Name: Waardoor was 2024 het warmste jaar ooit gemeten?
Uploaded: 2025-02-03T12:23:27+01:00
Duration: 9 min 57 s
Description: Dat de aarde opwarmt is geen verrassing meer. Maar de snelheid waarmee dat in 2024 gebeurde was uitzonderlijk. De oorzaken zijn te verdelen in ‘usual suspects’, zoals broeikasgassen en El Niño, en ‘unusual suspects’, zoals een vulkaanuitbarsting en wolken.

Klas 1/2/3

Klas 4/5/6

Dit zijn ze. De verdachten, in een mysterie waar de wetenschap z'n hoofd over breekt. Want wat veroorzaakte dit? En ja, dat geldt ook voor Nederland. 2024 is veruit het warmste jaar ooit gemeten. En dat terwijl 2023 ook al alle records brak. Deze klimaatwetenschapper noemde het toen al 'absolutely gobsmackingly bananas'. Dus verzin zelf maar een woord hiervoor. Tuurlijk, we weten dat de aarde opwarmt. En we weten ook waardoor. Maar de extra hitte van afgelopen twee jaar is een raadsel. En gaat alle verwachtingen te boven. 2024 ging zelfs voor het eerst door die in Parijs heilig verklaarde anderhalve graad opwarming heen. Hier is meer aan de hand dan alleen de usual suspects, maar wat? Dit zijn de hoofdverdachten van het heetste jaar ooit. Ik kom zo bij de unusual suspects, maar eerst even de logische verdachten. Of: de al veroordeelde daders. Veruit de belangrijkste broeikasgassen. Nou ja, dat is het bekende klimaatriedeltje. Vooral CO2, door de fossiele brandstoffen, kolen, olie en gas. Waarvan we vorig jaar een recordhoeveelheid de lucht in pompten. Dat is de hoofddader. Ja, en ook niks nieuws onder de zon, dus dat hadden wetenschappers al meegenomen in hun verwachtingen. Hetzelfde geldt voor El Niño. El Niño. Een gigantisch weerfenomeen in de Stille Oceaan. Of nou ja, 'stil', dat is het eigenlijk allesbehalve. Het oceaanwater is juist voortdurend in beweging. En daardoor wisselt om de paar jaar de oceaantemperatuur van warm naar koud. Warm, koud, warm, koud, met neutrale fases tussendoor. De warme fase heet El Niño. En de koude La Niña. El Niño heeft allerlei effecten op de aarde als geheel en ook een overall opwarmend effect, als een soort wereldwijde kachel. Even terug naar die grafiek. Die piekjaren hier, kijk dit is El Niño. En die dalletjes, deze is La Niña. El Niño verklaart dus ook deels de hitte van 2023 en '24. Maar geen verrassingen hier. Wat wel opvalt: sinds begin vorig jaar is El Niño al op zijn retour. En newsflash, sinds deze week is zelfs officieel een nieuwe koude La Niña-periode aangebroken. Dus El Niño 1 van de daders? Ja. Maar kan de hitte van 2024 niet volledig verklaren. Dan de unusual suspects. De iets minder voor de hand liggende verdachten maar de wetenschap heeft ze wel in het vizier en heeft ze ook al verhoord. Zoals deze jongen. De Hunga Tonga-Hunga Ha'apai vulkaan. Precies die. Ik wilde het net zeggen, die. Misschien weet je het nog, de enorme vulkaanuitbarsting in 2022. Een ongekende pluim van gas, stoom en vulkanische as reikte tot een hoogte van 58 kilometer. De hoogst waargenomen vulkaanuitbarsting in het satelliet-tijdperk tot nu toe. Zo'n uitbarsting heeft ook effect op het wereldwijde klimaat. Leidt meestal tot een tijdelijke afkoeling. Zit zo: zo'n vulkaan pompt vulkaanas en zwavel tot in de stratosfeer. Vooral die zwavel is hier even belangrijk doordat die deeltjes zonlicht weerkaatsen terug de ruimte in, bereikt dat licht en dus de warmte het aardoppervlak niet waardoor ze dus een verkoelend effect hebben. Ok, maar we hadden het over opwarming. Een ander effect van die enorme Hunga Tonga-uitbarsting was de ongelooflijke hoeveelheid waterdamp die ook in de stratosfeer terechtkwam. Zo hoog blijft waterdamp lang hangen en ook dat werkt als een broeikasgas dat als een soort dekentje juist de aardse warmte vasthoudt. De uitbarsting had dus zowel een verkoelend als een opwarmend effect. En onder de streep blijkt uit onderzoek dat het dus niet superveel verschil heeft gemaakt voor de temperatuur op aarde. Conclusie. Misschien een beetje medeplichtig, maar zeker geen hoofdverdachte voor de hitte van 2024. Brengt me bij deze twee verdachten. Twee unusual suspects met hetzelfde motief: het albedo van de aarde. Dat betekent witheid en dat is de mate waarin de aarde zonlicht, en dus warmte, weerkaatst. Dat is op het laagste niveau sinds het begin van de