Name: Waarom is de ontbossing in de Amazone een probleem?
Uploaded: 2019-08-28T16:42:31+02:00
Duration: 10 min 32 s
Description: Het gaat hard met de ontbossing in het Braziliaanse deel van het Amazone-regenwoud. Bos wordt gekapt om plaats te maken voor landbouw en mijnbouw, terwijl het tropisch regenwoud zo belangrijk is.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Hoor je dat? Dat is het geluid van de Amazone.
Thuis voor 40.000 plant- en 16.000 boomsoorten. Van die laatste staan er naar schatting 390 miljard. Hier wonen de tapir, Orinocodolfijn, jaguar, bananenspin, parasolvogel, regenboogboa, kogelmier, de drievingerige luiaard. En zo kan ik nog wel even doorgaan. Want het Amazoneregenwoud in Zuid-Amerika heeft de grootste biodiversiteit ter wereld en herbergt dus nog gigantisch veel meer paradijselijke dieren. Zo'n tweeënhalf miljoen insectensoorten, 3.000 vissoorten, dertienhonderd vogels, 430 zoogdieren, 400 amfibieën en 380 reptielensoorten. Eén op de tien diersoorten wereldwijd leeft hier op dit kleine stukje aarde. Als ik daar toch eens een keer naartoe kan. Dat alles samen maakt dus dit geluid. En dat geluid.
Afkomstig van de iets minder paradijselijke Homo sapiens. Wij.
En dan heb ik het dus niet over de pak 'm beet 350 inheemse indianenvolken die er ook nog wonen. Dit.
'De politie zou naar een afgelegen indianenreservaat in Noord-Brazilië zijn gestuurd na een gewelddadige confrontatie tussen bewoners en bewapende mijnwerkers.' 

Ja, in deze video ga ik het even met je hebben over die Amazone.
Want er gebeurt veel. Heb je effe? Om maar meteen tot de kern te komen: 
'In het Amazonegebied is het afgelopen jaar bijna achtduizend vierkante kilometer bos verdwenen. De sterkste afname in tien jaar tijd.' 
Zie hier het aantal hectaren woud dat door de jaren heen is verdwenen. Daar zit 2019 nog niet bij, maar het lijkt erop dat die balk een stukje hoger gaat zijn. 
President Jair Bolsonaro. Hij ziet het beschermde regenwoud als een obstakel voor economische groei en heeft in interviews gezegd dat die bossen open moeten voor commerciële exploitatie. Want het is een lucratieve business. Bolsonaro heeft al flink gesneden in het budget van het Braziliaanse Instituut voor Milieu dat illegale kap, mijnbouw en veeteelt in de Amazone moet bestrijden. Ook al is het officieel nog verboden, op veel plekken in de Amazone heeft de kettingzaag vrij spel. Om maar wat te noemen: Bolsonaro wil zo'n beetje iedereen bewapenen, behalve milieu-agenten. Op satellietbeelden van het Braziliaanse agentschap voor ruimteonderzoek zie je dat er in dit voorjaar veel meer bos verdween dan in dezelfde periode het jaar daarvoor. In de maanden mei en juni verdween er een gebied ter grootte van 2,5 voetbalveld en in juli zelfs 4 voetbalvelden. Per minuut. Maar volgens Bolsonaro heeft het agentschap de cijfers gemanipuleerd om zijn regering er slecht uit te laten zien.
Internationaal worden er nu al zorgen geuit over het Amazonebeleid van Bolsonaro. Die bemoeienis met de Amazone noemt hij een vorm van een milieu-activistische psychose, bedoeld om de ontwikkeling van Brazilië tegen te werken en er zelf beter van te worden.
'Brazilië is de maagd die elke buitenlandse smeerlap wil.'
En hij zei tegen de rest van de wereld: De Amazone is ons, niet van jullie. En dat klopt, want wat er met de Amazone in Brazilië gebeurt is een nationale politieke aangelegenheid. Maar toch, die Amazone is ook voor de rest van de wereld best belangrijk.

