Name: Strafkampen in Rusland
Uploaded: 2024-02-28T16:02:00+01:00
Duration: 16 min 59 s
Description: De dood van oppositieleider Aleksej Navalny is een dieptepunt in het verzet tegen de Russische president Vladimir Poetin. Navalny is omgekomen in een strafkamp, net als veel andere politieke tegenstanders van Poetin. Wat zijn de omstandigheden in deze kampen en waar komt dit Russische gevangenissysteem eigenlijk vandaan?

Klas 4/5/6

Klas 1/2/3

Mishandeld. Gemarteld. Verkracht. Weggestopt in een ijskoude cel, ergens duizenden kilometers van huis. Deze video gaat over Russische strafkampen. Natuurlijk vanwege hem. Aleksej Navalny . Die ken je en je weet ook waarom. Oppositieleider Aleksej Navalny is dood. Natuurlijk ging het deze hele week over hem en het kamp waar hij zat: IK-3. Maar weet je ook wie dit is? Nee, dit is Ilar Dadin. Op deze foto te zien als 34 jarige activist bij een anti regerings protest in Moskou 2014. Hier nog een vrijman en een lach op zijn gezicht. Een jaar later niet meer. In 2015 is hij de allereerste persoon die wordt gearresteerd vanwege het toen net nieuwe controversiële artikel 212.1 van het Russische Wetboek van Strafrecht voor herhaalde schendingen van de wet op openbare bijeenkomsten. Ofwel de Russische Anti Protest wet. Hij krijgt een gevangenisstraf van 2,5 jaar die begint in strafkolonie nummer zeven in Segesta in Karelië. Je wil liever niet weten wat hij hier en in andere kampen heeft meegemaakt, maar ik ga het je toch vertellen, want zijn verhaal is meer dan illustratief voor het Russische gevangenissysteem van nu en eigenlijk ook van toen. Dit zijn de strafkampen van Poetin. Immense bruutheid. A real concentration camp, waar dus ook Ilar terechtkomt. Hij zou net gaan trouwen met zijn geliefde Anastasia Sotova. Terwijl hij nog in een Moskouse cel zit, doen ze dat ook wel zonder elkaar. maar kort daarna geen spoor van Ilar. Hij is ergens verdwenen in het Russische gevangenissysteem, maar twee maanden later ontvangt Anastasia een brief naar buiten gesmokkeld door zijn advocaat uit strafkolonie nummer zeven dus in Karelië. In zijn brief vertelt hij hoe hij meteen na aankomst in de isoleercel wordt gegooid omdat hij twee scheermesjes bij zich heeft. Die zijn niet van hem. Het is een opzetje van de bewaarders. Dagelijks wordt hij meerdere keren mishandeld door tien, twaalf bewaarders tegelijk. Zelfs de gevangenisdirecteur zou eraan meedoen. Ook duwen ze zijn hoofd in een wc pot. Ilar gaat uit protest in hongerstaking. De bewaarders dreigen een andere gevangene erbij te halen om hem te verkrachten als hij zijn hongerstaking niet zou opgeven. Ook wordt Ilar geboeid en aan zijn polsen opgehangen met vreselijke pijnen in zijn armen en rug en er wordt gedreigd om hem onder de grond te stoppen. Anastasia besluit de brieven te publiceren. Dapper, maar ook zeer risicovol voor haarzelf en haar man, maar ook zeer effectief. Een storm van verontwaardiging barst los, nationaal en internationaal. Kremlin critici en mensenrechtenactivisten buitelen over elkaar heen om Ilars verhaal te delen en op te roepen tot actie, zoals hier Amnesty International. En in een resolutie roept ook het Europees Parlement op tot onmiddellijke en onvoorwaardelijke vrijlating, niet alleen van Dadin, maar ook alle andere gevangenen die vastzitten onder deze wet. Want ook andere oud gevangenen laten zich horen. Het regent vergelijkbare getuigenissen. Al snel blijkt dat dergelijke horror praktijken niet alleen voorkomen in strafkolonie nummer zeven. Er zijn meer van dit soort gevangenissen die ook wel bekend komen te staan als martel kampen. Ik zeg er vast bij: gruwelijke beelden bestaan en wie ze zoekt