Name: De kogel die de Eerste Wereldoorlog startte
Uploaded: 2021-05-10T15:45:00+02:00
Duration: 9 min 43 s
Description: In 1914 worden tijdens een bezoek aan Sarajevo, de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand en zijn vrouw doodgeschoten. De 20-jarige Gavrilo Princip is de dader. Deze moordaanslag zal het begin van de Eerste Wereldoorlog betekenen.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Het is zo'n beroemd zinnetje uit de geschiedenisboeken. De Eerste Wereldoorlog begint met de moord op kroonprins Frans Ferdinand. Tijdens een staatsbezoek aan Sarajevo worden hij en zijn vrouw bij een aanslag gedood. Een boerenjongen uit Bosnië vertrekt op 28 juni 1914 naar Sarajevo. Hij wil een daad stellen tegen de overheersers van zijn land. De Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie. Gavrilo Princip is nog geen 20 jaar en hij haalt slechts twee keer de trekker over. Toen ze hier om de hoek kwamen, besloot de chauffeur deze straat in te rijden. Je moet rechtdoor, werd hem gezegd. Toen ze even stilstonden, zag Gavrilo Princip, die het dichtste bij stond zijn kans schoon. Dit is Mile Gavrilo Princip. Hij is een achterneef van de schutter uit 1914. En hij is er trots op dat hij naar zijn beroemde oudoom is genoemd. O, ben jij dat neef. Goeiedag. Hij neemt ons mee naar zijn tante Svetlana, die net als hij vindt dat Gavrilo Princip een held was en niet zoals nu in Sarajevo gedacht wordt, een terrorist. Ik ben voor de krant geïnterviewd over dit onderwerp. Ik blijf altijd zeggen dat ik, zolang ik leef, voor hem zal blijven vechten. Ik zal hem openlijk blijven verdedigen en ik sta achter hem. Het kan niet anders of Gavrilo Princip moeten zelf enorm verrast zijn geweest over de gevolgen van zijn daad. De aanslag kwam immers na een dag vol geklungel en toevalligheden rond dat bezoek van kroonprins Frans Ferdinand aan Sarajevo. In Wenen hadden we de kleinzoon van het slachtoffer gevonden. Georg von Hohenberg. Hij wist... De beroemde uitspraak is 'vandaag zullen we nog bommen zien.' Heeft hij dat gezegd? Dat was hij, ja. Hier langs de appelkade had Gavrilo Princip zich met vijf schoolvrienden verspreid opgesteld. Ieder van hen zou proberen Franz Ferdinand te vermoorden. Maar de eerste durft niet, de tweede wil bij nader inzien de mooie witte jurk van Sophie niet met bloed besmeuren. De derde is zo slim om precies naast een agent te gaan staan en de vierde gooit dan uiteindelijk de handgranaat die zijn doel mist. Al op de heenweg, dus tijdens de rit naar het stadhuis en de burgemeester, is er een eerste aanslag door een jongeman. In Sarajevo stonden zeven daders klaar. De jongeman werpt een handgranaat. Die blijft op de auto van de kroonprins liggen. Ferdinand zelf is snel van geest en slaat hem naar achter weg. Hij explodeert achter het volgende voertuig. Natuurlijk zorgt dit voor veel opschudding. Gelukkig vallen er geen zwaargewonden. Hij komt bij het stadhuis. De burgemeester ontvangt, zoals te doen gebruikelijk, de kroonprins met mooie woorden. De kroonprins zegt boos: Wat is dit? Je wordt hier met bommen begroet. Na het bezoek aan het stadhuis wordt op voorstel van Sophie besloten een omweg te maken om de gewonden van de aanslag in het ziekenhuis te bezoeken. Maar de chauffeur rijdt verkeerd en moet een ogenblik stoppen om achteruit te rijden. En dat gebeurt precies op de plek waar Gavrilo Princip staat. Hij schoot eerst mijn grootmoeder neer en daarna mijn grootvader. Toen volgden mijn grootvaders beroemde laatste woorden: Soph, ga niet dood. Blijf leven voor de kinderen. Toen had hij door dat zij ook was geraakt. De negentienjarige schutter Gavrilo Princip werd onmiddellijk opgepakt. Hij was woedend over de botte manier waarop de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie zich op de Balkan gedroeg en hij was bereid voor zijn zaak te sterven. In het historisch fotoarchief van Sarajevo worden de foto's bewaard die laten zien wat er in de stad gebeurde in de dagen na de aanslag. Gavrilo Princip was een Serviër en zijn aanslag maakte de moslims in de stad bang en woedend. Zij voelden zich immers beschermd door de Oostenrijkers. Massaal sloegen ze winkels en andere eigendommen van hun Servische stadsgenoten kort en klein. Van onze geschiedenis wordt je niet vrolijk meneer, zegt de vrouw van het archief. Zo'n vijfhonderd jaar geleden vielen de Turken ons land binnen. De Serviërs vluchtten massaal de bergen in. Anderen verbonden zich met de Turken en werden moslim. En sindsdien is het mis. Sindsdien is het steeds weer oorlog. Aanvankelijk leek alles nog met een sisser af te lopen, maar na een paar weken liepen de diplomatieke schermutselingen totaal uit de hand. De ene mobilisatie lokte razendsnel de andere uit. Dat er mogelijk mensen waren die oorlogvoeren als beroep hadden als mensen van generale staven, dat die mede de schuld dragen is aannemelijk, niet? Ze wilden oorlog? Ja, natuurlijk. Dat was dag in, dag uit hun werk. Op 2 augustus 1914 maakte de krant melding van een laatste poging van keizer Wilhelm en zijn neef tsaar Nicolaas om de oorlog tussen hun rijken te keren. Maar alle diplomatie tussen die twee neven en tussen anderen ten spijt. De oorlog kwam er toch. En de oorlogsverklaringen volgden elkaar snel op want iedereen was bondgenoot van elkaar. Rusland en Servië, Duitsland en Oostenrijk, Frankrijk en Engeland. Na de val van de monarchie, na het eind van de oorlog wordt Oostenrijk een republiek, maar daarna wordt het deel van het Duitse Rijk. Het pad van de monarchie naar democratie wordt net als in Italië en het Duitse Rijk gekruist door economische problemen, facisme en nationaal-socialisme. Al met al leidde 28 juni 1914 dus indirect ook tot de Tweede Wereldoorlog. Als je heel precies wilt zijn, dan werd de aanslag van 28 juni in Sarajevo pas in 1989 een afgesloten hoofdstuk door de val van de Sovjet-Unie en het IJzeren Gordijn. Daarom hebben wij historici het over 'de korte 20e eeuw'. Die korte 20e eeuw begon in 1914 en werd in 1989 afgesloten. Maar kun je in 1989 eigenlijk wel spreken van een einde aan de Europese oorlogen? Kwam dat einde niet pas met het slot van de Joegoslavische oorlogen in 1999? Of eindigt het tijdperk pas als iedereen die er een herinnering aan heeft niet meer leeft? Wat je hier ziet, is de vallei van Kupres. Ik dacht dat na de Eerste en de Tweede Wereldoorlog alle oorlogswaanzin zou ophouden. Dat men er genoeg van zou hebben en verstandiger zou worden. Maar je ziet het: Er is in deze regio alweer een oorlog geweest. Een nieuwe waanzin die vele families in rouw heeft gedompeld. Die dragen alle betrokken partijen schuld aan. Gavrilo Princip werd geboren in een dorp vlakbij Sarajevo. De aanklacht luidde schuldig aan moord met de intentie om met geweld een deel van Bosnië-Herzegovina bij het koninkrijk Servië te voegen. Gavrilo was nog geen twintig jaar oud. Hij was te jong om de doodstraf te krijgen. Hij werd veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf. Vastgeketend aan de muren van zijn donkere kerker. Hij overleed vlak voor het einde van de oorlog, waarvan hij het eerste schot loste. Princip had in de gevangenis, of mogelijk ervoor, een longaandoening opgelopen. Men verwachtte dat hij zou overlijden aan tubercolose. Mijn vader heeft me verteld, en ik heb geen idee waarom hij dat zou hebben verzonnen, dat hij in het jaar 1917 of 1918, iets van dien aard, hij was toen dus een jaar of 15,16. Princip heeft geschreven dat hij en zijn broer en zus hem vergaven. Dat was uiterst nobel van ze. Een houding die je nu nauwelijks meer ziet, maar die voor een christelijk edelman eigenlijk vanzelf sprak.

