Name: Wat zijn PFAS?
Uploaded: 2024-03-04T13:22:00+01:00
Duration: 10 min 15 s
Description: PFAS zijn moleculen die in van alles zitten. Denk aan pannen, make-up, eten, drinkwater, noem maar op. PFAS zitten ook in mensen. Over dat laatste zijn grote zorgen. Bewoners vertellen hoe hun gezondheid in gevaar is gebracht door een illegale lozing van het bedrijf Chemours.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Dit is Roy Plunkett, een Amerikaanse scheikundige die allang niet meer leeft, maar die tot op de dag van vandaag wel een wereldwijd zijn sporen nalaat. Ook hier in Nederland. Want op een dag in 1938 ontdekt hij iets en dat zal de wereld veranderen. En dat ook nog per ongeluk. Hij doet onderzoek naar koelmiddelen als die plotseling een goedje maakt dat tegen heel hoge temperaturen kan en super glad is. Dat blijken superhandige eigenschappen. PFAS zijn geboren. Dan denk je misschien boeien, heb ik niks mee te maken, maar dat heb je wel. PFAS zitten namelijk in van alles, maar dan ook echt van alles. Denk aan je regenjas, verf, make-up, pannen, noem maar op. En niet alleen in producten. PFAS zitten ook in jou en mij. Ja, dat hoor je goed. En over dat laatste zijn grote zorgen. Kwaad en bedroefd vertelden bewoners hoe hun gezondheid in gevaar is gebracht. Boos omdat ik moedwillig, zonder het te weten, vergiftigd ben door decennialange lozing van giftige stoffen. Boos omdat ik en iedereen die hier met mij woont vieze lucht in adem, vies water drink. De provincie Zuid-Holland heeft aangifte gedaan tegen Chemours wegens een illegale lozing. Verdrietig omdat ik zonder dit te weten de PFAS via borstvoeding ook heb doorgegeven aan mijn zoon. Wat de gevolgen zijn van PFAS voor onze gezondheid en wat de rol is van deze fabriek in Dordrecht, zie je in deze video. De vervuilde vlakte waar u recht op heeft zijn eigen shit terug. Okay, PFAS dus. PFAS staat voor poly- en perfluoralkylstoffen. Er zijn onwijs veel soorten PFAS, meer dan tienduizend. De bekendste drie zijn PFOA, PFOS en GenX. Het zijn chemische stoffen gemaakt door de mens. Even een chemie lesje: PFAS zijn moleculen en die moleculen bestaan onder andere uit de twee atomen koolstof en fluor en die twee hebben een mega sterke verbinding. Dat maakt ze onder andere water, vet en vuilafstotend. Het bekendste voorbeeld waar PFAS voor worden gebruikt was Teflon, oftewel het laagje in Japan waardoor je ei niet aanbakt. Heel handig natuurlijk, maar dat voordeel is ook een enorm nadeel. Want die supersterke verbinding, die zorgt er ook voor dat die stoffen bijna niet af te breken zijn. Moleculen kunnen worden afgebroken door bacteriën en door veel straling, maar niet bij bevers. Bacteriën beginnen er niet eens aan omdat het ze teveel energie kost om bijv. Van ze af te breken. Daarom worden ze ook wel de forever chemicals genoemd omdat ze nooit uit het milieu verdwijnen. Daar komen ze terecht via fabrieken die met PFAS werken en de stof in de natuur lozen, maar ook bijvoorbeeld via brandblusmiddelen. En zo komen ze in ons eten en drinkwater terecht en dus in ons. Uit dit onderzoek, gepubliceerd in 2015, blijkt dat PVA in het bloed van kinderen en baby's wordt gevonden en moet je zien waar die baby's en kinderen wonen. Op de Faeröer eilanden. En dat is ver, heel ver weg van een fabriek waar met PFAS wordt gewerkt. Stel je voor hoe het dan is als je hier woont. In Dordrecht. Hier staat namelijk de chemie fabriek van Chemours, vroeger