Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Presentator Petra Grijzen gaat op zoek naar wetenschappelijke oplossingen voor de problemen van deze tijd. 

Programma header Focus 

Natuurkunde

Mens en lichaam

Focus in de klas

Website wetenschap

Focus op YouTube

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Die schade zit overal. Die zit in je bloedvaten. Die zit in je lever. Die zit in je hersenen. Ons moderne dieet zit zo vol kunstmatige ingrediënten dat ons immuunsysteem op hol slaat. Je krijgt wat wij noemen insulineresistentie. Dat is een soort van vorm van prediabetes. Dit heet ultrabewerkt voedsel en 70% van de producten in de supermarkt valt onder die term. En het werkt minder verzadigend dan het minimaal bewerkte voedsel waar je moeite voor moet doen. Wetenschappers proberen te ontrafelen wat al dat goedkope, verleidelijke eten met ons doet. Je impulscontrole wordt slechter, je beloningsgebieden worden aangetast waardoor ze veel meer voor wat hele snelle beloning zullen gaan. Het is een soort negatieve spiraal eigenlijk. Zout, suiker, vet. Nog nooit hebben we zoveel eten zo gemakkelijk tot onze beschikking gehad als nu. Verleiding ligt continu op de loer. Gezond, heel erg bewerkt, superzoet, ook,allemaal bewerkt. Ik ben heel benieuwd wat mensen gaan kiezen. Mag ik u wat aanbieden? U mag kiezen. Ha lekker! Dank je wel. Toch een worstje? Toch bifiworstje he? Maar al dat lekkere vette, zoute, zoete, sterk bewerkte eten zorgt ook voor een hele reeks aan chronische ziektes, blijkt uit onderzoek. Zo ontdekte het Erasmus MC in Rotterdam dat het embryo kleiner blijft als de moeder veel ultra bewerkt voedsel eet. En recent Amerikaans onderzoek wijst uit dat het bij mannen zorgt voor meer kans op darmkanker. Er is iets met industrieel bewerkt voedsel, waardoor we er steeds meer van willen, zonder dat we het nou per se lekker vinden. Het grote probleem is de hoeveelheid. Ongeveer 70 tot 80% van wat we in de supermarkt kopen, Dat is dit soort voedsel. Even kijken. Ja, maar er zijn gemiddeld 30.000 producten in een grote supermarkt. 30.000 voedingsmiddelen. Wat is nou hiervan bewerkt voedsel? Nou, dit is ook al bewerkt. Het is gekookt en het is gesneden en het zit in de verpakking. Ja. Komt niet zo van de plant. Ja, ja, maar al het voedsel wat wij eten is eigenlijk bewerkt. Je kunt niet zomaar rauwe mais eten en aardappelen en al dat soort dingen. We hebben al vanaf het eerste bestaan van de mens eigenlijk al dingen bewerkt. Waar let jij dan op om te kijken of het ultrabewerkt is? Nou, het aantal toevoegingen eigenlijk, als je het zelf eigenlijk niet kan maken. Nou, deze doppinda's, daar eet je dan niet zo makkelijk te veel van die moet je pellen en dat is een gedoe. En dan kun je ze zo kopen, dan zijn ze ook nog gezouten. Soms zit er nog wat meer in. Dan is het dus al meer bewerkt. Dan eten we er ook makkelijker meer van. Dan kun je er weer suiker, zout, zout en suiker aan toevoegen. Dit hele product is een ultrabewerkt product omdat er ontzettend veel aan toegevoegd is aan vetten, suiker, glucosesiroop, bloem. Maltodextrine is ook een soort van suiker. Fructose is ook een soort van suiker, enzovoort. Door ontzettend veel toevoegingen. Dus echt in de fabriek gemaakt. Ja. Ultrabewerkt voedsel. Door de vele bewerkingen verandert de originele textuur van voedsel. Vezels, goed voor een verzadigd gevoel, worden eruit gehaald, terwijl allerlei kunstmatige ingrediënten worden toegevoegd. Die zijn gemaakt voor een optimale respons in je hersenen en