Groep 6/7/8

Manon Hoijtink, Remy Hogenboom en Toon weten een hoop over het klimaat, maar nog lang niet alles! Samen met de kijker gaan ze op ontdekkingstocht.

Zapp Your Planet

Milieu en klimaat

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Het is feest vandaag. We gaan namelijk op kraamvisite. Hier achter me zijn heel veel baby'tjes geboren. En die baby'tjes gaan de Noordzee redden. Tijd voor Lableven. Emilie. Van harte gefeliciteerd. Ik heb wat voor je meegenomen. Alsjeblieft. Dank je wel. Ja. Ik ben moeder geworden. Het was een mooie bevalling van heel veel diersoorten op de riffen die we hebben geplaatst. Hier worden dus al die kinderen op geboren. Dit is het? Ja. Het lijken echt wel een soort... een soort zandtaarten eigenlijk. Ja. Een beetje gelaagd zo. Ja. Deze zijn van natuurlijk materiaal gemaakt dat ook in de Noordzee voorkomt. Dus het is zand. Het biedt heel veel holletjes, verstopplekken, houvast voor verschillende planten- en diersoorten. We kunnen ze vanaf een schip zo plaatsen in de zee. Plaats je ze op de bodem. En dat trekt heel veel leven aan. Als een oestertje geboren wordt, de moederschelp gaat open. De jonkies gaan naar buiten en die gaan op zoek naar een plekje om zich vast te hechten. Dit biedt een huisje voor heel veel diersoorten dus die kunnen een plek vinden. Speciaal ontworpen voor de Noordzee. Maar was dat nodig in de Noordzee? Was daar haast bij? 30 procent van de Noordzee was ongeveer schelpdierrif. En dat hebben we kapotgemaakt. Dat is verdwenen. Hoe kan dat? Ja, die hebben we gewoon opgegeten. Serieus? En ze zijn verzwakt vervolgens door ziekte en koude winters. En toen was het klaar. En met deze structuren, en het plaatsen van oesters proberen we die riffen een handje te helpen. Te kickstarten. Omdat we dan straks weer heel veel soorten huisjes hebben voor heel veel soorten dieren. Nou, we doen dus die riffen... die plaatsen we in deze bakken. Ja. En zodra we oesters kleine larfjes hebben laten kweken en zodra die larven een voetje krijgen en ergens aan vast kunnen maken dan doen we de oesters bij die riffen in deze bak. Dan gaan die oesters zich hechten aan het rif. En dan kunnen we buiten dat rif op een nieuwe plek uitzetten en een nieuw rif bouwen. Dit zijn toch ook oesters, of niet? Dit zijn lege oesterschelpen. Hebben die ook een functie? Die zamelen we in, met restaurants. En dat worden bouwstenen van een nieuw rif. Eigenlijk wel mooi, recycling. Je denkt, je gooit je oude oesterschelp weg...nee, die kan nog gebruikt worden. En waarom is het dan belangrijk dat een zee allemaal verschillende dier- en plantsoorten heeft? Een zee is dus een ecosysteem waarbinnen die dieren en planten allemaal functies vervullen. Als je veel verschillende soorten hebt is de kans ook groot dat ze hun taken vervullen. Dus bijvoorbeeld de productie van zuurstof, voedsel en schoon water. Daar zijn wij van afhankelijk. Dus belangrijk dat wij dat systeem ook scherp houden. Je kan het vergelijken met een blokkenspel. Als je heel veel van die blokjes op elkaar stapelt dan moet je er een uittrekken en zorgen dat die toren niet valt. Wat wij aan het doen zijn is die toren telkens die bouwsteentjes eruit trekken. Op een gegeven moment valt zo'n systeem om. Je hebt een soort balans nodig. Ja. Dus als we het versterken, veel van die planten en dieren een thuis geven in een sterke toren, dat is ook goed voor ons. Want wij zijn daar van afhankelijk voor ons bestaan. Je hebt het over al die diersoorten. Maar ik wil ze eigenlijk wel zien. Kan dat? Ga maar mee, naar het water. Ja, we hebben hier wat mooie oesters. Oh, ik heb het koud. Ja. Wil je eruit? Laten we er maar uitgaan. Oh joh, we hebben er vier gezien. Van die zeeflats eigenlijk. Ja. Ik heb natuurlijk gezien hoe ze bij jou staan, dat ze nog niet in gebruik zijn. Ja. En nu hier, dat het gewoon werkt. We hebben ook wat soorten meegenomen. Wat je altijd hoopt te zien bij een oester, is oesters met 'n groeirand. Wat is dat? Dit is die rand, he. Die groeit eraan. Dus ieder seizoen dat-ie goed groeit, groeit er weer een randje aan. Het is eigenlijk net als een jaarring bij een boom. Precies. Die groeit steeds groter, groter, groter. Klopt. Hier hebben we ook een mooi voorbeeld van hoe een oester een rif vormt. Kleintjes kunnen zich op de volwassenen vestigen. Ja. En dan groeit het uit. Dan heb je op een gegeven moment klompen rif. O, wat? En dat groeit helemaal vol. Dit is een ding? Ja. Laat eens zien. Dit is tot een ding geworden. Ja. Dit zijn er meerdere dan. Hier hebben we een mooie haaienei. Een haaienei? Ik heb tussen haaien gezwommen hier? Misschien wel, ja. Maar als je hier al die riffen plaatst en er wordt hier gewoon gevist, dan gaat het toch weer stuk? Ja. Het is heel belangrijk. Dit rif, dit ligt hier. Het is prachtig, je zag het. Zeker. En dat moeten we gewoon beschermen. Dan kan het groeien en dan kunnen we weer terug naar die riffen op de Noordzee die het zo sterk en gezond maken. Nou, Emily, volgens mij was dit kraambezoek geslaagd. We hebben veel jonkies gezien, plantjes gezien. We hebben het allemaal hier meegemaakt. Met andere woorden: Nu alleen nog maar nbeschuit met muisjes. We gaan 'm halen. Ja, lekker.

Wat is het nut van oesters?

Zapp your planet logo

Je ziet het niet, maar in de Noordzee leven een heleboel diersoorten die van elkaar afhankelijk zijn. En doordat er veel wordt gevist, gaat het niet goed met de riffen waar schelpdieren op leven. Daarom worden er op het land oesters gekweekt die op speciale torens in zee worden geplaatst. Die trekken veel leven aan en dat is dus goed voor de biodiversiteit!