zal ze vinden. Wij kiezen er in deze video voor onze niets te laten zien, maar de beelden en getuigenissen die rondgaan brengen al snel bepaalde herinneringen naar boven. Aan de Sovjettijd het volgende hoofdstuk. Hoe Ilars verhaal verder gaat, dat vertel ik je aan het eind van deze video. Eerst een stukje geschiedenis, want we moeten het in deze context hebben over het gevangenissysteem ten tijde van de communistische Sovjet-Unie en dan met name de periode onder deze man Josef Stalin. Ik heb het over de Goelag. Goelag is de naam van de in 1930 opgerichte overheidsdienst die verantwoordelijk was voor de strafkampen. Het is een afkorting voor de Glavnoje Oepravlenieie Ispravitelno-troedovych lagereij. letterlijk vertaald hoofd directoraat voor Opvoedings en Werkkampen. Voor het eerst komen alle Sovjet gevangenissen onder één organisatie te staan. De bekende oud gevangene Aleksandr Solzjenitsyn beschrijft in zijn boek De Goelag Archipel uit 1973 de strafkampen als een geografisch eilandenrijk van de moerassen van Siberië tot in alle hoeken van de Sovjet-Unie. Op deze kaart zie je wat hij daarmee bedoelt. Honderden kampen, verdeeld over dat immense, over vele duizenden kilometers uitgestrekte rijk. Het zijn dus straf, maar vooral ook werkkampen. Want ook al is heropvoeding, zoals het officieel heet, het ideologische doel. In de praktijk gaat het vooral om dwangarbeid om de Sovjet economie en ook de oorlogsindustrie te dienen. Zeg gerust slavenarbeid. Denk aan het kappen van hout, werken in de mijnen of het naaien van uniformen. Maar bijvoorbeeld ook het massaal inzetten van gevangenen om te bouwen aan enorme infrastructurele projecten, zoals het uitgraven van het meer dan 200 kilometer lange Witte Zeekanaal die de Witte Zee en de Baltische Zee met elkaar verbindt. Of de aanleg van de meer dan 3000 kilometer lange Baikal Amoer spoorlijn in het verre Verre Oosten. Wie er in die kampen zitten? Natuurlijk criminelen, maar ook veel politieke gevangenen. Want ten tijde van de Goelag geldt het beruchte artikel 58 tegen staats vijandige activiteit. Dat betekent zoveel dat onder de noemer vijand van het volk in principe iedereen die het regime niet aanstaat kan worden opgepakt en weggestopt. En vaak vele jaren. Naast Sovjet burgers zitten er ook veel krijgsgevangenen in de kampen, bijvoorbeeld uit Duitsland, Japan en Polen. En ook enkele duizenden Nederlanders hebben de Goelag kampen van binnen gezien. Precieze aantallen zijn lastig, want officiele cijfers zijn er vaak niet of zijn onbetrouwbaar. Maar volgens schattingen zouden in totaal tegen de 30 miljoen mensen gevangen zijn gezet in de Goelag en één op de tien zou het niet hebben overleefd. Probeer je eens een voorstelling te maken van de omstandigheden in die kampen. Te weinig voedsel, mishandelingen, martelingen, ontberingen zoals de kou en werken tot je er soms letterlijk dood bij neervalt. Ik kan er allerlei kwalificaties op plakken, maar wie dit veel beter kan vertellen is Rusland kenner Paul Alexander. Hij werkt momenteel aan een boek over politieke gevangenen in Rusland. Toen en nu. Die terreur onder Stalin, die was echt gigantisch. Toen waren de omstandigheden verschrikkelijk. Dus die gingen die. Die ging ook allemaal dood in de kampen, dus die werkten echt diep in Siberië met temperaturen van uh onder de dertig graden en dan moesten ze de hele dag werken. En die dagindeling was heel simpel en ze stonden om 6.00u op en dan was er appèl en dan gingen ze daarna naar het werk. Ze leefden op minimale rantsoenen s ochtends pap en s middags ook vaak gerstepap of tarwepap. Uh stuk brood en hele waterige soep kregen ze en ze woonden dan uh in barakken. Ja, daar