Geen enkele vrijheid is de afgelopen jaren meer bediscussieerd dan de vrijheid van meningsuiting. Mag je mensen beledigen? Mag je bevolkingsgroepen afschilderen als een gevaar? Mag je een religie belachelijk maken? Ingewikkelde vragen, die na de moord op Theo van Gogh en Pim Fortuyn voortdurend zijn gesteld - door politici, columnisten en gewone burgers. Maar géén nieuwe vragen. Het is nu misschien moeilijk voorstelbaar, maar toen de Italiaanse natuurkundige Galileo Galilei vierhonderd jaar geleden zei dat de zon en niet de aarde het middelpunt van ons universum was, werd dat destijds opgevat als een enorme belediging van het geloof. In de 17e eeuw geloofden de meeste mensen namelijk dat de aarde de belangrijkste planeet in het heelal was: God had onze wereld immers geschapen. Wie zei dat de aarde niet het middelpunt was, beledigde niet alleen de gelovigen maar ook God zélf, zo vond men toen. Dit voorbeeld laat zien hoe belangrijk de vrijheid van meningsuiting is. Als Galilei niet had gezegd wat hij dacht, zouden wij nu misschien nog steeds denken dat de zon om de aarde draait in plaats van andersom. Wat nog maar vier eeuwen geleden een belediging was, is nu gemeengoed geworden: bijna niemand denkt nog dat de aarde het middelpunt van het universum is. Dat wij de vrijheid van meningsuiting dan ook zo belangrijk vinden, hebben we vooral te danken aan de filosoof John Stuart Mill, de grondlegger van het liberalisme. In zijn boek Over Vrijheid schrijft hij: “Als de gehele mensheid dezelfde mening had, terwijl één persoon een tegengestelde opvatting koesterde, dan zou de mensheid even weinig recht hebben om die ene persoon tot zwijgen te brengen dan die ene persoon zou hebben om de mensheid het zwijgen op te leggen.” Oftewel: de vrijheid van meningsuiting geldt voor iedereen evenzeer - ook al vinden we sommige meningen soms kwetsend, beledigend of gevaarlijk. Maar betekent dat dan ook dat je het recht hebt om te beledigen, zoals de politica Ayaan Hirsi Ali ooit zei? Ik zou zeggen: ja. Maar dat betekent niet dat je moet beledigen. Ayaan Hirsi Ali had beter kunnen zeggen: je hebt niet het recht om niet beledigd te worden. Want dat risico loop je in een vrije samenleving sowieso. Waar iedereen vrijuit mag spreken, zullen zeker aanstootgevende dingen worden gezegd. Dat is de prijs die we voor onze vrijheid moeten betalen. Wat vinden jullie? Is die prijs te hoog? Of is de vrijheid van meningsuiting het waard? Bedenk wel van welke vrijheid je gebruik maakt als je zo meteen het antwoord geeft.