we krijgen een beloningssignaal wanneer we energierijke, zoete, vette dingen eten, vooral in combinatie. Oké, dus er is een bepaalde formule voor eigenlijk. Ja, ja, ja, ja. Daar is eindeloos op gestudeerd door technologen en dat heet het bliss point. Dat is het gelukzaligheidsgevoel wat je op een bepaald moment krijgt. Jongens he! Nee hoor, grapje, ik zal er eentje nemen. Dank je zeer beleefd. Waarom de donut? Ja, je moet meteen verantwoording afleggen. Ik had trek in zoet. Een van de grootste problemen die al dat eten veroorzaakt, is prediabetes. Je merkt er weinig van, maar het is het voorstadium van diabetes type 2. En ultrabewerkt voedsel zorgt voor een continue belasting van ons immuunsysteem. Hoi. Wat gaan we doen? Ja, we gaan een proefje doen vandaag. We gaan kijken wat er gebeurt met jouw bloedsuiker als je een wit broodje met hagelslag eet. Waarom een wit broodje met hagelslag? We verwachten eigenlijk dat je van een wit broodje met hagelslag een flinke stijging van je bloedsuiker zult zien. En elke keer als je zo'n stijging van je bloedsuiker hebt, dan reageert het lichaam daarop met een heel klein beetje ontsteking. Altijd? Dat is eigenlijk altijd. Als je nou heel veel van dat soort voeding gebruikt, iedere dag, dan krijg je dus iedere keer krijg je ontstekingen en dat is op de lange duur kan dat schadelijk zijn voor je lijf. Die bloeddruppel, die gaan we opvangen op een klein stripje. Zo zuigt hij hem naar binnen als het goed is. 5,8. Ja is dat goed of slecht? Dat is keurig. Oh, dat is heel goed. Dat scheelt. Wat er gebeurt als je dat broodje eet, dan gaat het zetmeel, dat is niks anders dan hele lange ketens van suikermoleculen eigenlijk aan elkaar vastgeplakt. Dat komt in je darm, wordt verteerd en wordt dan opgenomen. En dan krijg je dus een stijging van je glucoseconcentratie. Dus eigenlijk uiker wat je eet? Dus eigenlijk suiker wat je eet. Dat is dus even een moment om in te laten dalen, want daar stond ik echt niet bij stil en ik zie nog. Ik zie nog meer daarin ingrediënten staan waarvan ik dacht oh oké. Glucosestroop hier, meelverbeteraar? Ja, gist. Is het dan zo dat een groot deel van de Nederlanders gewoon rondloopt met permanente ontstekingsreacties, wat nu eigenlijk ook gaande is in mijn lichaam? Na het eten van dat broodje? Ja. Ik ben bang van wel, ja. Een heleboel mensen in Nederland lopen rond met een wat we noemen laaggradige, continu gaande ontstekingsproces. De nieuwe kant-en-klaarsaus, gemaakt van rijpe tomaten en fijne tuinkruiden. Gemak dient de mens. Door de opkomst van de supermarkt en kant-en-klaarmaaltijden zijn we steeds minder tijd aan ons eten gaan besteden en meer gemaksvoedsel gaan kopen. Een van de grootste problemen met ultra bewerkt voedsel is dat het weinig vezels bevat. Daardoor raak je niet snel verzadigd. Maar die vezels doen ook nog iets anders. De bovenste lijn is de kettingreactie die ontstaat na het eten van sterk bewerkt voedsel. Onderste lijnen laten iets anders zien. Die laten zien hoe het is als je samen met die maaltijd de vezels eet. En je ziet dus dat die vezels ontzettend belangrijk zijn om in het dempen, in het verminderen van de ontsteking ook. Dus als je een hamburger eet, dan moet je daarna gewoon meteen vezels erachteraan en dat is allemaal wel prima? Nou, dan is het in ieder geval minder.
