is een vorm van slavernij. De boeren zijn het eigendom van de landsheren. Eeuwenlang worden zij onderdrukt en uitgeknepen. De mensen lijden honger. Maar ook na het afschaffen van het lijfeigenschap in 1861 blijft de ongelijkheid. De boeren leven in grote armoede en hebben geen enkele vorm van inspraak. Daartegenover staat een kleine, rijke elite. De landeigenaren en de adel, met aan het hoofd de tsaar. Die tsaar is alleenheerser en bestuurt het land. Er is geen vrijheid van meningsuiting en politieke partijen zijn verboden. Aan het einde van de negentiende eeuw wordt deze man gekroond tot tsaar. Nicolaas de Tweede. Nicolaas is conservatief. Tegen verandering en hij regeert met de harde hand. In die tijd komt er ook steeds meer verzet tegen het tsarenbewind. De boeren zijn het zat en ook bij de arbeiders in de steden, die onder erbarmelijke omstandigheden moeten leven en werken, groeit de onvrede. Steeds meer mensen willen hun stem laten horen en sluiten zich aan bij sovjets lokale bonden van arbeiders, boeren of soldaten. Een soort vakbonden dus. Maar ook zijn er mensen die zich aansluiten bij illegale politieke partijen, zoals de Russische sociaaldemocratische Arbeiderspartij de RSDAP. Zo ook deze man, Vladimir Lenin. De tsaar ziet hierin een dreiging en laat Lenin dan ook verbannen naar het buitenland. Een terechte angst, blijkt later. In dit huis, van 31 augustus tot oktober 1893 woonde Vladimir Lenin. Vladimir Lenin, de revolutionair in wording. De man die verschroeid werd door woede omdat zijn broer in die periode ook werd opgehangen door de tsaar. Die was ook een revolutionair. En toen Lenin hier woonde, kon hij onmogelijk bevroeden dat 24 jaar later, honderd meter verderop in het Taurische park, de revolutie eigenlijk echt zou plaatsvinden. Lenin is een revolutionair. Hij wil een opstand. Hierin volgen de theorie van het marxisme bedacht door de Duitse filosoof Karl Marx. En Marx schreef zijn ideeën op in dit boek. Das Kapital. Volgens hem moeten de arbeiders uit alle landen zich verenigen en in opstand komen tegen hun uitbuitende heersers. Alleen zo zou het volk de macht krijgen. Lenin ziet in deze theorie een manier om de tsaar af te zetten en een revolutie te beginnen. Omdat Rusland grotendeels uit landbouwgrond bestaat en een kleine arbeidersklasse heeft, wil hij de boeren op zijn hand hebben. En hij gaat nog net een stapje verder dan Marx. Lenin wil geen klassenverschillen en al het privébezit verbieden. Fabrieken en grond moeten eigendom worden van iedereen. Het doel hiervan is een samenleving zonder ongelijkheid tussen arm en rijk. Deze ideologie, die we in de toekomst nog vaak gaan tegenkomen kennen we als het communisme. Samen met nog een andere revolutionair: Leon Trotski maakt Lenin plannen voor een communistisch Rusland. Binnen de RSDAP volgt de meerderheid hun ideeën. Lenin noemt zijn volgers daarom ook wel bolsjewieken. Dat betekent zoiets als meerderheid in het Russisch. Dan breekt in 1914 de Eerste Wereldoorlog uit. Rusland strijdt met Engeland en Frankrijk tegen Duitsland. Tsaar Nicolaas de Tweede stuurt miljoenen boeren als soldaten het slagveld in waar ze door slechte voorbereiding geen schijn van kans maken. Ze worden afgeslacht en in Rusland zelf raakt de landbouw verwaarloosd door het gebrek aan mankracht. Het gevolg? Miljoenen doden, zowel op het slagveld als in Rusland zelf door grote voedseltekorten. En weer zijn het de boeren en arbeiders die hieronder lijden. Terwijl de tsaar en de elite in luxe leven. In Petersburg zou je kunnen zeggen: Je had de ene wijk waar de stadspaleizen waren waar de adel woonde, rond het Winterpaleis waar de tsaar dan zat met zijn familie. En dat was √©√©n grote decadente bende, om het zo maar te zeggen. Met aan de ene kant die rijkdom, maar aan de andere kant de Neva, de rivier die eigenlijk de stad scheidt, zou je kunnen zeggen. De verpaupering, de fabriekswijken, de stank, de ziekten de onvrede over de ongelijkheid die al decennialang aan het ophopen was, komt nu tot een kookpunt. De mensen zijn het zat en komen in opstand. In februari 1917 trekt een grote groep vrouwelijke arbeiders in de stad Sint-Petersburg de straat op. En al snel sluit de rest van de arbeiders zich bij hen aan. Er breken massale stakingen en protesten uit. De februarirevolutie, het begin van de Russische Revolutie. Als ook soldaten zich tegen Nicolaas de tweede keren, treedt hij af. Aan 300 jaar tsarenbewind komt een eind. Lenin, die door de tsaar verbannen was naar Zwitserland keert met de trein terug naar Rusland. Hij spreekt de mensen toe. Na de revolutie stelt de Doema het Russische parlement, een voorlopige regering in. Maar deze is niet naar de zin van Lenin en zijn volgelingen, de bolsjewieken. Zij vinden het een schande dat de Voorlopige Regering door wil gaan met de Eerste Wereldoorlog en ook zijn de rechten voor boeren en arbeiders nauwelijks verbeterd. Een paar maanden na de februarirevolutie bestormen de bolsjewieken in de nacht van 25 op 26 oktober het winterpaleis van de regering. Een staatsgreep. Deze deur, die nu dicht is, dat was dus opengegaan in de nacht van 25 op 26 oktober 1917. Het was nog.. ze waren nog geen tien mensen die via deze deur naar binnen zijn gegaan. De Voorlopige regering wordt afgezet en gearresteerd. En ook andere belangrijke plekken in de stad worden ingenomen. Elektriciteitscentrales, politiebureaus en de centrale bank. De bolsjewieken zijn aan de macht. Maar niet iedereen is hier blij mee. Veel groepen voelen zich buitengesloten of verraden. En kort na de staatsgreep breekt dan ook een burgeroorlog uit. Tussen de communistische bolsjewieken, de roden aan de ene kant en aan de andere kant de witten. Tsaargezinden en andere tegenstanders. Er volgt een jarenlange bloedige strijd. Lenin ontpopt zich tot meedogenloze dictator. Tegenstanders worden vermoord of opgesloten in heropvoedingskampen. Duizenden Russen slaan op de vlucht. Tsaar Nicolaas de tweede, zijn vrouw en vier kinderen worden vermoord. En intussen zijn de bolsjewieken ook bezig met het uitbreiden van het Sovjetrijk. Nadat Duitsland de Eerste Wereldoorlog verliest, nemen de Roden buurlanden als Oekraïne, Armenië en Georgië in. In 1920 eindigt de burgeroorlog. De roden hebben de Witten verslagen. In 1922 wordt Rusland omgedoopt tot de Sovjet-Unie, met Lenin als leider. Een communistische eenpartijstaat bestaande uit vijftien republieken waaronder Rusland, maar bijvoorbeeld ook Oekraïne, Estland en Azerbeidzjan. En waar het de belofte was dat het land door het volk geregeerd zou worden blijkt al snel dat de Sovjet-Unie afglijdt naar een dictatuur. Na een jaar leiderschap overlijdt Lenin. De bolsjewieken benoemen zonder democratische verkiezingen de opvolger. Jozef Stalin. Onder hem wordt het land een nog strengere dictatuur met onderdrukking, vervolging en miljoenen doden. De meeste boeren wilden hun eigen land niet opgeven. Het land dat ze met Lenins hulp hadden verkregen. Geleerden zijn het nog steeds niet eens over wat het was dat Stalin naar de macht dreef, of hij echt begaan was met de revolutie of dat het hem alleen maar om de macht zelf te doen was. De Russische revolutie van 1917 betekent een nieuwe tijd voor Rusland, die van de Sovjet-Unie. Maar dat niet alleen. Het is ook de introductie van het communisme in de wereld. Een ideologie die tot op de dag van vandaag een grote rol speelt. Dit was het begin van de Sovjet-Unie. Je zou kunnen zeggen dat zonder de gebeurtenis hier in dit paleis in dit park, het communisme nooit heeft bestaan. De Sovjet-Unie nooit heeft bestaan en ook de hele vorige eeuw, die grotendeels werd bepaald tussen de tegenstelling tussen kapitalisme en communisme. De Tweede Wereldoorlog, de Koude Oorlog die daarop volgde is eigenlijk het gevolg van de gebeurtenissen hier in 1917. Ja de vraag is of het communisme de boeren en arbeiders gebracht heeft waar ze op hoopten. Hoewel de heerschappij van de tsaren na de Russische revolutie is gestopt heeft het leiderschap van Lenin en later Stalin grote overeenkomsten met dat van een tsaar. Er is namelijk geen vrijheid van meningsuiting en elke vorm van tegenstand wordt hard onderdrukt. Ja, de belofte van gelijkheid blijkt dan ook een illusie. En ook vandaag de dag zijn de ongelijkheid en onderdrukking in Rusland nog groot. Wat je ziet is dat dat inderdaad na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie die enorme verschillen tussen arm en rijk weer naar boven zijn gekomen. Met Poetin als nieuwe tsaar? Met Poetin als nieuwe tsaar. Die parallellen, die kan je natuurlijk ook trekken.

Wat was de Russische Revolutie?

In 1917 vinden er grote volksopstanden plaats in Rusland. Dit kennen we als de Russische Revolutie. Onder leiding van Vladimir Lenin grijpen de bolsjewieken tijdens deze revolutie de macht. Gebeurtenissen die de wereld hebben veranderd.

