Sinds september 1997 is onze wereld blootgesteld aan een kwaad dat zijn weerga niet kent. Een monster dat alle menselijkheid wegzuigt uit dat wat misschien wel ons laatste bastion van pure, onversneden intermenselijke communicatie is. Dat onze stem uit z'n verband trekt met kille wiskundige precisie. We hebben het over autotune. In september 1997 presenteerde het bedrijf Antares een stukje software, ontwikkeld door Andy Hildebrand. Die stond in 1996 bij de koffieautomaat te beppen met een vrouwelijke collega, die klaagde over haar gebrek aan zangtalent. Of Andy geen apparaat kon maken waardoor ze goed kon zingen. Dat kon Andy wel. Hij ontwikkelde een programma dat meeluistert naar een stem en de toonhoogte van die stem naar de dichtstbijzijnde halve toon trekt, waarbij je zelf kunt instellen hoe precies die stem op die specifieke toonhoogte moet zitten. Je kan hem zo strak als een synthesizer zetten, of zo subtiel dat je niet doorhebt dat er een computer met je zangprestatie bezig is. Dit principe is tot op heden gebleven en wordt inmiddels in allerlei broertjes en zusjes van de oorspronkelijke autotune toegepast. Maar de revolutie begon in 1998. Andy Hildebrand zette de muziekwereld in vuur en vlam, via de stem van Cher: Believe. Wie of wat is dit?
Nu, ruim 25 jaar later, is autotune als een invasieve exoot tot in elke muzikale krocht doorgedrongen. Klassieke muziek lijkt nog het Gallië, waar de stemmentrekker nog niet durft toe te slaan, maar stiekem is het de olifant in de kamer want in de operahoek schijnt er ook flink getuned te worden. Maargoed, in pop, rock, hiphop, metal en andere genres is autotune wat mij betreft de Amerikaanse rivierkreeft die de dijken van de authentieke schoonheid in de muziek heeft weggeharkt. Natuurlijk, dit kleine stukje software heeft de sound van de moderne popmuziek gemaakt, maar tegen welke prijs? Hoeveel menselijkheid is er wel niet verloren gegaan? Neem Beste Zangers. Het programma dat notabene Beste Zangers heet, schotelt ons seizoen na seizoen de mooiste covers voor, overgoten met een plens autotune. Ik mis de autotuneloze tijd met bijvoorbeeld Show me Love van Robin S. Een echte housebeuker met inderdaad digitale synthesizers en drumklanken, maar een onversneden stem met een heerlijk eigen karakter. Want hoe het tegenwoordig tekeergaat, zeker bij bijvoorbeeld T-Pain, dat is hetzelfde als niet één, niet twee maar twintig klontjes suiker door je thee doen.
Trijntje Oosterhuis heeft wel eens gezegd dat ze een gruwelijke hekel aan autotune heeft. Als er iemand van nature al gewéldig zingt is zij het wel en we zijn het helemaal met haar eens dat dit kwaad bestreden moet worden. Maar daarnaast: waarom hebben we onze oren zo snel laten hangen naar loepzuivere zang? Waar is de menselijkheid, de eigen intonatie, die specifieke manier van inzetten, van naar de toon toeglijden, net te hoog of te laag zitten maar daarmee één worden met de essentie van de tekst - je mist die vocale authenticiteit. Moet je nagaan dat in de oorspronkelijke autotune-patenttekst het volgende stond: "Wanneer stemmen of instrumenten ontstemd zijn, gaan de emotionele kwaliteiten van de uitvoering verloren." Maar het tegenovergestelde lijkt waar. In 2023 won Andy Hildebrand een Technical Grammy Award met het door hem ontwikkelde autotune. Hoe mooi zou het zijn als er ooit een Grammy komt voor de club die autotune weet te verbieden. Omarm je stem en je imperfecties. Een schoonheidsvlek is officieel een huidaandoening maar hoort toch bij de zeven schoonheden. Die kan je wegphotoshoppen, maar waarom zou je! Zing dus met je eigen stem, zing zonder schroom en met je hele hart en al je schoonheidsvlekjes. De wereld van nu is al zo vervuild met filters over elke foto en autotune over elke track, maar we hebben gewoon de vrijheid om daarmee te breken. Leve het leven in de muziek. Leve de echte stem, behalve die van de collega van Andy Hildebrand...