Oesters kweken voor meer biodiversiteit in de zee

Adios Sinterklaas. En hallo... kerst. O! Zo gezellig. Warme chocomel. Sneeuwballen gooien, sneeuwpoppen. Gezelligheid met je familie. Kijk hoe knus het hier is. Ik ga het showen hoor, dit. Hee, Manon. Hee, Toon. Weet jij hoe laat het is? Hoe laat het is? Ja. Tijd voor kerst. Kijk. Haha, wat gezellig. Thanks, ik vind 't ook best leuk. Ik moet alleen nog even een kerstboom fiksen. En dan na een maand weer weggooien? Nee, daar heb ik wat op bedacht. Ik ben benieuwd. Ik bel je later. Oke. Doei! Een kerstboom is inderdaad veel te goed om weg te gooien. Maar gelukkig hoeft dat helemaal niet. En zo begon het kerstavontuur van Manon. Vol goede moed ging zij op zoek naar een duurzame kerstboom. Ik snap Toon wel. Als ik een boom was wilde ik ook geen kerstboom zijn. Eerst wordt weer volgepompt met giftige stoffen om je zo snel mogelijk te laten groeien. En dan word je omgehakt. Vervolgens word je bij iemand thuis volgegooid met lichtjes en plastic. Dat duurt drie weekjes, en dan word je weer bij het vuil gegooid. Of erger nog, je wordt verbrand. En zorgt er zo voor dat er nog meer CO2 de lucht in komt. Gelukkig zijn er mensen die daar wat beters op hebben bedacht. Hoi Manon. Eens even kijken...we hebben je aanvraag in behandeling genomen. Je hebt een thuissituatie met voldoende licht. Er is stromend water, toch? Ik denk ook wel dat je de liefde kan geven die nodig is. Dus wat ons betreft ben je geslaagd. Dus ik mag er eentje adopteren? Ja, dat mag. Yes! Oke, zullen we meteen naar de kandidaten gaan kijken? O. Ja. Nancy, wat vet dat ik bij jou hier midden in de stad een boom kan adopteren. Ja. Maar hoe werkt dat nou? Je hebt misschien wel gezien...die bomen hebben een label met een nummer. Dat nummer hoort bij degene die hem hier geplant heeft. Die bomen mogen een jaar lang zichzelf zijn en aan het eind van het jaar worden die adoptieouders gewaarschuwd. 'Wil je je boom weer hebben?' Dus je kunt iedere kerst je eigen boom weer komen opgraven? Ja. Dan gaan ze veel langer mee dan dat je ze maar EEN keer gebruikt. Ja, er zijn wel bomen die acht keer meegaan. En sommigen geven echt een naam aan zo'n boom. Echt waar? Wat is de gekste naam die je kent? Dat is de boom Harry. O! Maar dan snap ik het wel. Je wil Harry terug als eigen boom. Ja, ze raken echt gehecht aan zo'n boom. Nee, ik wil bij je blijven! Alsjeblieft. Ik heb dus een supermooi boompje gezien. Zo te zien is dat een nordmannspar. Die zie je heel veel omdat ze zo mooi zijn maar ze zijn niet geschikt om terug te planten. O. Waarom niet? Ze groeien zo langzaam, en onder de grond ook. Als je dan de wortels afhakt en je zet hem weer terug, gaat hij dood. Dat is echt heel zonde. De meest populaire boom van dit moment is geschikt voor een keer. Jammer he? Ja, best wel. Ik wil een boom die langer meegaat. Maar die heb jij hier staan. Daarom. Er zijn genoeg andere bomen die wel langer meegaan. Dat is top. Ik wil graag zo'n boompje meenemen. Zullen we even kijken? Ja, laten we kijken. Hier misschien? Aan de slag! Nou, hier heb je een paar wat grotere bomen. Ja, wauw, dit is wel een mooi boompje. Ik wil eigenlijk een iets kleinere, want ik moet nog wat ruimte overhouden. Die staan wat meer aan de rand. De kleine boompjes. Oke. Dit vind ik echt een leuk boompje. Ja, supermooi. Maar ik weet toevallig van wie deze is en die wil 'm zeker terughebben. Oke. Ik ga niet iemand anders z'n adoptieboom afpakken. Nee, je moet even zoeken naar een boom die nog niet van iemand is. Ja. Een vrij boompje. Oke. O, dit is een aparte. Deze heeft heel andere naalden. Ja.Echt mooi. Oke, hier, wauw, moet je kijken. Er zitten zelfs dennenappels aan. Wauw! Elk boompje heeft echt zijn eigen ding. Ja, hier hebben ze allemaal karakter. Oh! Dit is 'm!Ja, ja, het lijkt een beetje op een Nordmann, he. Ik vind dit prachtig. Ik voel het, dit is mijn boompje. Graven maar. Heb je al een naam voor je boom bedacht? Ja. Toon, deze is voor jou. Toon de Boom. Toon. Ja. Ja, ja! Zo, Toon. Ja, Toon is zwaar. Hij moet een beetje afvallen, denk ik. Hahaha. Hee, succes, he! Dank je. Adoptieboom, adoptieboom, wat zijn uw takken wonderschoon. Ik neem je mee en zet je neer. En volgend jaar…En zo kwam er aan dit meeslepende kerstverhaal toch een mooi einde. , Manon, waar ga je heen? Wat is dit? Hoi. Hoi. Ik kom voor de kunstboom. Ja, ik ga hem even voor je pakken. Is goed. Heel veel mensen gooien zo'n kunstboom weg, terwijl-ie vaak nog hartstikke goed is. Deze kon ik zelfs gratis ophalen. Kijk eens. O, mooi, zeg. Zeker. Toppie, dank je wel. Ja, veel plezier ervan. Thanks. Doeg. Kijk, zo'n kerstboom gemaakt van plastic, dat lijkt niet duurzaam, maar als je 'm tien jaar gebruikt is dat best netjes. Dus deze gaat ook mee. Toon weet straks niet wat hij ziet, als ik niet met een, maar drie duurzame kerstbomen kom. En zo kwam er alsnog aan dit meeslepende kerstverhaal een mooi...Wacht even. Zei ze nou drie bomen? Ik tel er toch echt twee. Kijk, een kerstboom kan je natuurlijk ook gewoon zelf maken. Je moet er wel wat eierdozen voor sparen, maar dan heb je ook wat. Ha, een kerstboom van afval. Wie had dat gedacht? Chapeau, Manon, chapeau. Wat doe je dat goed, Manon. Echt knap. Tada! Hee, Manon. Is het gelukt? Ja, ik vond een kerstboom scoren toch een beetje lastig. Dus, eh...Ik heb er drie! Geadopteerd, geknutseld en gered!  Woo, wat tof! Daar zet ik mijn kerstmuts voor af. Thanks. En binnenkort kerstdiner, he. Oke. Zin in, tot dan. Doei. En zo kwam er aan het meeslepende kerstverhaal toch een mooi einde. Hee, dat was mijn tekst. Nou ja, zeg. Ik had er nog zo op geoefend. Helemaal uit mijn hoofd geleerd. Toch wel erg jammer, dit. Waarvoor doe ik het eigenlijk nog? Waar is het respect…

Wat is een duurzame kerstboom?