satelliet-metingen. Een goed voorbeeld is zee-ijs. Waar steeds minder van is. Zee-ijs is wit en heeft dus een hoog albedo, en weerkaatst zonlicht. En weet je nog die zwaveldeeltjes waar ik het net over had bij die vulkaan. Ja, die doen dat ook. En daar heeft de volgende verdachte ook alles mee te maken minder luchtvervuiling. Klinkt een beetje tegenstrijdig, daarom is het ook een unusual suspect. Maar luister. Sinds een paar jaar zijn de regels voor luchtvervuiling door vrachtschepen flink aangescherpt. Die zijn nu veel schoner en stoten minder zwavel uit. En hetzelfde geldt voor China. Kijk, in deze grafiek zie je die enorme drop in zwaveluitstoot door alleen al die schepen. Goed, minder smog in China. Een schonere lucht. Beter voor de gezondheid. In principe goed nieuws, alleen die zwaveldeeltjes droegen dus wel bij aan het albedo van de aarde, dat verkoelende effect. Nu er daar minder van zijn, is het alsof het zonnescherm van de aarde een beetje is weggehaald. Medeplichtig lijkt het dus. De vraag is alleen nog wel, in welke mate. Dan de laatste hoofdverdachte in het rijtje. Wolken? Witte wollige wolkjes. Ja, die zag eigenlijk niemand aankomen laaghangende bewolking. Of eigenlijk het gebrek daaraan. Afgelopen december ontdekten onderzoekers namelijk dat er daar steeds minder van is. En dat kan alarmerende gevolgen hebben voor de opwarming. Want ook die witte wolken dragen namelijk flink bij aan dat albedo-effect. Ja, de wolken zijn er dus gloeiend bij. Alleen weten onderzoekers nog niet waarom er zo weinig laaghangende wolken zijn. Er zijn wel hypothesen, misschien komt het door minder zwavel, misschien is het toeval. Of, en hier wordt het een beetje creepy, zorgt de opwarming zelf voor minder wolken? Want in dat geval krijg je een feedbackloop het wordt warmer en dus zijn er minder wolken en daarom wordt het weer warmer en daarom zijn er weer minder wolken. Nou ja, je snapt hem. Dat zou betekenen dat de klimaatmodellen de daadwerkelijke snelheid van de opwarming onderschatten. Wordt onderzocht, maar dat is lastig omdat wolken ja nou ja, wolken veranderen de hele tijd van vorm en van plek. En het kan zomaar nog een paar jaar duren voordat dit helder is. Sowieso moeten de unusual suspects nog beter onderzocht en verhoord worden. Dan verder nog noemenswaardig de zon. Die is nu op zijn actiefst. Maar dat is-ie wel elke elf jaar volgens de vaststaande zonnecyclus en dat was dus ook geen verrassing. En de oceanen. Die nemen veel extra warmte uit de atmosfeer op. De oceaantemperaturen zijn warmer dan ooit en vervlochten met de rest van dit verhaal. Ook daar kijkt de wetenschap naar. Tot slot, wat ook een factor kan zijn toeval. Het blijft een ongelofelijk complex systeem met veel natuurlijke variatie die misschien ook wel weer een beetje terugveert naar gemiddelde waarden. Maar goed, 2024 was dus ongekend heet. Je weet nu deels waarom, en ook welke vragen er nog openstaan. En nog een niet onbelangrijke vraag vorig jaar hadden we dus 1,6 graden opwarming Betekent dat, dat de klimaatdoelen van Parijs, die van anderhalve graad opwarming maximaal, de prullenbak in kunnen? Het korte antwoord nee. Die anderhalve graad gaat niet over 1 jaar. Die grens is pas officieel overschreden als het gemiddeld over een langere periode warmer is dan dat. En zoals je nu weet, spelen voor 2024 misschien ook andere factoren een rol. Volgens klimaatwetenschappers is het nog niet te laat om de ergste gevolgen van de opwarming van de aarde te temperen. En die 1,5 graad is ook niet een soort 'magische grens', maar vanaf daar worden de risico's op ernstige gevolgen van klimaatverandering wel een stuk serieuzer. Denk aan klimaatkantelpunten en langetermijngevolgen zoals zeespiegelstijging of druk op onze voedsel- en drinkwatervoorziening. En nu al heel relevant extreem weer. Wat door de opwarming alleen maar extremer wordt. Wat we nu al zien gebeuren. Vandaar dus Parijs. De klimaatdoelen hoeven dus nog niet de prullenbak in, maar ja de trend is duidelijk. De tien warmste jaren ooit gemeten waren de afgelopen tien jaren. Met 2024 dus als grote uitschieter. Door zowel de usual als die unusual suspects. En daar duikt de wetenschap komende tijd dus dieper in en dat volgen wij natuurlijk weer op de voet. Thanks voor het kijken weer.