lagen ze in een ruimte met zo'n honderd man gemiddeld in ver afgelegen gebieden in dat immense sovjet rijk. Onder Stalin werden d'r dus miljoenen mensen naar de kampen gestuurd en zonder verder proces of wat dan ook. En mensen werden ook per duizenden uh doodgeschoten. Officieel wordt de Goelag in 1960 ontbonden, maar de kampen blijven en die komen onder beheer van de KGB, de toenmalige geheime dienst van de Sovjets. Dus echt verdwenen zijn ze nooit. Ook niet na de val van het communisme in de jaren negentig. We maken een grote sprong voorwaarts in de tijd naar het nu. Laten we de vraag kunnen stellen in hoeverre het huidige Russische gevangenissysteem te vergelijken is met de Goelag. In de woorden van Vladimir Oséchkin, oprichter van de mensenrechtenorganisatie Gulagu.net. De moderne Russische gevangenis kampen zijn een direct voortvloeisel van een Goelag systeem uit de Sovjet tijd. Vaak zelfs in dezelfde kampen als waar de gevangenen van toen werden geëxecuteerd. Zijn claims worden door andere getuigen bevestigd. En ja, die vergelijking is te maken. Ik bedoel de vreselijke omstandigheden waaronder gevangenen gebukt gaan. De locaties van de kampen diep in Siberië, vaak zelfs op de funderingen van de oude Goula kampen. Paul, daarom aan jou de vraag. Is de Goelag een onmenselijk verschijnsel uit het verleden of leeft het voort in het huidige systeem? Er is nu geen sprake meer van miljoenen mensen die naar de kampen worden gestuurd of uh duizenden die worden doodgeschoten. Dat uh ja staat niet in vergelijking met hoe het er nu aan toe gaat, maar de vonissen die nu worden uitgesproken door de rechters die doen aan de Stalin tijd denken dus voor t minste of geringste dan loop je de kans op zeven jaar uh strafkamp. Kamp systeem zoals dat nu bestaat stamt uit de jaren zestig jaren zeventig. Het leven ziet er hetzelfde uit. Ze wonen in dezelfde kampen, in dezelfde barakken die eigenlijk nooit gemoderniseerd zijn. In dezelfde bakstenen gebouwtjes met zo'n honderd gevangenen per barak. Wat ze bijvoorbeeld uh doen is je voor het minste of geringste vooral als politieke gevangene naar de isoleercel sturen. En dan geven ze je vijftien dagen isoleercel bijvoorbeeld. En de kampleiding heeft t in veel gevallen voorzien. Uh, op de politieke gevangenen. En die andere onvermijdelijke overeenkomsten tussen toen en nu? Het opsluiten van politieke tegenstanders onder het mom van een controversieel wetsartikel dat het mogelijk maakt om kritische geluiden voor het minste of geringste jarenlang weg te kunnen stoppen. Zoals dus Dadin in strafkamp. Zeven. Zoals ik net heb verteld. En natuurlijk Alexei Navalny. De reden dat we nu deze video maken. Aleksej Navalny is vergiftigd met het zenuwgas novitsjok en Vladimir Poetin zit erachter. Dat zegt zijn weduwe Julia Navalny. Navalny stierf in de beruchte strafkolonie IK-3 bijna 2000 kilometer van Moskou. IK-3 ligt in de poolcirkel en draagt de bijnaam de Pool Wolf. Het is er ijskoud en een winter lang zie je geen daglicht. Het is een van de meest afgelegen en strengst bewaakte strafkolonies van Rusland. Hier komen de zwaarste criminelen terecht en ook hier vreselijke omstandigheden en gruwelijkheden zoals beschreven door Ildar Dadin. En met Navalny en Dadin zijn er vele andere politieke gevangenen die de Russische kampen van binnen meemaken met alles wat daarbij hoort. Maar je kunt politieke tegenstanders wel opsluiten. Juist vanuit die gevangenissen spelen zowel Navalny als dat ding een ontzettend belangrijke rol voor dat Russische tegengeluid. Inmiddels is het in Rusland onmogelijk om je protest stem te laten horen. Zodra je de straat op gaat, wordt je ingerekend en loop