Ieder jaar sterven zo'n twintigduizend Nederlanders aan de gevolgen van roken. 53 doden per dag, twee per uur. Meer dan 1 miljoen rokers proberen jaarlijks te stoppen, met wisselend succes. De lijst met stop methoden is lang: nicotinepleisters, kauwgom, vapen, cold turkey, in stapjes, acupunctuur, hypnose, een groepstraining, solosessies, mindfulness, medicijnen, een kind krijgen. Maar wat is het effectiefst? Ja. En hoe helpt de wetenschap jou dan om te stoppen met roken? Dat vraag ik aan Reinout Wiers. Op jonge leeftijd kreeg Reinout al een hekel aan sigaretten. Hij werd hondsberoerd als een vader in de auto rookte. Ja, dat kan toch ook echt niet meer. En tijdens zijn studie psychologie gingen aanstekers vooral de lucht in als ie optrad met zijn cabaretgroep. Inmiddels heeft Reinout ruim 300 artikelen over verslaving op zijn naam staan en werkt hij als hoogleraar Ontwikkelingspsychopathologie aan de Universiteit van Amsterdam. Toch wel leuk, die herinneringen aan vroeger. Dat kan je toch niet meer voorstellen, roken in de auto of doet ie het nog steeds? Nee hoor, nee nee, hij is succesvol gestopt. Succesvol gestopt. Ja en jij bent daar helemaal expert in geworden over hoe je dat het beste kunt doen. Want als je het hebt over verslavingen dan hoor je ook wel eens, ja, dat is een ziekte. Hoe kijk jij daar tegenaan? Ja, de dominante visie eigenlijk vanuit Amerika is dat het een chronische hersenziekte is. Dat staat, nou ja, dat is zo'n standaard zin in allerlei met name medisch wetenschappelijke artikelen. Daar is wel de laatste vijf jaar steeds meer kritiek ook op. Want? Nouja, er zijn twee redenen. De ene is is het waar? He, klopt die claim? Er zijn dingen die je hersens veranderen, maar we weten ook dat sommige dingen weer terugveranderen als je succesvol stopt. En dat ondersteunt dus niet het idee dat het een chronische hersenziekte is die, nou ja, waar je dus niet van af kan komen. Nee, het valt te behandelen. Ja, dat is het eigenlijk. Nou, da's al een heel hoopvol begin van dit gesprek. Ja. En om het te kunnen behandelen moet je natuurlijk ook weten waarom mensen gaan roken en begrijpen waarom je ermee begint. En dat ligt aan je omgeving, maar ook aan je genen. Is verslaving erfelijk? Ja, zeker weten. We zien dat bij het beginnen met roken. Dus of je wel of niet rookt is het ongeveer door genen bepaald voor vijftig procent. En of je verslaafd raakt aan sigaretten is ongeveer zeventig procent erfelijk bepaald. Dus mensen zijn impulsiever dan andere, hebben bepaalde vrienden die ook roken en die invloed zorgt ervoor dat mensen dan toch beginnen of gaan experimenteren met sigaretten? Ja precies, want die eerste sigaret is eigenlijk altijd ranzig. Is gewoon goor. Ja. Ja dus wat maakt dan dat je toch? Ja nou, dat is dan dus die andere kant he, dus die 70% die bepaalt of het erfelijk is en of je verslaafd raakt. Ja, dat is dus hoe het brein reageert op de nicotine. Bij mensen die bepaalde risicogenen hebben, die zullen minder sterk reageren op dat hele ja gore effect wat jij noemt en dus doorroken en verslaafd raken. En wat gebeurt er dan in de hersenen van mensen op het moment dat ze verslaafd zijn? Ja dus. Die genetische aanleg voor verslaving heeft met name te maken met bepaalde receptoren in de hersenen. En dat zijn dan voor roken vooral nicotinereceptoren, maar ook met dopamine en dopamine is een hormoon wat te maken heeft met het beloningssysteem en dat zorgt voor een goed gevoel waardoor mensen de volgende keer eigenlijk nog een keer willen roken. En als je echt verslaafd bent dan slaat dat proces een beetje op hol en dan ben je continu, ja ontwenningsverschijnselen aan het wegroken eigenlijk.
