Verzilting. Het is een proces dat nu al gaande is in Nederland en de verwachting is dat het door klimaatverandering alleen maar gaat toenemen. Maarten Schrama en Jordy van der Beek onderzoeken wat dat met de muggen doet. Het is hier bijna twee millisiemens dus er komt hier ontzettend veel zout omhoog. Hier komen ze dan omhoog. Kijk eens wat een grote jongens. Nou, dat zijn er…Het zijn er nu al honderd denk ik. Meerdere soorten denk ik ook trouwens. Ja, ik denk twee soorten inderdaad. Bijna alleen maar muggen. Het zijn er echt veel. Wat we hier nu in het veld zien is dat de aantallen natuurlijke vijanden in die mooie schone zoete sloot hier bovenop de dijk veel hoger is dan in deze wat viezere sloot hier onderaan de dijk. Ja, die mug heeft hier in dit verzilte slootje eigenlijk helemaal niks meer te vrezen, dus die wordt niet meer opgegeten waardoor die ja, z'n gang kan gaan en kan uitgroeien tot die tot die volwassen muggen die in je slaapkamer zitten. De mug vindt het prima in een zoute sloot maar zijn natuurlijke vijanden niet. Maarten weet nog goed dat hij dit voor het eerst zag, zoveel muggenlarven. Ja, dat is natuurlijk heel superverrassend. Het grootste deel van de literatuur zegt dat muggen daar gewoon niet zo heel goed tegenkunnen. Stel dat heel Nederland vol ligt met slootjes waar heel veel muggen in zitten, dan levert dat gigantisch veel overlast. En mijn onderbuikgevoel zegt dat als er zoveel muggen zijn dat het een soort enorm kruitvat is wat ligt te wachten totdat iemand de lont aansteekt. En dus als er dan een infectieziekte binnenkomt die overgedragen wordt door die gigantische hoeveelheden muggen dan zou het zomaar kunnen dat je echt een heel groot probleem krijgt. Onze eigen mug kan zich dus prima aanpassen aan een verzilt land. Nederland is eigenlijk een soort, laag Nederland is eigenlijk een soort platte pannenkoek. Die ligt, laten we zeggen hier, een beetje onder zeeniveau. Zeeniveau is nu al daar en die zeespiegel gaat omhoog. Een meter, drie meter, misschien zeventien meter, dat weten we niet. Maar hoe dan ook, al dat zoute water, dat drukt natuurlijk naar beneden. En die kust van ons, dat zijn geen rotsen, dat zijn duinen. Dus dat zijn zachte sedimenten. En dat zoute water gaat daar gewoon doorheen. En dat komt dan in het achterland omhoog. Nou, gelukkig drijft het zoute water wat we hebben in West-Nederland dat drijft dat drukt dat zoute water omlaag. Maar we hebben steeds minder zoet water in de zomer. En die zoetwaterlens is ook maar heel dun. En hoe hoger de druk van dat zoute water, hoe meer verzilting er dus plaatsvindt en ook hoe verder uit de kust. Want nu is het dertig kilometer. Maar dat wordt 60, 70, dus dan komt het echt ver voorbij Utrecht komt het ook nog omhoog. Maarten en Jordy onderzoeken dit niet alleen in sloten maar ook hier in het lab. We hebben hier verschillende bakken staan met zoet en zout water en we kijken wat voor effecten die verschillende zoutconcentraties hebben op de steekmuglarven. Opmerkelijk genoeg lijkt het zoute water de ontwikkeling van de larf niet heel erg te beïnvloeden. In het lab lijken de muggen dus gewoon te kunnen opgroeien ondanks het zout. Als de verzilting doorzet kunnen er dus muggenplagen ontstaan. Komt daar een virus bij, dan kan er een grootschalige uitbraak volgen. Access granted. In een speciaal beveiligd lab onderzoeken ze hier hoe muggen op virussen reageren. Charlotte heeft de muggen die in zout water opgroeiden van Jordy gekregen en kijkt of zij gevoelig zijn voor die virussen. Sander, Charlotte is net in haar witte pak naar binnen gegaan. Ik mag hier ook niet naar binnen. Waarom is dit zo'n beveiligde omgeving? Ja, omdat we hier met de virussen werken die mogelijk ook ziektes kunnen veroorzaken. Wat voor virussen? We werken met specifiek met virussen die door muggen worden overgedragen. Het westnijlvirus is daar een voorbeeld van, het sindbisvirus is daar een ander voorbeeld van. Andere bekende voorbeelden dengue, knokkelkoorts, misschien wel eens van gehoord? Dat soort virussen kunnen we dus hier testen. En wat doet Charlotte nu met haar muggen? Zij heeft haar muggen meegenomen. Ze zijn hongerig, ze willen