Oké, test: noem een soa. De eerste die in je opkomt. En, waar dacht je aan? Syfilis, herpes, chlamydia, schaamluis of toch schurft, gonorroe, hepatitis B of hiv. De usual suspects. Sowieso dat je niet meteen dacht aan HPV, het humaan papillomavirus, de grote onbekende. Juist daarom moeten we het er even over hebben, want HPV is een soa die kan leiden tot kanker. Maar het risico daarop kun je flink verkleinen. Dit moet je weten over HPV.
Dat kan je dus krijgen door seks, maar de ene soa is de andere niet. HPV is heel besmettelijk. Het virus zit in, op of rond je vagina of je penis. Als je seks hebt, kan je het ook makkelijk op je huid, je handen of in je mond krijgen. Als je seks hebt met een condoom, verklein je de kans op besmetting met 70 procent. Maar dat betekent dus ook dat zelfs met veilige seks je een flinke kans hebt om het over te dragen. HPV is zelfs de enige soa die je kan krijgen door het delen van dezelfde handdoek. Infecties met HPV komen dan ook vaak voor. Schrik niet, acht à negen op de tien mensen raken eens in hun leven besmet met HPV. Dat is vrijwel iedereen die seksueel actief is. De meesten krijgen het rond hun twintigste. Het goede nieuws: in verreweg de meeste gevallen is zo'n infectie hartstikke onschuldig. Je lichaam ruimt het zelf op, zonder dat je het zelfs in de gaten hebt, maar je kan ook pech hebben. Van de meer dan 170 HPV-varianten doen de meeste niks. Maar van sommigen krijg je genitale wratten. Per jaar hebben zo'n 16.000 vrouwen en 21.000 mannen daar last van. Die kunnen leiden tot jeuk, pijn of een branderig gevoel. Dat wil je natuurlijk niet, maar ze zijn vrij onschuldig en gaan bijna altijd vanzelf over.
Maar je kan ook écht pech hebben, want er zijn ook 13 zogeheten hoog-risicovarianten van HPV die kanker kunnen veroorzaken. Veruit de meest voorkomende: baarmoederhalskanker. Nou ben ik niet de aangewezen persoon om het over baarmoeders te hebben, maar Serena Verbon wel. Zij maakte drie jaar geleden een paar spannende momenten mee en was daar heel open over in deze video. Vandaag ga ik een beetje een gevoelig onderwerp aansnijden, dat gaat over mijn baarmoeder, maar niet alleen mijn baarmoeder. Ik wil het ook over jullie baarmoeders hebben. Mijn baarmoeder dus. Er was wat mee aan de hand de laatste tijd. Beetje flauwe cliffhanger dit. Maar Serena gaat je zo vertellen wat precies. Voordat we persoonlijk worden, eerst nog even wat kille cijfers. Jaarlijks ondergaan in Nederland 5.500 vrouwen een behandeling voor een voorstadium van baarmoederhalskanker. Ongeveer 830 vrouwen krijgen het daadwerkelijk en 220 overlijden daaraan. Maar niet alleen je baarmoederhals. Nog eens 170 vrouwen krijgen een andere vorm van kanker door HPV. Van hen komen elk jaar ongeveer 100 te overlijden. Het virus kan namelijk ook kanker veroorzaken in je slokdarm, je mond, je anus, je vagina, maar ook je penis. Ja, mannen. Ik heb het ook tegen ons. Jaarlijks krijgen ook bijna 500 mannen een vorm van HPV-kanker. En 200 overlijden eraan.
Maar er is ook goed nieuws te melden. Er zijn vaccins die tegen ongeveer driekwart van alle baarmoederhalskankers beschermen. Dat maakt de kans op kanker dus veel kleiner. Daarom zitten de vaccins sinds 2009 in het Rijksvaccinatieprogramma. Meisjes kunnen zich in het jaar dat ze 13 worden laten inenten tegen HPV. Omdat het vaccin het meest effectief is voordat je seksueel actief bent. En steeds meer meisjes doen dat ook. "Ik vind het wel belangrijk." Dat aantal stijgt zelfs spectaculair, van de helft in 2017 tot bijna driekwart vorig jaar. En die jongens dan? Die krijgen vanaf 2021 ook een uitnodiging voor een HPV-vaccin dat je beschermt tegen penis-, anus-, mond- en keelkanker.