Ja, en dit gaat dus eigenlijk over de lichamelijke factor, wat er gebeurt in je lijf weten of je genetische aanleg hebt of niet. Maar als je gaat kijken naar het gedrag, waarom is stoppen met roken zo moeilijk? Wat is er zo verslavend aan? He dus de kick zeg maar kant, plezier bij sommige middelen heel sterk zijn. Nou, die is er bij tabak wel een beetje, maar dat is niet waanzinnig sterk. Je hebt dan ook weer de kans dat je eigenlijk meer de negatieve na-effecten tegengaat. Nou ja, de heroine eigenlijk. De kater eigenlijk opheft. Of niet? Ja. In feite allerlei ontwenningsverschijnselen ga je weer tegen. En er zit een sterke psychologische component in die veel met leren en gewoonten te maken heeft. En dat speelt bij alle verslavingen wel een rol, maar waarschijnlijk het meest van allemaal bij roken. Bij het roken. En dus is het dus echt een kwestie van gedrag, van gedachten eigenlijk, over het roken? Moet je het zo zien? Gedachten, maar het kan ook echt geautomatiseerd zijn. Dus je komt thuis, gestrest. En als je jezelf dan hebt aangeleerd dat de enige manier om te ontspannen is om dan te gaan roken. Nou ja, dan versterkt dat zichzelf. Nou, dan zie je dus een beetje bij allerlei verslavingen, maar heel sterk bij roken. En daar is ook een reden voor. Dat is dat wij allemaal nicotinereceptoren hebben en die kunnen dus verschillen in hun affiniteit, dat is een deel van die genetische factor. Maar die gebruiken we ook als we leren. En als we leren waar iets voor ons belangrijks te vinden is en dat soort dingen. En omdat het daar specifiek op inwerkt krijg je dus bij roken heel sterk die leereffecten eigenlijk. En koppel je steeds het roken aan iets anders. En eigenlijk moet die koppeling, moet je doorbreken. Dat is eigenlijk de crux. We gaan een aantal dingen even met elkaar doornemen, want de methodes die die mensen kennen en of die nou werken of niet. Laten we even beginnen bij, gewoon cold turkey. Morgen ga ik stoppen met roken. Geen hulp. Op pure wilskracht. Werkt dat? Er zijn mensen die het lukt. Mijn vader was geloof ik een van de twintig, nee dat zou vijf procent. Dus da's heel weinig. Ja nee dus motivatie is een heel erg belangrijke factor. Maar er zijn dus maar heel weinig mensen die niet alleen maar met motivatie en nu gebeurt het niet meer echt redden. Dus het is wel slim om er ook wel technieken aan te koppelen die ja die de kans vergroten dat je ook daadwerkelijk succesvol stopt. De nicotinepleisters. Is dat bijvoorbeeld een van die manieren? Ja, dat is een van die manieren en die gaat vooral die lichamelijke afhankelijkheid wat verzachten. Nou is die dus bij roken niet superbelangrijk. Ja, dat kan een rol spelen. Maar ik begrijp daar ben je al vrij snel van af he, van die fysieke afhankelijkheid. Hoe lang duurt dat? Ja. Twee weken of zoiets. Heel kort dus maar. Relatief kort. Dus dat kan even helpen. Maar daarna moet je toch andere methodes gebruiken. Het helpt sommige mensen. Ja. Het is geen gegarandeerd succes en alleen maar die nicotinepleisters, dat gaat t hem niet worden. Je moet echt ook werken aan waarom wil ik gaan? Stop, wat zijn m'n langetermijnperspectieven waarom ik het belangrijk vind. Komen we zometeen nog even op terug. Want ik wilde ook nog even deze erbij halen. De lolly. Ja, is eigenlijk een heel goed idee om een alternatief te vinden in die situatie waar jij rookt. Nou ja, een trainer. Hij was in deze fase trainer. Tuurlijk stressvol op de bank. Je kan het zelf eigenlijk veel beter dan die lui in het veld. Maar ja, dat mag niet meer of dat kan niet meer. Dus een grote brok stress. En als je jezelf hebt aangeleerd om dat met roken te managen is het heel moeilijk. Dus iets anders vinden, dat is dan...Dat kan wel helpen. Ja, dat helpt absoluut. Dat helpt absoluut, want je hebt natuurlijk ook nog heel veel trainingen, cursussen. Wat is nou echt iets wat wetenschappelijk ook onderbouwd is? Een training die werkt? Ja nou, training. Maar laten we zeggen een eigenlijk de standaard behandeling bij verslavingen nu die combineert werken aan die motivatie, waarom wil ik het doen. Wat is mijn stip aan de horizon? Wat is het doel? Dat is superbelangrijk. Als je dat niet hebt, ja dan gaat het eigenlijk... En da's