De communisten aan de macht in Rusland

Dit was het beeld van diezelfde zesde juni voor de Normandische kust. Een armada van meer dan 4000 grote en kleine schepen kroop nader en nader op de Franse kust toe. De deuren werden opengegooid. De eerste geallieerde soldaten waren aan land. 6 juni 1944. Op de stranden van Normandië landden honderdduizenden soldaten. Deze dag kennen we nu als D-Day. De strijd om Europa te bevrijden van nazi-Duitsland is begonnen. Wat ging eraan vooraf en waarom is het zo’n belangrijk keerpunt in de Tweede Wereldoorlog? Laten we even terugspoelen. We gaan terug naar de jaren dertig van de vorige eeuw. De wereld maakt kennis met deze man, Adolf Hitler. Nadat hij aan de macht komt, wil hij het Duitse Rijk uitbreiden en zijn nazi-ideologie over heel Europa verspreiden. In 1939 begint hij door de inval in Polen de Tweede Wereldoorlog. En het Duitse leger verovert hierna in sneltreinvaart bijna heel Europa. Een aantal landen sluit een samenwerkingsverbond om de bezette gebieden te bevrijden en Hitler en zijn nazi-bewind te stoppen. Het Verenigd Koninkrijk, Canada, de Verenigde Staten, maar ook de regeringen van bezette landen zoals Frankrijk, Nederland en Polen sluiten zich aan. Dit bondgenootschap heet de geallieerden. We gaan even door naar 1942. De oorlog is al bijna 2,5 jaar aan de gang. Na de snelle opmars in Europa heeft Hitler zijn zinnen gezet op de Sovjet-Unie. Onder de codenaam Operatie Barbarossa valt het Duitse leger het land binnen. Maar Hitler onderschat de Sovjet-Unie. Hun Rode Leger is sterk het klimaat koud en de afstanden gigantisch. Het tij begint te keren. Sovjetleider Stalin dringt er bij de geallieerden op aan om een tweede front te openen. Alleen zo zouden de nazi's in een paar maanden verslagen kunnen worden. En ook bij de leiders van het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten Churchill en Roosevelt groeit dat besef. Alleen een grootschalige aanval op het Europese vasteland kan Duitsland breken. De geallieerden beginnen in het diepste geheim in Zuid-Engeland aan de voorbereidingen. Er komen verschillende plannen op tafel en er wordt een testaanval voorbereid. In augustus 1942 wordt de haven van de Franse kuststad Dieppe aangevallen. Het is een slachtpartij. Meer dan de helft van de soldaten wordt gedood, verwond of gevangengenomen. De belangrijkste les uit deze aanval is dat de landing niet via havens moet gaan, maar via stranden. En dan van daaruit moeten zo snel mogelijk de havens worden ingenomen om militair materieel aan land te krijgen. In januari 1943 besluiten de geallieerden dat Normandië in Frankrijk d√© plek wordt van de invasie. Het plan krijgt de codenaam Operation Overlord. Het wordt een gecombineerde aanval vanuit zee met een gigantische vloot en vanuit de lucht met bommenwerpers en parachutisten. De aanval moet plaatsvinden op de stranden en die noemen ze Utah, Omaha. Gold. Juno. En sword. De nazi's houden al rekening met een grote aanval vanuit Engeland en daarom bouwen ze vanaf 1942 langs de Atlantische kust een betonnen verdedigingslinie. De Atlantikwall. Deze muur van bunkers, mijnenvelden en prikkeldraadversperringen loopt van het hoogste puntje van Noorwegen tot aan de grens met Spanje. 6200 kilometer. Hele kustgebieden worden geëvacueerd. Dorpen, steden, stranden zijn nu verboden terrein. Ook in Nederland. Hitler is ervan overtuigd dat ondanks de Atlantikwall de invasie zal plaatsvinden bij Calais, waar de afstand met Engeland het kleinst is. Hij heeft geen idee wat voor enorme operatie op het punt van beginnen staat. Het is zover. 5 juni 1944. De dag van de invasie. Iedereen is in gereedheid gebracht. Duizenden soldaten staan klaar. Amerikanen, Engelsen, Canadezen, maar ook Fransen, Nederlanders en Polen. Sommigen piepjong en ver van huis. Vanwege veiligheidsredenen wordt de invasie tot het allerlaatste moment ook voor de soldaten geheimgehouden. Maar een hevige storm gooit roet in het eten. Te hoge golven, te harde wind en slecht zicht. De geallieerden besluiten de invasie uit te stellen. De volgende ochtend, 6 juni om half 5 geeft Eisenhower, de opperbevelhebber van de geallieerden, het startsein. D-Day. De beslissende dag is begonnen. Meer dan 5000 schepen steken tegelijkertijd de zee over. Eerst worden langs de kustlijn duizenden parachutisten gedropt die de wegen en bruggen van het Normandische platteland moeten veiligstellen. En dan, verdeeld over de vijf stranden gaan meer dan 150.000 soldaten aan land in bezet Frankrijk. Zodra de geallieerde soldaten uit de boten stappen nemen de Duitsers hen onder vuur. Het is √©√©n groot slagveld, het zicht is slecht en de jongens weten vaak nauwelijks tegen wie of wat ze vechten. Elke stap kan de laatste zijn. Na ongeveer drie dagen ononderbroken gevechten zijn de kustgebieden in handen van de geallieerden. Er worden tijdelijke bruggen en havens aangelegd om meer legers en materieel aan land te kunnen krijgen. Straat voor straat, weiland voor weiland huis voor huis, winnen de geallieerden terrein. Op 29 augustus ruim anderhalve maand na D-Day, bereiken ze de Franse hoofdstad Parijs. Een grote overwinning op nazi-Duitsland. Hierna stoten de legers door naar België en Nederland. In het najaar van 1944 wordt het zuiden van Nederland bevrijd. En pas in mei 1945 ook de rest van Nederland. Door de opmars van de geallieerden na D-Day vanuit het Westen en het rode Sovjet-leger vanuit het oosten, wordt Duitsland teruggedreven En in april 1945 bereiken de Sovjets als eerste de Duitse hoofdstad Berlijn. Hitler pleegt zelfmoord. Nazi-Duitsland geeft zich over. D-Day staat symbool voor het begin van het einde van de Tweede Wereldoorlog. Omdat nazi-Duitsland vanaf dat moment op twee fronten strijdt wordt het tot overgave gedwongen. Europa is weer vrij en de geallieerde soldaten van D-Day zijn helden. Dankzij hen kunnen wij Europa in vrijheid leven. Maar die bevrijding komt met een hoge prijs. Tijdens en na D-Day laten tienduizenden soldaten het leven. Zowel aan de kant van de geallieerden als die van de Duitsers. Hierdoor staat de Normandische kust vandaag de dag vol met witte kruizen. En voor de soldaten die wel terugkeren is het leven nooit meer hetzelfde. Veel van hen zijn lichamelijk verminkt en getraumatiseerd na de verschrikkingen die ze hebben meegemaakt op het slagveld. Elk jaar op 6 juni herdenken we nog steeds het grote offer dat al die jongens en mannen hebben gebracht voor onze vrijheid.

Wat gebeurde er tijdens D-Day?

Op 6 juni 1944 landen de geallieerden op de stranden van Normandië. De bevrijding van Europa van nazi-Duitsland is begonnen. 150.000 mannen en jongens wagen hun leven voor een vrij Europa.

Wat gebeurde er op D-Day?

De bevrijding van Europa is begonnen

Juist op het ogenblik dat ons land zich zo goed mogelijk hersteld had van de grote schade die het in de oorlog op vele punten had geleden, heeft de natuur in alle hevigheid van vele gedeelten van ons land opnieuw een ruïne gemaakt. In de nacht van 31 januari 1953 breken op meerdere plekken in Nederland de dijken door. Hele dorpen komen onder water te staan en ruim 1800 mensen komen om het leven. Dit is Nederlands grootste natuurramp van de twintigste eeuw. De watersnoodramp. Wat ging er mis en hoe beschermen we ons nu tegen het water? Laten we even terugspoelen. De watersnoodramp van 1953 is zeker niet de eerste. Al eeuwen is ons land in strijd met het water. Dat komt doordat Nederland voor een groot deel onder zeeniveau ligt en ook nog eens voor een vijfde uit water bestaat. Niet zo handig, zou je denken. Waarom wonen we hier dan? Omdat het land zo vruchtbaar is. En daarom hebben we al eeuwen geleden geleerd te werken met het water. Toch, ondanks al onze maatregelen is het water ons soms nog de baas. Zoals bijvoorbeeld in de vijftiende eeuw de Sint Elisabeths vloed. En in 1825 overstroomt twee derde van Friesland. In 1932 wordt de Afsluitdijk gebouwd en dit gebied te beschermen en gedeeltelijk af te sluiten van de zee. Onze bescherming tegen het water wordt steeds beter. Toch waarschuwt expert Johan van Veen al voor de Tweede Wereldoorlog dat de inmiddels te lage dijken tot een ramp zullen leiden. Hij waarschuwt wel tientallen keren, maar niemand luistert. In het begin viel dat best wel nog op goede aarde. Er werd zelfs een stormvloed-commissie samengesteld, waarvan hij secretaris was, dus kwam hij met voorstellen. En ja, toen kwam net de Tweede Wereldoorlog en toen veranderden natuurlijk de accenten. Na de Duitse bezetting is Nederland vooral druk bezig met de wederopbouw. Hierdoor is er te weinig geld voor het onderhoud van de dijken. Januari 1953. Bij IJsland ontwikkelt zich een noordwesterstorm. Dit zijn voor Nederland de gevaarlijkste stormen omdat ze direct op onze kust afkomen. Twee weken later, op zaterdag 31 januari, is de storm in de ochtend al bij Schotland en dan snel daarna in het oosten van Engeland. In Engeland richt het al grote schade aan en die avond zet de storm koers naar Nederland. Uitzonderlijke weersomstandigheden zorgen voor gevaarlijk hoge waterstanden. En wel windkracht twaalf. Dat is orkaankracht. Langs de kust zijn er windstoten van wel 140 kilometer per uur. Zo hard mag je niet eens rijden op onze snelwegen. En daarom probeert het KNMI die avond via de radio nog mensen te waarschuwen. Boven het noordelijke en westelijke deel van de Noordzee woedt een zware storm tussen noord-west en noord. Veel mensen hebben vertrouwen in de dijken. Het was tot nu toe toch altijd goed gegaan?! Maar nog niet iedereen heeft in die tijd een radio of telefoon in huis. En tussen 12.00u s nachts en 8.00u s ochtends wordt er überhaupt niks uitgezonden Dus veel mensen liggen gewoon te slapen. Rond 2.00u s nachts slaan de eerste golven over de dijken en de vloedplanken. En dan gaat het snel. Tegen deze hoge waterstanden zijn de te lage en zwakke dijken niet bestand. Op meer dan 150 plaatsen in Zeeland, Brabant en Zuid-Holland breken de dijken. Ruim 150.000 hectare land overstroomt. Dat is bijna zo groot als heel provincie Utrecht. De mensen worden in hun slaap verrast. Wie kan vlucht omhoog naar de zolder of het dak. Het is winter en dus is het buiten ijs en ijskoud. Moet je je voorstellen dat je midden in de nacht uit je bed stapt en je tot je knieën in het water staat. En toen kwam er ineens zo sjiet, zo kwam het water de straat in golven. Schuimkoppen ervoor en de voordeur sloeg eruit en het water klotste zo de trap op. Iedere keer als we in het trapgat keken dan steeg dat water weer. Weer een tree, weer een tree, weer een tree. Het overstroomde gebied is vooral landbouw. Het krachtige water sleept alles mee. Huizen en auto's, maar ook dieren en mensen. Diegenen die het overleven zien die nacht de meest verschrikkelijke dingen. En dan hoor ik opeens mijn vader zeggen: Er hangt een meisje bij ons aan de dakgoot en dat is die en die. En ik zei oh, dat is dat meisje, die zat bij mij in de klas. Daar ging ik mee naar school en even later hoorde ik iemand dan zeggen: Ja, ze is weg. Er kwam een vrachtwagen aandrijven en die nam haar mee. En dan kom je op school en dan is de helft van je klas weg en dan kan je eigenlijk als kind niet bevatten. Je weet ja die zijn allemaal verdronken. Als het op zondagochtend 1 februari licht wordt, is de schade van de ramp voor het eerst zichtbaar. Lokale vissers en burgers brengen mensen naar hoger gelegen plekken. Maar het gevaar is nog niet geweken, want ook die zondagmiddag staat het water nog steeds gevaarlijk hoog. En nog niet iedereen is in veiligheid gebracht. Huizen die de eerste vloedgolf hebben doorstaan, storten alsnog in. Pas vanaf maandag komen de reddingsacties echt op gang, als ook de extra buitenlandse hulptroepen arriveren. Toch duurt het nog een paar dagen om iedereen uit het gebied te krijgen. Meer dan 70.000 mensen komen zonder huis te zitten. 1836 mensen en tienduizend dieren sterven. Op 6 november 1953, zo'n driekwart jaar na de ramp, wordt eindelijk de laatste dijk gedicht. Iedereen is het erover eens: een nieuwe ramp moet worden voorkomen. Dammen, sluizen en stormvloedkeringen worden gebouwd. Deze Deltawerken moeten Nederland voortaan beschermen tegen het water. Tijd voor herdenken is er dan nog niet. Mensen proberen vooral hun leven weer op te pakken. Iedereen was bezig om zijn leven weer op gang te brengen, zijn bedrijf op te starten. Nou, iedereen was drukdoende met de toekomst en alsjeblieft die ramp vergeten. We moeten vooruit, we moeten vooruit. Dat leed was voor sommige mensen denk ik ook zo groot dat je dat ook niet kon behappen. En dat werd weggestopt. Het was te te heftig. En er waren moeders die hun kind verloren hadden in die nacht en eigenlijk nooit meer gelachen hebben. Het zal nog veertig jaar duren voor de eerste Nationale Herdenking wordt georganiseerd. De generatie die de ramp heeft meegemaakt zegt dit mag nooit meer gebeuren. Laten we bidden en waakzaam zijn, zeg ik nu als verantwoordelijk minister. In deze Zeeuwse kerk. Opdat ook volgende generaties zich blijvend verantwoordelijk weten. Langzaamaan beginnen mensen te praten over wat hen is overkomen. Wat de ramp voor mij nog doet: Als het stormt, slaap ik niet. Dan zijn alle lampen aan. De hele nacht ga ik niet naar bed. Ik doe alle lampen aan. Ik blijf op de bank liggen. En zo gauw als het licht wordt. Dat ik het overzicht heb, kan zien wat er gebeurt, dan ben ik gerustgesteld. Maar ik vertrouw geen dijk. Ik vertrouw geen sluis. Ik vertrouw niks en ik ben niet de enige. Zelfs in de straat waar ik woon, branden overal lichten. Ga de polder in en je ziet overal lampen branden. Dus de ramp is nog niet voorbij. Echt niet. Vandaag de dag zijn we nog steeds in strijd met het water. We zijn zelfs kwetsbaarder dan ooit. Door klimaatverandering zullen we steeds vaker last krijgen van extreme regenbuien. Kijk maar eens naar de overstromingen toen Limburg in 2021. En ook de zee stijgt door de opwarming van de aarde. Dat is een groot probleem voor Nederland, dat voor een groot deel onder zeeniveau ligt. We zullen dan ook keihard moeten blijven werken aan onze bescherming tegen het water. Op het moment dat de Deltawerken werden gebouwd, wisten we nog heel weinig. Van klimaatverandering. Wisten we nog niet hoe hard de zeespiegel ging stijgen, dus werd daar niet echt rekening mee gehouden en zeker niet met de snelheden die we nu voorzien. We hebben in de afgelopen eeuwen zo'n 15 tot 20 centimeter stijging gehad en in de komende eeuw verwachten we dat dat afhankelijk van hoeveel broeikasgassen we uitstoten, zo'n 40 tot 80 centimeter gaat worden.