Veel mensen kopen in december een kerstboom die ze na een paar weken weer weggooien. Niet echt duurzaam! Manon gaat daarom op zoek naar een kerstboom die wel past bij een duurzame kerst.

Geadopteerd, geknutseld en gered

Een heel groot deel van onze aardbol is niet geschikt om eten op te verbouwen. Denk aan de oceanen, woestijnen of de poolkappen. Het land dat dan nog overblijft hebben we helemaal volgebouwd. Zo blijft er nog maar heel weinig ruimte over voor de natuur en de wereldbevolking neemt alleen maar toe. Zo komen er steeds meer mensen bij die steeds meer moeten eten. En dan blijft er wel heel weinig aarde over. Dus wat moeten we dan doen? De lucht in! Vertical farming oftewel verticaal tuinieren. Bij verticaal tuinieren wordt er eten in de lucht verbouwd. Want dan kunnen we op hetzelfde stukje land veel meer kwijt.

Oh wat vet. Mooi he? Ja joh. Is wel grappig Art, want dat lijken een soort etages, net zoals in een flatgebouw. Ja, dan kunnen we veel meer telen. We telen in de hoogte dus we kunnen tot wel honderd keer zoveel telen als gewoon buiten. Dus dat betekent dat ik, als ik het thuis doe, gewoon veel meer roti-ingrediënten kan maken. Het is niet alleen de hoogte, maar ook omdat we alles veel beter onder controle hebben. En natuurlijk het klimaat, de temperatuur in het water, maar ook het licht hebben we allemaal onder controle. Ja, dat licht, het lijkt hier wel op een plantendisco. Waarom is dit licht eigenlijk rood? Ja, da's voor de plantjes. Plantjes groeien niet met wit licht en hebben alleen rood en blauw licht nodig. Rood om lekker te groeien, om mooi lang te groeien en te strekken. En blauw, daar kunnen we ze mee stressen. Stressen? Is toch hartstikke zielig voor die sla? Hoe was je dag? Rustig hoor, beetje groeien, je kent het. He mafkees! Wie doet dit? Ben je helemaal? Help! Waarom?!  Door ze te stressen, kunnen we bijvoorbeeld veel meer vitaminen in sla produceren of kunnen we het veel zoeter maken, ofwel een andere smaak. Je krijgt eigenlijk gewoon een extra gezond zoet slaatje. Precies, maar ik heb nog iets veel vetters. Wow, vette robot heb je hier hangen. Wat doet ie allemaal? Die verzorgen alle plantjes. Hij geeft ze iedere dag voeding en water. Daardoor kunnen we heel efficiënt met de plantjes omgaan. Een krop sla kunnen we hier telen met één glas water. En buiten heb je een hele emmer nodig. We zijn heel efficiënt met water. Wat goed en ik zie ook dat ze niet groeien op aarde. In aarde telen is wel makkelijk. Maar wat wij doen ze telen op papier. En we geven de plantjes precies de voedingsstoffen die ze nodig hebben. Dus alle voedingsstoffen die normaal gesproken in de aarde zitten, die zitten nu in dit papier van de plant? Klopt. Dus ook op die manier verspillen we helemaal niks. Wat goed. Ik ben nu toch ook benieuwd door die plantjes op papier, mag ik dat proeven? Kom, we gaan lekker wat proeven. Oke dus Art, ik mag alles proeven? Alles is eetbaar. Ga ik beginnen bij deze. Wij noemen dit een spicy mix. Mmm, het is wel spicy. Wat denk je dat dat is? Sla? Nee. Watvoor sla? Radijs. Ja, dat is hem. Dit is paarse mosterd. Heel pittig, zo pittig. Daar komt nou door het licht. Zo ja dus door het licht heeft ie gewoon zo'n intense smaak gekregen? Zeker. Ik heb ook iets heel lekkers voor je roti. Je hap is groot genoeg dat zal je wel proeven. Wakatai. Wakatai. Ook hebben nog nooit van gehoord, maar heel lekker. Echt heel lekker. Ik denk dat het wel lekker om een roti gaat. Zeker weten. Mag ik misschien wat zaadjes meenemen voor mijn eigen verticale boerderijtje thuis? Tuurlijk, wij maken een mandje zaadjes voor jou. Zo, als dit geen lekkere roti wordt, dan weet ik het ook niet meer.

Wat is verticaal tuinieren?

Doordat er steeds meer mensen bijkomen op aarde, is er steeds meer voedsel nodig. En is er al zo weinig ruimte! De oplossing: verticaal tuinieren. Oftewel: groente telen in verdiepingen boven elkaar.

Een slimme manier van voedsel verbouwen

Wat betekent extreem weer? Extreem betekent heel heftig, dus niet normaal, maar extreem. En het weer, dat betekent het weer. Als in klimaat? Nee, dat is weer iets anders. Klimaat en het weer. Dat is niet hetzelfde. En wat is dan het verschil? Het klimaat is het gemiddelde weer over een langere periode. En het weer? Dat zegt weer wat over het weer op dit moment. En wat is dan gemiddeld weer in Nederland op dit moment? In Nederland hebben we een gematigd zeeklimaat, dus koele zomers en zachte winters. En wat is dan extreem weer in Nederland? Dat we steeds vaker te maken krijgen met hittegolven of juist een korte periode met extreem veel regen of een lange periode zonder regen. Dat het vaker heel hard gaat waaien en dat onze winters warmer worden. Klinkt best lekker. Beetje op het strand liggen en niet te koud in de winter. Ja, het klinkt goed, maar daardoor gaat ook heel veel niet goed, want door die extreme hitte gaan er best wel veel mensen een dieren dood. En ook als het een periode lang niet heeft geregend, dan is er ook te weinig water voor onze gewassen en kunnen we niks eten. Als het extra hard gaat waaien, dan hebben we weer meer schade van omgevallen bomen. En als het juist in een korte periode heel veel gaat regenen, dan kan het water niet weg en lopen al onze huizen en straten onder water. Ja hoor, maar je maakt me bang. Dat is ook weer niet de bedoeling. Maar het is wel goed dat je er even van schrikt, want jij kunt er tenminste nog wat aan doen. Oh, wat dan? Zorgen dat de aarde niet opwarmt. Geen CO2 meer uitstoten. Pak wat vaker de fiets, ga wat dichter bij huis op vakantie, hergebruik wat meer en denk twee keer na voordat je iets eet. Zodat we de klimaatverandering tegengaan. Ja, precies. Aardig uitgelegd.