Dan valt het mee? Dan valt het mee. Aan de Radboud Universiteit onderzoekt de neurowetenschapper Esther Aarts de relatie tussen eten en ons brein. Cruciaal daarbij zijn de bacteriën in onze darmen. Een levendige darmflora met veel verschillende bacteriën stimuleert de aanmaak van allerlei stoffen en hormonen. Maar ultrabewerkt voedsel bevat amper ingrediënten waar die darmflora wat aan heeft. We hebben echt ons eigen centrum hier, waar we best wel van onafhankelijk zijn. Ik heb eerder een klein beetje ontlasting opgestuurd en Esther heeft de uitslag. Ik ben benieuwd. Bij jou staat er requires attention? Is het een woestijn daarbinnen? Nou dat valt wel mee, maar het aantal soorten bacteriën is bij jou een beetje aan de lage kant. Dus ik heb nog wat werk te doen. Ja, om andere bacteriën dus erbij te krijgen eigenlijk. Ja, want verschillende soorten is belangrijk, want dat is die diversiteit. En we zien dat mensen met bijvoorbeeld verschillende ziektes met bijvoorbeeld diabetes type 2, suikerziekte of obesitas of ontstekingen van de darm. Die hebben een lage diversiteit. Wat bij jou dus ook een beetje aan de lage kant is, zijn de bacteriën die korteketenvetzuren produceren. En dat zijn stofjes die worden gemaakt uit de vezels die we binnenkrijgen via ons dieet. Voedingsvezels. Volkorenbrood, fruit, groenten. Peulvruchten, bonen. Wat nou als je heel veel ultrabewerkt voedsel eet? Daarvan gaat de diversiteit omlaag. De lange lijst met allerlei toevoegingen en kunstmatige ingrediënten die een sterk bewerkt voedsel zitten, heeft dus een slechte invloed op het darmstelsel en daarmee indirect op onze hersenen. En er blijkt nog iets anders aan de hand te zijn als je kijkt naar de relatie tussen onze hersenen en wat we eten. Op deze scans uit Esthers onderzoek zijn in rood en geel de beloningsgebieden in ons brein te zien. En dat is nou interessant, want bepaalde hersenstoffen die belangrijk zijn voor moeite willen doen voor ons eten, bijvoorbeeld lekker koken of moeite willen doen, dat we gaan sporten en dergelijke. Die gebieden zijn best wel beïnvloedbaar door ontstekingen, dus die worden dan minder actief. Je impulscontrole wordt slechter, je beloningsgebieden worden aangetast waardoor ze veel meer voor het hele snelle beloning zullen gaan, de hoge calorieën. En wat is nou een snelle beloning voor weinig moeite? Dat is de fastfood en dan krijg je weer meer vet weefsel en meer vetweefsel rondom de organen. Dat gaat weer eerder ontsteken. Het is dus een soort vicieuze cirkel waar je in terecht komt? Ja. Als je die leefstijl hebt en heel veel van ons hebben die leefstijl, valt er dan nog wat aan te doen? Kun je het proces nog omdraaien? Ja, gelukkig wel. We weten dat bijvoorbeeld een ziekte als type 2 Diabetes gaat uitdrukkelijk om ouderdoms, wat we vroeger ouderdomsdiabetes noemen noemen. De overgrote meerderheid van de mensen heeft dat. Op het moment dat je anders gaat eten en meer gaat bewegen en probeert je stress een beetje in de tang te houden, je ziet vrijwel onmiddellijk dat beter wordt. En zelfs je darmen passen zich heel snel aan. Zijn er onderzoeken geweest waarbij dat echt vergeleken is dat mensen overstappen van het ene naar het andere dieet en dat je dan meteen een veel kleurrijkere bacterietuin zag? Ja, je kan wel binnen een week zien dat er als er overgestapt wordt naar een dieet gedomineerd door vlees of bewerkt vlees, zoals hamburgers en dergelijke, worst, naar een helemaal plantaardig dieet, dan zag je binnen een week al... Binnen een week? Ja, dat werd meer diversiteit, wat uiteindelijk. Zo snel dus. Ja. Dus het is constant in beweging en aan het groeien en het afsterven. Eten heeft een groot effect. Want ja, de bacteriën leven ook van wat wij eten.

