Klas 1/2/3

BNNVARA

Vroege Vogels (BNNVARA) is hét programma over natuur, milieu, klimaat en duurzaamheid in Nederland. Presentatie: Menno Bentveld

Vroege vogels in de klas header

Dieren en planten

Natuurlijke omgeving

Vroege Vogels in de klas

Programmalogo's

Naar de website van Vroege Vogels

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Na de bevruchting legt het vrouwtje 20 tot 30 eieren. Ze doet dat het liefst in composthopen, bladhopen en mestvaalten. Om ze te helpen, worden hier in natuurgebied Diemerscheg speciale mesthopen aangelegd.
…
Door het verlies van leefgebied heeft de ringslang het moeilijk in ons land. Dus het is maar goed dat ze een handje worden geholpen.

De ringslang is de grootste slang in ons land. Hij kan wel 1 meter 20 worden. De ringslang is een reptiel, niet giftig en bijt zelfs niet als hij gevangen wordt. Hij leeft vooral in waterrijke gebieden, zoals bij Diemen.

De ringslang

Het bos is in winterslaap. Maar er gebeurt nog van alles. De bomen maken zich klaar voor de lente. En die lente lijkt steeds eerder te komen.

Knoppen en katjes op bomen en struiken

Het natuurgebied de Deelen in Friesland is van oorsprong een laagveengebied. 
Vanaf 1920 gaat men hier veen winnen en ontstaan er grote trekgaten met daartussen akkers om de turf te laten drogen. In het Fries worden de trekgaten ook wel petgaten genoemd. Nu is het een natuurgebied en ik ga met boswachter Bennie Henstra op verkenningstocht.

En als er genoeg waterplanten groeien, ontstaat er eerst trilveen. Je kunt er al voorzichtig overheen lopen. Maar dan moet je wel goed uitkijken waar…

En dan na vele jaren ontwikkelt dit trilveen zich tot zuurdere rietlanden en bossen.

De Deelen in Friesland is van oorsprong een laagveengebied, nu is het een natuurgebied. Daardoor verandert het landschap.

Verlanding van het oude veenlandschap

In de polder Arkenheem praat ik met Jelle de Jong van de Vogelbescherming. Hij vertelt me dat er in de jaren zeventig van de vorige eeuw nog zo’n 120.000 gruttobroedparen zijn. 
…
Door intensieve landbouw is de waterstand in gebieden waar de weidevogels broeden gedaald en wordt er veel en vroeg gemaaid. 
…
Maar in de polders Arkenheem en de naastgelegen Eempolder wordt het nu anders aangepakt. En daar gaat het weer langzaam wat beter met weidevogels als de scholekster, grutto, wulp, kievit en tureluur
…
Grote stukken van de polder zijn opgekocht door natuurmonumenten.
…
Door de hoge waterstand is het voor de grutto makkelijker om de wormpjes te vangen. Daarom heeft ie zo’n lange snavel om de grond in te kunnen. De kievit met z’n korte snavel doet het weer anders. Die stampt met z’n poten op de grond om de beestjes naar boven te lokken. 
Behalve voor het vinden van voedsel is de hoge waterstand ook goed tegen de grootste vijanden van de weidevogels; de vos en de hermelijn.
…
Gerwout is één van die boeren. Hij heeft een melkveebedrijf waarvan hij 20% beschikbaar stelt voor ‘zwaar beheer’, dat is natuurbeheer en komt ten goede van de weidevogels. Hiervoor krijgt hij een vergoeding van de overheid.
…
Het zwaar beheer bestaat uit een plas of dras in het midden, daaromheen kruidenrijk grasland en daar weer omheen gras dat later gemaaid wordt dan normaal.

Ons land is altijd al een land van weidevogels geweest. Maar door verschillende oorzaken gaat het steeds minder goed met typisch Nederlandse weidevogels, zoals de grutto, tureluur, scholekster en kievit.

Weidevogels

In januari 1995 staat het water in de grote rivieren in ons land extreem hoog. Men is bang dat de dijken het zullen begeven en ruim 250.000 mensen uit het rivierenland moeten worden geëvacueerd. Het is dan de grootste evacuatieoperatie in de Nederlandse geschiedenis.
…
Om te voorkomen dat het ooit weer zo ver kan komen worden er plannen gemaakt om de  rivieren meer ruimte te geven. Dus geen hogere dijken, maar meer opslagcapaciteit van water. Er worden gebieden aangelegd die onder kunnen lopen als de rivier te veel water moet verwerken. En zo zijn er nieuwe natuurgebieden langs de rivieren ontstaan. 
…
Het natuurgebied Munnikenland is zo’n gebied. Het is een soort badkuip met eromheen een enorme nieuwe dijk, die ervoor zorgt dat het water niet kan overstromen naar bewoond gebied. Maar Munnikenland staat natuurlijk niet altijd onder water en zo ontstaat een nieuw stuk moerasland, waar de natuur zijn kans grijpt.
…
Want in februari als het water van de rivier hoog staat, kun je de functie van het gebied goed zien. De waterstand in de Waal en de Maas wordt op peil gehouden door het hele gebied onder te laten lopen. Claudia controleert met haar collega Tanja of alle koninkpaarden en runderen op tijd aan het water zijn ontsnapt.
…
In Munnikenland hebben ze twee vliegen in één klap geslagen. De rivier heeft de ruimte gekregen en er is een mooi natuurgebied ontstaan waar je ook van kunt genieten.

Het gebied waar Maas en Waal stromen is in de Middeleeuwen een waterrijk gebied. Om het land bewoonbaar te maken worden de rivieren strakgetrokken en bedijkt. Maar tegenwoordig krijgen de rivieren weer ruimte terug.

