Name: EenVandaag in de klas
Uploaded: 2025-08-28T09:51:18+02:00
Duration: 6 min 50 s
Description: Wat gebeurt er met kostbare kunstwerken als het oorlog is? Veel musea brachten hun topstukken, zoals het Meisje met de parel van Vermeer tijdens de Tweede Wereldoorlog naar een grot bij Maastricht.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Het Mauritshuis in Den Haag
heeft veel bijzondere schilderijen.

Het topstuk
is het meisje met de parel.

Als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt,
wil het museum koste wat het kost...

...voorkomen dat het schilderij
wordt gestolen door de nazi's.

Het schilderij wordt
daarom verstopt diep onder de grond.

Al meer dan honderd jaar hangt ze
hier in het Mauritshuis:

het meisje
met de parel van Johannes Vermeer.

Alleen in de Tweede Wereldoorlog is
ze een paar jaar uit de zaal weggeweest.

Opgeborgen.

Zeker toen
de Duitsers Nederland binnenvielen.

Op tien mei waren er ook
bombardementen op Den Haag.

Dit was het meest bedreigde deel
van Nederland op dat moment.

Het meisje en andere topstukken moeten
het Mauritshuis uiteindelijk verlaten.

Dan verdwijnt ze uit het zicht.

Dan gaat ze
naar allerlei locaties in Nederland.

Waar ze uiteindelijk terechtkomt
in deze schuilplaats in Limburg.

Samen met alle andere topstukken
uit de Nederlandse musea...

...hangt ze hier weggestopt.
Drie jaar lang.

En je ziet hier originele rekken.
Ze zijn genummerd, allemaal...

...en je ziet hier een voorbeeld hoe die
schilderijen hebben opgehangen hier.

Iedere centimeter werd benut.

Dat was toen.

Intussen hangt het meisje alweer
tachtig jaar...

...in Den Haag
tussen alle andere topstukken.

Nu hangen hier al die prachtige,
mooie schilderijen,

maar aan het begin van de oorlog was
dat hier heel anders. Of niet?

Ja, ongelofelijk. En
toen waren de zalen grotendeels leeg.

Een deel van de collectie
was wel tentoongesteld...

...op de begane grond
en verder waren er zalen leeg.

Was de kunst opgeborgen
voor de veiligheid?

Ja, wat was de angst voor
bombardementen of schade? - Heel groot.

De angst was heel groot.
En terecht, denk ik,

...want deze locatie in het hart
van Nederland bij alle ministeries.

Dit is het politieke centrum
van Nederland.

Dat was ook het meest onveilige deel
van het land.

De toenmalige directeur Willem Martin
had een vooruitziende blik,

had een kunst kluis laten bouwen
die bomvrij was,

dus die was bestand
tegen zware bommen.

En daar hingen
de belangrijkste schilderijen.

Maar hoe wist je nou als museumstaf...

...welke schilderijen als de sodemieter
in die kluis moesten worden gestopt?

Had hij heel slim
allemaal lijsten voor gemaakt.

En er was een onderverdeling
in rood wit, blauw.

De kleuren van de Nederlandse vlag en
op de achterkant van het schilderij...

...zitten driehoekjes
en dat correspondeerde met een lijst.

En de medewerkers kenden op een gegeven
moment die verdeling natuurlijk.

En wat voor driehoekje zit hierachter?
- Nou, drie maal raden.

Een rood driehoekje.

Dat betekent van het grootste belang
inderdaad onschatbare waarde.

Ik durf het bijna niet te vragen.
- We laten het even hangen.

De gekleurde driehoekjes achterop de
schilderijen, de kluis onder het museum.

Het is niet genoeg,

...want naarmate de oorlog vordert,
wordt het steeds onveiliger.

Er wordt besloten om alle belangrijke
kunststukken te evacueren.

En niet alleen uit het Mauritshuis,
maar ook uit andere Nederlandse musea.

In het Rijksmuseum
wordt de Nachtwacht van Rembrandt

...zelfs in een tapijt gerold.
Klaar voor vertrek.

Veel topstukken worden
definitief uit hun lijsten gehaald...

...en na een aantal omzwervingen
komen ze aan op hun eindbestemming,
ver weg in het land.

De grote schilderijen gingen
in stof verpakt, meer niet,

...want dat werd te zwaar en
de belangrijkste schilderijen gingen...

...in kisten, vaak meerdere in één kist.
Dus dat was wel echt voor gezorgd.

Maar er is natuurlijk een
enorme voorbereiding en je moet ook...

...een enorme boekhouding bijhouden van
wat waar is op een bepaald moment.

Maar één schilderij gaat niet met de
anderen mee. Niet in een vrachtwagen.

Het meisje met de parel
gaat alleen op reis.

En we weten van een declaratie van
Willem Martin, de toenmalige directeur,

...dat hij het schilderij
met een restaurator erbij persoonlijk...

...via de eerste klas coupé van een
trein naar Maastricht heeft vervoerd.

Maar met een schilderij van
onschatbare waarde in oorlogstijd...

- In oorlogstijd heeft hij gedaan.

Alleen hoe het verpakt was, dat weten
we niet en ik kan me voorstellen...

...dat hij er wel verpakkingsmateriaal
omheen heeft gedaan.

In ieder geval een deken. Of het
in een kist zat, dat weet ik niet.

En dan is dat een declaratie
van 1942.

Overbrengen per spoor naar Maastricht
van het meisjes kopje van Jan Vermeer

Eerste klas Den Haag Maastricht.