Logo Wetenschap

70% van het voedsel in de supermarkt is ultrabewerkt. Dat betekent dat de oorspronkelijke ingrediënten niet meer herkenbaar zijn. Ook is het zo zoet, zout en vet gemaakt dat we het moeilijk kunnen weerstaan. Het eten van ultrabewerkt voedsel lijdt niet alleen tot overgewicht, maar ook tot andere welvaartsziektes.

De gevolgen van ultrabewerkt voedsel

Vliegtuigen en auto's. Het wordt allemaal stiller, maar toch neemt geluidshinder niet af. Als er een motor voorbij komt nou, dan stokken de gesprekken, want je verstaat elkaar niet meer. Baanbrekend onderzoek toont aan dat geluid echt iets doet in de hersenen. Is best uitputtend. Geluid beïnvloedt ons gevoel van welzijn en we kunnen er zelfs ziek van worden. Ondanks dat vliegtuigen, auto's en asfalt stiller worden, neemt geluidshinder niet af. De grootste veroorzakers zijn vliegverkeer, buren en autoverkeer. Geluidshinder lijkt misschien onschuldig, maar volgens het RIVM krijgen 750 mensen per jaar te maken met een hartziekte door geluidshinder. En ruim een half miljoen Nederlanders hebben last van slaap verstoring door lawaai. Erik Roelofsen is directeur bij de Nederlandse Stichting Geluidshinder. Hij wordt vaak ingezet als scheidsrechter wanneer er meningsverschillen zijn over de hinder van geluid. Tussen de snelweg en de tuinen van Barbara en haar buren staat een geluidsscherm. Deze zou in principe het geluid van de snelweg voor een groot deel tegen moeten houden. Ik meet nu 80 decibel verkeerslawaai, maar dat is van hele korte afstand, maar is behoorlijk hard, 82 inmiddels. Het effect van een scherm voor een woonwijk, j, dat moet wel serieus zijn, maar zeker wel twintig decibel omlaag gaan, want de norm voor nieuwe woningen is vijftig die we in Nederland hebben. En daar zit dan nog wel een bandbreedte en dat je nog iets hoger mag. Maar ja, heel vlak achter het scherm is het het meeste omdat je dan heel dicht bij het scherm staat en dan waait alles over zo'n scherm heen, zeg maar aan geluid wat hier vandaan komt en dan heb je hier heel veel geluidsschaduw zoals we dat noemen. Ja en hoe verder je weg komt van het scherm, ja dan komt het geluid wel neer. Dus dat is het effect van zo'n scherm. Volgens de bewoners houden bomen geluid tegen. Volgens Erik moet je dan al een flink bos hebben, maar doet het groen iets met geluidsbeleving. Martijn Luchten en Rodrigo Vassallo doen hier onderzoek naar. Vogeltjes. De rust is weergekeerd. Martijn heeft al verschillende mensen deze test laten doen en de resultaten zijn zeer bruikbaar. Tot nu toe zien we dus dat het groen leidt tot een prettigere beleving van het vliegtuiggeluid. Het geluid blijft exact hetzelfde. Maar we zien dus dat puur het aanpassen van die omgeving met dat groen al effect heeft op de geluidsbeleving van de omgeving. De bomen zijn weg, wat erg. Maar ik zie wel mooi de blauwe lucht nu. Is die weer. Nu mag je de VR-bril weer afzetten. Ja fijn. Nou welkom terug weer. Ja, dank je wel Ik vond dit niet een fijne ervaring. Dat is ook gerelateerd aan het moment dat daarvoor waar er nog bomen waren. Opeens waren die weg. Ja, dat had op mij een enorm effect merk ik. Ja. Als ik zo een geluidsmetingen uitvoer moet het stil zijn, want ik moet alleen het wegverkeer meten. Wij waren in Oostzaan en wat daar gebeurd is, is dat er bij een geluidsscherm bomen zijn weggehaald en opeens ervaren de mensen het geluid anders. Snap jij dat dat gebeurt? We weten wel dat op het moment dat mensen zicht hebben op bomen, dat ze dan minder last hebben of minder hinder rapporteren van dat geluid dan wanneer dat er niet is. Ja, er mag weer gepraat worden. We zijn heel nieuwsgierig. Hoeveel decibel was dit? Iets meer dan 60 decibel, gemiddeld genomen. Valt me tegen. Moeten we het er maar mee zien te leven of wat kunnen we eraan doen?