Wat was de Watersnoodramp?

In januari 1953 woedt een sterke storm voor de kust van Nederland. In de nacht van 31 januari komt deze aan land. De storm zorgt ervoor dat op meerdere plekken in Zeeland, Noord-Holland en Brabant de dijken doorbreken. Het is een grote ramp: tienduizenden mensen zijn hun huizen en vee kwijt. Ruim 1800 mensen komen om het leven. Deze ‘Watersnoodramp’ is vandaag voor veel mensen nog een groot trauma.

Een grote ramp in Zeeland, Zuid-Holland en Brabant in 1953

Tegen middernacht beginnen in het stadion van de Surinaamse hoofdstad de feestelijkheden in tegenwoordigheid van prinses Beatrix en prins Claus. Alle bevolkingsgroepen in hun eigen specifieke dracht zijn vertegenwoordigd in het stadion. Als onder het spelen van het volkslied de vlag van de Nieuwe Republiek Suriname wordt gehesen. 25 november 1975. Op deze dag wordt Suriname onafhankelijk. Na 300 jaar een kolonie te zijn geweest van Nederland. Wat betekent die onafhankelijkheid en hoe is Suriname door kolonialisme beïnvloed? Laten we even terugspoelen. Dit is Suriname. Het ligt in het noorden van Zuid-Amerika en het land bestaat zoals je ziet voor meer dan 90% uit tropisch regenwoud. Het is erg vruchtbaar en rijk aan kostbare grondstoffen zoals olie en goud. En moet je kijken, er liggen allemaal dorpjes en steden met Nederlandse namen zoals Groningen en Lelydorp en dat komt doordat het land nog niet zo heel lang geleden een kolonie was van Nederland. En dat zit zo. Vanaf de vijftiende eeuw bevaren Europese handelscompagnieën de wereldzeeën op zoek naar handel. Zo ook de Nederlandse Handelsmaatschappij de WIC, de West-Indische Compagnie. Ze stichtten Nieuw Amsterdam, wat we nu kennen als New York. Na een vredesverdrag met Engeland: een andere grote handelsmacht, wordt afgesproken dat Nieuw-Amsterdam van Engeland wordt en Nederland krijgt in ruil daarvoor Suriname. De Nederlandse handelslieden vinden dit een goede deal. Zij zien veel mogelijkheden in dit land. De Nederlanders richtten in Suriname plantages op: stukken grond waar op grote schaal gewassen worden verbouwd voor de handel. Er zijn dan nog geen machines, dus er is enorm veel mankracht nodig. De WIC zoekt de oplossing hiervoor in slavernij. Uit Afrika worden op grote schaal mensen geroofd en gekocht en naar Suriname gebracht. Deze tot slaaf gemaakten worden gedwongen tot zware arbeid op de plantages. De producten die ze moeten verbouwen zoals koffie, suiker en katoen worden vervolgens weer naar Nederland vervoerd en verhandeld. Dit systeem heet de driehoekshandel. Nederland verdient hier vooral in de zeventiende eeuw flink aan. Denk maar eens aan al die grachtenpanden in Amsterdam. Deze tijd wordt vaak verhullend de Gouden Eeuw genoemd. Een gouden tijd voor Nederland, maar over de rug van de tot slaaf gemaakten, want die moeten zonder loon gedwongen werken onder extreem gewelddadige omstandigheden. Mishandelingen, misbruik en lijfstraffen zijn aan de orde van de dag. Op 1 juli 1863 wordt in Suriname onder internationale druk de slavernij afgeschaft. Die 1863: voor ons enorm belangrijk. Omdat in 1863 is dat de wet veranderd is. De tot slaaf gemaakte was geen inventarisstuk meer. Het was een mens met een ziel. En wij willen natuurlijk op 1 juli wat er gebeurd is in 1863: de Bigi Spikri waka. Dat mensen liepen naar naar Oranjeplein en we gingen dansen voor de koning. Maar nu gaan we dansen voor onszelf. We gaan plezier maken met onszelven om aan te tonen dat we nu Surinamers zijn. Toch moet een groot deel van de tot slaaf gemaakten nog tien jaar lang verplicht doorwerken op de plantages. Ze mogen dus nog steeds niet gaan en staan waar ze willen. In 1873 zijn ze eindelijk echt vrij. Hierna gaat Nederland op zoek naar nieuwe werkkrachten om hun winstgevende plantage industrie voort te zetten. Ze werven contractarbeiders helemaal vanuit Azië, zoals India of Indonesië. Eigenlijk ook een vorm van slavernij. Want ook zij worden gedwongen te werken onder slechte omstandigheden. En hoewel ze wel loon krijgen, is het heel weinig. Door de komst van de contractarbeiders uit Azië wordt Suriname een smeltkroes van verschillende etnische groepen. Er wonen afstammelingen van tot slaaf gemaakten marrons en creolen, maar ook Hindoestanen uit India, Javanen uit Indonesië en Chinezen. Samen wonen zij in één land. Maar het is niet echt een eenheid te noemen. We spoelen even vooruit in de tijd naar halverwege de twintigste eeuw. Na twee wereldoorlogen is er wereldwijd een beweging van dekolonisatie die aan de gang. Veel landen willen af van hun kolonisator en voortaan zelf besturen. Maar onder het merendeel van de Surinamers is er helemaal geen grote wens voor onafhankelijkheid. We hebben geen last van Nederland. Nederland heeft geen last van ons, behalve dan dat wij economisch en financieel geholpen worden. Ik zie de drang zie ik op het ogenblik niet. Wij zijn eenmaal gewend aan die Nederlandse vlag en ik geloof niet dat wij die Nederlandse vlag zo snel kunnen vergeten en zo snel zouden kunnen weglaten. Met name de Hindoestanen zijn tegen onafhankelijkheid, want zij zijn bang dat als de Nederlanders vertrekken, er conflicten tussen de verschillende groepen zullen ontstaan en dat het land in verval zal raken. En bovendien is hun trouw aan Nederland dat zij als moederland zien, groot. Er is één groep wel voor onafhankelijkheid: de Creolen, de afstammelingen van de tot slaaf gemaakten. Zij zien de Nederlanders nog steeds als onderdrukkers die de baas spelen over hun land. Dan wordt in Suriname in 1973 de creoolse Henck Arron premier en hij besluit onverwachts dat Suriname in 1975 onafhankelijk moet worden. De verkiezingen van 1973 daar heeft geen enkele politieke partij tijdens verkiezingen met geen woord gerept over de onafhankelijkheid. Toen de regering geformeerd was en de regeringsverklaring door Arron afgelegd werd in de toenmalige Staten heeft hij gezegd: Suriname wordt voor eind 75 onafhankelijk. En dit zorgt voor een schrikeffect. Vooral de Hindoestanen in het parlement vinden dit veel te snel. Suriname is volgens hen nog lang niet klaar voor onafhankelijkheid. Laten we zeggen bijna 90% was tegen onafhankelijkheid en toentertijd hebben wij zeven vrouwen, hebben wij een anti-onafhankelijkheidsbetoging georganiseerd en wij hebben de grootste betoging in Suriname. Hebben wij gedaan. Waarom had u die demonstratie georganiseerd? Omdat wij die onafhankelijkheid nog niet wilden hebben. Dat wij nog niet rijp waren. Je kan niet een klein kind van vijf jaar zeggen ga in de universiteit zitten. Je moet toch wat weten voordat je een post neemt. Intussen komt in Nederland het meest vooruitstrevende kabinet ooit aan de macht. Zij zijn voorstander van dekolonisatie. De Nederlandse premier Joop den Uyl neemt een drastisch besluit. Suriname moet onafhankelijk worden. Het Surinaamse parlement stemt en in 1975 wordt tegen de verwachting in voor onafhankelijkheid gestemd. Op 25 november 1975 wordt Suriname officieel onafhankelijk. De Nederlandse vlag wordt gestreken en de Surinaamse vlag gehesen. De vlag van de nieuwe Republiek Suriname wordt gehesen. In het stadion was ik. Ik heb het van heel nabij meegemaakt. De hele euforie en al die ballonnen en die vlaggen die daar elkaar. Het was geweldig. Sranan Fri! De trots. Vooral toen de vlaggen werden gewisseld. Dat was een geweldig moment. Ja, was heel erg ontroerd. Heel erg ontroerend. Een spontaan volksfeest barst los. Er is blijdschap, maar dit wordt niet door iedereen gevoeld. Toen de Nederlandse vlag weggehaald wordt naar beneden, heb ik gehuild, want ik ben onder die vlag groot geworden. En toen kwam de Surinaamse vlag. Nou ja, toen heb ik gezegd Gods zegen! Er zijn grote zorgen over de toekomst van Suriname en die zorgen blijken terecht. In de jaren na de onafhankelijkheid verslechtert de economie en stijgt de werkeloosheid in hoog tempo. Als gevolg hiervan wordt een militaire staatsgreep gepleegd. Legerleider Desi Bouterse trekt hierna de macht naar zich toe en verandert Suriname in een dictatuur. Onder hen gaat het alleen maar slechter. Omkopingen, armoede, wapenhandel en moord. In 1982 laat Bouterse vijftien politieke tegenstanders vermoorden. Deze gebeurtenis kennen we nu als de decembermoorden. Door de onrust en armoede kiezen zowel voor als na de onafhankelijkheid veel Surinamers voor emigratie naar Nederland. In totaal wel 300.000. Dat is een kwart van de hele bevolking. En de meeste Surinamers komen terecht in grote steden zoals bijvoorbeeld de nieuwe wijk de Bijlmer bij Amsterdam. Het is voor de Surinamers wennen in Nederland. Dit is de straat waar het huis staat waar ik voor het eerst kwam te wonen. Het was herfst en dan stond je daar. Het was koud en nattig en grauw en helemaal niet mooi. Het was zo zo, zo dood. Ik stond er als kind en ik denk is dat het? Maar ook voor de Nederlanders is het wennen. In Nederland wonen tot ver na de Tweede Wereldoorlog weinig zwarte mensen. Veel Surinamers voelen zich niet echt welkom in het land waar ze tot voor kort bij hebben gehoord. Ze worden gediscrimineerd en hebben te maken met negatieve uitingen vanwege hun huidskleur, racisme. De onafhankelijkheid van Suriname maakte een einde aan 300 jaar koloniale overheersing. Maar lang niet iedereen ziet onafhankelijkheid als iets positiefs. Suriname staat er voortaan alleen voor en het stort vrijwel meteen in. Veel Surinamers hebben het land verlaten en tot op de dag van vandaag is er onrust en armoede. Tsja 300 jaar uitbuiting en slavernij hebben het land ontwricht en in 2022 maakt de Nederlandse regering hier excuses voor. Eeuwenlang hebben de Nederlandse staat en zijn vertegenwoordigers slavernij mogelijk gemaakt, gestimuleerd, in stand gehouden en ervan geprofiteerd. Eeuwenlang zijn uit naam van de Nederlandse staat mensen tot handelswaar gemaakt, uitgebuit en mishandeld. Vandaag bied ik namens de Nederlandse regering excuses aan voor het handelen van de Nederlandse staat in het verleden, aan alle tot slaaf gemaakten die wereldwijd onder dat handelen hebben geleden. Aan hun dochters en zonen en aan al hun nazaten tot in het hier en nu. Wat denk jij? Ook al is Suriname onafhankelijk, draagt Nederland nog steeds verantwoordelijkheid voor het land?

