Name: Wat is een requiem?
Uploaded: 2025-02-25T15:39:41+01:00
Duration: 5 min 35 s

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Weten we nog? Aflevering 27 van Muziek in een Notendop? Die ging over de mis. In een notendop van een notendop: een mis is een soort kerkdienstregeling binnen de katholieke traditie. Binnen de mis herdenkt men tijdens de eucharistieviering de kruisdood van Jezus met een maaltijd van brood en wijn. De mis heeft een vaste structuur van gezangen en rituelen op een Latijnse tekst. Dat noemen we het zogenaamde ordinarium.

Een requiem is een mis die wordt opgedragen aan een overledene. Meestal gebeurt dat tijdens een uitvaartplechtigheid, maar een requiemmis kan ook gevierd worden op Allerzielen, als we het niet mis hebben is dat op 2 november. De naam is afgeleid van het gezang dat bij de intocht, het Introïtus, gezongen wordt, Requiem æternam, 'geef hen eeuwige rust'. Misschien ben je als de dood voor het vagevuur. Nou, volgens de katholieke leer zorgt een requiemmis ervoor dat de ziel van de overledene minder lang in het vagevuur door hoeft te brengen voordat deze gered wordt.

Naast de naam van de misvorm is requiem ook de benaming van de bijbehorende muziekvorm. De huidige structuur van het requiem stamt uit de veertiende eeuw. Daarvóór bestond de muziek in de mis alleen uit gregoriaans gezang, eenstemmige melodieën met een vaste Latijnse tekst. Het eerste meerstemmige requiem dat bewaard is gebleven, is dat van Johannes Ockeghem, waarschijnlijk geschreven rond 1470. Een eerder requiem van Guillaume Dufay is niet bewaard. In een requiem wordt van het ordinarium, de gewone gedeelten van de mis, het Gloria en het Credo niet gezongen. Het In paradisum, dat gezongen wordt bij het naar buiten dragen van de kist, en het Libera Me, dat gezongen wordt bij de kist vlak voor de begrafenis, worden ook vaak getoonzet als waren ze een deel van het requiem, al horen ze er strikt genomen niet in. Bij het Dies Irae gaan componisten vaak helemaal los. Logisch ook, want het gaat over de dag des oordeels. Het overweldigende Dies Irae uit het Requiem van Giuseppe Verdi is een mooi voorbeeld. En nogal luid.

De een z'n dood is de ander z'n brood: het requiem werd in de loop van de eeuwen een populair genre. Veel componisten schreven er eentje. En die muziek vond ook zijn weg naar de concertzalen. Naast het eerdergenoemde Requiem van Verdi, is een mooi voorbeeld het Requiem van Mozart, de all-time favorite met dat prachtige Lacrimosa. Hij schreef het op zijn eigen sterfbed. Dat wil zeggen: hij schreef een klein stuk, z'n vrienden maakten het af toen hijzelf het tijdelijke voor het eeuwige had verwisseld. Johannes Brahms gaf een eigen draai aan het genre. Hij schreef een Deutsches Requiem. Auf Deutsch. Niet de overledenen hebben volgens Brahms hulp en troost nodig, maar de nabestaanden. Brahms had het ook wel Een Menselijk Requiem willen noemen. De Fransman Gabriel Fauré schreef een allesbehalve zwaarmoedig Requiem. Hij zei zelf op niet mis te verstane wijze: "Mijn Requiem gaat niet over de angst voor de dood. Ik zie de dood niet als een pijnlijke ervaring, maar als een blijde verlossing en een verlangen naar de blijdschap hierboven. En oja, ik heb het stuk gewoon voor m'n lol gecomponeerd." Zo kan het ook. Een persoonlijke favoriet is het Requiem van Maurice Duruflé. Hij voorziet de oude gregoriaanse melodieën van heerlijk kruidige jazzy harmonieën.

Het requiem staat hoe langer hoe losser van de liturgische context. Het is een genre geworden waarin het gaat om diep persoonlijke ervaringen waarin angst voor de dood, verdriet, berusting maar ook rouwverwerking, vergeving en verlangen naar troost en hoop een plaats krijgen. Daarom herkennen veel mensen zich er ook in. Het spreekt universele gevoelens aan. Atheïst en pacifist Benjamin Britten kwam in 1962 met een War Requiem, opgedragen aan oorlogsslachtoffers. Zoetere voorbeelden zijn de requiems van John Rutter, Karl Jenkins en Howard Goodall. Allemaal Britten, maar niet Benjamin. De Chinese componist Tan Dun zette in 2023 zijn tanden in het genre. Hij werd het Requiem for Nature, dat gaat over de verstoorde relatie tussen mens en natuur. En singer-songwriter Eliza Gilkyson schreef ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Tsunami in 2004 het nummer Requiem. Sinds 2004 zijn er alweer tientallen dodenmissen bijgepend. Op requiemsurvey.org vind je de geüpdate wereldcatalogus requiems met inmiddels 6100 stuks, zodat je geen doden mist.

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Luisteren naar muziek heeft een effect op je. Je wil bijvoorbeeld dansen bij harde muziek, je wordt verdrietig als je luistert naar zielige muziek en je voelt je verbonden met anderen als je muziek maakt. Wat doet muziek met je hersenen? Kom er alles over te weten in dit scrollverhaal.

Scrollverhaal over wat muziek met je hersenen doet

Welk effect heeft muziek op je?

Niet iedereen houdt van jumpstyle, hardcore of elektronische muziek. Van welke muziek je houdt, wordt bepaald door verschillende factoren, zoals je persoonlijkheid en je omgeving. Je leest er alles over in de story op NPO Kennis.

Story over waarom je bepaalde muziek leuk vindt

Wat bepaalt je muzieksmaak?

Geschiedenis van de popmuziek

Popmuziek is een verzamelnaam van verschillende muziekstijlen. Popmuziek betekent ‘populaire muziek’. Een groot deel van de mensen vindt deze muziek leuk en daarom hoor je het ook veel op de radio. Popmuziek bestaat onder andere uit jazz en rock ’n roll.

Van rock'n roll tot elektronische muziek

Wat is een requiem?

Omroep MAX

Wat is een wals, wat doet een dirigent eigenlijk en wat is het verschil tussen majeur en mineur? In de serie Muziek in een Notendop (Omroep Max) geeft presentator Sander Zwiep op luchtige wijze antwoord op al dit soort vragen.

Muziek in een notendop

Een requiem is een mis die wordt opgedragen aan een overledene. Meestal gebeurt dat tijdens een uitvaartplechtigheid, maar een requiemmis kan ook gevierd worden op Allerzielen. De naam is afgeleid van het gezang dat bij de intocht, het Introïtus, gezongen wordt, Requiem æternam, 'geef hen eeuwige rust'. Volgens de katholieke leer zorgt een requiemmis ervoor dat de ziel van de overledene minder lang in het vagevuur door hoeft te brengen voordat deze gered wordt. Naast de naam van de misvorm is requiem ook de benaming van de bijbehorende muziekvorm. De huidige structuur van het requiem stamt uit de veertiende eeuw. Het eerste meerstemmige requiem dat bewaard is gebleven, is dat van Johannes Ockeghem, waarschijnlijk geschreven rond 1470.

Muziek en dans

Een mis die wordt opgedragen aan een overledene

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Op dit moment ervaren wij problemen met de site, waaronder de zoekfunctie. Er wordt aan gewerkt, hopelijk snel opgelost. red. Schooltv.nl

Narcis in de knop

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.