En hij kwam ook weer terug.
Maar zonder schilderij.

Welkom.

Hallo. Dank je wel.
- Welkom in Maastricht.

Welkom bij de Van Schaik tunnel,
de Sint-Pietersberg.

Rijksbewaarplaats nummer negen.
Hier kwam hij door naar binnen.

Harold Kloos is de man die veel
kan vertellen over de mergelgrotten...

...onder de Sint-Pietersberg
bij Maastricht. Kilometers lang.

Ooit gegraven om kalksteen te winnen.
Een ideale opslagplek.

Je ziet ook aan de grootte van de tunnel
dat je hier gewoon met vrachtwagens.

Per slot van rekening naar binnen
kon rijden om hier voor de ingang,

want hier is de ingang van de kluis
om daar de kunstschatten af te leveren.

En rijksbewaarplaats nummer negen.

In deze kleine ruimte
werden meer dan 750 schilderijen
uit Nederlandse musea opgeslagen.

Alles door elkaar.
Van Gogh naast Rubens, Van Ruisdael,

naast Hals en die opgerolde
nachtwacht van Rembrandt.

Die had zijn eigen plaats.

Hier natuurlijk
de plek van de Nachtwacht.

Die hebben ze iedere dag
een kwartslag moeten draaien...

...om het gewicht te verdelen
gedurende al die jaren.

Anders was ie bezweken
onder zijn eigen gewicht.

En dat zou natuurlijk voor een
kunstwerk dat voor een miljard gulden in...

...die tijd al was verzekerd zou
natuurlijk desastreus zijn geweest.

De schilderijen
werden continu bewaakt en de kluis...

...was volledig afgegrendeld en de
bezetter was van alles op de hoogte.

Sterker nog,
die vond het een prima plan.

En de Duitsers dachten laat
die Nederlanders maar lekker kluizen
en bunkers bouwen.

We weten waar het ligt. Na de oorlog
nemen we hem mee naar Duitsland.

Hang het ergens op een muurtje
en wij zeggen altijd Nou,

we weten dat het verhaal anders is
geweest, anders was

het een Duitstalige rondleiding geweest.
- Het meisje met de parel.

Waar is het uiteindelijk hier beland
of opgehangen? Weten we dat?

Nee, nee, dat weten we van de andere
kunstwerken eigenlijk ook niet.

Ik kan u gerust zeggen
dat het dit rek was geweest.

En dan de derde van achter. Maar ja,
dat kunnen we niet met zekerheid zeggen

omdat het gewoon ja,
je moet denken 750 kunstwerken.

Er werd zeker geregistreerd
welke kunstwerken hier waren,

maar waar ze
precies op hebben gehangen, daar

kan ik u helaas niet met zekerheid
vertellen. Dit zou wel een.

Mooie plek zijn geweest.
Ja gek hoor.

Daar hangt hij dan toch.
- There she is.

Vijftig jaar geleden sloot in Limburg een ondergronds industrieterrein. Groter dan een stad, tot wel een kilometer diep. Duizenden mijnwerkers wonnen daar onder de grond in de smalste gangetjes onze kolen.
In deze special duik je in die Limburgse kolenwereld.

De laatste steenkoolmijnen

Geen zwart goud meer uit de Limburgse steenkoolmijnen

De laatste steenkool

Quiz stof daalt

De Limburgse mijnen zijn in de vorige eeuw ontzettend belangrijk geweest voor Nederland. De steenkool die er naar boven werd gehaald verwarmde onze huizen. Tot 1974, toen de laatste wagon met steenkool naar boven kwam en tienduizenden mijnwerkers op straat stonden. Klik op de afbeelding om jouw kennis van de Limburgse mijnen te testen. 

Quiz over steenkool uit Limburg

Wat weet jij van de Limburgse mijnen?

Het Rijksmuseum is een bijzonder gebouw met unieke kunstwerken uit de Nederlandse geschiedenis, vooral uit de 17e eeuw. Zoom in op het gebouw met deze interactieve schoolplaat en ontdek de topstukken van het museum. Meer weten over de bijzondere verhalen bij het gebouw? Volg dan de tours (linksboven in het scherm).

Interactieve schoolplaat in en om het Rijksmuseum

Het Rijksmuseum

In deze interactieve schoolplaat ontdek je meer over het kleurgebruik van Rembrandt, de emoties die dit grote schilderij oproept en vrouwen in de schilderkunst. Klik op de paletten om de video’s met de vragen te bekijken. Achter de andere knoppen vind je meer informatie, handig bij het achterhalen van de antwoorden. Zo ontdek je allerlei geheimen van dit beroemde schilderij.

Interactieve schoolplaat over de geheimen van dit grote schilderij van Rembrandt

Achter de Nachtwacht

Meisje met de parel in grot in Maastricht

LOGO'S OMROEPEN - BONT

LOGO OMROEPEN

AVROTROS

EenVandaag in de klas (AVROTROS) geeft meer context bij de actualiteit. Binnenland, buitenland, politiek, economie, veiligheid, gezondheid en cultuur.

Programmaheaders

Programmalogo's

EenVandaag in de klas

Naar de website van EenVandaag

Wat gebeurt er met kostbare kunstwerken als het oorlog is? Veel musea brachten hun topstukken, zoals het Meisje met de parel van Vermeer tijdens de Tweede Wereldoorlog naar een grot bij Maastricht.

Wereldoorlogen

Beeldend en bouwkunst

Kunst verstopt in oorlogstijd

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

Strooigoed en pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.