Hoe werd Suriname onafhankelijk?

In november 1975 wordt Suriname een onafhankelijk land, na 300 jaar een kolonie te zijn geweest van Nederland. Maar niet de hele bevolking, die een mix is van verschillende groepen, is voorstander van onafhankelijkheid. Hoe is die onafhankelijkheid tot stand gekomen, welke gevolgen heeft het en welke rol speelt Nederland hierin?

Na 300 jaar kolonialisme en slavernij

Wat was de Vietnamoorlog?

Tussen 1955 en 1975 wordt Vietnam verscheurd door een bloedig conflict: de Vietnamoorlog. Het communistische Noord-Vietnam en het pro-westerse Zuid-Vietnam staan in deze oorlog recht tegenover elkaar. Wanneer de Verenigde Staten besluit zich ermee te bemoeien en tienduizenden soldaten stuurt, escaleert het conflict tot één van de meest aangrijpende oorlogen van de 20e eeuw.

Een militaire botsing tussen het communisme en het kapitalisme

Dit zijn de Dolle Mina's in de jaren zeventig. Ze strijden voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen. Ze zijn vooral bekend van hun actie. Baas in eigen buik. Daarmee zet ze zich in voor de legalisering van abortus. Waarom was dit zo hard nodig En wat hebben ze met hun acties bereikt? Laten we even terugspoelen. Tot ver in de jaren zeventig van de vorige eeuw zijn vrouwen bij lange na niet gelijk aan mannen. Vanaf het begin van de twintigste eeuw roepen steeds meer vrouwen om gelijke rechten. Emancipatie heet dat. En in het geval van vrouw man verhoudingen heet het feminisme. Hoe gek het ook klinkt, aan het begin van de twintigste eeuw mogen vrouwen niet stemmen. Ze hebben dus niks te zeggen in de maatschappij. Deze vrouw, Wilhelmina Drucker, is in die tijd het boegbeeld van de emancipatiebeweging in Nederland. We noemen dit de eerste feministische golf. Samen met andere feministen richt ze De Vrije Vrouwen Vereeniging op. Door deze inzet wordt in 1919 het vrouwenkiesrecht ingevoerd. Een overwinning, maar we zijn er nog lang niet. Na de eerste feministische golf is het een tijdje stil. Maar in de jaren zestig leeft de feministische beweging weer op. Er worden nieuwe actiegroepen opgericht, zoals de man vrouw beweging en Dolle Mina, vernoemd naar Wilhelmina Drucker. We noemen deze periode de tweede feministische golf. Hierin strijden vrouwen niet meer voor kiesrecht, maar voor andere rechten. Zo zijn niet alle opleidingen toegankelijk voor vrouwen en als ze al werken, krijgen ze veel minder betaald dan mannen. En getrouwde vrouwen mogen al helemaal niet werken. Zij moeten thuisblijven en voor het huishouden en de kinderen zorgen. Kindje zit in een wipstoeltje en luistert naar de piano. We noemen deze periode de tweede feministische golf. Hierin strijden vrouwen niet meer voor kiesrecht, maar voor andere rechten. Zo zijn niet alle opleidingen toegankelijk voor vrouwen en als ze al werken, krijgen ze veel minder betaald dan mannen. En getrouwde vrouwen mogen al helemaal niet werken. Zij moeten thuisblijven en voor het huishouden en de kinderen zorgen. Kindje zit in een wipstoeltje en luistert naar de piano. En dat. Ja, dat vond ik in het begin vond ik dat wel leuk natuurlijk. Het was ook allemaal leuk, maar wat ik toen al dacht... ik wil ook nog ja andere dingen doen, naar dingen toegaan en mensen zien en en verder studeren. Dat zat natuurlijk toch altijd wel een beetje in mijn hoofd. Alleen ik zag absoluut niet hoe ik dat zou moeten doen. De actiegroepen willen dat vrouwen, getrouwd of ongetrouwd buitenshuis kunnen werken. Dat studies toegankelijk worden voor vrouwen. En dat er crèches komen om de kinderen op te vangen. Vooral Dolle Mina wordt erg bekend door de ludieke acties. Zo bezetten de aanhangers van Dolle Mina de Dolle Mina’s een opleidingsinstituut voor mannen en binden ze roze linten rondom urinoirs om te pleiten voor openbare toiletten speciaal voor vrouwen. Die zijn er in die tijd namelijk niet. Waarom heeft u die pop bij u? We waren van plan om ergens op de publieke tribune te komen en deze pop naar onze geachte minister president te gooien. Met hun acties schudden ze Nederland wakker en geven ze vrouwen een stem. En dat slaat aan. Ik zag het op de tv en ik denk anderen ook en ik was echt getroffen. Ik was zwanger van de tweede en ik voel me ontzettend klem zitten thuis en geen baan meer en... Een heel leuk leven daarvoor gehad als ongetrouwde werkende en ik had het echt benauwd. Ik zat ook vast, net als jij en ik had het gevoel van goh is dit dan alles hè? Ja precies. Ja precies, ik ook. Ja die twee baby’s, is dit nou alles? Ja, ze waren allemaal heel erg klein en ik had ontzettende heimwee naar vrijheid. De meest bekende actie van Dolle Mina is baas in eigen buik. Ze willen dat vrouwen zelf over hun lichaam mogen beschikken. Dit raakt aan iets heel fundamenteels, want door de hele geschiedenis heen hebben vrouwen dat niet mogen doen. Mannen hadden altijd de macht over het lichaam van een vrouw. Of het nou gaat om zwangerschap, seks of bewegingsvrijheid. De Dolle Mina's strijden met baas in eigen buik voor geboortebeperking en abortus. Dat betekent zelf te kunnen beslissen of je kinderen krijgt en hoeveel. Tot kort geleden zijn gezinnen namelijk vaak groot. Kijk maar naar je opa en oma. Het gebruik van voorbehoedsmiddelen zoals de pil of condooms zijn dan taboe en het is strafbaar om een ongeboren baby weg te laten halen. Vrouwen gaan van de ene naar de andere zwangerschap. De lichamelijke en mentale last van die zwangerschappen is groot. En dat terwijl juist steeds meer vrouwen seksuele vrijheid willen en niet langer een huisvrouwenbestaan willen leiden. Zwangere vrouwen die helemaal geen kind willen, zijn vaak wanhopig. Omdat ze door artsen niet worden geholpen, proberen ze zelf allerlei nare en gevaarlijke methodes om ongewenste baby's weg te halen. Er gingen toen heel enge verhalen deden de ronde. Ook meisjes die dan met allerlei primitieve middelen hadden geprobeerd een abortus op te wekken en dan in het ziekenhuis terechtkwamen en daar doodbloeden. En griezelige vrouwen op smoezelige, achteraf kamertjes die met zeepsop in de weer gingen en in een heet bad gaan zitten met zestig kinine pillen. En van de trap springen en achterop de fiets gaan zitten, over hobbelige keitjes rijden. En dat was nog echt begin jaren zestig. Ja, het was vreselijk. Legaliseer de abortus nu! Legaliseer de abortus nu! De Dolle Mina's willen abortus legaliseren en ervoor zorgen dat dit veilig gebeurt. Bij protesten maken ze dit duidelijk door de leus Baas in eigen buik op te schrijven en hun shirt omhoog te trekken. In de jaren zeventig komt de discussie over abortus tot een kookpunt. Tegenstanders vinden bijvoorbeeld Gij zult niet doden. Een kind is een geschenk van God, wat je volgens hen niet zou mogen laten weghalen. De discussies zijn fel en de mensen gaan met spandoeken de straat op. In 1984 is het dan eindelijk zover. De nieuwe Wet afbreking zwangerschap wordt ingevoerd. Voortaan mogen vrouwen kiezen voor abortus. Een overwinning voor Dolle Mina, maar een groot verlies voor de tegenstanders. Sommigen van hen protesteren dan ook bij abortusklinieken. Jij werd dus in de jaren zeventig voortdurend met die tegenstanders geconfronteerd? Ja, weet je, in het begin, ja heb ik ook zelf geprobeerd met ze in gesprek te gaan. Maar je merkt heel snel ja, dat is zinloos, want ze zijn zo overtuigd van hun gelijk. Ze zijn zo overtuigd dat dit kindermoord is. Je kunt daar niet tegen tegenin praten. De Dolle Mina's en alle andere feministen hebben in de loop der tijd veel bereikt op het gebied van vrouwenemancipatie. Hun acties en inzet hebben nog steeds veel invloed op het leven van de vrouw nu. Vrouwenstrijd van de Dolle Mina's heeft ons heel veel opgeleverd. Dat vrouwen werken, hun kind naar de crèche brengen, dat voorbehoedsmiddelen makkelijk verkrijgbaar zijn, dat vrouwen baas in eigen buik zijn, dat abortus een recht is. Ze hebben aangekaart dat er een dubbel seksuele moraal is. Dat is allemaal dankzij de Dolle Mina's in een stroomversnelling gekomen. Toch is de missie van Dolle Mina nog steeds niet klaar. Juridisch gezien is abortus nog steeds geen recht, maar een misdrijf waar uitzonderingen voor worden gemaakt. Eén van de eisen is abortus uit het strafrecht. Ja, niet gelukt. Nee is nog steeds niet gelukt. Dus abortus is nog altijd verboden. Tenzij je als je aan een paar voorwaarden zoals binnen zoveel tijd enzovoort, dan mag het. Ja, dat is dus een aparte wet. Nu, meer dan ooit staan de vrouwenrechten onder druk. Zo is in Amerika in 2022 het landelijk recht op abortus afgeschaft. In sommige staten worden vrouwen die een abortus willen laten doen vervolgd, net als de artsen die hen proberen te helpen. Ook in Nederland is de rolverdeling tussen man en vrouw helaas nog steeds ongelijk. Veel vrouwen ervaren een hogere last in de taakverdeling rondom het huishouden en kinderen. Toch hebben vrouwen in vergelijking met vroeger nu wel meer rechten en vrijheden. Is de emancipatie dus voltooid? Of zou er een nieuwe generatie Dolle Mina's moeten opstaan? Moet je weer de barricade op? Ja, natuurlijk gaan wij allemaal de barricades weer op. En gelukkig zijn er ontzettend veel jonge meisjes en jonge vrouwen die dit ook nu snappen dat dat moet gebeuren, net als in de jaren zeventig. En ja, het lijkt alsof we geheel teruggaan in de tijd wat dat betreft, dus daar moet iets tegen gedaan worden. Ja.