Ruimte voor de rivier

Ik ga in het voorjaar met rietvogelonderzoeker Wender door de rietlanden op zoek naar zingende rietvogels. Je herkent ze aan hun geluid.
…
De Roerdomp is een zeldzame klein soort reiger. Hij jaagt op kikkers, vissen, muizen en grote insecten, die in het rietland voorkomen. 
…
Dan zien we ook nog een roodborsttapuit. Niet perse een rietvogel, maar hij houdt wel van lage vegetatie. Het is een zeldzame vogel, maar het gaat dankzij natuurontwikkelingsprojecten ook met deze vogel weer beter.

In het voorjaar barst het weer van de vogelgeluiden. Van maart tot en met juni zingen veel zangvogels dat het een lieve lust is. Een wandeling door het rietland is dan puur genieten. Want ook daar wordt volop gezongen.

Zangvogels in het riet

Hoogvenen kunnen een wel meer dan vijf meter dikke laag vormen en zijn duizenden jaren oud. De belangrijkste ingrediënten bij de groei van hoogveen zijn veenmossen.
 
In de 19e eeuw wordt hier op grote schaal turf gewonnen om te dienen als brandstof. En in kleine veenputten die hier en daar zijn achtergebleven groeien weer veenmossen die nieuwe veenbulten maken. 
 
Veenmos is een bladmos met meer dan 100 verschillende soorten. Het groeit het beste in een natte, voedselarme omgeving. Veenmos heeft geen wortels en neemt het vocht op via de bladeren. Het groeit dus aan de bovenkant aan en sterft af aan de onderkant.  Aan de onderkant verzuurt de bodem en dat zorgt ervoor dat de plantenresten niet worden afgebroken. Ze worden samengedrukt door het gewicht van de doorgroeiende plantenmassa erboven.

In de Peel komen 15 soorten veenmos voor waarvan het wrattig veenmos en het hoogveen-veenmos de belangrijkste zijn.
 
Veenmossen houden dus van een vochtige bodem. Maar dat veen nathouden is nog een hele uitdaging. De Peel wordt namelijk omringt door landbouwgebied dat juist veel water onttrekt.
 
Er wordt nu onderzocht hoe het veen natter gemaakt kan worden. Er wordt een analyse gemaakt van het hele gebied. En zo kunnen we zien hoe de bodem onder de veenlaag eruitziet.

De Peel een gebied op de grens van Limburg met Brabant. Het is een grotendeels afgegraven hoogveengebied. Toch is er nog veen te vinden.

Hoogveen in de Peel

Korstmossen leven niet alleen op steen, maar ook op hout.
…
Het groot dooiermos houdt van ammoniak en groeit dus op plekken waar veel stikstof is zoals langs snelwegen.
…
We gaan weer even terug naar de stenen.

Een korstmos is, in tegenstelling tot gewoon mos, geen plant. Het is eigenlijk een soort schimmel of alg. Korstmossen kunnen veel vertellen over de luchtkwaliteit.

Korstmossen

Zo’n 20 jaar geleden ziet het gebied ‘Hart van Drenthe’ er zó uit. Landbouwgrond, sloten en kaarsrechte wegen. Maar dan besluit men om de grond terug te geven aan de natuur. Natuur heeft water nodig en dus worden sloten gedempt om het water langer vast te houden in de bodem. In een paar stappen laat Karel Bos ons zien wat er gebeurt als je de natuur zijn gang laat gaan. Te beginnen met een perceel dat 6 jaar geleden is losgelaten.
…
Boeren die in dit gebied landbouwgrond hebben, ruilen dat in tegen gronden in de buurt. Het is verbazingwekkend, hoe snel de natuur reageert.
…
Een plant die onmiddellijk omhoogschiet is pitrus. Een sponsachtige plant die alles lijkt over te nemen. De plant groeit goed op de voedingsstoffen die vanwege het landbouwverleden nog in de grond zitten.
…
Die verandering is goed te zien op een veld verderop, dat al langer braak ligt.
…
Dotterbloemen kunnen niet tegen mest en houden van zuurstofrijk water.
…
De waterstanden in deze gebieden worden bewust hooggehouden en de sloten zijn gedempt zodat het een drassige ondergrond wordt.
…
Destijds zijn hier allerlei granen verbouwd; bieten, mais, aardappelen, graslanden die veevoer moesten opleveren en nu heeft de natuur het overgenomen.
…
En als je dan een gebied 20 jaar met rust laat, krijg je dit. 
…
Dit gebied heet de Holmers. Het water komt van de bossen aan de randen hier omhoog en zorgt voor een interessante diverse vegetatie. Dit is echt nieuwe natuur.
…
Hier is 20 jaar geleden de bovenlaag afgegraven en daarna is er helemaal niets meer aan gedaan.
…
En dat landschap is prachtig en verandert nog voortdurend. Zonder dat de mens er iets aan doet.

De mens heeft het landschap in Nederland ingrijpend veranderd. Om landbouwgrond en productiebos te krijgen, worden sloten gegraven om het land te ontwateren. Maar nu wordt dat soms weer teruggedraaid.

Landbouwgrond wordt natuurgebied

Duinen beschermen ons land tegen de zee en ze zijn aangelegd door de zee zelf.

Hoe ontstaan duinen?

In de bossen in Nederland leven vier soorten mieren. De behaarde bosmier, de kale bosmier, de zwartrugbosmier en de stronkmier. En de laatste dat is ook de zeldzaamste.

De stronkmier

Hij lijkt op een buizerd, maar heeft een mooie oranjebruine kleur en een gevorkte staart; de rode wouw. Een roofvogel die alleen in Europa voorkomt.

De rode wouw

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Vroege Vogels in de klas

Type videos