Juridisch gezien, heel strikt. Als je de wet toepast is er niks aan de hand. Ja. Ja, want voor bestaande woningbouw geldt er helaas geen geluidsnorm. Wat zou het fijn zijn als subjectieve geluidsbeleving objectief vast te stellen is. Nou ja, kom binnen hier in het lab. Dit is de experimentele opstelling hier. Neurowetenschapper Jan-Willem de Gee is de eerste in de wereld die dat gelukt is met baanbrekend onderzoek. We hebben hier een infraroodcamera. Je ziet eigenlijk hier dat die camera jouw gezicht al heeft gevonden en ook zelfs jouw ogen al heeft gevonden. En mijn neusgaten. Ja, je neusgaten, die staan er ook op. We doen hier eigenlijk onderzoek naar hoe het brein geluiden ervaart. En specifiek zijn we eigenlijk op zoek naar een manier of een maat die we kunnen gebruiken om op een objectieve manier vast te stellen hoe onplezierig iemand een geluid ervaart. Want zou je dan kunnen zeggen dat geluid en de ervaring van geluid wel degelijk te meten is? Ja, absoluut. Want Jan-Willem kan aan mijn pupillen zien hoe hinderlijk ik een bepaald geluid vind. De basis van dat onderzoek van Jan-Willem is dat wat we horen en zien samen binnenkomt in de hersenen. Als jij bijvoorbeeld een auto op je af ziet komen en die doet zijn knipperlichten aan en je hoort ook een toeter, dan heb je dus visuele informatie, auditieve informatie wat eigenlijk bij hetzelfde percept hoort, namelijk die auto die op je afkomt. Wat wij nou hebben gevonden is dat de pupilgrootte die je natuurlijk gewoon aan de buitenkant van je lichaam kunt meten. Ik zie nu jouw pupillen. Die pupil, die reguleert natuurlijk in de eerste plaats de hoeveelheid licht. Maar als je nou de lichtintensiteit constant houdt, dan zie je nog steeds de pupil groter en kleiner worden. Dan kan ik jou een aantal geluiden laten horen en steeds naar die pupilverwijding kijken die plaatsvindt bij het horen van elk geluid. Wat zegt dat dan? En wat we dan eigenlijk kunnen zien is dat hoe onplezieriger jij een geluid ervaart, hoe groter die pupilverwijding is. Dus we hebben eigenlijk, ik hoef jou helemaal niks meer te vragen, hoe onplezierig jij dat geluid vindt. Jij ziet dat. Ik zie dat, ik kan dat meten. Ik ben een open boek voor jou. Zo zou je het kunnen zeggen. Ja, ja, oei, ja. Jij gaat nu het experiment doen. We gaan je een groot aantal geluidjes laten horen en op dat moment mag jij aangeven op het toetsenbord hoe onplezierig je dat geluid hebt ervaren. En dan is je ringvinger, dat is 1, dus helemaal niet onplezierig. De spatiebalk is het meest onplezierig. En die andere 2 zitten daartussenin. Dit is de volgorde. Oké, daar gaan we. Succes! Je hoort me zo via de intercom. Joe. Oké, we gaan nu beginnen. Valt mee. Dit vind ik wel naar. Oe. Kippenvel staat op mijn rug. Valt mee. Wat is dit joh, een hond of zo. Spatiebalk. Oké, J=je bent een held. Yes, ik kom naar je toe. Haha, het is best uitputtend. Op het moment dat je klaagt over geluidshinder, loop je al snel het risico om voor gek te worden versleten. Wat nou als op alle punten we ongelijk krijgen? De last die we ervan hebben, daar moeten ze toch inspringen? Zou de methode van Jan-Willem de Gee in dit soort gevallen objectief kunnen vaststellen dat er iets gebeurt in de hersenen? Dat denk ik wel. Kijk, een van de voordelen van de methode die wij gebruiken is dat het goedkoop en draagbaar is. Dus we zouden die opstelling mee kunnen nemen naar een locatie. Bijvoorbeeld naar het huis van die meneer die jullie dan hebben gesproken en een heel simpel experiment doen dat. Jullie kunnen mee met de Rijdende Rechter. Nou ja, zo ver wil ik nu nog niet gaan, maar dat is geen science fiction, en dat meen ik echt.

