Literaire boeken waren van oudsher duur. Je dacht wel even na voor je een stevig deel van je weekloon aan een roman uitgaf. Dit veranderde omstreeks 1960. Uit de Verenigde Staten waaide de paperback over, veel goedkoper en door de steeds betere druktechnieken konden ze ook makkelijk mooi worden vormgegeven.
Dit bood kansen aan literaire auteurs. Eén van de eerste die dit begreep was Jan Cremer. Jan Cremer, daar had niemand van gehoord. Tot in 1964 zijn autobiografie Ik, Jan Cremer uitkwam. Een kunstenaar en avonturier van 23 jaar denderde de Nederlandse literatuur binnen met een boek dat van begin tot eind aan elkaar hing van seks en geweld.
In feite heb ik mezelf nooit moeilijk gevonden. Het werd me alleen altijd moeilijk gemaakt, omdat ik uit een achterbuurt kwam, omdat ik jarenlang gebrekkig Nederlands heb gesproken met een zwaar accent. Omdat ik me niet thuis voelde op de rijkenschool. En dat ik inderdaad overal schijt aan had. Aan geloof, hoop en liefde. Schoolgaan vond ik ergerlijk tijdverdrijf. Ik heb er met opzet niks geleerd. Alles wat ik geleerd heb heb ik mezelf geleerd. En heeft de ervaring me bijgebracht. En waarom zou ik niet? Waarom zou ik ook luisteren naar oude lullen die zwetsen over de grootste gemene deler en het persoonlijk aanwijzend voornaamwoord in de onvoltooid verleden tijd?
Jan Cremer ontwierp zelf het omslag en liep meteen bij de eerste druk het label “onverbiddelijke bestseller” meedrukken terwijl er nog geen boek van verkocht was. Dat was lef hebben!
Nederland was geschokt in zijn preutsheid, in kranten en op televisie werd schande gesproken over het smerige en fascistische boek dat nog wel was verschenen bij de gerenommeerde uitgeverij De Bezige Bij, voortgekomen uit het Verzet.
Het is wel vind ik een boek om te shockeren en ja, misschien niet van lekker allemaal vieze woorden zeggen, maar gewoon, ik vind het ook trouwens, ik weet het niet, maar hoe minder publiciteit eraan gegeven wordt, dan zou het boek geloof ik helemaal niet gekocht zijn.
Het schandaal deed zijn werk. Het boek was als paperback goed betaalbaar en het vloog de winkels uit. In de eerste 10 maanden werden er meer dan 150.000 exemplaren van verkocht, ongekende aantallen. En Jan Cremer ontwikkelde zich tot een internationale jetsetfiguur. Hij begreep als één van de eersten dat hij als schrijver succes wilde de Tv-camera’s te vriend moest houden.
Boeken als Ik, Jan Cremer en ook het homo-erotische Op Weg Naar Het Einde van Gerard Reve heetten destijds “taboedoorbrekend”. Ze hadden het over zaken waarover eigenlijk gezwegen moest worden. Maar er werd niet meer gezwegen: seks, vrije liefde in alle mogelijke combinaties en standjes, veroverde de literatuur en ook het filmdoek. En vervolgens de hele samenleving. De seksuele revolutie was niet meer te stuiten.
