Het klimaat-dilemma in de politiek

Dat we onze CO2-uitstoot moeten verminderen om klimaatverandering tegen te gaan weten we nu wel. Maar waarom gebeurt het dan niet? Filosoof Rob Wijnberg legt uit dat het prisoner’s dilemma van toepassing is op de moeizame besluitvorming omtrent het klimaat.

Ieder jaar komen de leiders van de grootste industrielanden bij elkaar om te spreken over het klimaatprobleem. En ieder jaar klinkt hetzelfde liedje: de bedoelingen zijn goed, de gesprekken zijn vruchtbaar, maar het resultaat is nul komma nul. Afspraken om de CO2-uitstoot te verminderen worden zelden nagekomen - als ze al gemaakt worden. Hoe kan dat? In het programma werd al gezegd: er spelen te veel tegenstrijdige belangen mee. Dat klopt. Maar de wiskundigen Merril Flood en Melvin Dresher hebben nog een andere verklaring, genaamd: het prisoner’s dilemma. Dat dilemma laat zien waarom mensen uit eigenbelang beslissingen nemen die, uiteindelijk, in ieders nadeel zijn. En het klimaatprobleem blijkt precies zo’n dilemma te zijn. Een voorbeeld. Stel, een juwelier heeft een dure diamant in bezit, die hij voor vijf miljoen euro wil verkopen. Een rijke zakenman is bereid dat bedrag te betalen, en zegt dat hij het geld overmaakt zodra hij de diamant heeft ontvangen. Dat doet de juwelier natuurlijk niet: misschien is de zakenman wel een oplichter. De juwelier stelt daarom voor om het geld en de diamant ergens te begraven en elkaar dan de locatie te vertellen. Nu komt het dilemma. Stel dat de zakenman inderdaad een verrader is: hij geeft de verkeerde locatie op. Dan is de juwelier zijn diamant én het geld kwijt. De juwelier kan dus maar beter zélf ook liegen over de locatie van de diamant. Immers: als de zakenman eerlijk is, dan krijgt de juwelier het geld én de diamant. En liegt de zakenman ook, dan heeft de juwelier tenminste de diamant nog. Liegen is dus de beste optie: wie eerlijk is, loopt het meeste risico. Het probleem is natuurlijk: dat geld voor de andere partij ook. Als de zakenman én de juwelier dus allebei slim zijn, zullen ze elkaar allebei verraden. En dat betekent dat beide partijen uiteindelijk slechter af zijn dan als ze eerlijk waren geweest. Voor het klimaatprobleem geldt precies hetzelfde. Het beste zou zijn als alle landen hun CO2-uitstoot drastisch verminderen. Maar dat kost veel geld. Het ene land kan de andere landen dus beter verraden: nemen de andere landen wél milieumaatregelen, dan kost het de ‘verrader’ niks, terwijl de uitstoot toch vermindert. En blijken de andere landen ook ‘verraders’, dan is het alsnog slimmer om zelf ook niks te doen: anders draai je helemaal zelf op voor de kosten. Uit dit dilemma is maar één uitweg, en dat is vertrouwen. Denken jullie dat onze wereldleiders dat kunnen? Elkaar vertrouwen? Ik heb zo mijn twijfels.