Tijd voor wat Amazonefeitjes. Het Amazoneregenwoud is een gebied van 5,5 miljoen m2, groter dan de EU en meer dan de helft van al het regenwoud in de wereld. Het hele gebied strekt zich uit over negen landen en maar liefst 64% ligt in Brazilië. Het regenwoud bestaat al zo'n 55 miljoen jaar, ontstaan tijdens het Eoceen toen er veel hogere CO2-concentraties in de atmosfeer waren, waardoor het op aarde veel warmer en natter was en overal tropische regenwouden uit de grond schoten. Ook hier in Noord-Europa. Maar door een sinds toen flink afgekoelde planeet is daar nog maar een klein stukje van over, in de tropen.
Nu reguleert juist dat stukje regenwoud ons klimaat. In en onder de bomen ligt een gigantische hoeveelheid koolstofdioxide opgeslagen en de bomen absorberen door fotosynthese ook nog eens enorme hoeveelheden CO2 uit de atmosfeer. Dat noem je een 'carbon sink', een koolstofput. Van cruciaal belang om de temperatuur op aarde binnen de perken te houden. Bij dat proces van fotosynthese komt ook nog eens een groot deel van de zuurstof vrij die jij en ik nodig hebben om te kunnen ademen. De Amazone heeft niet voor niets de bijnaam 'de longen van de aarde'. 
En het regenwoud kan nog iets bijzonders. Door de tropische temperaturen verdampt het vele water in de bossen, om vervolgens als neerslag ook weer terug te vallen. De bomen maken daarmee de helft van alle regen die er valt zelf. Indrukwekkend, maar de trieste conclusie is wel dat met het verdwijnen van het woud de regen meegaat. Wat betekent dat als het eenmaal weg is, het ook nooit meer terugkomt.

Even terug naar die ontbossing. Ongeveer 17% van het Amazoneregenwoud is inmiddels verdwenen. Dat ontbossen gebeurt op grote schaal sinds de jaren 60. Het regenwoud moet plaatsmaken voor landbouw, veeteelt, mijnbouw, olie- en gaswinning, sojavelden en wegen. Dwars door de jungle. Vooral die nieuwe infrastructuur draagt bij aan de ontbossing. 95% van al het verdwenen bos ligt binnen een afstand van vijf kilometer van een weg of 1 kilometer van een begaanbare rivier. 
En mensen moesten er gaan wonen. Het motto van de Braziliaanse militaire dictatuur in de jaren 60, 70 en 80 was: 'Terra sem homens para homens sem terra.' Land zonder mensen voor mensen zonder land. Pas sinds 2004 nam de ontbossing aanzienlijk af door allerlei maatregelen: het aanwijzen van nieuwe beschermde gebieden en het actief optreden tegen illegale activiteiten in de Amazone, met als resultaat dat dit deel van het Amazonewoud beschermd natuurgebied is en deze gebieden toebehoren aan de inheemse volken, waar dus niet mag worden gekapt. Maar het is al jaren politiek onrustig in Brazilië. In 2014 stortte het land in een politieke en economische crisis. Met veel onrust onder de bevolking. Sindsdien heeft het land andere prioriteiten. Om economisch weer op te krabbelen, is het land steeds afhankelijker geworden van landbouw. Tel daar een krachtige landbouwlobby bij op en het regenwoud is het kind van de rekening, ook al onder de vorige presidenten. En nu doet Bolsonaro daar nog een flinke schep bovenop. Met de steun van de Braziliaanse bevolking, want hij is gekozen. Onze correspondent in Brazilië Marc Bessems vertelt hoe dat zit.

