Name: Hoeveel macht heeft de koning?
Uploaded: 2021-11-04T00:00:00+01:00
Duration: 7 min 55 s
Description: Nederland is een constitutionele monarchie, met aan het hoofd een koning. Ooit was de koning de machtigste man van het land, maar wat is er nog over van die macht?

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Hij is de koning, maar mag eigenlijk niks. Geen bier drinken met Poetin, geen speedboot kopen, niet naar zijn vakantiehuis en ook niet jagen. Het is ook lastig, koning zijn. We zijn betrokken, maar niet onfeilbaar. Op Prinsjesdag is de vorst het symbool en leest hij voor uit andermans werk: de troonrede. Dat zijn de plannen van de regering. Leden der Staten-Generaal. Leden van de Staten-Generaal. Leden van de Staten-Generaal. Het staatshoofd brengt goed nieuws..."we waarderen meer het land waarin we wonen..." Maar ook slecht nieuws. "Nu moeten we ons schrap zetten voor de gevolgen van een zware economische terugslag." En aan het einde van de toespraak... Hulde! Leve de koning! Hoera, hoera, hoera! En dan zit één van de belangrijkste dagen van de koning er weer op. In deze video zie je hoe de koning de macht verloor en de symboolfunctie overbleef. Dit is hem dan, Koning Willem I. We gaan terug naar 1813 als hij de eerste vorst van het Koninkrijk der Nederlanden wordt. Per boot arriveert hij op het strand van Scheveningen wat in deze kinderserie wordt nagespeeld. Een uitzinnige mensenmassa wacht hem op. De koning heeft alle macht. Hij bepaalt het beleid, voert wetten door en benoemt en ontslaat ministers. Hij is de absolute vorst. Uitvoeren! We spoelen door naar 1848, het revolutiejaar. Overal in Europa komt het volk in opstand. Ook koning Willem II komt onder druk te staan. Koning Willem II merkte op een gegeven moment dat er iets moest gebeuren. Kreeg ook wel zelf signalen van mensen die er ook aan het hof kwamen dat er ook in Nederland rellen uitbraken. In Amsterdam was het onrustig zoals hier in Den Haag, dus het kwam wel heel dichtbij. De politicus Thorbecke overtuigt Willem II zijn macht uit handen te geven. En dat ging een beetje in de snelkookpan. De koninklijke onschendbaarheid. De ministers zijn verantwoordelijk voor de gedragingen van de koning en de Tweede Kamer kreeg meer rechten. De koningin is nooit verantwoordelijk voor het regeringsbeleid. Dat is omgekeerd. De koningin is onschendbaar. Het is de regering die verantwoordelijk is. 
Er is een vrouw nodig om de monarchie te redden. Dorine Hermans vertelt in KRO's Brandpunt over de rol van de vrouwen in ons koningshuis. Sinds koningin Emma op de troon kwam als regentes in 1890, is de monarchie gered. Zo wordt het algemeen gezien dat de drie mannen daarvoor, dat die er heel veel moeite mee hadden dat ze hun daadkracht moesten aanpassen aan wat ze mochten doen. Vrouwen lijken daar minder moeite mee te hebben en worden door het volk gezien als ontwapenender en dienstbaarder kunnen ze ook makkelijker zijn. Het staatshoofd benoemt nog steeds nieuwe kabinetten, maar sinds 2012 stelt het staatshoofd geen formateur meer aan. 
Het tweede kabinet Rutte, weer een meerderheidskabinet nadat zijn vorige kabinet een minderheidskabinet was. 
Koningin Beatrix is een sparringpartner voor de leden van het kabinet. Bij Beatrix wist je dat je goed voorbereid moest zijn omdat ze een zeer breed pakket onderwerpen aan de orde stelt. In moeilijke formaties kan het staatshoofd een onverwacht grote rol spelen. Bij de kabinetsformatie van Paars I komt de koningin met een truc. De verrassing was gisteren groot toen koningin Beatrix PvdA-leider Kok tot informateur benoemde. 
De koningin besloot tot een manoeuvre die in strijd was met de adviezen die ze kreeg en dus staatsrechtelijk omstreden. Maar achteraf gezien een meesterzet. Ze benoemde als informateur een rechtstreeks belanghebbende: Wim Kok en gaf hem als opdracht mee niet om samen met andere partijen een regeerakkoord te maken, maar om in zijn eentje een proeve van een regeerprogramma te schrijven, waarop andere partijen daarna als het ware konden intekenen. Minder koninklijk gezegd: ze dwong de partijen, de PvdA voorop, met de billen bloot te gaan. Dit was Andere Tijden in 2002. Besturen is een vak en als staatshoofd heb je geen keuze. 
Eergisteren ben ik geroepen tot een taak die zo zwaar is dat niemand die zich daarin ook maar een ogenblik heeft in gedacht eraan zou beginnen. Realiseerde u zich op dat moment al dat u te zijner tijd die zware taak waar uw moeder over sprak op uw eigen schouders zouden op kunnen krijgen? Ik heb geloof ik wel goed beseft toen dat er iets voor mij veranderde, maar het overzien, begrijpen wat het precies inhoudt kan je natuurlijk niet op die leeftijd. Wil je schilder worden? Zeiler. Weet je dat zeker? Ja. Zeiler. Dat wordt het natuurlijk niet. Het koningschap is voorbestemd. Ik heb toen ik jong was misschien wel begrijpelijk, nogal opstandige gevoelens gehad ten opzichte van mijn eigen toekomst. Het idee dat je dat moest doen. De vorsten worstelen met hun rol, zeker als alleen de symboolfunctie overblijft. Symboolfunctie is dus heel belangrijk. Moet er absoluut bij, maar zonder inhoudelijke kanten weet ik niet hoe het ik erin zou staan.
Toch wil de Kamer een andere rol voor het staatshoofd. Sinds 2012 speelt de koningin geen rol meer in de formatie. Voorzitter, als het aan de GroenLinks-fractie ligt, zouden wij nu als tussenstap willen komen tot een louter ceremoniële koningschap. Het kan niet zo zijn dat je op basis van erfopvolging dat je lid bent van de regering. Anno 2010 kan dat niet. En laat nou net in deze lastige situatie de Kamer in maart hebben besloten dat het met die formatie allemaal anders moet, niet meer de onpartijdige, ervaren hand van dat staatshoofd die het initiatief neemt, maar de Kamer, de politiek, wil het zelf doen. De monarch als troost bij de watersnoodramp van 1953, bij de Bijlmerramp in Amsterdam het vuurwerkdrama in Enschede, de MH17 en de overstromingen van 2021 in Limburg. Het is het enige dat overblijft. Letterlijk en figuurlijk een symbool. In Utrecht heeft koning Willem-Alexander de eerste Nederlandse euromunt met zijn afbeelding geslagen. Zijn hoofd staat overal op. Hij staat altijd in de schijnwerpers. En dan ligt reputatieschade op de loer. Een brief van Videla aangehaald in een interview. Premier Kok zei dat had u beter niet kunnen doen. Hoe kijkt u daar zelf op terug? Dat was iets wat ik beter niet kunnen doen. Dat zegt u juist. Nee, dat was. Dat was euh, stom hè? Je was een beetje dom. Een leven onder een vergrootglas, in Sotchi met Poetin, in de Schilderswijk tijdens de coronamaatregelen of bij een reis naar Griekenland tijdens de pandemie. Rond 9 uur kwam het gezin weer thuis na alle ophef. Je kunt op z'n minst zeggen dat de koning zichzelf en het ambt hiermee geen goede dienst bewezen heeft. Al jaren is het landgoed onderdeel van debat. Als koning Willem-Alexander subsidie wil blijven houden voor Kroondomein Het Loo, moet ie stoppen met de jaarlijkse afsluiting van het natuurgebied. Worden die relletjes nou veroorzaakt door ons systeem? Of is er iets mis met de politieke antenne van onze koning? "We zijn betrokken. Maar niet onfeilbaar." Uit onderzoek van Ipsos voor de NOS blijkt dat het vertrouwen in de koning na zijn reis naar Griekenland is gedaald. Na een flinke dip stijgt het vertrouwen weer licht. Is het weer een vrouw die de monarchie gaat redden? Kroonprinses Amalia doet in ieder geval een poging. In een brief aan de minister president doet ze afstand van haar toelage zolang ze studeert. Zij maakt deze keuze. Ik heb daar enorm veel respect voor en veel waardering voor. En dan denk, wauw als die ooit een keer koningin wordt, hebben wij een hele goeie koningin.

