Wat hebben kolonisten, ijstaart en de Noord-Spaanse graanoogst met een romance te maken?
De romance - het woord komt van het Latijnse romanice of het provencaalse romans en betekent:
'in de Romaanse taal geschreven'.
Het ging hier om korte verhalende gedichten, veelal met een opbeurende, warmhartige inhoud.
De romance als muziekvorm ontstond in
de Spaanse Middeleeuwen.
Het is een lovestory om je gitaarsnaren bij af te likken.
Ver vóór de opkomst van Tinder, datingsites of contactadvertenties in de krant...
...was er de wereld van de Hoofse Liefde.
Die hoofse liefde slaat op "een exclusieve relatie die blijvend, oprecht en onbaatzuchtig is, en gebaseerd op de vrije wil...
...van beide partners.
Ze is niet uit op driftbevrediging, maar vereist zelfbeheersing en de bereidheid om voor de ander te lijden.
"Oké dan, dus: vergeet het vleselijke aspect...
...zorg dat je elkaar niet al te vaak ziet.
...zo breng je elkaar het hoof op hol.
Deze hoofse romance vond via gedichten zijn
weg naar zang en snarenspel.
Want waar het hart vol van is, loopt de mond van over.
All you need is love, zongen de Beatles al in 1367.
En net als een Beatles-liedje waren romances vaak coupletliederen met een amoureus of teder karakter.
Vanaf de 14e eeuw zijn er romances bekend.
Ze ontstonden aan de vorstenhoven en vonden hun weg naar het gewone volk via troubadours.
Van dorpsfeesten tot gezang bij de graanoogst: de romance was overal en ging zelfs het schip in.
Door de Spaanse ontdekkingsreizen en kolonisatiedrift raakte het genre wereldwijd verspreid.
De opkomst van de boekdrukkunst
zorgde voor verdere popularisering.
In Antwerpen verscheen rond 1550 de verzameling Cancionero de romances.
Romances konden puur instrumentaal zijn, of vocaal, zowel een- als meerstemmig...
...met begeleiding van een gezellige draailier of een viool of getokkelde snaarinstrumenten.
De inhoud was breed: naast het vieren van de hoofse liefde gingen romances ook over andere verzonnen verhalen...
...of over de actualiteit.
Na verloop van tijd ontstaan subgenres, zoals de romance de ciego - de blindenromance.
Zangers zonder gezichtsvermogen maar met hart voor de zaak trokken langs jaarmarkten met hun eigen repertoire.
De lyrics waren vaak sentimenteel, bombastisch en burlesk.
Vooral vrouwen waren er gek op en kochten velletjes met songteksten die ze dan uit hun hoofd leerden...
...en zongen tijdens het ophangen
van de was aan zo'n waslijntje...
...in een pittoresk stadje dat je kent uit de ANWB Kampioen.
In de 16e en 17e eeuw werd de romance steeds verfijnder.
De coupletliederen werden uitgebreid met een refrein, waarmee de Beatlisering een feit was.
In de barok raakte de goeie ouwe romance
een beetje op de achtergrond...
...door de opkomst van nieuwe vormen van muziekdrama.
Uitdoven doet de romance niet.
Zo is er het lied 'Plaisir d'Amour' van Padre Martini...
...een typisch voorbeeld van de
18e eeuwse romance als sentimenteel lied.
Uitgevers konden goed cashen met romances. Zanger en componist Felice Blanghini verkocht een bundeltje...
...met de titel 'Il est trop tard'
voor 200 Francs aan een uitgever...
...die er vervolgens 20.000 Francs winst mee maakte.
Huilen was voor Blanghini toen inderdaad trop tard.
Je had trouwens zelfs Romance-tijdschriften begin 19e eeuw.
En romancezangers werden gevierde sterren
met typische sterren-uitspraken.
Paulin Duchambge bijvoorbeeld zei: 'ik componeer mijn Romances met mijn tranen'.
Ook in de rest van Europa slaat die sentimentaliteit aan.
In Zweden bijvoorbeeld wordt het genre zo breed vertegenwoordigd...
...dat men de romance als een volksliedje ziet.
Via de Duitse componist Simon Mayr kwam de romance ook in de Italiaanse operawereld terecht.
En ja, er waren ook tegengeluiden. Schrijver Marie-Henri Stendhal zei:
“ik verfoei alles wat zich romance noemt.”
In Duitsland werd de romance enigszins geremd door de opkomst van de serieuze Lieder van Schubert en collega's.
Niettemin werd er begin 19e eeuw gesproken over de romance als tegenhanger van de ballade.
De ballade was 'noordelijk en duister...
...de romance zuidelijk, warm en mild en met een bevallige, natuurlijke, pastorale melodie.'
De Tophits uit romanceland zijn vaak instrumentale exemplaren. Die ontstonden omstreeks 1750 in Frankrijk.
In de Tweede symfonie van Joseph-Barnabé Saint-Sevin zit een 'Romanza minore'.
Ja, totaal onbekend, maar wél de eerste.
François-Joseph Gossec kwam in zijn Vijfde symfonie met een Romanza andante en toen was het hek van de dam.
Instrumentale romances hebben gemeen
dat ze een relaxed tempo hebben...
...een zangerige melodie,
een eenvoudige harmonische structuur...
...en een helder onderscheid tussen melodie en begeleiding.
De mooiste voorbeelden?
Het hart van Mozarts 20e pianoconcert.
De romance in F groot van Ludwig van Beethoven...
...en de Romance in f klein van Antonín Dvorák.
Voor de originelere dates kies je Vaughan Williams.
Hij sleurt jullie de diepte in, met een Romanza voor tuba.
...of je gaat voor een mystieke Wild West-romance
voor harmonica en orkest.
Of je kiest de moeder aller romances: die liefdesoase uit Pianoconcert nummer 1 van Frédéric Chopin.
Zoals 'ie het zelf omschreef:
'muziek als een lentedroom bij maanlicht'.
Oja, of het nu via Tinder of via de groenteafdeling van de supermarkt is gegaan: als je een date hebt geregeld...
...draai dan een van de romances uit ons spotifylijstje...
...en zet zo'n heerlijke Eis Romanze op tafel.
Succes gegarandeerd.
Hart-elijk bedankt voor het liken van deze aflevering van...
♥ Muziek in een Notendop. ♥