We zagen de afgelopen jaren het ene na het andere corruptieschandaal voorbijkomen hier in Brazilië. Terwijl politici hun zakken vulden, kreeg de gemiddelde Braziliaan het juist heel erg zwaar door een langdurige economische crisis. De tijd was rijp voor een anti-establishmentfiguur. Jair Bolsonaro beloofde de corruptie aan te pakken, criminaliteit hard te bestrijden en de economie weer op de rails te krijgen. Met die boodschap won hij de verkiezingen. En vergeet niet: de meeste Brazilianen wonen in miljoenensteden, ver weg van de Amazone. 
Maar internationaal nemen de zorgen toe. Maar ja, zegt Bolsonaro, geen land in de wereld heeft het morele recht om ook maar iets over de Amazone te zeggen. Jullie hebben je eigen ecosystemen al vernietigd. En dat is ook zo. De Europese oerbossen zijn eeuwen geleden al door ons opgeofferd om plaats te maken voor landbouw. Het laatste stukje Europees oerbos staat in Polen, maar ook dat wordt bedreigd. 
En bovendien, even terug naar het nu, de vraag naar al die grondstoffen uit de Amazone komt natuurlijk ook ergens vandaan. Na China is de EU de grootste handelspartner van Brazilië. Nederland is zelfs na China, de VS en buurland Argentinië, de vierde exportbestemming van het land. Omdat al die Amazonegrondstoffen en -producten via de Rotterdamse haven Europa ingaan. Wij zijn dus een belangrijke schakel. In andere woorden: doordat wij van alles uit de Amazone importeren, faciliteren we als het ware de ontbossing in Brazilië. En wat de EU betreft: het kersverse handelsakkoord tussen de EU en de Zuid-Amerikaanse douane-unie Mercosur, bestaande uit Argentinië, Uruguay, Paraguay en Brazilië, zal al die import en export alleen maar laten toenemen. Maar, positieve noot: in dat nieuwe verdrag wordt benadrukt dat Brazilië wel mee blijft doen aan het klimaatakkoord van Parijs. En daar staan afspraken in dat Brazilië juist meer bos gaat bijplanten.
Maar je kan je afvragen of die belofte ook daadwerkelijk wordt ingelost. Want de afspraken in het verdrag zijn niet juridisch bindend. Het is vooralsnog vooral vertrouwen op de goede intenties van Bolsonaro, die dus inmiddels wel het ministerie van Milieu aardig heeft uitgekleed en ontbossing in interviews juist aanmoedigt. En het komt dus ook nog steeds tot geweld.
'Zeker één iemand is vermoord.' 

Natuurlijk is er een oplossing: kappen met kappen. Brazilië en ook andere landen hebben in het verleden al wel laten zien met maatregelen dat het kan. Maar zolang de politieke bereidheid ontbreekt en wij maar goud, olie, fruit, vlees, soja et cetera blijven importeren uit de Amazone, wordt het een lastig verhaal.

Groep 6/7/8

Wat voor dieren leven er in het regenwoud? Wat geloven de mensen in India? En hoever ligt Australië bij ons vandaan? De Wereld Rond neemt je mee naar allerlei landen op de wereld.

Programmaheaders

Programmalogo's

De wereld rond

Brazilië is het grootste land van Zuid-Amerika. Het staat bekend om zijn tropische regenwouden, beroemde voetballers en uitbundige carnaval. Hoe goed ken jij Brazilië? Klik op de afbeelding om de quiz te starten! 

Quiz over het grootste land van Zuid-Amerika

Wat weet jij over Brazilië?

Elke dag gaan er delen van het regenwoud in Zuid-Amerika verloren. Dat is een ramp, zowel voor de dieren die er leven als voor ons. Want het regenwoud beschermt de aarde tegen te snelle opwarming. Wat weet jij van de gevolgen van ontbossing? Klik op de afbeelding om de quiz te spelen! 

Quiz over het verdwijnen van belangrijke bossen

Wat weet jij over ontbossing van het regenwoud?

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan ligt het vaderland van koningin Máxima: Argentinië. Maar wat is er nog meer te vertellen over dit indrukwekkende land in Zuid-Amerika? Klik op de afbeelding om de quiz te starten.

Quiz over het land van Messi en Máxima

Wat weet jij over Argentinië?

Waarom is de ontbossing in de Amazone een probleem?

Test je kennis van ontbossing in de quiz!

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Het gaat hard met de ontbossing in het Braziliaanse deel van het Amazone-regenwoud. Bos wordt gekapt om plaats te maken voor landbouw en mijnbouw, terwijl het tropisch regenwoud zo belangrijk is.

Milieu en klimaat

Bevolking en ruimte

De grootste biodiversiteit van de wereld en belangrijk voor ons klimaat

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.