Wat is extreem weer?

Door klimaatverandering krijgen we steeds vaker te maken met extreem weer. Het is dan bijvoorbeeld heel heet of juist heel nat. Wat kunnen we doen tegen extreem weer?

Hittegolven en hevige regenbuien

Plastics grootste kracht is ook plastics grootste zwakte. Deze boot bijvoorbeeld, die gaat niet snel kapot. Dat is mooi, maar als het als afval in de natuur terechtkomt, dan blijft het ook heel lang bestaan. Zoals dit flesje. Als ik het niet opruim, dan drijft het helemaal naar zee. 

He Stefanie! Dit is Stefanie. Zij doet onderzoek naar hoe plastic door de zee beweegt en vandaag neemt ze haar lab mee naar het strand. 
Wat tof dat ik je hier zie! Ja, wat leuk zeg. Wat heb je allemaal meegenomen? Ja, ik heb een net vol plastic. Jeetje, wat goed. Ik heb ook het een en ander van het strand afgehaald. Ik heb zelfs een schoen gevonden. Die is echt helemaal uit elkaar gevallen. Hoeveel plastic zit er eigenlijk in de oceaan? Ja, helaas echt heel erg veel dus. We denken, onderzoekers, dat er maar liefst 100 miljard kilo plastic in de oceaan zit. 100 miljard kilo. En daarom noemen we dat ook de plastic soep. De plastic soep, waarom plastic soep? Komt, dan leg ik je uit wat plastic soep is. Oh wacht nee, m'n kano! Ik leg hem hier neer, want anders veroorzaak ik nog meer plastic in zee. Dat lijkt me een goed idee. 
Ik een hier een kaartje bij me. Toen onderzoekers met schepen de zee op gingen toen kwamen ze erachter dat ze vooral plastic vinden op bepaalde plekken, heel ver weg van die van land eigenlijk. En als ik daar dan naartoe zou peddelen, wat zou ik dan zien? Zou ik dan ook eigenlijk overal, zoals mijn netje, overal plastic zien. Hoe ziet dat eruit? Ik denk als je daarheen peddelt, dat je helemaal niks ziet omdat dat plastic dat hier nog best wel groot is, dat breekt helemaal uiteen in hele kleine stukjes. Dus die plastic soep is eigenlijk meer een soort plastic bouillon. Maar waarom vallen die plastic deeltjes dan uit elkaar? Nou, dat ga ik je laten zien. Oke. Je moet die plastic wel meenemen. Laat ze zomaar liggen. Als we zo'n groot stuk plastic hebben en dat ligt een tijdje op een strand. Ja, dan schijnt er best wel lang de zon op, als de zon er lang op schijnt dan wordt het plastic erg bros. Als het dan zo over het strand heen schuift of op de rotsen slaat of of er heel veel wind is, dan breekt het heel makkelijk uiteen in van die kleine stukjes plastic. Worden die deeltjes dan ook zo klein dat ze na een tijdje naar beneden gaan dwarrelen? Om daarachter te komen dan kunnen we wel een proefje doen. Let's go! Nou dit is het. Kunnen we eindelijk beginnen de proef? Ja, wel nog even deze in stukjes knippen. Moet ik dat doen? Ik heb net al dat water gehaald, moet ik nu weer gaan knippen? We hebben wel die kleine stukjes nodig. Ja, en die schaar. Dat is dus eigenlijk dat schuiven over het zand van eb en vloed en de golvende wind en het slaan op de rotsen en de zon. Ja, nou dat lijkt me wel genoeg zo. Toen ie nog heel was, het bloempotjes, ja die blijft natuurlijk drijven. Dan kun je de kleine stukjes erin doen. Oke, de kleine stukjes gaan erin. Kijken of die het anders doen. Blijven ook drijven. Die blijven gewoon drijven. Ja Maar wat gebeurt er nou? Want op de zee is het eigenlijk nooit echt rustig. Er zijn zeestromingen, golven, van alles en nog wat. Als we nou in deze bak gaan roeren. Oke, daar gaan we. Zo. Stormen, tsunami's, golven. Kijk, sommige stukjes die gaan naar beneden. Al die zeedieren en de vissen en zo zien dat gewoon als voedsel. Dat lijkt me niet gezond. Nee, uiteindelijk gaan ze ook gewoon weer naar boven, dan drijven ze toch weer, als het weer rustig wordt. Ja, maar naast al die zeedieren die het per ongeluk eten, zijn er ook zeedieren en planten die dat plastic zien als als een soort houvast. Die gaan daar opgroeien zoals algen. En wordt het zwaarder? Ja. En dan zinkt het echt naar beneden. Dat kan ik ook laten zien. Ik hoef toch niet weer te knippen of water te halen? Euh ja, jij mag alleen nog effe verven. Verven? Ja. Dus dit moeten dan de algen voorstellen? Dat zijn de algen, precies. Ok, heb ik het zo goed geroerd? Ja, ziet er goed uit. Daar gaat hij dan. De test: een stukje plastic met algen. Wat gaat er gebeuren? Het zinkt! 

Oke, dat plastic zit echt overal, het drijft in de soep, het zinkt naar beneden, dwarrelt in het midden. Hoe kunnen we dat er ooit nog uithalen dan? 
Op zee is dat echt supermoeilijk, maar waar veel makkelijker opruimen is, dat is op het strand. Het strand. Maar het zit toch in de zee? Ja, maar heel veel van het plastic, dat spoelt ook weer aan op het strand. Nou ja, laat maar zien, hoe werkt dat? Hoef ik in elk geval niks te doen. Wat we dus kunnen, bijvoorbeeld dit soort plastic heb ik net gevonden hier op het strand. En we kunnen achterhalen waar dit stuk plastic vandaan komt door gebruik te maken van computermodellen. Maar hoe check je dan of die modellen wel echt kloppen? Daarvoor hebben we bijvoorbeeld dit soort instrumenten, dit zijn drijvers. Die drijven in de oceaan en die hebben een gps bij zich. Dus we kunnen gewoon deze apparaten volgen die zich gedragen als plastic en kijken waar ze heen gaan. En dan kunnen we dat vergelijken met onze voorspelling. 