je de kans op een lange gevangenisstraf. alleen vanuit de gevangenis zijn die politieke gevangene wel hun proteststem aan het laten horen. Bijvoorbeeld en Navalny deed dat heel duidelijk in de rechtszaal. Dan sprak hij zich politiek uit tegen Poetin en tegen de oorlog. En andere politieke gevangenen doen dat in brieven die ook gepubliceerd worden op sociale media en in de onafhankelijke Russische pers. En zo laten zij hun protest stem horen. Het is ook niet voor niets dat ze Navalny zo enorm hebben geisoleerd en nu uiteindelijk hebben omgebracht. Dat is het is wel altijd de bedoeling geweest van de autoriteiten om hen zoveel mogelijk het zwijgen op te leggen. En dan is er nog één vergelijking tussen toen en nu die ik hier moet benoemen. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog zijn ongeveer 1 miljoen Goelag gevangenen vrijgelaten om te dienen in het Rode Leger. Of ja, vrijgelaten, eerder losgelaten om te vechten en te dienen als kanonnenvoer. En ook dat doet ergens aan denken. Ken je dit fragment nog? Je ziet hier voormalig Wagner leider Jevgeni Prigogine. Met wie het als uiteindelijke tegenstander van Poetin ook niet goed is afgelopen. Net als veel anderen ook. Maar dat is weer een ander verhaal. Waar het hier om gaat is dat Prigogine in de kampen Russische gevangenen rekruteerde om te vechten aan het front in Oekraïne, met het vooruitzicht als je het zes maanden overleeft, ben je een vrij man. Wat zou jij doen? De beroemde Russische journalist en activist Olga Romanova beschrijft deze exploitatie van gevangenen als de voortzetting van de stalinistische mentaliteit. Heeft ze daar een punt? Poetin heeft het nooit nodig gevonden om het systeem van strafkampen te moderniseren, hoewel daar wel uh een roep om was, ook vanuit het Russische parlement. En nu blijkt, zeggen veel Russen., waarom. Het gevangenissysteem zoals het bestaat komt hem heel goed uit namelijk. Poetin kan deze strafkampen heel goed gebruiken, namelijk als menselijke reservoir voor zijn oorlog. Hij haalt criminelen uit de kampen en stuurt ze naar het front. Ze dienen dan ook vooral als kanonnenvoer, ook al zeggen ze zelf van niet. Toch komen de meesten van hen om het leven volgens cijfers van een Russische organisatie. Daarmee kan hij nu zijn oorlog voeren. Er zijn uh Russen die echt uh er vanuit gaan dat Poetin dit heeft uh gecreëerd op deze manier. Maar ja, wat Poetin precies uh denkt dat weet niemand. Dus is het huidige gevangenis systeem onder Poetin een voortzetting van de Goelag onder Stalin? De enorme aantallen gevangenen en ook de massaexecuties binnen de kampen zijn iets van toen. Maar feit is wel dat er in de huidige gevangenissen ook gruwel praktijken plaatsvinden en dat op eenzelfde manier wordt geprobeerd politieke tegenstanders de mond te snoeren, te intimideren en te ontmenselijken. Dat blijkt wel uit het verhaal van Dadin en de vele getuigenissen die daarop volgen. Over Dadin gesproken, want zijn verhaal is nog niet af. Na vijftien maanden in verschillende strafkampen kwam hij in 2017 vervroegd vrij. Nou Ildar,juist gemotiveerd door de horror die hij heeft doorstaan, zet meer dan ooit zijn activisme voort. Jarenlang predikt hij daarbij geweldloosheid. Het leverde hem de bijnaam Gandhi op. Tot de zomer vorig jaar. Hij is het geloof in vredig protest verloren. Maar hij is wel strijdbaarder dan ooit. Hij is nu in Oekraïne en heeft zich aangesloten bij het Siberisch Bataljon, een groep Russische vechters die het aan de kant van Oekraïne opnemen tegen de Russen om met wapens te vechten tegen zijn oude kwelgeest. En zo strijdt deze Russische oud gevangene in Oekraïne tegen andere Russische oud gevangenen.