Baas in eigen buik

In de jaren 70 gaan de aanhangers van de feministische actiegroep Dolle Mina de straat op met ludieke acties. Ze strijden voor meer rechten voor vrouwen. Hun bekendste actie is ‘baas in eigen buik’. Hiermee strijden ze voor de legalisering van abortus.

Hoe streden de Dolle Mina’s voor baas in eigen buik?

Feminisme in de jaren 60

Dit zijn de Israëlische premier Rabin en de leider van de Palestijnen, Arafat in 1993. Ze sluiten hier de Oslo akkoorden, maar die vrede waar ze op hoopten kwam er helemaal niet. Hoe kan dat? En waarom zijn Israël en de Palestijnse gebieden eigenlijk met elkaar in conflict? Laten we even terugspoelen. Dit is Israël. Het is een Joodse staat die eigenlijk pas heel kort bestaat. Lange tijd heet dit gebied Palestina. Het is heilige grond, niet alleen voor Joden, maar ook voor moslims en christenen. En dat levert vaak strijd op over het eeuwenoude vraagstuk. Van wie is dit gebied nou eigenlijk? Aan het begin van de twintigste eeuw hebben de islamitische Ottomanen de macht in Palestina. Maar wanneer de Ottomanen in de Eerste Wereldoorlog worden verslagen, wordt Palestina een mandaatgebied van Engeland. De Britten hebben hiermee tijdelijk de macht in handen, maar spreken de belofte uit dat Palestina in de toekomst een land moet worden voor het Joodse volk. En die belofte van Engeland is niet zomaar. De oorsprong van het Joodse volk ligt namelijk in Palestina. Al tienduizenden jaren wordt dit gebied door verschillende volkeren bewoond, dus ook door Joden. Al in de oudheid krijgen zij te maken met overheersende volkeren die hen vervolgen of verdrijven. Hierdoor verspreidden de Joden zich over de hele wereld. Dit noemen we de diaspora. Veel Joden komen in het christelijke Europa terecht, waar ze weer te maken krijgen met antisemitisme. Discriminatie omdat ze Joods zijn. Veel Joden verlangen naar een eigen onafhankelijke Joodse staat. Deze ideologie wordt zionisme genoemd en aan het begin van de twintigste eeuw trekt een groep zionisten naar Palestina om daar te bouwen aan die Joodse staat. Maar niet alleen de oorsprong van de Joden ligt in Palestina, ook een ander volk komt hier vandaan. Palestijnen. Een islamitisch volk en zij wonen in dat gebied als de Zionisten komen. Eén van de mythes waar Israël op gefundeerd is, dat was een leeg land. En wij kwamen daar en... Een land zonder volk? Een land zonder volk. En nu heeft het weer een volk, maar er was al een volk. We gaan naar de jaren veertig van de vorige eeuw. De tweede Wereldoorlog. 6 miljoen Europese Joden worden vermoord tijdens de Holocaust. De mensen die het overleven willen weg uit Europa. Veel van hen vertrekken naar Palestina, het land waar hun oorsprong ligt en dat Engeland immers aan hen had beloofd. In 1947 wijst de Verenigde Naties Palestina officieel aan als gebied voor Joden. Maar omdat er ook Palestijnen wonen, wordt besloten om het land op te splitsen in een Joods en een Palestijns deel. Je moet je voorstellen, dit gaat over een gebied dat kleiner is dan Nederland. De Palestijnen zien met lede ogen aan hoe hun grondgebied wordt teruggebracht tot een fractie van wat het was. En de zionisten zijn ook niet blij. Zij willen juist dat heel Palestina aan de Joden wordt toegewezen. Op 15 mei 1948 verlaten de Britten Palestina en nog diezelfde dag wordt de staat Israël uitgeroepen. David Ben-Gurion, de minister president, arriveert voor de grote zitting waarbij de staat Israël wordt uitgeroepen. In de straten van de stad werd de bevolking, onder andere door aanplakbiljetten van de geboorte van de nieuwe staat in kennis gesteld. De Joden zijn blij en dansen uit vreugde op straat. Eindelijk is er een eigen land voor het Joodse volk. Een geluksgevoel. Ja? Absoluut. En ook een bevrijding. Van nu hebben we een land waar we veilig kunnen zijn. Voor een heleboel Joden is dat een enorme opluchting geweest, want na de oorlog waren er een heleboel Joden... Die wilden eigenlijk niet meer Joods zijn. Sommigen hebben ook hun naam veranderd en zo. Want die waren als de dood dat als er weer zoiets gebeurde, ja dan was je joods, stond je geregistreerd. Dan werd je gelijk meegenomen. Maar nu was het zo: Nee, we hoeven we niet zo bang te zijn, want we kunnen naar ons eigen land, naar Israël. Maar waar het voor de Joden een feestdag is, is het voor de Palestijnen een ramp. Al de volgende dag schieten de islamitische buurlanden te hulp en vallen Israël binnen. Een onafhankelijkheidsoorlog van bijna een jaar volgt. Mede daarom hier heel belangrijk voor ons dat met name Antonis laat vallen als ons door het dollarbiljet probeert haar aanvallers heen. Hoe dit behalve door de bomber waar? Tijdens de onafhankelijkheidsoorlog worden zo'n 700.000 Palestijnen verdreven. Deze gebeurtenis wordt ook wel Al Nakba genoemd. De catastrofe. Veel Palestijnen komen terecht in vluchtelingenkampen in islamitische buurlanden. Hierna volgen nog meer oorlogen en conflicten, waaronder de Zesdaagse Oorlog in 1967. Niet een oorlog om onafhankelijkheid, maar om grondgebied. Israël bezet grote stukken Palestijns land, waardoor het veel groter wordt dan met de Verenigde Naties is afgesproken. De Palestijnen worden als tweederangsburgers behandeld. Hun leefomstandigheden zijn slecht en er is grote werkloosheid. Vanaf eind jaren tachtig komen de Palestijnse burgers massaal in opstand. Intifada in het Arabisch. Ze staken, demonstreren en gooien met stenen. De Palestijnen eisen hun eigen gezag terug. Om een vuist te maken wordt de PLO opgericht. De Palestijnse Bevrijdingsorganisatie. Daarnaast ontstaan er ook terreurorganisaties die Israël met geweld willen terugdringen, zoals Hamas in de Gazastrook. Het is duidelijk dat de situatie onhoudbaar is. De Verenigde Naties veroordeelt de daden van Israël en wil dat er vrede komt. In het diepste geheim werken de Israëlische leider Rabin en de leider van de PLO, Arafat, aan een vredesakkoord. En dit lukt na maanden van geheime onderhandelingen in de Noorse hoofdstad Oslo. Ver weg van Israël, sluiten ze in 1993 de Oslo akkoorden. Hierin wordt afgesproken dat de Palestijnen hun gebieden terugkrijgen en dat er een twee staten verdeling komt. Onder het oog van de Amerikaanse president Clinton bezegelen Rabin en Arafat de akkoorden met een handdruk. De vrede is dichterbij dan ooit. Onder de gematigde burgers is er blijdschap. Maar extremistische Palestijnen en Joden zijn tegen de akkoorden. Zij willen nog steeds hun land niet delen. Twee jaar later wordt Rabin vermoord door een joodse rechts-extremist die fel tegen het vredesakkoord is. Veel mensen zien de hoop op vrede als sneeuw voor de zon verdwijnen. Dacht je op dat moment ook nou komt het niet meer goed? Ja, ja, ik heb het. Ja. Ergens heb ik dat wel gedacht. Ja. Ik dacht dit is dit, dit gaat fout. Het ontnam me de hoop. Het ontnam me de hoop. Ja? Ja. Want dat was eigenlijk het einde van het vredesproces. Dat is het einde. Het is nooit meer echt op gang gekomen. Ja. De Oslo akkoorden leken een goede stap naar een twee staten oplossing waarin de Joden en de Palestijnen vredig naast elkaar konden leven. Maar ze bleken een mislukking. Na Rabin komen er extremistische Joodse leiders aan de macht die zich tegen de akkoorden en een twee staten oplossing keren. Vanaf het begin van de 21e eeuw is de gespannen sfeer in Israël en de Palestijnse gebieden weer helemaal terug. De Joden blijven stukken Palestijns grondgebied, vooral in de Westbank koloniseren. En er zijn over en weer aanslagen. Met die reden bouwt Israël zelfs een metershoge grensmuur om de Palestijnse gebieden heen. Doordat er geen duidelijk antwoord bestaat op de vraag van wie het gebied is, blijft er strijd. Met alle gevolgen van dien. Israël gaat niet meer weg, zeg maar. Dat is er gewoon. Maar tegelijkertijd bestaan al die die Palestijnen, die bestaan ook. Dus die mensen, die zullen het met elkaar moeten gaan rooien, want ze zitten nou eenmaal met elkaar in die ongelooflijke puinhoop. En dat maakt het dus vreselijk ingewikkeld om een soort hapklare oplossing te verzinnen.

Oslo-akkoorden

In 1993 sluiten de Israëlische premier Rabin en de leider van de Palestijnen, Arafat de Oslo-akkoorden. Ze hopen hiermee na jaren van strijd op een tweestatenverdeling waarbij Palestijnen en Israëli’s voortaan vredig in één land kunnen wonen. Maar die vrede, die kwam er helemaal niet. Waarom niet? En waardoor is er strijd in het land?

Wat waren de Oslo-akkoorden?