Dus je kunt eigenlijk precies gewoon alle oceaanstromingen en de golven, de getijden, die heb je allemaal in het model zitten? En dan zeggen van oh er komt nu heel veel plastic aan strand, kom, we gaan rapen en dan gaan we opruimen. Maar zou het niet veel beter zijn om er gewoon voor te zorgen dat er geen nieuw plastic meer in de oceaan komt? Ja, heb je helemaal gelijk in. Het is natuurlijk veel beter als we gewoon stoppen met plastic produceren en het niet meer weggooien, dan nog zal er de komende 30 jaar ongeveer nog steeds plastic gaan aanspoelen. Oke, geen tijd te verliezen, laten we plastic gaan rapen. Ja, lijkt me goed. Laten we de zak meenemen. Oh de zak. Aan het werk. Ja, hier ligt ook wat.

Hoe komen we af van het plastic in de zee?

Alle flesjes en andere stukken plastic die in de zee belanden, vallen na verloop van tijd uit elkaar. Die kleine stukjes plastic worden opgegeten door allerlei zeedieren. Supergevaarlijk, dus het is belangrijk om de zee en het strand schoon te houden! Wetenschappers hebben een apparaat ontwikkeld waarmee ze precies kunnen zien waar een stuk plastic vandaan komt, en wanneer er veel plastic gaat aanspoelen.

Grote en kleine stukken plastic bedreigen het milieu

Als jij een zieke of gewonde egel tegenkomt, dan kun je de egelopvang bellen. Zij kunnen hem dan voor je redden. 
Egelredder Ferry. Hallo, he man. Moet je kijken! Zijn dit allemaal egels? Dit zijn allemaal egels. En waarmee worden ze dan binnengebracht? Nou, deze bijvoorbeeld is dan een verweesd egeltje, dus die is zijn moeder kwijt. En ja, die moet dus hier blijven. Opsterken. Groot worden. Een beetje eten en drinken. En dan mag ie uiteindelijk weer los. En wat krijgen ze dan te eten en te drinken? Nou, bij ons krijgen ze kattenbrokjes te eten. Ik kan thuis ook egels voeren met kattenbrokjes? Als je thuis kattenbrokjes hebt, dan kan je er gewoon in de tuin, kan je een schoteltje met kattenbrokken in doen en een schoteltje water. En dan kan je gewoon egeltjes in de tuin helpen. Dit is geweldig. Meteen vormt ie een bol. Het gezichtje is helemaal zo naar binnen. Natuurlijke vijanden, denk aan een das of een oehoe, die kunnen er dan natuurlijk niet bij. Maar dit helpt natuurlijk niet tegen een auto of een grasmaaier. Nee. Dus daarom krijgen wij soms wel eens van dat soort egeltjes binnen, die dus niet opgewassen zijn tegen een auto of tegen een grasmaaier. En daarom staan hier zoveel doosjes waarschijnlijk, omdat ze allemaal wel wat mankeren of in gevaar zijn gekomen. Ja, dat klopt. Als ze beter zijn en goed voor zichzelf kunnen zorgen, dus goed eten en mooi op gewicht zijn, dan gaan ze uiteindelijk weer los. 
Hier zitten egels in? Ja, in elke ton die je ziet, zit één egel. En we hebben hier allemaal schors in zitten en 's sachts gaan ze ook echt erin graven om op zoek te gaan naar insecten. Als het regent regent het ook echt natuurlijk, als het waait waait het ook echt, dus hier leren ze al beetje wat van de natuur. Wakker worden! Je mag vandaag weg. Je mag vandaag weer terug naar de natuur!
Laten we ze hier los. Lekker hoog gras, struiken erachter en ik heb net al tijdens het lopen wat slakken gezien dus genoeg te eten. Het moment van de waarheid. Nou, de laatste stap. Heeft ie eigenlijk een naam? Weet ik uberhaupt of het een hij of een zij is? Ik zeg de hele tijd hij. Dit is een haar. Dit is een zij. Ja, dus daar moeten we ook nog een naam voor verzinnen. Manon dan. Toch? Zo lief allebei, zo lief. Oke Manon, het grote moment is daar. 
De wijde wereld weer in. En wat kunnen we nou doen zodat het wat beter gaat met de egel? Wat we kunnen doen is dee tuin zo egelvriendelijk mogelijk inrichten. Dan gaan we dat toch doen? Doeg, Manon.
Ik wil meer egels in de wijk, dus ga ik mijn tuin egelvriendelijk maken. Maar hoe? Maak een gat in een schutting of knip een gat in je hek, 13 bij 13 centimeter is genoeg. Zo kunnen de egels erin en eruit en als je buren dat ook doen, dan heb je zo meteen een hele mooie egelsnelweg gemaakt. Vervang je stenen door lage begroeiing, want dat is namelijk een hele fijne schuilplaats voor egeltjes. Plaats een egelhuisje. Een wat? Zo'n houten kistje is perfect om een egelhuis van te maken. En die hebben ze ook nodig, want daar kunnen ze hun winterslaap in houden. Door dit tunneltje kan alleen de egel erin en niet bijvoorbeeld de hond van de buren. En kan de egel lekker doorslapen. Een egelhuisje. Nu komt het moeilijkste: ervan afblijven, want als er egels in zitten, dan moet je ze lekker laten slapen. Laat die egels maar komen!

Waarom gaat het niet goed met de egel in Nederland?

De egel is een bedreigde diersoort. Dat komt doordat we onze tuinen veel te netjes maken. Egels houden van plekjes waar ze zich kunnen verstoppen. Remy neemt een kijkje bij de egelopvang, waar ze gewonde en verweesde egels verzorgen en weer uitzetten in de natuur. En hij laat zien hoe je zelf je tuin egelvriendelijk kan maken!

Zo maak je je tuin egelvriendelijk!

We gaan een wormenhotel maken. En om dat te doen hebben we twee kratten nodig met gaatjes. 
Als eerste gaan we de bladeren erbij gooien. Daar gooien we wat water bij. We knijpen het een beetje uit, zodat het een soort kleverige bladerpasta wordt. We doen er nog een beetje zaagsel bij en wat compost van dit nog even goed om elkaar mengen, zodat het echt een vijfsterrenhotel wordt voor die wormen. Heb ik hier de gasten van het hotel: de wormen. 
Nou jongens. Zoek maar even lekker een kamertje uit. Dan ga ik vast verder met het restaurant. Het is dus wel heel belangrijk dat het krat goed gevuld is, zodat de wormen omhoog kunnen kruipen naar de tweede krat. Want daar zit het voedsel op ze te wachten. In deze bak gaat dus al het groente-, fruit- en tuinafval. Deze tweede bak zetten we er bovenop, want zo kunnen de wormen van de onderste bak naar de bovenste bak kruipen en lekker gaan eten en vooral lekker gaan poepen. Want dat hebben we nodig. Dat is echt het zwarte goud en dat wordt later compost. En dat kunnen we bij onze plantjes gaan gooien zodat die als een malle gaan groeien. En dat is precies wat ik wil.

