Wat hebben een hamer, een batterij
kanonnen en een oorlog te maken met
slagwerk?
Onder slagwerk vallen
muziekinstrumenten die door
middel van een slagtechniek bespeeld
worden, dus met stokken of met de handen.
Je ziet de slagwerkers van een orkest
altijd helemaal achteraan staan, omringd
door een heel instrumentarium.
Van klein bijvoorbeeld een triangel, tot
aan groot, zoals pauken of buisklokken.
Je moet als slagwerker
goed beslagen ten ijs komen.
Slagwerk is onder te verdelen in
melodisch en ritmisch slagwerk.
Melodisch wil zeggen dat je op het
instrument een specifieke toonhoogte kan
spelen, waarmee je
dus écht muziek kunt maken.
Maar goed, instrumenten die mee
kunnen doen met de melodie of harmonie dus
zoals marimba, xylofoon,
buisklokken (tubular bells) en pauken.
Die pauken kunnen een
hoger en lager gestemd worden door
het vel strakker of losser te spannen.
Onder ritmisch slagwerk vallen
de instrumenten zonder een
specifieke toonhoogte,
zoals bekkens, trommels en het drumstel.
Uh, ‘t maakt
voor slagwerkers veel uit
welk repertoire er op het programma staat.
Want is het muziek uit de vroeg
klassieke periode, dan kom
je bijna alleen nog maar pauken tegen.
Die units werden door de componist ingezet
om bepaalde passages te benadrukken of
een symfonie groots te besluiten.
Het zou niet al
te lang dürün voor de Turken met toeters
en bellen de zaak
kwamen aanvullen, want het
Ottomaanse Rijk kwam regelmatig ongevraagd
buurten in Wenen.
Via die oorlogssferen kwam de militaire muziek van
het Ottomaanse leger in Europa terecht.
Deze marsmuziek werd gespeeld op onder
andere trommels, triangels, cimbalen,
geweren, wapenstokken
en een rechtse directe?
Nou ja, op dat laatste oorlog slagwerk na,
viel men voor de oosterse toevoegingen.
Componisten imiteerden deze muziek
graag in hun stukken, waardoor er een
Turkse stijl ontstond.
In de ouverture van Mozarts opera
Die Entführung aus dem Serail uit 1782
horen we al uitgebreid Turkse percussie-instrumenten
zoals grote trom,
triangel, ratel en allerlei bekkens.
Bij de première brak
het Weense publiek de zaal af.
De bezoekers vonden het geweldig.
Gaandeweg kregen meer slagwerkinstrumenten
een vastere rol in het orkest.
Zeker in de twintigste eeuw
bloeide de slagwerksectie op.
Denk aan de Boléro van Ravel met die
afmattende snaredrumpartij.
Steeds meer instrumenten die niet
direct in een andere sectie van het orkest
passen, maar wel steeds vaker door
componisten werden voorgeschreven, werden
vaak bij het slagwerk ondergebracht.
Denk aan bijzondere fluitjes,
sirenes, hamers en windmachines.
Tsjaikovski was er met
zijn Ouverture 1812 in 1880 al vroeg bij,
want hij voegde aan de slagwerksectie
een heuse batterij kanonnen toe.
Een ander mooi voorbeeld is
de Zesde symfonie van Gustav Mahler.
Bij een uitvoering daarvan werkte orkestrale
achterhoede zich een slag in de rondte.
Naast zes pauken, tamtam, klokken,
klokkenspel, koebellen, xylofoon,
triangel, tamboerijn, grote,- kleine trom,
bekkens schreef Mahler ook
een hamer voor.
In het laatste deel komen drie hamerslagen
voor, waarover Maler schreef:
“kort en machtig, maar zonder resonantie
en niet metalig”.
Ja, bij de première in 1906 ging
dat goed mis, want de hamerslagen
bleken totaal onhoorbaar in het orkestgeweld.
Slagwerk aan
de winkel en sindsdien zijn er allerlei
maatwerkoplossingen verzonnen om
die Hammer een beetje cachet te geven.
Thor zou er trots op zijn,
zoals die dreunen tegenwoordig klinken
dankzij allerlei houten stellages.
En als je na dit filmpje de slag te pakken
hebt, Google dan even op ‘Mahler Hammer Fail’
Om lekker te lachen.
Ook zonder het orkestrale juk staan
slagwerk instrumenten hun mannetje
vrouwtje.
In de twintigste eeuw krijgen
ze steeds vaker een solorol.
Bartók schreef bijvoorbeeld
een sonate voor twee piano's en slagwerk
en muziek voor snaarinstrumenten,
slagwerk en celesta.
James MacMillan schreef
het slagwerkconcert
‘Veni Veni Immanuel’ voor de dove slagwerker
Evelyn Glennie.
Steve Reich hield ook van slagwerk.
Zo schreef hij het ruim
een uur durende stuk ‘Drumming’ voor
maar liefst negen slagwerkers.
Voor een uitvoering van ‘Clapping Music’
zijn helemaal geen instrumenten nodig
want twee keer twee klappende
handen vond Steve Reich voldoende.
Applaus.
Jongens, er gaat een telefoon.
Wie is dat?
Oh Jan Slagter...
Sorry die moet ik even pak...
Die moet ik even aannemen.