gewoon een gesprek. Waarom wil je stoppen? Ja, wanneer? Ja, je kunt tegenwoordig ook met chatten of dat soort dingen doen. Maar in principe, dat is een gesprek. Wat is voor jou op langere termijn belangrijk? En dan dus die alternatieven, de lolly. Maar dan een die voor jou werkt om dat eigenlijk in te gaan trainen en helemaal bij roken omdat die gewoonte zo belangrijk is is dat is superbelangrijk, dus je moet eigenlijk met iemand gaan kijken. Oke, wat is de situatie waarin dat roken zo belangrijk is? Wat zou nou een alternatief kunnen zijn wat voor jou werkt en waar je dus die eigenlijk hetzelfde functie, maar dan met iets anders dus. Oke. Als jij gestrest thuiskomt he. Ja. Ja. En uh, nou dan kun je dus dat doe je dan ook in een gesprek. Wat zou kunnen helpen? Nou misschien wandelen of hardlopen. Maar niet roken. In plaats van te roken wandelen of hardlopen. Ook nog eens beter voor je gezondheid. Absoluut. En jullie hebben ook een training ontwikkeld. Zijn jullie nu mee bezig. En Sosha, die is ook gaan kijken hoe dat werkt. Laten we kijken. Het idee is dat de deelnemer, dus de roker, een avatar, zo noemen we dat, een poppetje uitkiest. Ja precies. Je ziet dat we vier opties hebben. Dan klik je daar. En dan is het nu de bedoeling dat je zogenaamde risicosituaties uitkiest. Dus situaties waarin je als roker eigenlijk eerder geneigd bent om te gaan roken. En dan kun je twee keuzes maken voor alternatieven. Dus we hebben nou ja, een sociale activiteit, gaan lezen gaan sporten. Of iemand bellen dus hulp zoeken. Dus eigenlijk geef je mensen gewoon opties. Tenminste, je laat ze zelf kiezen. Ja dus we laten ze zelf kiezen en we geven ze ook een doel. Dus bijvoorbeeld, je doet dit omdat je gezond wil worden of je wil meer geld besparen en dat zien ze dan ook in het beeld. Dus we zien hier nou de avatar die jij gekozen hebt en die zit dan aan tafel, heeft net gegeten en dat is voor deze deelnemer dan een trigger om te gaan roken. Ja. Dan krijgen ze eigenlijk de keus om iets zoals sociaals te gaan doen of om een sigaret te gaan roken. En nu moet je dus kiezen voor degene waar een blauw kader omheen staat. En dit geeft dus weer voor hen: oke, ik rook, ik voel me niet goed en ik zie ook dat m'n doel naar beneden gaat. Ja. En dat moet hun onderbewuste dan gaan trainen om ook in het echte leven ja te kiezen om maar niet te roken maar een wandeling te maken. En dat heeft eigenlijk ook een beetje te maken met het beloningssysteem wat je net zei. Ja en het lijkt ook een beetje op de ja, de traditionele gedragstherapie. Dat is ook vaak als mensen getraind worden om te stoppen, dan gaat het over. Nou, waardoor je dit voor, wat zijn moeilijke situaties? Het idee is dat we zij eigenlijk een soort van sturen richting de goeie keuzes. En zien jullie nou dat dit ook werkt? Dit onderzoek loopt nog. Bij alcohol hebben we dus een voorloper van deze training getest en die is nu in vier hele grote studies hebben we laten zien dat dat mensen helpt naast hun gewone therapie. Dus het is niet iets wat los staat, maar als je dat naast je gewone therapie doet heb je ongeveer tien procent minder kans om terug te vallen. Het is allemaal een combinatie der dingen, want het is, Stoptober komt er dus aan, veel mensen willen gaan stoppen met roken. Mensen die nu zitten te kijken. Wat zou je als tip geven, waar moet je mee beginnen als je straks gaat stoppen? Een rijtje waarom je het wil gaan doen? Wat voor jou belangrijke redenen zijn? Geld, gezondheid? Niet meer smaken naar een asbak voor je lover. Het tweede is natuurlijk kijken naar alternatieven. Wanneer moet jij roken voor je gevoel? Maar wat zou je dan eigenlijk als alternatief kunnen doen? En samen he, dus als je gaat hardlopen? Ja zoals nu regent het, als dan je groepje al buiten staat is de kans toch groter dat je mee gaat hardlopen dan wanneer je het in je eentje gaat doen. Dat ken ik. Ik hoop dat het mensen gaat helpen. Dankjewel Reinout Wiers.