NPO Kennis maakt explainers en informatieve story's over onderwerpen die jongeren bezighouden, van Netflix tot klimaatverandering.

Npo Kennis header

Logo NPO Kennis

NPO Kennis

Voordat Oekraïne werd aangevallen door Rusland in 2022, was het een onafhankelijk land. Maar door de jaren heen is Oekraïne vaak de speelbal geweest van andere grootmachten, zoals de Sovjet-Unie van Stalin. Meer weten? Klik op de afbeelding om de story te lezen.

Story over de geschiedenis van Oekraïne

Hoe is Oekraïne ontstaan?

Groep 6/7/8

Wat voor dieren leven er in het regenwoud? Wat geloven de mensen in India? En hoever ligt Australië bij ons vandaan? De Wereld Rond neemt je mee naar allerlei landen op de wereld.

Programmaheaders

Programmalogo's

De wereld rond

Rusland is in veel opzichten anders dan Nederland, alleen al vanwege het Russische alfabet. Toch ligt Rusland voor een deel in Europa. Wat weet jij van de geschiedenis van Rusland, de cultuur en het klimaat? Klik op de afbeelding om de quiz te starten.

Quiz over het grootste land ter wereld

Wat weet jij over Rusland?

In vijf korte afleveringen wordt het verloop van de Koude Oorlog verteld. Van het IJzeren Gordijn tot aan de wapenwedloop.

Koude Oorlog in de klas

Naar de website over de Koude Oorlog

Na de Tweede Wereldoorlog breekt een periode van gewapende vrede aan: de Koude Oorlog. Het kapitalistische Amerika en de communistische Sovjet-Unie komen lijnrecht tegenover elkaar te staan. Dwars door Europa verrijst een IJzeren Gordijn, dat oost scheidt van west. De machtsblokken dreigen met kernwapens, maar tot een echte oorlog tussen Amerika en de Sovjet-Unie komt het niet. In deze tijdlijn zie en lees je alles over de Koude Oorlog: van het oplopen van de spanningen, de wapenwedloop en de ruimterace tot het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.     

Tijdlijn over de gewapende vrede tussen oost en west

De Koude Oorlog

Anne Frank

Anne filmt zichzelf en de gebeurtenissen in het Achterhuis, kijkt terug op de tijd voor de onderduik, vertelt over de oorlog en deelt haar diepste gedachten en gevoelens. 

Het videodagboek van Anne Frank

Anne Frank heeft de Tweede Wereldoorlog niet overleefd, maar haar dagboek wel. In ‘Het Achterhuis’ schrijft ze over onderduiken, de oorlog en haar gedachtes en gevoelens. Na de oorlog is haar dagboek wereldberoemd geworden. In deze tijdlijn scroll je door haar leven, van haar geboorte in Frankfurt tot aan haar dood in concentratiekamp Bergen-Belsen. 

Tijdlijn over het Joodse meisje dat een wereldberoemd dagboek schreef

Het leven van Anne Frank

Strafkampen in Rusland

NOS op 3 legt het nieuws aan je uit, in duidelijke taal, zodat je het nieuws beter kunt volgen.

NOS op 3

Naar het YouTube-kanaal NOS op 3

De dood van oppositieleider Aleksej Navalny is een dieptepunt in het verzet tegen de Russische president Vladimir Poetin. Navalny is omgekomen in een strafkamp, net als veel andere politieke tegenstanders van Poetin. Wat zijn de omstandigheden in deze kampen en waar komt dit Russische gevangenissysteem eigenlijk vandaan? 

Landen en grenzen

Wereldoorlogen

De politieke gevangenen van Poetin 

Bekijk ook

Extra's

Schooltv biedt meer dan video's! Ontdek onze extra inhoud:

Ontvang jij de nieuwsbrief al? Blijf op de hoogte door je aan te melden en ontvang elke maand een nieuwsbrief naar keuze in je inbox!

Pepernoten

Schrijf je in de voor de maandelijkse nieuwsbrief voor het laatste Schooltv PO-nieuws

Nieuwsbrief PO

Blijf op de hoogte van het laatste Schooltv-nieuws voor VO.

Nieuwsbrief VO

Contact

Schooltv Help

Veelgestelde vragen

Schooltv maakt educatieve content voor het onderwijs, bestaande uit video's en interactief materiaal. Altijd bij de les!

Over Schooltv

Over Schooltv.nl

Schooltv.nl is een videodatabase, gevuld met educatieve en informatieve videoclips, filmpjes, fragmenten, liedjes, animaties, lesvideo’s afleveringen, TV-programma’s, televisieseries, videoverzamelingen en afspeellijsten.