Er was bijna vrede tussen Israël en Palestina

11 september 2001. Op die dag worden in Amerika meerdere terroristische aanslagen gepleegd, waarbij bijna 3000 doden vallen. Hierna zal de wereld niet meer hetzelfde zijn. Waarom? En wat is eraan voorafgegaan? Laten we even terugspoelen. De aanslagen van 11 september komen voor veel mensen onverwacht. Na een eeuw van oorlogen kan het alleen maar beter worden, denkt men. De 21e eeuw is net begonnen. Het internet komt op. Er zijn geen grote conflicten meer en Amerika en Rusland laten elkaar eindelijk een beetje met rust. Een nieuwe tijd is aangebroken. Mensen wanen zich vrij en veilig. Maar dan is daar die aanval. De beelden gaan de wereld over en de mensen zijn bang. Het is voor velen de eerste grote kennismaking met terrorisme. Het zijn daden die voortkomen uit extremistische opvattingen. In dit geval tegen Amerika en het Westen. Ook al lijken de aanvallen onverwacht, ze komen niet helemaal uit het niets. Ze zijn het gevolg van een reeks gebeurtenissen. Dit is het Midden-Oosten. In deze regio en een aantal omliggende landen is het al decennia lang onrustig. Vooral door de onderlinge geloofs verschillen tussen het overwegend joodse Israël en landen als Egypte, Irak en Syrië. De grootmachten de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten bemoeien zich met regeringen en mengen zich regelmatig in conflicten en oorlogen, zoals bijvoorbeeld in Afghanistan in de jaren tachtig en in Saoedi-Arabië in de jaren negentig. En dit stoot sommige islamitische groepen flink tegen de borst. Ze zijn klaar met het Westen, dat dan wel geen koloniën meer heeft, maar toch macht blijft uitoefenen wereldwijd. Vooral de bemoeienis van Amerika blijkt een voedingsbodem voor extremistische ideeën. Zo ook bij deze man. Osama bin Laden. Hij beschouwt de bemoeienis van Amerika in het Heilige Land, zoals hij de regio van islamitische landen ziet, als een grote belediging. Hij wil een islamitische staat oprichten zonder invloeden of bemoeienis uit het Westen en hij richt daarom de militante groep Al-Qaida op, wat de basis betekent. Al-Qaida roept islamitische strijders wereldwijd op tot een heilige oorlog tegen de VS en zijn bondgenoten. Een jihad. We denken dat het allemaal begint met 9/11 maar Al-Qaida pleegt al vanaf 1992 terroristische aanslagen in en tegen het Westen. Zoals bijvoorbeeld in 1993 met een bomaanslag in het World Trade Center in New York. Juist, diezelfde torens die later zo'n grote rol gaan spelen. Maar ook worden er Amerikaanse ambassades en een marineschip aangevallen. De Amerikaanse veiligheidsdiensten willen Al Qaida en hun leider Bin Laden stoppen. Maar Bin Laden vlucht naar Afghanistan, waar op dat moment de streng islamitische Taliban aan de macht is. Onder de Taliban wordt het land een broeinest voor extremisten. Hier kan Bin Laden zijn missie voortzetten en terroristen opleiden. De grootste aanval tegen Amerika moet namelijk nog komen. In de vroege ochtend van 11 september 2001 boort een vliegtuig zich door één van de iconische Twin Towers, een kantoorgebouw van het World Trade Center in New York. Het brengt een enorme explosie teweeg. Niemand weet wat er aan de hand is. Is het een ongeluk of is het doelbewust? Als twintig minuten later een tweede toestel de andere toren binnenvliegt, is het duidelijk dat dit opzet is. De vliegtuigen blijken gekaapt. Het is een aanval. De wolkenkrabbers met wel 110 verdiepingen worden geëvacueerd. Maar er breekt brand uit en ze storten in. Vrijwel iedereen die op dat moment nog in de torens is, komt om het leven. Maar hier blijft het niet bij. Een derde vliegtuig stort zich op het Pentagon in Washington. Het ministerie van Defensie van Amerika. En een vierde vliegtuig stort neer in een weiland. Het lukt de inzittenden om de kapers te overmeesteren voordat het vliegtuig in het Capitool of het Witte Huis vliegt. Alle inzittenden van het vliegtuig komen om. Deze dag, 9/11 gaat de geschiedenis in als dé dag waarop Amerika wordt aangevallen. En dat niet alleen. De democratische wereld wordt aangevallen. Al-Qaida eist de verantwoordelijkheid voor de aanslagen op. Vliegtuigen boren zich doelbewust in torens van het World trade center. Beide gebouwen na zware explosies ingestort. Ook het Pentagon brand na een aanslag met vliegtuig. De beelden gaan de hele wereld over en de kranten staan er vol mee. Er is angst voor nieuwe aanslagen. Tot 11 september 2001 geloven de Amerikanen er heilig in dat hun land een veilige, onschendbare haven is. Maar doordat het land in het hart wordt getroffen. Is dat geloof in één klap weg. De Amerikaanse president Bush wil wraak op Bin Laden en Al-Qaida en roept daarom de War on Terror uit. De oorlog tegen terreur. Bush dwingt zijn bondgenoten om een kant te kiezen. Als je niet met ons bent, ben je tegen ons, zegt hij. Een aantal landen geven gehoor aan zijn oproep. Ook Nederland. Amper een maand na 9/11 vallen de Verenigde Staten Afghanistan aan. De thuisbasis van Al Qaida. Amerika wil Al Qaida uitschakelen en de Taliban regering omverwerpen om te voorkomen dat Afghanistan opnieuw een vrijplaats voor terroristen wordt. Een paar jaar later vallen de Verenigde Staten ook Irak aan onder het mom van de War on Terror. Een omstreden aanval, want dit land blijkt later helemaal geen banden te hebben met Al-Qaida of terrorisme. En zo raakt Amerika weer verwikkeld in een oorlog heel ver van Amerikaanse bodem. Maar ook de moslims in het Westen voelen de gevolgen. Islamofobie, angst en haat naar moslims komt in veel landen op. Ook in Nederland. Dit is misschien nog wel het minst erg van allemaal. Dit is al behoorlijk voor ons intimiderend en kwetsend. Ik ben... ja wij met zijn allen zijn er echt sprakeloos. Als je het hebt over islamofobie dan is dat niet iets van gister. Het is eigenlijk begonnen zou je kunnen zeggen vanaf 9/11. Toen uiteindelijk presidenten en regeringsleiders zeiden it’s War on Terror. Maar tegelijkertijd werd bedoeld het is een oorlog tegen islam of moslims, zeg maar. Dus mensen die de islamitische achtergrond hebben, maar ook de religie aanhangen. En dat is een gevaarlijke uitspraak. Want wat zie je dan? Vanaf 9/11 zie je dus echt gestaag een stijging zeg maar van moslimhaat in Europa. De War on Terror heeft ervoor gezorgd dat terroristische leiders, waaronder Bin Laden, zijn opgespoord en veroordeeld. En daarmee zijn grootschalige aanslagen in Europa en Amerika voorkomen. En nog steeds worden er aanslagen verijdeld. En ook de veiligheid is sinds 9/11 extreem aangescherpt. Denk maar eens aan al die securitymaatregelen op vliegvelden. Maar het heeft ook een keerzijde. Sindsdien is er grote onrust in het Midden-Oosten. Afghanistan en Irak liggen in puin en velen zijn het gebied ontvlucht. Bij de aanslagen in Amerika zijn 3000 doden gevallen, maar in het Midden-Oosten zijn miljoenen mensen omgekomen. De indirecte doden van 9/11. En dit alles blijkt een voedingsbodem voor juist nog meer haat tegen het Westen. En de vraag die overblijft is hebben 9/11 en de War on Terror de wereld veiliger of onveiliger gemaakt?

Wat gebeurde er op 11 september 2001?

Op 11 september 2001 wordt Amerika opgeschrikt door meerdere terreuraanslagen. De terroristische organisatie Al Qaida eist de verantwoordelijk voor de aanslagen op. Er is angst en woede en President Bush roept de ‘War on Terror’ uit, waarmee hij Afghanistan en later Irak aanvalt. Waar komen de aanslagen vandaan en welke gevolgen heeft het voor de wereld?

Terrorisme in Amerika en de War on Terror

Ik heb een droom dat op een dag dit volk zal opstaan en recht zal doen aan de ware betekenis van zijn credo: "Wij beschouwen de volgende waarheden als vanzelfsprekend: dat alle mensen gelijk geschapen zijn. Dit is Martin Luther King in 1963. Zijn ‘I have a dream’ speech is wereldberoemd. King is een leider van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Geweldloos strijdt hij tegen discriminatie en racisme. Waarom? En wat betekent zijn speech voor Amerika? Laten we even terugspoelen. De Verenigde Staten is een land gebouwd op slavernij. Bijna 300 jaar lang leven vele zwarte Amerikanen geketend. In 1865, dat is 100 jaar voor de beroemde speech van Martin Luther King, wordt slavernij na een bloedige burgeroorlog afgeschaft. Vanaf dat moment zijn alle zwarte Amerikanen vrij en volgens de grondwet gelijk aan witte Amerikanen. Maar in werkelijkheid wordt dit niet overal goed opgevolgd. Amerika is opgedeeld in staten en ook al is er een landelijke grondwet, de verschillende staten hebben allemaal in zekere zin wel de vrijheid om zelf wetten in te voeren. En in met name de zuidelijke staten, zit het racisme zo diepgeworteld, dat er racistische regels worden ingevoerd. De ‘Jim Crow-wetten’ om de zwarte en witte burgers van elkaar te scheiden. Dit wordt ook wel segregatie genoemd.  Er zijn aparte toiletten en medische zorg en scholen zijn gescheiden. In de bus moeten zwarte Amerikanen achterin zitten. Dit alles om de zwarte bevolking te onderdrukken. Het was niet druk in de bus. En ik zat niet in het gedeelte voor blanken. Dat zeggen ze wel, maar ik zat in het gedeelte dat voor de kleurlingen was. Er stond een blanke mevrouw vlakbij me. De buschauffeur keek in zijn spiegel en vroeg om vier zitplaatsen. Drie studenten uit mijn gemeenschap stonden met tegenzin op. Maar ik bleef zitten. Als die mevrouw wilde zitten, kon ze tegenover mij plaatsnemen. Maar op grond van de Jim Crow-wetten mocht een blanke niet tegenover een zwarte zitten. Zwarte mensen moesten achter de blanken zitten. Naast de racistische wetten, wordt het zwarte Amerikanen ook erg lastig gemaakt om te stemmen. Het afdwingen van de segregatie en onderdrukking gaat vaak gepaard met extreem geweld. De lokale bestuurders en de politie grijpen hierbij niet in of doet zelfs mee. Racistische terreurorganisaties kunnen gewoon hun gang gaan. Zo gaan leden van de ‘Klu Klux Klan’ in witte gewaden ‘s nachts op pad om zwarte mensen te intimideren. En het blijft niet alleen bij angst aanjagen.  Soms hoorde je wel van lynchpartijen. En dat het om een neger ging die naar een blanke vrouw had gekeken, Die werd gelyncht en opgehangen. Als een kleurling iets terug zei tegen een blanke, werd hij geslagen. Overal in de VS worden gruwelijke moorden op zwarte Amerikanen gepleegd. Tijdens rassenrellen of lynchings. Witte burgers nemen hierbij het recht in eigen hand. Vaak gebaseerd op ongegronde beschuldigingen. Dat een zwarte man een witte vrouw bijvoorbeeld iets zou hebben aangedaan. De ‘lynchpraktijken’ worden bijgewoond door grote mensenmassa’s. Afro-Amerikanen, vooral in het zuiden leven dus altijd met de angst dat hen iets kan worden aangedaan. Na de Tweede Wereldoorlog proberen burgerrechtenactivisten aandacht te krijgen voor de ongelijkheid en de gruwelijke moordpartijen. Ze organiseren protesten, en burgerrechtenorganisatie NAACP spant zaken aan tegen de staat. Maar dit alles zonder resultaat. Toch strijden ze door. Met grote, maar ook kleine acties, die grote gevolgen kunnen hebben… In 1955 neemt Rosa Parks, lid van de NAACP de bus in Montgomery, Alabama. Ze weigert haar plek in de bus af te staan aan een witte Amerikaan. Hij vroeg of ik wilde opstaan. Ik zei tegen hem: "Nee, dat doe ik niet." En hij zei: "Wel, als je niet... als je niet opstaat, zal ik... de politieman laten bellen en je laten arresteren." Ik zei: "Dat mag u doen." En hij stapte uit de bus en bleef een paar minuten staan en ik bleef nog steeds zitten, en toen er twee politieagenten in de bus kwamen, wees de chauffeur me aan en zei dat hij de stoelen nodig had en dat de andere drie zwarten stonden, maar 'Die' - hij zei alleen 'die' - niet wilde. Rosa Parks wordt gearresteerd. De zwarte gemeenschap is woest. Onder hen ook een predikant, genaamd Martin Luther King. Het is het begin van de eerste grote protestactie in de geschiedenis van de burgerrechtenbeweging. King is één van de leiders hiervan. Duizenden zwarte Amerikanen in Montgomery weigeren het openbaar vervoer te nemen. Ondanks intimidaties en aanslagen houdt de zwarte gemeenschap deze boycot ruim een jaar vol. Een actie zonder geweld. En met succes. De ‘Montgomery-busboycott’ zorgt er uiteindelijk voor dat in Montgomery rassenscheiding in bussen verboden wordt. Martin Luther King is in één klap beroemd. Met zijn vreedzame protesten weet King steeds meer mensen aan zich te binden. Ook witte Amerikanen. King wil verandering in de manier waarop zwarte Amerikanen behandeld worden. Maar hij beseft wel dat de weg naar gelijkheid een moeilijke zal zijn. Zo worden hij en zijn familieleden meerdere malen bedreigd en belandt hij bijna twintig keer in de gevangenis. Ik herinner me dat er een keer een groep blanke jonge mannen was die Dr. King wilden aanvallen, en een van de meer militante leden van de mars zei tegen hen: 'Je kunt op mij afkomen. Raak hem niet aan.' Maar Dr. King bleef kalm. Hij bleef zo kalm. Hij had gewoon zo'n vrede in zijn ziel dat het leek alsof de dingen om hem heen hem niet stoorden, en dat gaf ons die extra motivatie, weet je, om gewoon de hele weg met hem mee te marcheren, en gewoon deel te blijven uitmaken van deze grote beweging die Amerika zou veranderen. We springen naar een paar jaar later. De jaren 60. Een turbulente tijd voor de VS. Er is veel woede en geweld. Het land staat op scherp. In 1965 organiseert de burgerrechtenbeweging een grote mars van Montgomery naar de stad Selma. Maar wat begint als een vreedzaam protest, verandert al snel in een bloedbad. Vandaar dat deze dag ook wel ‘Bloody Sunday’ wordt genoemd. Honderden politieagenten grijpen hardhandig in en gebruiken veel geweld tegen de demonstranten. De soldaten kwamen op ons af met knuppels, traangas en zwepen en vertrapten ons met paarden. Ik had het gevoel dat het de laatste demonstratie was, het was het laatste protest van mijn kant, alsof ik mijn laatste adem uit het traangas zou halen. In reactie op het buitensporige geweld, organiseren de activisten een protestmars naar Washington. Dé thuisbasis van de Amerikaanse politiek. Ongeveer 250.000 mensen doen mee aan de mars. Witte en zwarte Amerikanen lopen hand in hand. ‘Zo kan het ook’, willen ze laten zien. Er zijn verschillende sprekers waaronder Martin Luther King. Hij mag als laatste zijn rede houden. Hij spreekt zijn hoop uit dat er ooit een dag komt dat zwarte en witte Amerikanen écht gelijk zijn aan elkaar. ’Ik heb een droom dat mijn vier kleine kinderen op een dag in een land zullen leven waar ze niet zullen worden beoordeeld op de kleur van hun huid maar op hun karakter. Ik heb een droom vandaag. De hoopvolle woorden van King ontroeren iedereen. De mensen zijn in de ban van zijn preek. Maar er is ook kritiek. Zo vinden sommige zwarte Amerikanen zijn acties te passief. Bijvoorbeeld the Black Panthers en Malcolm X. Zij zien juist de oplossing in geweldsacties en hard optreden. De acties van de burgerrechtenbewegingen hebben succes.
In 1964 ondertekent de president de Civil Rights Act, waarin discriminatie en segregatie verboden worden. In 1965 wordt ook het recht van zwarte Amerikanen om te stemmen beschermd. King krijgt voor zijn acties de Nobelprijs van de Vrede uitgereikt. Hij is dan pas 35 jaar. Vier jaar later wordt King vermoord. De wereld is geschokt door zijn dood. Sinds de speech van Martin Luther King is er op het gebied van burgerrechten in Amerika veel veranderd, maar zwarte Amerikanen gaan nog steeds gebukt onder racisme en geweld. In 2013 worden er na politiegeweld tegen zwarte Amerikanen, wereldwijd protesten gehouden door de Black Lives Matter beweging. Het gedachtegoed van King is vandaag de dag nog steeds hard nodig. Denk je dat het systeem ooit zal veranderen? Helaas… ik hoop het, maar we vechten al zoveel jaar. Martin vocht. Kom op. Denk ik dat het zal veranderen? Hopelijk. Ik bid, ik vecht. Ja.