bloed. Kippenbloed wel te verstaan. Het zijn muggen die ook graag vogels en dus ook kippen bijten. Dus er is ook kippenbloed daar? We hebben ook kippenbloed speciaal meegenomen. Ze heeft het reservoirtje daarzo. Daar hebben wij dus ook het virus al in in aangebracht en als dus die muggen gaan voeden op bloed krijgen ze het niet alleen het bloed binnen in hun maag, maar ook het virus. Ja en dat gebeurt dus hier nu…Ja, ze is het aan het klaarmaken. Precies, dat is haar emmertje. En dat wordt, dat plaatst ze daar gewoon daar bovenop. En die muggen die dus in dat kooitje zitten, die kunnen met hun steeksnuit door dat gaas heen, door het membraan heen van het reservoir en op die manier wordt het bloed naar binnen gezogen en na een paar minuten zijn ze voldaan. En dan? Wat is de volgende stap? Wachten. Hoe lang? Twee weken. Want die zo’n mug gaat het bloedmaal verwerken. Dat gebruikt die mug zelf voor haar eitjes maar het virus gaat ondertussen mogelijk ook aan de slag. Dat virus gaat in eerste instantie in de mug gaat het de maagwandcellen van de mug infecteren. Die virusdeeltjes kunnen uiteindelijk daar weer uit ontsnappen en uiteindelijk door de mug heen gaan zwerven met het hemolymf met het bloed van de mug en op die manier uiteindelijk ook in de speekselklieren van de mug terechtkomen. Speeksel, dat krijg je dus binnen als je wordt geprikt. Precies, dat krijg je binnen als je wordt geprikt en dan kun je dus inderdaad geïnfecteerd raken. En wat denken jullie? Zullen die muggen dan dat virus ook opnemen? Of zullen ze dat juist niet doen? Wat is jullie hypothese? Nou ja, we hebben dus nu muggen die eigenlijk op heel andere manieren zijn opgegroeid, die onder die zoute condities zijn opgegroeid. Dat kan mogelijk heel veel stress bij die muggenlarven hebben veroorzaakt en dus ook bij die volwassen muggen. En stress heeft weer een invloed op het immuunsysteem, ook van de mug en de mug zou dan nog wel eens vatbaar kunnen zijn voor zo'n virus en dus relatief meer virus overdragen dan muggen die onder normale omstandigheden zijn opgegroeid. Nu ga ik de pootjes en de vleugels verwijderen zodat we als we het speeksel aan het afnemen zijn, dat ze niet kunnen wegvliegen. Wel zielig. Ja. Maken we een pipetpunt klaar waar we wat suikerwater in doen. En dat is ook een trigger om het speeksel af te geven. Zo. Daar gaan ze van kwijlen. Ja, daar gaan ze van kwijlen inderdaad. Dat is wel een enorm precisiewerkje. Het vraagt wel oefening. Die zit erin. En dan wachten we. Onder de microscoop is het duidelijk te zien. Wat het virus aanricht. Ja, wat we hier zien is gewone cellen. Die zijn nog gezond. Als we dan gaan kijken naar dit sample bijvoorbeeld. Dat ziet er echt heel anders uit. Dan zie je meteen het verschil. Een heel groot verschil. Hier zijn bijna alle cellen doodgegaan door het virus dat aanwezig is in het speeksel van de mug. Dus hier heeft het virus de boel echt aangetast. Klopt ja. Het is duidelijk. Onze mug blijkt een zoute omgeving ook prima te vinden. En in het steeds zilter wordende Nederland is dat geen goed nieuws. Het zorgt makkelijker voor plagen. En als het zout de muggen ook nog gevoeliger maakt voor virussen, kan dat leiden tot grote uitbraken. Niet echt waar we op zitten te wachten. Valt daar nog iets tegen te doen? Eens even kijken wat er allemaal in zit. Maarten Schrama laat nog een gezonde sloot zien waar de mug wel natuurlijke vijanden heeft. Ah kijk, supermooi om te zien. Vrijwel geen muggenlarven natuurlijk hier, maar wel een waterjufferlarve en een kikker. Hij gaat er vandoor. En nog een grondeltje. Hier zit een grondeltje. Allemaal beesten die muggen primair op dieet hebben staan. Dus een mooie biodiverse sloot hier. Dat is een behoorlijk lastige omgeving voor jonge muggen om op te groeien. Een biodiverse sloot is een goede oplossing tegen muggen. Maar Maar hoe ga je dat dan precies doen in die zoute milieus? Dat is nog best wel lastig voor je te zien. We hebben in Nederland ongeveer 300.000 kilometer sloot. Als al die sloten in Nederland helemaal vol met muggen komen te zitten, dan is dat misschien wel een land waar je kunt leven. Maar de vraag is wel of je daar dan ook nog wil leven.