Hoe maak je een wormenhotel?

Planten hebben voedsel nodig om te groeien. Een duurzame manier om zelf compost te maken, is met een wormenhotel. Jij zorgt voor de catering, de wormen doen de rest!

Zo zet je gft-afval om in compost

Al deze auto's zijn op dit moment de lucht aan vervuilen met CO2. Dit kan niet langer, dus ik heb wat hulp ingeschakeld. Dit is Iris. Zij is wetenschapper en doet onderzoek naar het recyclen van CO2. Iris, wat tof dat je er bent. Wat heb je meegenomen? Nou, ik heb een meter meegenomen en daarmee kunnen we kijken hoeveel deeltjes per miljoen luchtdeeltjes CO2 zijn. Deze kan meten hoeveel CO2 er in de lucht zit. Inderdaad. En wat verwacht je dan? Nou, normaal is het 410 en we verwachten dat het bij de snelweg wel echt hoger is. Jaja, en vroeger was het nog veel minder, toch? Voordat we zoveel auto's hadden was het 300, dus dat zou eigenlijk beter zijn. Daar moeten we eigenlijk naar terug. Laten we gaan meten! Ja. Wat zegt hij? Zie, hij geeft nu al bijna 460 aan. 465...476. Het begint echt op te lopen, ja het loopt echt op. En dat is logisch, want auto's stoten natuurlijk veel CO2 uit. Hij gaat wel over de 490. Dat is dus veel meer dan normaal. Maar je hebt ook een apparaat die CO2 weer uit de lucht kan halen, toch? Die hebben we ook. Ok, dus dit apparaat kan CO2 uit de lucht halen. Dit is hem. En hoe kun je dan zien of het gelukt is? Nou, als dit water verkleurt van blauw naar doorzichtig, dan weet je dat je 'm te pakken. Ok. Daar gaan we op letten. Hou jij hem maar door het hekje. Hij begint helemaal te bubbelen, zie je dat? Kijk, hij begint nu echt te verkleuren. Je kan het nou echt goed zien. Dit betekent dat er echt CO2 in zit nu, van de auto's. Ja. Komaan CO2, we pakken je.
Volgens mij is het gelukt. Het ziet er goed uit. Maar dit is het nu toch, ik bedoel CO2 is geen geel water. 
Nee klopt. CO2 is een gas. Dus je ziet het niet, maar het is er wel. Bijvoorbeeld net zoals in frisdrank. Ah ja, je ziet het niet, maar 't is er wel. Ja, precies. En in dit geval heeft CO2 het water zuurder gemaakt, waardoor de kleurstof is veranderd van blauw naar geel. Maar is er ook een manier om echt CO2 zelf te zien? Als je CO2 zelf wilt zien, heb je daar ook nog wat manier voor. Ja, dat lijkt me echt heel gaaf. Kijk Toon. Dit is CO2 die je kan zien. Maar dit lijkt gewoon ijs. Ja, dat is CO2, maar dan bevroren zodat het een vaste stof is die je ook echt kan zien en aanraken. Nee, even wachten. Eerst handschoenen aan, ook niet gewoon aanraken? Nee, dan krijg je brandwonden. Daar gaat ie. Wat gebeurt hier dan? Nou, omdat we het CO2 nu zo snel hebben laten smelten, want het vrij als een gas en hangt het weer om ons heen in de lucht. En kunnen we dan ook weer opvangen net als bij de snelweg. Ja, precies. Ok. Maar dan blijft nog een grote vraag hoe kunnen we die opgevangen CO2 dan weer hergebruiken? Nou Toon. Daar hebben we ook een apparaat voor. Nou, hier zetten we de CO2 om bijvoorbeeld in gas voor je barbecue of in benzine voor je auto. Echt waar? Hoe? Hoe kan het dan dat je van CO2 benzine kan maken? Nou, dat kan Bert je het beste uitleggen. 

Ja, de enige echte. Ook Bert is wetenschapper en doet onderzoek naar het recyclen van C02. Zo Toon, alles wat hij hier ziet, dat kunnen we maken uit CO2. Even kijken hoor. Dit is...je ziet niks, maar er zit aardgas in of niet? Ja, en daar kun je een barbecue mee doen bijvoorbeeld. Jaja. En is dit aardolie? Ja, da's aardolie. Ok, dus daar kun je benzine van maken. Diesel. Diesel. Maar Bert. Dit zijn allemaal fossiele brandstoffen die normaal gesproken alleen diep in de grond zitten. Dat klopt. Maar hoe kun je het dan maken van CO2? Ja, maar dan moeten we eerst weten wat CO2 is en dit is CO2. Dit is een CO2-molecuul. Dit is 1 CO2-molecuul. Dus koolstof met twee zuurstofatomen. Helemaal juist. Als je nu een heel krachtige microscoop hebt en je gaat daar mee kijken, dan zie je dit, zulke deeltjes. En deze deeltjes, die gaan we nu stuk maken, maar daar hebben een stofje voor nodig. Kijk, dit is een katalysator, een versneller. Als je nu een inzoomt, san krijg je heel, heel kleine deeltjes. En daarop op die bol landt CO2 en die CO2, die katalysator, die kan die bindingen knippen. Dus eigenlijk is een katalysator niks anders dan knippen en plakken van atomen. Dan krijg je die moleculen die daar liggen. Jaja, dus al dat knippen en plakken, daar kun je dus weer nieuwe deeltjes mee maken. Zoals aardgas. Of hier aardolie, dan ontstaan er weer nieuwe structuren. En deze koolstof van CO2? Ja, ik zie het. Dat is inderdaad dezelfde. Dus eigenlijk wat we doen is koolstof recycleren. Wauw. En dat is wat een katalysator doet. Fantastisch. Ik snap hem. Oke Iris. Ik ben benieuwd. Nou Toon, dit is de benzine die we gemaakt hebben. Wow, is dit gewoon benzine uit gerecycled CO2? Ja inderdaad. Maar het is niet zo veel. Kost het dan niet heel veel tijd om een volle tank te maken? Ja, daarom willen we meer onderzoek doen om dit proces efficiënter te maken. En daarbij komt dat bedrijven en automobilisten nog ongestraft CO2 kunnen uitstoten. Eigenlijk zou het gewoon geld moeten kosten om CO2 uit te stoten. Dan zouden meer mensen meedoen met recyclen. Ja, precies. En hoe meer mensen er meedoen, hoe slimmer we deze machine kunnen maken. Ja, klinkt logisch, maar we hebben nog één belangrijke vraag: kun je hier echt op rijden? Nou dus normaal gesproken rijdt zo'n ding op benzine gemaakt van aardolie uit de grond en nu gaan we kijken of die ook kan rijden van benzine gemaakt van CO2 uit de lucht. 