Geluidshinder is de oorzaak van veel gezondheidsklachten. Wetenschappers onderzoeken hoe we geluid ervaren. Hoe we horen wordt deels bepaald door wat we zien. En hoe vervelender je een geluid vindt, hoe groter je pupillen worden.

Kan geluid je ziek maken?

Lange tijd werd gedacht dat er niets leefde in de pikdonkere, ijskoude wereld van de diepzee. De diepzee is het grootste ecosysteem van onze planeet, maar we weten meer over de oppervlakte van de maan dan over wat er in de oceaan leeft. Hoe onderzoek je deze onbekende wereld, die we pas net leren kennen, maar al in razend tempo verandert? Bruce Robison is een van de pioniers die al sinds de jaren zestig de grotendeels onontdekte wereld van de diepzee in kaart probeert te brengen en een groot deel van zijn leven onder de zeespiegel doorbrengt. Robison stond aan de wieg van het Monterey Bay Aquarium Research Institute, hier aan de baai van Monterey. Een unieke plek. Onder het wateroppervlak duikt de oceaanbodem hier naar beneden en wordt een diepe kloof tot wel vier kilometer, vergelijkbaar met de Grand Canyon. Het bijzondere onderwater landschap zorgt voor een ongekende biodiversiteit, vooral in de diepzee. Dat deel van de zee dat onder de 500 meter ligt en voor de wetenschappers naast de deur. Robinson is één van de eerste onderzoekers die in de jaren zeventig zelf naar beneden gaat. Bij Mbari gebruiken ze alleen onbemande vaartuigen. Met camera's verkennen ze eerst de bovenste zeelagen. Die laten nog licht door. Maar hoe dieper je zakt, hoe donkerder het wordt. Onder de 500 meter leven heel andere soorten. En Mbari heeft inmiddels 250 soorten ontdekt en er komen regelmatig nieuwe bij. Een van de bijzondere soorten die Bruce ontdekte is deze vis: de hemelkijker. Ook in Monterey Bay is de zee aan het opwarmen en de vraag is of de diepzee dieren zich daaraan kunnen aanpassen.

In de diepzee worden nog steeds nieuwe diersoorten ontdekt. Bioloog Bruce Robison geldt als één van de eerste astronauten van de diepzee. Met speciale voertuigen en onderzoeksapparatuur verkent hij de bodem, die op sommige plekken wel vier kilometer diep is. Maar hij maakt zich ook zorgen: de zee raakt verzuurd en er is minder zuurstof.