Het wordt gezien als het begin van onze Nederlandse democratie: de Grondwet! Hij wordt in 1848 geschreven door Thorbecke en ondertekend door Koning Willem II. Door de Grondwet neemt de macht van de koning af en komt er meer macht voor het kabinet. In de tussentijd is de Grondwet al meerdere keren gewijzigd en zijn er nieuwe rechten en wetten toegevoegd.

Quiz over de belangrijkste wet van Nederland

Wat weet jij over de Grondwet?

In een democratie ligt de macht bij het volk. Maar omdat we moeilijk met z'n allen kunnen regeren, kiezen we mensen die dat voor ons doen. Waar moet een democratie aan voldoen? Klik op de afbeelding om de story van NPO Kennis te lezen.

Story over de rechten en plichten in een democratie

Wat is een democratie?

Kabinet

Soms kan een kabinet niet meer verder regeren. We zeggen dan dat het kabinet is gevallen. Er komen dan nieuwe verkiezingen. Maar wat betekent dat voor alle lopende zaken? Klik op de afbeelding om de story te lezen.

Story over het vroegtijdige ontslag van een kabinet

Wat gebeurt er als een kabinet valt?

De Oranje dynastie is een vorstenhuis met prinsen, stadhouders en koningen met hoogte- en dieptepunten. Van vader des vaderlands Willem van Oranje, tot koning Willem-Alexander vandaag de dag. Op deze tijdlijn zie je de belangrijkste gebeurtenissen van de verschillende figuren die ons koningshuis gevormd hebben.

Tijdlijn over de prinsen, stadhouders en koningen van ons land

Het verhaal van Oranje Nassau 

Hoeveel macht heeft de koning?

Logo NTR zwart

Logo NTR wit

Oorlogen, bewegingen en opstanden. Belangrijke gebeurtenissen uit de hedendaagse geschiedenis bewerkt uit Andere Tijden (NTR), speciaal voor gebruik in de klas.

Programmaheaders

Programmalogo's

Andere Tijden in de klas

Andere Tijden

Nederland is een constitutionele monarchie, met aan het hoofd een koning. Ooit was de koning de machtigste man van het land, maar wat is er nog over van die macht?

Televisie en computer

Organisatie en bestuur

Een symbolische functie voor het land

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.