Goed nieuws. Maar ondanks dat het vaccin de kans op kanker verkleint, sluit het die niet helemaal uit. Daarom is er meer nodig, want er bestaat dus altijd een kans dat je het virus hebt en jouw lichaam het niet zelf opruimt. Je kan het dus al goed jaren ongemerkt met je meedragen. En zit het virus in jouw DNA, dan kunnen afwijkende cellen ontstaan. Vooral dus in de baarmoederhals. De kans dat een infectie na vele jaren ook echt leidt tot baarmoederhalskanker is kleiner dan 1 procent. Dat klinkt als weinig, maar reden genoeg voor het RIVM om vrouwen vanaf hun dertigste elke vijf jaar uit te nodigen voor een bevolkingsonderzoek waarin je je gratis kunt laten onderzoeken met een uitstrijkje.
Serena, jouw beurt. Een uitstrijkje. Als je dat nog nooit hebt gedaan, het is eigenlijk misschien een beetje awkward. Je kleedt je uit aan de onderkant. Je gaat liggen, je spreidt je benen wijd. Je krijgt er een eendenbek in, een soort van tang die zo gaat en dan een beetje open. En daar gaan ze met een heel lang wattenstaafje langs je baarmoederhals. Dat gaan ze dan controleren en dan kijken of je een bepaalde 'pap' hebt. Serena heeft het over 'pap'. Da's een beetje een gek woord, maar het is gewoon een afkorting voor papilloma. Er zijn vijf categorieën van afwijkende cellen door HPV, van pap 1, alles ziet er normaal uit, niks mis met jouw cellen, tot pap 5, je hebt sterk afwijkende cellen die dus mogelijk kunnen wijzen op kanker en dus gradaties daartussenin. Serena had pap 3, afwijkende cellen. En toen moest ze in het ziekenhuis nog een stapje verder dan een uitstrijkje. Ze moest een biopt laten nemen. Dus dan nemen ze echt een soort van hapje uit je baarmoedermond. Dat is echt een vreselijke ervaring, met 5 man sterk stonden ze naar m'n poen te koekeloeren. Dat voelde wel naar aan. Ik moest gewoon zo hard huilen. En nu ook, als ik erover praat, denk ik: ughh.
Die emotionele rollercoaster duurde twee weken, tot ze de uitslag kreeg. Die was gelukkig goed. Ik was echt heel blij en heel opgelucht. Wat ik jullie ook heel erg op het hart wil drukken is dat het dus ontzettend belangrijk is dat het gewoon allemaal goed gemonitord wordt. Als jij 30 bent en je hebt die oproep gehad van Volksgezondheid, ga alsjeblieft naar de huisarts, ga dat uitstrijkje doen. Je zal maar net bij die ene kleine procent horen waarbij het niet goed is. En dan kan je je wel voor je kop slaan, terwijl je er wel wat aan had kunnen doen. En daar gaat het helaas nog regelmatig mis. Elk jaar overlijden er in Nederland tientallen vrouwen doordat ze niet hebben meegedaan aan het bevolkingsonderzoek, dat niet verplicht is. Het worden er ook steeds minder. Eerst gaven nog zeven op de tien vrouwen gehoor aan die oproep. Nu is dat nog maar zes op de tien. En na Serena's verhaal weten we waarom. Maar doe het dus vooral wel. Better safe than sorry. En zie je er nou heel erg tegenop om naar het ziekenhuis te gaan? Je kan ook een thuistest doen, als het helpt. Het kan ook voor je dertigste, want ook voor die tijd kan het virus toeslaan.
Hpv dus. We denken er dus minder snel aan dan aan de welbekende soa's, zoals chlamydia, syfilis of hiv. Maar ten onrechte dus. Misschien vind je deze video wat ongemakkelijk of confronterend? Geen paniek, er is nu eigenlijk niets anders dan voordat je deze video zag. We hebben je alleen effe bijgepraat.