Groep 6/7/8

In 1914 breekt er in Europa een oorlog uit tussen de grote landen van Europa. Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk vechten tegen Frankrijk, Engeland en Rusland. Nederland blijft tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal. Het wordt een bloedige strijd die maar liefst vier jaar zal duren. Klik op de afbeelding om de tijdlijn met belangrijke gebeurtenissen uit de Eerste Wereldoorlog te bekijken.

Tijdlijn over de Grote Oorlog

De Eerste Wereldoorlog

In 1914 breekt in Europa de Eerste Wereldoorlog uit tussen de geallieerden, waaronder Frankrijk en Engeland en de Centralen, waaronder Duitsland en Oostenrijk-Hongarije. Het wordt een bloedige strijd, die zwaar bevochten wordt in loopgraven. Uiteindelijk zal de oorlog zo'n vier jaar zal duren. Klik op de afbeelding om de tijdlijn met belangrijke gebeurtenissen uit de Eerste Wereldoorlog te bekijken.

Tijdlijn over de Grote Oorlog voor het VO

Wat voor dieren leven er in het regenwoud? Wat geloven de mensen in India? En hoever ligt Australië bij ons vandaan? De Wereld Rond neemt je mee naar allerlei landen op de wereld.

Programmaheaders

Programmalogo's

De wereld rond

Ten oosten van Nederland ligt Duitsland. De 20e eeuw staat voor Duitsland grotendeels in het teken van allerlei oorlogen, maar tegenwoordig is Duitsland een sterk economisch ontwikkeld land. Hoeveel weet jij over het land, bekend van Oktoberfest en de Eifel? Klik op de afbeelding om de quiz te starten.

Quiz over onze oosterburen

Wat weet jij over Duitsland?

Van 1914 tot 1918 woedt in de wereld de ‘Eerste Wereldoorlog’. Nederland doet niet mee aan de oorlog en blijft neutraal. Maar voor veel andere landen wordt deze oorlog gezien als ‘de grote oorlog’. Een oorlog met miljoenen slachtoffers.

Quiz over de ‘grote oorlog’

Wat weet jij over de Eerste Wereldoorlog?

De kogel die de Eerste Wereldoorlog startte

VPRO

In de serie In Europa trekt schrijver Geert Mak door het Europa van de 20e eeuw  tot nu. Over de gruweldaden in de wereldoorlogen, censuur in de 21e eeuw, de wonden van de oorlog in Bosnië en terrorisme.

In Europa

In Europa geschiedenis

Over de serie In Europa

In 1914 worden tijdens een bezoek aan Sarajevo, de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand en zijn vrouw doodgeschoten. De 20-jarige Gavrilo Princip is de dader. Deze moordaanslag zal het begin van de Eerste Wereldoorlog betekenen.

Wereldoorlogen

De aanslag op de Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.