Ja hij start! Oke, nu nog rijden. Ja, ja het werkt! En gerecyclede CO2 kunnen we ook weer recyclen. Wacht, Iris! Wacht!

Hoe kun je CO2 recyclen?

Je ziet het niet, maar de CO2 die we met zijn allen uitstoten komt terecht in de atmosfeer. Wetenschappers hebben een manier gevonden om die CO2 te recyclen. Zo kan er bijvoorbeeld nieuwe benzine van worden gemaakt.

Van vervuilende uitstoot naar nieuwe brandstof

Klas 1/2/3

Wat is dat ook alweer, CO2? CO2 is de afkorting van koolstofdioxide. CO2 bestaat uit koolstof en zuurstof. Heel grappig Remy, maar CO2 kun je helemaal niet zien. Het is een gas, ja, dat klopt. De zuurstof ademen we in en hebben we nodig om van te leven. En koolstof hou je over als je hout verbrandt. Het zit in heel veel andere dingen, zoals pindakaas, het zit in planten en zelfs in diamant. Waar komt dat vandaan? Waar gaat het naartoe? CO2 circuleert de hele tijd rond, maar het komt voornamelijk vrij bij bosbranden of vulkaanuitbarstingen en het wordt ook weer opgenomen door de bodem, de bomen en de oceaan. En daar is CO2 goed voor. CO2 zorgt voor een soort laagje rond de aarde die de warmte vasthoudt die we krijgen van de zon. En zonder dit laagje zou het echt ijs- en ijskoud worden. Een beetje zoals ik jouw warme deken ben, zeg maar. Euh... Wat is nou eigenlijk het probleem? Nou, dat zo'n deken hartstikke verstikkend is waardoor die veel te heet wordt! De mens is fabrieken gaan bouwen, is op vakantie aan het gaan met vliegtuigen, meer gaan produceren en meer gaan eten. En hierdoor is er te veel CO2 in de atmosfeer aan te komen waardoor het te warm wordt, waardoor het te veel warmte vasthoudt in die verstikkende deken. Precies en daardoor warmt de aarde op en stijgt de zeespiegel. Dan toch maar met de fiets op vakantie? Lijkt me een goed plan. Goed voor jouw lichaam en goed voor de aarde. Aardig uitgelegd.

Wat is CO2?

CO2 is niet alleen maar slecht. Zonder CO2 zou het op aarde ijskoud zijn. Het is dus een onmisbaar broeikasgas. Maar doordat we met zijn allen te veel CO2 uitstoten, is het klimaat aan het veranderen.

Een broeikasgas in de atmosfeer

Wat betekent zeespiegelstijging? Het oppervlak van de zee heet de zeespiegel en die kan stijgen. Maar waardoor? Nou, doordat in Antarctica en Groenland ijskappen smelten. En daardoor komt al dat ijs in zee terecht en daardoor is er meer water en dat smelt. Dat komt zeker doordat de aarde opwarmt? Precies en doordat de aarde opwarmt wordt al het water op aarde ook warmer en warm water zet uit en daardoor neemt het meer ruimte in. En dat kan er ook voor zorgen dat de zeespiegel stijgt. En wat is daar erg aan? Nou, Nederland ligt al voor een groot deel onder de zeespiegel. We hebben dammen, dijken en duinen gebouwd om het water tegen te houden. Maar als de zeespiegel stijgt, dan kan het water eroverheen lopen en het land daarachter onder water zetten. En dan krijg je Utrecht aan zee. Dat is vet. Dan woon ik voortaan aan de kust. Sssst. Dat is helemaal niet leuk voor alle mensen die moeten verhuizen. Of wat dacht je van alle arme landen die helemaal niet zoveel geld hebben om dammen en dijken te bouwen? Er zullen heel veel mensen en dieren moeten vluchten. Wat kunnen we doen? Zorgen dat de aarde niet opwarmt. Oke, ik ga mijn koelkast openzetten. Nee, dat kost alleen maar stroom. En dan komt er CO2 in de lucht. Ik snap het. Sterker nog, ik ga mijn koelkast een standje lager zetten. Goed bezig. Aardig uitgelegd.

Wat betekent zeespiegelstijging?

Nederland ligt voor een groot deel onder de zeespiegel. Daarom hebben we dijken, dammen en duinen nodig die ons beschermen tegen het water. Maar wat als de zeespiegel nog verder gaat stijgen?