bekend onder de naam Dupont. Daar maken ze onder andere die bekende anti-aanbaklaag. Toen de Amerikaanse chemiereus zich hier in 1962 vestigde, leek er geen vuiltje aan de lucht. Sterker nog, de komst van zo'n gigantisch bedrijf vonden ze toen geweldig. Maar inmiddels denken omwonenden daar anders over. Ik begrijp het gewoon niet. Ik kan het me niet voorstellen dat je zo weinig geweten daarin hebt. Want uiteindelijk zitten er natuurlijk mensen achter zo'n bedrijf. En dat dus blijkbaar economische belangen zo bijna letterlijk over lijken gaat. Uhm, dat je dat gewoon onder de pet houdt. Voordat ik doorga over deze fabriek eerst even waarom omwonenden zich hier zorgen om maken. Want zoals ik net al zei, PFAS komen in de natuur en in ons terecht. Maar waarom dat dan erg is? Wereldwijd wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar de gevolgen van PFAS voor onze gezondheid. Op de site van de overheid staat dit: sommige PFAS kunnen een risico voor uw gezondheid vormen. Zo kunnen PFAS het immuunsysteem beschadigen en kanker veroorzaken. Heftig. En er is meer. PFAS kunnen je lever beschadigen. Zorgen voor hogere cholesterol. Ze kunnen voor een hoge bloeddruk zorgen tijdens de zwangerschap. En PFAS worden ook in verband gebracht met onvruchtbaarheid omdat ze de hormoonhuishouding van vrouwen zouden kunnen beïnvloeden. Ok, klink dus niet best allemaal. PFAS kunnen veel doen met onze gezondheid, maar overal staat wel bij. Het hangt ervan af hoeveel PFAS je binnenkrijgt en hoe lang al. Maar ja, hoe weet je dat nou? Volgens het RIVM krijgt iedereen in Nederland te veel PFAS binnen. Via drinkwater, maar vooral via voedsel. Daar komt PFAS in te zitten via een vervuilde bodem, vervuild water en eten dat dieren krijgen. En dan denk je nu misschien nou even uitzoeken waar dat spul in zit en dan laat ik dat voortaan staan. Maar dat is ook niet zo'n gezonde optie. Dan blijft er namelijk vrij weinig over. Het Voedingscentrum schrijft dat mensen vooral PFAS binnenkrijgen via vis, maar let op het zit ook in dranken zoals koffie en thee, zuivel, dierlijke producten zoals vlees, wild, eieren en plantaardige producten zoals groenten en fruit. Een PFAS Als vrije schijf van vijf. Dat wordt dus een moeilijk verhaal. Er zijn daarom ook geen adviezen om bepaald voedsel te laten staan. Behalve dan dat uit je eigen moestuintje. Als je in de buurt woont van Chemours  fabriek. Nou dit is dus mijn uh moestuin. Ik heb wat uh kruiden hier staan wat rozemarijn en oregano en tijm, salie en een paar appels. Ja kijk, ik weet wel, hier zit PFAS in. Maar ik weet niet wat er op zit, wat ik in de supermarkt koop. Uhm, dus ja, af en toe een appeltje met wat PFAS erin? Nou ja, goed, ik heb in ieder geval geen insecticide d'rin zitten. Ik heb uh meegedaan met het onderzoek naar de hoeveelheid PFAS in borstvoeding. En toen is daaruit gekomen dat er meer dan tien keer zoveel PFAS in mijn borstvoeding zit aan concentratie. Uhm, dan eigenlijk de grenswaarde is die ik zou mogen doorgeven aan een kind van dat lichaamsgewicht. Borstvoeding is juist iets waarvan je denkt dit is heel puur en dit is heel heilzaam. En je wil het beste voor je kindje. En dat dat dan eigenlijk zo vervuild is door de industrie. Die is in een omgeving waar je nou eenmaal woont en bent opgegroeid. Ja, dat is natuurlijk best. Dat doet ineens best wel inbreuk op je eigen persoonlijke leven of zo. Dan komt het ineens dichterbij. Het is pas sinds de laatste jaren dat er echt grote zorgen zijn over PFAS. Maar het bedrijf zelf wist dit al. veel langer. Zembla onthulde dat Chemours, wat eerst dus nog Dupont heette, al dertig jaar weet dat ze het grondwater onder de fabriek en in de omgeving ernstig vervuilde met grote hoeveelheden giftige en kankerverwekkende PFAS. Dat nieuws sloeg in als een bom. Water verzieken, de lucht verzieken, de grond verzieken. De natuur, de dieren, het voedsel. 