Wat is de invloed van Martin Luther King in de strijd tegen discriminatie en racisme?

Als in 1865 de slavernij in Amerika wordt afgeschaft, betekent dit nog niet het einde van discriminatie en racisme. Met name in de zuidelijke staten worden racistische regels en wetten ingevoerd die het leven van zwarte Amerikanen inperken. De burgerrechtenbeweging NAACP probeert met kleine en grote acties aandacht te vragen voor deze mensonterende regels. Martin Luther King krijgt met zijn ‘I have a dream’ speech wereldwijde bekendheid. En hij heeft succes.

Wat is de invloed van Martin Luther King?

De strijd tegen segregatie en racisme in Amerika

Er zijn echt moordpartijen geweest. Dat is iets wat we wisten dat er kon gaan gebeuren. De Serven hebben dat een aantal keren gedaan. Dit is genocide. Juli 1995. 8000 Islamitische mannen en jongens worden vanuit de Bosnische stad Srebrenica gedeporteerd en vermoord door Servische militairen. Een Nederlandse legereenheid, genaamd Dutchbat kijkt toe en doet niks. Hoe kon dit gebeuren? En wat heeft dit te maken met uit elkaar vallen van Joegoslavië? Tot 2003 bestaat er in Oost-Europa, in de Balkan, een land dat Joegoslavië heet. Een land dat in 1918 ontstaat uit het koninkrijk Servië en een deel van het voormalige Oostenrijk-Hongarije. Joegoslavië bestaat uit zes deelstaten waarin verschillende volkeren wonen. Deze volkeren verschillen in afkomst, zoals Serviërs, Kroaten en Slovenen en religie, zoals christenen en moslims. Al deze verschillende groepen hebben een eigen cultuur en geloof, maar leven wel samen in één land. En dat gaat lang niet altijd goed. Zo vinden de Serviërs dat zij het recht hebben om Joegoslavië te besturen. En wat er ook meespeelt is nationalisme: Veel groepen willen liever een eigen staat voor hun volk. Na de Tweede Wereldoorlog wordt deze man, Tito, de leider van Joegoslavië. Onder hem wordt het land een communistische staat vanuit het principe dat iedereen gelijk is aan elkaar. Dus ook alle verschillende volkeren, verdeeld over gelijkwaardige deelstaten.
Tito is dan ook fel tegen het nationalisme. Want als alle volkeren een eigen land zouden willen, zou Joegoslavië uit elkaar vallen. En precies waar hij voor vreest, gebeurt als hij overlijdt in 1980. In de Joegoslavische deelstaten laaien de nationalistische gevoelens weer op. Vooral als in 1989 de Servische leider Milošević de macht grijpt. Milošević wil Joegoslavië tot één Groot-Servië maken, zoals het tijdens het Koninkrijk Servië ook was. Eén groot land waarin de Serviërs de baas zijn. Milošević en de Serviërs krijgen steeds meer en meer macht in Joegoslavië en dit leidt tot grote onrust. Eén voor één roepen de andere volkeren de onafhankelijkheid uit. Als eerst de Slovenen en daarna de Kroaten. Ik verklaar de hele wereld en alle burgers van de Republiek Kroatië dat vanaf vandaag de Republiek Kroatië een onafhankelijke en soevereine staat is. De Serven vinden die onafhankelijkheidsverklaringen maar niks en grijpen in. Er volgen meerdere bloedige oorlogen die de Serven uiteindelijk verliezen. Van Joegoslavië blijft steeds minder over. We zoomen even in naar Bosnië. In deze deelstaat van Joegoslavië wonen Serviërs, Kroaten en moslims, die Bosniakken worden genoemd. In 1992 stemt een meerderheid van Kroaten en moslims in Bosnië voor onafhankelijkheid. Maar de Bosnische Serviërs zijn tegen. Zij willen bij Groot-Servië horen en roepen daarom hun eigen staat uit, de Republika Srpska. En al snel roepen ook de Bosnische Kroaten een eigen staat uit: De Kroatische Republiek Herceg-Bosna. Er breekt een gruwelijke burgeroorlog uit, waarbij over en weer veel geweld plaatsvindt. Zowel de Serviërs als de Kroaten en de Bosniakken pakken hun wapens op. Allen maken zich hierbij schuldig aan oorlogsmisdaden en etnische zuiveringen. De Bosnische-Serviërs, versterkt door het Joegoslavische leger, hebben hierin de overhand. Duizenden mensen worden verdreven, slaan op de vlucht, worden opgesloten in kampen of vermoord. Tijdens het bewind van Tito is het min of meer rustig in Bosnië en leven de verschillende volkeren met elkaar. Maar na het referendum, lopen de conflicten op en maakt het ineens uit welke afkomst of religie de buurman heeft. Het zuiveren van dit gebied werd gedaan door lokale Serven. Het waren aanvankelijk onze buren. Dus... Weet je dat wel zeker? Honderd procent. De beelden van vluchtelingen, moordpartijen en concentratiekampachtige taferelen veroorzaken een schokgolf in de wereld. De Verenigde Naties maakt zich grote zorgen om deze etnische zuiveringen en grijpt in. Er worden veilige zones, enclaves ingericht om met name de Bosniakken, de moslims te beschermen tegen de Bosnische-Serviërs. Neutrale soldaten uit de VN-lidstaten moeten de enclaves bewaken. Deze soldaten dragen blauwe helmen, zoals deze, zodat ze herkenbaar zijn als vredessoldaten.   
Een Nederlands bataljon, Dutchbat, krijgt de opdracht om de enclave Srebrenica te bewaken. De 30.000 moslims in de stad voelen zich veilig bij de blauwhelmen. Maar dan… In de zomer van 1995 gaat het gruwelijk mis. Het Bosnisch-Servische leger heeft de enclave Srebrenica omsingeld. De Dutchbat-soldaten zijn lichtbewapend en kunnen daardoor nauwelijks iets doen. De legerleiding van Dutchbat roept om hulp van de Verenigde Naties en de internationale gemeenschap, maar daar wordt nauwelijks gehoor aan gegeven. De Servische tanks rijden Srebrenica binnen. De enclave Srebrenica is gevallen. Onder de voet gelopen door de Serviërs. De vele moslims in de stad vluchten naar de legerbasis van Dutchbat. In de hoop dat de soldaten hen zullen beschermen. Maar lang niet iedereen kan terecht in de kazerne en moet dus buiten blijven. Veel militante Bosniakken, vluchten de bossen in uit angst voor de wraakzuchtige Serviërs.
De Nederlandse commandant Karremans onderhandelt met de Servische generaal Mladic. Hij wil dat de moslims en de Nederlandse militairen naar een veilige plek worden gebracht. Dat lukt, maar op het laatste moment eist Mladic dat de moslimmannen van de vrouwen worden gescheiden. Dit onder het mom van dat hij de mannen wil verhoren om erachter te komen of het oorlogsmisdadigers zijn. Dutchbat moet assisteren bij de scheiding. Ze staan machteloos. Machteloos, ik voelde me echt hulpeloos, machteloos. Ik voelde me heel klein. Maar had jij het vertrouwen dat het goed zou aflopen? Nee, ik was zelf ook doodsbang. Ik had absoluut geen vertrouwen meer in de VN, in ons bataljon en in de Serven al helemaal niet. Dus je dacht eigenlijk... je stuurt die man de dood in? Nou, die angst die bestond er wel. De bussen met de vrouwen en kinderen rijden weg. Maar de ruim 8000 mannen en jongens worden de bossen in gejaagd en op brute wijze vermoord en begraven in massagraven. 
Ze zagen die Serven een groep Bosnische mannen meenemen naar een huis. Vervolgens hoor je executieschoten. En dan komen die Servische soldaten terug om een volgende lading te nemen. En die nemen ze weer mee en dan hoor je weer executieschoten. De moordpartijen bij Srebrenica zijn een genocide, een volkerenmoord op Bosniakken. Een half jaar later wordt de bloedige Bosnische burgeroorlog beëindigd tijdens het verdrag van Dayton. De oorlog heeft zeker 250.000 doden gekost. Tienduizenden mensen zijn door de oorlog hun thuis, vrienden en familieleden kwijt. 
Na de oorlog gaan de verschillende naties zelfstandig verder. Zo wordt Bosnië-Herzegovina erkent als zelfstandig land, net als de Servische republiek.
En ook andere voormalige deelstaten van Joegoslavië worden onafhankelijk. Vanaf 2003 is de eenheidsstaat Joegoslavië definitief verleden tijd. De wereld is geschokt door oorlogsmisdaden. Sinds de Tweede Wereldoorlog is er nu wéér een genocide. De daders, de toenmalig Servische leiders zoals Mladic en Milosevic worden berecht door het internationaal strafhof in Den Haag. Maar Dutchbat, de Nederlandse militairen waren er ook bij. Hadden zij meer kunnen doen en de genocide kunnen voorkomen? En de VN dan, zijn die niet verantwoordelijk? De oorlogsmisdaden die in Srebrenica en op andere plekken in Joegoslavië zijn gepleegd, blijven voor veel mensen een open wond. 
En ook al is Joegoslavië verleden tijd en zijn er nieuwe landen opgericht... Het gebied is nog steeds een smeltkroes van volkeren en daardoor zijn er tot op de dag van vandaag onderlinge spanningen. ’Als het jaren geleden kon gebeuren. Als de structurele redenen waarom het gebeurde, niet worden opgelost, dan is het heel goed mogelijk dat het nu weer gebeurt.