Meer water in de zee door opwarming van de aarde

Sinds de mensheid bestaat zijn er al meer dan 1 miljard mensen overleden. Zo! Na het overlijden moet er toch iets gebeuren met onze lichamen. In Nederland laten de meeste mensen zich begraven in een kist. Maar veel grafkisten bestaan uit materiaal dat niet goed is voor de grond waarin ze gaan verdwijnen. Maar naast begraven heb je natuurlijk ook nog cremeren. Maar daarbij komen de schadelijke stoffen alsnog in de lucht. Tegenwoordig kun je je dus een stuk duurzamer laten begraven. In een kist gemaakt van paddenstoelen. Een oer-Hollandse ontdekking die straks misschien wel de hele wereld over gaat! Een kist gemaakt van paddenstoelen. Wie had dat gedacht? Nou ja, schimmels als ik het goed heb. Degene die er echt alles van af weet dat is Bob, de enige echte schimmelkoning. Nou, wat een eer! Bob is wetenschapper en gebruikt het liefst zijn hersens om onze planeet te helpen. Met zijn duurzame kist is hij al lekker bezig. Bob, wat maakt eigenlijk jouw kist van paddenstoelen zo duurzaam? Een normale kist wordt eigenlijk gemaakt van hout, een dode boom. Die wordt vervolgens ingesmeerd met dit goedje. Misschien herken je dit. Ja, houtlak. Dit is lak, niet heel goed voor de natuur. Het gaat zomaar de grond in. Dit herken je misschien ook wel. Ja, metaal, metalen schroeven. Dit wordt ook gebruikt om de planken aan elkaar te schroeven. Eigenlijk zijn het allemaal afvalstoffen die gewoon de grond in gaan. Precies. Maar dat niet alleen, in ons lichaam zitten ook allerlei gifstoffen. Misschien herken je dit? Lood. Dat krijg je via de tandarts binnen of denk aan kunstheupen. Daar zit allerlei metaal in dat in de grond gaat. Het allerergste zijn eigenlijk nog de...Het ziet er uit als plastic. Dit zijn echt microplastics. O ja, microplastics. Die krijg je dus binnen via inademing of soms ook via je eten en drinken. Precies. Deze kruipen eigenlijk overal waardoor de hele bodem vervuild wordt. Waardoor eigenlijk een begraafplaats vergelijkbaar is met een afvalberg. Maar met die kist van jou van paddenstoelen heb je dat dus niet. Nee, dat klopt. Het is eigenlijk de wortel van paddenstoelen. Wow! Wat een bizar spul is dit, eigenlijk! Ja en dit is dus echt de paddenstoel. En dit is het echte organisme mycelium. Het wortelnetwerk van paddenstoelen. Hier maken we ook de kisten van. Als je in het bos loopt, zie je paddenstoelen boven de grond. Terwijl: dit zit er helemaal onder. Het is eigenlijk EEN grote schimmel? Precies en het is onder de grond continu op zoek naar dood voedsel. Denk aan dode bladeren, dode takjes, maar ook dieren zoals een eekhoorn. Dat zet het helemaal om tot nieuwe voedingsstoffen voor de rest van het bos. Dat zou dus ook van mensen kunnen? Ook van mensen. Het mooie daarbij is dat mycelium een natuurlijke functie heeft. Om schadelijke stoffen weer te neutraliseren. Dus bijvoorbeeld het metaal en de microplastics dat eten zij gewoon op. Fantastisch! Hoe tof zou het zijn dat wij mensen weer een boom kunnen worden?! Precies dat, dat wij ons lichaam kunnen teruggeven aan de aarde. Ik zou dan wel een zonnebloem willen zijn. Wat voor plant zou jij willen zijn? Ik wil een douglasspar zijn, haha! Wauw, prachtig! Waarom een douglasspar? Die vinden zij het allerlekkerst. Goeie keus. Als ik het zo hoor is het gewoon een hartstikke mooi circulair systeem. Precies. Oke, we hebben gezien wat de myceliumschimmel allemaal doet. Ik ben wel heel benieuwd hoe we een kist gaan maken. Dat doe je snel, haha! Hahaha! Hier ligt onze grote vriend mycelium. Ja. Nou. We gaan deze schimmel in een mal plaatsen. M-hm. Dan gaat hij onder de juiste groeicondities verder groeien. Het wordt uiteindelijk een superhard materiaal, vergelijkbaar met piepschuim. Het voelt best wel een beetje als zaagsel. Dat klopt, dat is eigenlijk de voeding van het mycelium. De witte stukjes ertussen is het mycelium. Dat zaagsel gaat hij allemaal opeten. Dan gaat hij lekker groeien. We willen 'm extra voedsel geven. Ja. Dus we geven hem nog wat water. En nog wat meel mee. Hier. Lekker wat... ho! Te eten voor jullie. Dan gaan we hem in bed stoppen, dan gaat hij slapen en heel veel eten. Dan zeggen we: Slaap lekker, meneer schimmel. Dat je goed mag groeien. En nu wachten tot hij hard wordt. Hoelang moeten we dan wachten? Dat duurt vijf dagen. Vijf dagen?! Hee Bob. Hee hallo! Ik heb je zo lang al niet meer gezien! Ik heb je gemist. Haha! Weet je wie we ook gemist hebben? Nou? Onze grote schimmelvriend! Hoe staat het ervoor? Hij is zo lekker aan het groeien, kijk! Hij is gewoon helemaal volgroeid. Ik ben heel benieuwd. O, wauw! Wat vind je ervan? Het is eigenlijk heel erg licht. Het is alsof ik piepschuim in mijn handen heb. Ja, he? Is hij ook een beetje sterk? Hij is best wel stevig. Hee, au!Haha!Haha! Hij is heel sterk. Ja. En ook heel erg bestand tegen water, hij kan drijven. En zelfs tegen vuur! Ik vind het wel heel bijzonder spul, Bob. Leuk om te horen. Ik heb wel nog een vraagje. Hier past toch nog geen mens in? Nee, dat heb je heel goed gezien. Maar dit malletje kunnen we nog veel groter maken. Wauw Bob, dus dit is 'm? Dit is 'm. 's Werelds eerste levende doodskist. Mag ik hem ook vanbinnen zien? Natuurlijk, laten we hem openmaken. Dan mag jij gaan kijken wat je ziet. Er zit al mos in. Ja. Hij is echt al een beetje aan het leven. Als hij onder de grond zit komt er regenwater op, dan wordt hij echt actief. Wat moet ik me daarbij voorstellen, hoe ziet dat eruit? Eigenlijk precies zo. O wauw! Je ziet hier het mycelium. Langzaam is dat alles aan het opeten en weer tot natuur aan het maken. En dat kleine antennetje? Dat is de paddenstoel. Oke! Die uit het mycelium is gekropen. Vanuit iets doods is iets nieuw levens gemaakt. In plaats van de bodem te vervuilen is-ie juist verrijkt. Ik vind het heel indrukwekkend. Wat Bob heeft gedaan, is de kracht vna de natuur gebruikt om met deze kist, helemaal gemaakt van schimmels en niet van metaal, houtlak en andere giftige stoffen echt iedereen een duurzame dood te kunnen geven.

Wat is een levende doodskist?

De meeste mensen verdwijnen na hun dood in een houten kist onder de grond. Op die manier wordt de grond vervuild met allerlei schadelijke stoffen, zoals metaal en lak. Nederlandse wetenschappers hebben een kist uitgevonden die helemaal duurzaam is. En hij is gemaakt van mycelium oftewel: schimmeldraden.

Niet van hout, maar van schimmels

Kijk, pompoen is een seizoensgroente. Dat betekent dat dit HET moment is om deze rakkers te eten. In Nederland zijn er maar een paar maanden per jaar dat je pompoen kan oogsten. Augustus, september en oktober. Misschien daar! Oke, even kijken. Deze ziet er lekker uit. Ik ga denk ik voor een pompoenpureetje. We zijn gewend om het hele jaar door heel veel verschillende soorten groenten en fruit te kunnenkopen. Maar dat komt niet altijd uit Nederland. Het kost energie om ze hier naartoe te vervoeren. Dat zorgt weer voor vervuilende uitstoot van vrachtwagens en vliegtuigen. Maar de pompoen komt van lekker dichtbij. Die groeit gewoon in de Hollandse openlucht. En niet zo'n beetje ook! In het juiste seizoen heeft de pompoen in Nederland alleen maar mist, water en de juiste temperatuur nodig.

Waarom is het eten van pompoen goed voor het milieu?

De pompoen is een echte najaarsgroente van eigen bodem. Die hoeft dus niet met het vliegtuig of per schip naar Nederland vervoerd te worden en dat scheelt weer een heleboel CO2!

Een echte seizoensgroente

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Zapp Your Planet

Type videos