3000 omwonenden, waaronder arts Diederik Gommers, die bekendheid kreeg tijdens de Coronacrisis, hebben aangifte gedaan tegen het bedrijf en veel van hen zeggen gezondheidsschade opgelopen te hebben. En dat is niet de enige rechtszaak die loopt. Ook vier gemeentes Dordrecht, Papendrecht, Sliedrecht en Molen Landen hebben er één aangespannen. Zij stellen dat het bedrijf veel meer kennis had over de verontreinigende stoffen en dus verantwoordelijk is voor de gevolgen. Een spannend moment, want dit kan het begin zijn van nog veel meer rechtszaken. Eerder legde minister Harbers een schadeclaim bij het chemiebedrijf 3M uit België neer toen bekend werd dat PFAS van dit bedrijf in de Westerschelde terechtkwamen. Wat het ingewikkeld maakt, is dat die bedrijven, ook Chemours, vergunningen kregen van de overheid om de PFAS te lozen. Dan vooral de vraag hoe nu verder. Want dat die stoffen in ons milieu zitten, ja daar kunnen we niet meer zo veel aan veranderen. En op deze kaart van Europa zie je waar PFAS allemaal zijn gevonden en die zitten dus echt niet alleen in de buurt van fabrieken. Maar nu. Hoe zorgen we dat het er niet nog meer worden? Nederland heeft samen met Duitsland, Denemarken, Zweden en Noorwegen een Europees PFAS-verbod aangevraagd. En t is voor t eerst dat er een verzoek ligt om zoveel chemicaliën in één keer te verbieden. Als dat verbod er komt, reken nog maar op een paar jaar. Maar dan hebben we dan nooit meer een perfect eitje en lopen we dan voortaan altijd doorweekt door de regen? En is dit je nieuwe look? Niet persé. Er zijn wel alternatieven. Zo zijn bijvoorbeeld steeds meer bedrijven bezig om waterproof make-up zonder. PFAS te maken. En de hoop is dat als er zo'n verbod is, dat er veel actiever wordt gezocht naar andere opties. En tot die tijd zijn er andere manieren dan in de natuur lozen om van PFAS af te komen. Verbranding bijvoorbeeld onder heel hoge temperaturen. Er wordt nu gekeken naar strengere regels voor bedrijven.

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Glas in de glasbak, fruit in de groenbak en plastic in de PMD-bak. We zijn steeds fanatieker in het scheiden van ons afval. Waarom doen we dat en heeft het scheiden van afval eigenlijk wel zin? Klik op de afbeelding om het scrollverhaal te lezen.

Scrollverhaal over omgaan met afval

Heeft het zin om afval te scheiden?

PFAS uitgelegd

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Programmalogo's

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

PFAS zijn moleculen die in van alles zitten. Denk aan pannen, make-up, eten, drinkwater, noem maar op. PFAS zitten ook in mensen. Over dat laatste zijn grote zorgen. Bewoners vertellen hoe hun gezondheid in gevaar is gebracht door een illegale lozing van het bedrijf Chemours. 

Scheikunde

Milieu en klimaat

Gezondheid in gevaar door deze moleculen

Wat zijn PFAS? 

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

rode kerstballen in een boom

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.