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Klimaatverandering is een groot probleem waar de hele wereld mee te maken heeft. De poolkappen smelten, de temperatuur stijgt en er is steeds vaker extreem weer. In dit scrollverhaal van NPO Kennis lees je alles over de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering. 

Scrollverhaal over de opwarming van de aarde

Wat is klimaatverandering?

Elk jaar slaan miljoenen mensen op de vlucht voor de effecten van klimaatverandering. Door de opwarming van de aarde zullen grote delen van de wereld overstromen of juist uitdrogen. In dit scrollverhaal lees je alles over de oorzaken en gevolgen van klimaatvluchtelingen.

Scrollverhaal over mensen die vluchten voor het klimaat

Wat is een klimaatvluchteling?

Ook in ons kikkerlandje kampen we steeds vaker met droogte als gevolg van klimaatverandering. Wat betekent dit voor de landbouw, de natuur en ons drinkwater? Klik op de afbeelding om de story te lezen.

Scrollverhaal over overlast door droogte

Wat zijn de gevolgen van droogte in Nederland?

Actievoerders die zich vastlijmen aan gebouwen, soep over kunstwerken heen gooien of snelwegen blokkeren: de acties van Extinction Rebellion halen vaak het nieuws. Hiermee willen ze aandacht vragen voor klimaatverandering. Wie zit er achter Extinction Rebellion? Klik op de afbeelding om de story te lezen. 

Story over een vreedzame klimaatbeweging

Wat is Extinction Rebellion?

Waardoor was 2024 het warmste jaar ooit gemeten?

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

Programmaheaders

Programmalogo's

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

Dat de aarde opwarmt is geen verrassing meer. Maar de snelheid waarmee dat in 2024 gebeurde was uitzonderlijk. De oorzaken zijn te verdelen in ‘usual suspects’, zoals broeikasgassen en El Niño, en ‘unusual suspects’, zoals een vulkaanuitbarsting en wolken.

Milieu en klimaat

El Niño, vulkaanuitbarsting, wolken en meer

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

De minister zet een streep door de NTR en daarmee ook door Schooltv.          
Laat Schooltv niet verdwijnen. 

ijsjes 

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.