Wat is er gebeurd in Srebrenica?

In de jaren 90 vinden er in de Balkan een aantal bloedige burgeroorlogen plaats. Zoals in Bosnië, waar moslims, Kroaten en Bosnische-Serven met elkaar in conflict zijn. De VN richt veilige zones in, waaronder in Srebrenica. De Nederlandse legereenheid Duchbat moet deze enclave bewaken. Maar in juli 1995 gaat dit gruwelijk mis. 8000 islamitische mannen en jongens worden vermoord. Het is een genocide. Wat is hier gebeurd?

Genocide in de jaren 90 in Bosnië

Ik zweer trouw aan de constitutie, voorts dat ik alle voor de republiek Indonesia geldende regelingen, steeds zal onderhouden. Dat ik land, volk en staat vertrouwelijk zal dienen en dat ik alle verplichtingen die de republiek mij oplegt getrouw zal vervullen zoals een goed staatshoofd doet. Dit is Soekarno. Hij is vanaf 1949 de eerste president van de onafhankelijke Republiek Indonesië. Die vrijheid is zwaar bevochten. Want Nederland, dat veel geld verdient aan het land, wil haar kolonie niet zomaar opgeven. Waarom niet? En hoe is die onafhankelijkheid tot stand gekomen? Laten we even terugspoelen.  Dit is een kaart van Indonesië. Het is een enorm eilandenrijk, helemaal aan de andere kant van de wereld. Het land is een paar honderd jaar geleden erg in trek bij Europeanen die op zoek zijn naar handelswaar. De eilanden zijn erg vruchtbaar en er groeien dan ook kostbare gewassen en specerijen. Zoals koffie, peper en nootmuskaat. In 1602 zet de Nederlandse handelsmaatschappij, de VOC, de Vereenigde Oostindische Compagnie, voet aan wal in het land. De handelslieden van de VOC worden steenrijk van de handel in deze producten. Maar dit gaat wel ten koste van de Indonesiërs. Mensen worden tot slaaf gemaakt en gedwongen om mee te werken aan de productie van grondstoffen en specerijen. De VOC heeft het alleenrecht, ook wel ‘monopolie’ op de handel in Azië afgedwongen. Voortaan mogen de Aziaten alleen nog maar handeldrijven met de VOC. Wie zich daar niet aan houdt, wordt bestraft. Zo organiseert koopman Jan Pieterszoon Coen een strafexpeditie naar het eiland Banda als hij hoort dat zij met anderen handeldrijven. Hij laat tien tot vijftienduizend inwoners van Banda vermoorden. Het is een bloedbad! In 1799 gaat de VOC failliet en neemt de Nederlandse staat de macht over. Het land wordt dan een echte kolonie, met de naam Nederlands-Indië. De Nederlandse staat is maar wat trots op haar ‘wereldrijk’. Tienduizenden Nederlanders vestigen zich er. En al zijn zij een kleine groep in vergelijking tot de Indonesiërs, ze hebben wel de hoogste posities in bedrijven, het leger en in het bestuur. Huidskleur speelt een grote rol. Hoe lichter, hoe meer aanzien. De slavernij wordt afgeschaft, maar de uitbuiting gaat wel door. De Indonesiërs, en dan met name de Javanen, worden gedwongen op één vijfde van hun land gewassen te verbouwen voor Nederland. De opbrengsten daarvan moeten ze afstaan. Dit heet het ‘Cultuurstelstel’. Cultuur betekent gewassen.De Nederlandse staat wordt hier enorm rijk van, maar de Indonesiërs lijden honger en leven in armoede. 
In de loop der tijd komt er steeds meer opstand en kritiek tegen de uitbuiting. Zo schrijft de Nederlander Edouard Douwes Dekker, oftewel Multatuli het boek de Max Havelaar, waarin hij kritisch is over het koloniale bewind en de Koning van Nederland waarschuwt. Aan U vraag ik met vertrouwen of het uw keizerlijke wil is dat de Havelaars wordt bespat met den modder van slijmeringen en droogstoppels. En dat daar ginds Uwe meer dan dertig miljoenen onderdanen worden mishandeld en uitgezogen in Uwen naam. Ook in Indonesië zelf is kritiek. De roep klinkt om onafhankelijkheid. Een eigen natie voor het eigen volk. Dit heet nationalisme. Een bekende nationalist is Soekarno. Maar het Nederlandse gezag moet niks van de onafhankelijkheid weten en houdt de touwtjes stevig in handen. 1942, tijdens de Tweede Wereldoorlog, valt het Japanse leger Nederlands-Indië binnen. De Japanners nemen de macht over van de Nederlanders. Het Indonesische volk ontvangt de Japanners met open armen. Eindelijk zijn ze bevrijd van Nederland. Toen ze het land binnenvielen, hadden ze één slogan: Azië voor de Aziaten en Javanen zijn natuurlijk Aziaten. Dat ten eerste. En ze hebben het beloofd: in de toekomst word je zelfstandig. Dus die waren blij. Die waren direct aan de kant van de Japanners. Maar in de jaren daarna blijkt het gezag van Japan niet wat de Indonesiërs verwacht hadden. Nederlanders worden opgesloten in Jappenkampen en Indo’s - Indonesiërs  met 1 Nederlandse ouder – worden onderdrukt. En miljoenen Indonesische mannen worden gedwongen te werk gesteld. Duizenden mensen komen hierbij om het leven. Na drie jaar oorlog, geeft Japan zich in augustus 1945 over. In het machtsvacuüm dat er ontstaat, zien de nationalisten hun kans. Nederland is zwak en gebroken na vijf jaar oorlog. De nationalisten Soekarno en Hatta roepen de onafhankelijkheid uit. ‘Merdeka’ roept het volk. Vrijheid. Maar de Nederlandse regering accepteert de onafhankelijkheid niet en wil haar kolonie behouden. Het is een enorme bron van inkomsten en het is immers onderdeel van Nederland! 
Veel Indonesiërs sluiten zich aan bij de nationalisten. Ze zijn het zat om te worden uitgebuit door Nederland. Er breekt een chaotische, bloedige periode aan waarin Indonesische jongeren jacht maken op iedereen die niet volledig van Indonesische afkomst is. Deze periode staat bekend als de Bersiap. Japanners vertrokken, dus richtten we ons op de Nederlanders. Had u wapens? Waar vocht u mee? Alle volwassenen kregen een zwaard, een machete en een bamboe speer. Een scherpe speer van geslepen bamboe. Alles wat maar naar Nederlanders rook kreeg een pak slaag. De Indonesische jongeren waren in die tijd heel erg haatdragend. Wat ik vroeger meemaakte... ik werd voor hond uitgemaakt. Ik mocht niet in de Bragastraat komen. Ik mocht niets. Het was wraak nemen. Nederlanders hebben ons 350 jaar lang onderdrukt. Hoeveel rijkdom hebben ze in die periode van ons afgepakt? Om het gezag te herstellen en de mensen te ‘bevrijden’ van de onafhankelijkheidsstrijders, stuurt de Nederlandse regering vanaf 1947 tienduizenden soldaten.  Het enige wat we wilden was die mensen bevrijden, voor de rest wisten we niks. We wisten helemaal niks over Indië, we gingen er maar naartoe. Nederland noemt deze militaire missie verhullend de ‘politionele acties’. Maar het is eigenlijk gewoon een oorlog. We noemen deze gebeurtenis nu de ‘Indonesische onafhankelijkheidsoorlog’. Het kost aan zeker honderdduizend Indonesiërs en vijfduizend Nederlanders het leven. Over en weer worden er oorlogsmisdaden gepleegd. De jongens met hun bamboestokken, die komen op je afstormen? Ja, die kwamen zo met een gil van ‘Merdeka!’ met een hele hoop herrie, een hele hoop toestanden. Ja, wat moet je? Je gaat op die 100 meter niet schieten. En wanneer ga je wel schieten? Als ze dichterbij komen. Maar er is heel weinig geschoten, want ze waren al gestopt omdat ze die artillerie gekregen hadden. Waren er al veel doden en gewonden aan hun kant denk ik. Maar dat is een hele ongelijke strijd! Ja dat was dus waar je heel dikwijls mee te doen had. Daardoor gingen wij ons weleens afvragen: wat doen wij hier? De internationale druk neemt toe. Veel landen zijn kritisch op het geweld van het Nederlandse leger. Overal in de wereld verklaren voormalige koloniën zich onafhankelijk. Het moet afgelopen zijn met het kolonialisme. Nederland moet Indonesië erkennen. De Verenigde Naties roept Nederland op de strijd te stoppen. Uiteindelijk geeft Nederland toe en trekken de militairen zich eind 1949 terug. Koningin Juliana erkent de onafhankelijkheid van Indonesië. En Soekarno wordt verkozen tot de eerste President. Ook al is Indonesië nu onafhankelijk, Nederland is vandaag de dag nog steeds verbonden met Indonesië. Zo wonen er veel mensen van Indonesische afkomst in Nederland. En ook in Indonesië vind je veel terug van de lange, gezamenlijke geschiedenis. Dat maakt dat Nederland zowel een beladen als een goede band heeft met het land.

Indonesië

Vanaf het einde van de 18e eeuw is Indonesië gekoloniseerd door Nederland en heet het Nederlands-Indië. Nederland gebruikt het land voor de kostbare grondstoffen en producten. Als na de Tweede Wereldoorlog de Indonesische nationalisten Soekarno en Hatta de onafhankelijkheid uitroepen en het verliezen van de waardevolle kolonie op het spel staat, breekt een bloedige oorlog uit.

Hoe werd Indonesië onafhankelijk?

Na eeuwenlange kolonisatie door Nederland

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.