Astronauten van de diepzee

Kunnen complottheorieën de democratie bedreigen en wat doen we eraan? Petra Grijzen is aanwezig bij een platte aarde-conferentie waar deelnemers haar ervan proberen te overtuigen dat de aarde helemaal niet rond is. Hoe ontstaan zulke theorieën? En wat zijn manieren waarop verdeelden weer nader tot elkaar kunnen komen?

Kunnen complottheorieën de democratie bedreigen?

Jaarlijks sterven er duizenden mensen in Nederland aan de giftige lucht die ze inademen. Luchtvervuiling is een sluipmoordenaar, je ziet 'm niet, maar hij is overal in Nederland volop aanwezig. De wetenschap probeert deze sluipmoordenaar op te sporen en achter de tralies te krijgen. Hoe krijgen we onze lucht schoon?

Sterven door luchtvervuiling in Nederland

De bever richt schade aan, maar is ook waardevol voor de natuur. Dijken komen in gevaar door het gegraaf van bevers. Maar bevers fungeren ook als ecosysteemingenieurs.

Bevers: probleem of waardevol?

Voor mensen die niet kunnen lopen is een goede rolstoel van levensbelang. Maar veel mensen in Nederland zitten niet in een goede rolstoel. Daardoor lopen ze blessures op en komen ze nauwelijks buiten. De wetenschap werkt hard aan een betere rolstoel. Met nieuwe innovaties en uitvindingen proberen ze de snelste en beste variant te creëren.

De ideale rolstoel

Al acht eeuwen zijn we in Nederland constant aan het pompen en malen om droge voeten te houden voor onszelf en onze koeien. Maar aan ontwateren van veenweidegebieden kleven grote nadelen, zoals de enorme uitstoot van CO2 die het gevolg is van het uitdrogen van de fossiele veenlaag.

Veen, de onzichtbare klimaatbom

Petra Grijzen met masker op fiets

Tegen welke klachten lopen mensen met post-COVID aan? Waarom worden post-COVIDpatiënten juist zieker van bewegen? Petra gaat langs in een laboratorium waar onderzoek wordt gedaan naar post-COVID.

Ziek na corona

Een bitterbal van bacteriën, echte kaas maar dan zonder zuivel, muffins boordevol schimmel. Is de boer van de toekomst een bacteriebrouwer?  Bacteriën, gisten en schimmels kunnen, volgens de wetenschap, helpen om de wereldbevolking van eiwitten te voorzien met aanzienlijk minder vlees.

De bacterieboerderij

Windmolens op zee moeten voor Nederland uitgroeien tot de belangrijkste bron van energie. Maar wat doen windmolenparken met de natuur? Hoeveel lawaai is er onder water en hebben vissen en schelpdieren daar last van? Hoeveel vogels hebben aanvaringen met de wieken?

Windmolens op de Noordzee: vloek voor de natuur?

Urban mining is het hergebruiken van grondstoffen uit afgedankte apparaten. Umicore is een groot bedrijf in België dat onder andere goud, zilver en tin uit oude smartphones haalt voor hergebruik.

Smartphones recyclen

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

De Tweede Wereldoorlog in het kort

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.

Focus in de klas

De gevolgen van ultrabewerkt voedsel

Kan geluid je ziek maken?

Astronauten van de diepzee

Kunnen complottheorieën de democratie bedreigen?

Sterven door luchtvervuiling in Nederland

Bevers: probleem of waardevol?

De ideale rolstoel

Veen, de onzichtbare klimaatbom

Ziek na corona

De bacterieboerderij

Windmolens op de Noordzee: vloek voor de natuur?

Smartphones recyclen

Focus op YouTube

Hallo! Welkom terug

Vind alles voor een leuke les!

Met een account kan je

Focus in de klas

Type videos